MEDICATIEVEILIGHEID MFM TIJDSCHRIFT OVER PRAKTIJKGERICHTE FARMACOTHERAPIE
|
|
- Jelle Hendriks
- 6 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1
2 MEDICATIEVEILIGHEID een verkeerde of ontbrekende indicatie, een onevenredig hoog risico op bijwerkingen of interacties, onnodig hoge kosten, of voor te korte of te lange gebruiksduur. Farmacotherapie is echter ook inadequaat als geïndiceerde medicatie ontbreekt zonder goede reden. 1,2 Een medicatiebeoordeling is een beoordeling van de farmacotherapie door patiënt (of mantelzorger/verzorgenden), arts en apotheker op basis van een periodieke, gestructureerde, kritische evaluatie van de medische, farmaceutische en gebruiksinformatie. Omdat het uitvoeren van een medicatiebeoordeling tijdrovend is en specifieke kennis vereist van de medicatiebeoordelaar, is het belangrijk de juiste patiënten te selecteren voor een medicatiebeoordeling en zoveel mogelijk ondersteuning te bieden aan de medicatiebeoordelaar. Zodoende kan een optimaal effect bereikt worden van een medicatiebeoordeling. Er bestaan vele voorschrijfcriteria die gebruikt kunnen worden voor het systematisch uitvoeren van een medicatiebeoordeling, zoals de Beers-criteria, de start- en stopp-criteria en de Medication Appropriateness Index. 3-5 Deze kunnen onderverdeeld worden in impliciete en expliciete criteria. Bij impliciete criteria worden algemene vragen gesteld, zoals: Is er nog een indicatie voor het geneesmiddel? Hiervoor is uitgebreide klinische en farmacologische kennis noodzakelijk. Bij de expliciete criteria worden lijsten gebruikt waarin specifieke geneesmiddelen staan die al dan niet in combinatie met specifieke aandoeningen of geneesmiddelen potentieel ongeschikt zijn. De expliciete methoden zijn dus eenvoudiger in het gebruik, maar uiteraard moet nog steeds de afweging gemaakt worden voor de individuele patiënt. In dit artikel wordt een overzicht geboden van verschillende expliciete en impliciete voorschrijfcriteria, waarbij de voor- en nadelen van de verschillende methoden besproken worden, evenals de validiteit en de implementatie van medicatiebeoordelingen in de dagelijkse praktijk. Voorschrijfcriteria Expliciete voorschrijfcriteria In 1991 werden de eerste expliciete voorschrijfcriteria gepubliceerd: de Beers-criteria. 3 Deze Amerikaanse criteria bestonden oorspronkelijk uit twee lijsten van geneesmiddelen die vermeden zouden moeten worden bij kwetsbare oudere patiënten. De eerste lijst was onafhankelijk van comorbiditeit opgesteld, de tweede lijst was gebaseerd op contra-indicaties bij specifieke aandoeningen. In de laatste revisie van 2012 is een lijst toegevoegd met geneesmiddelen waarbij voorzichtigheid geboden is. 6 Enkele jaren na de eerste versie van de Beers-criteria werden de Europese stopp- (Screening Tool of Older People s potentially inappropriate Prescriptions) criteria ontwikkeld. Net als de Beers-criteria besteden zij aandacht aan contra-indicaties. Zij vestigen echter ook de aandacht op dubbelmedicatie en geneesmiddelinteracties. Tegelijk met de stopp-criteria werden de start- (Screening Tool to Alert physicians to the Right Treatment) criteria ontwikkeld, een detectielijst voor onderbehandeling. 4 In 2004 werd door Rancourt en collega s een set criteria opgesteld voor potentieel ongeschikte medicatie op basis van contra-indicaties, interacties, dosering en gebruiksduur. 7 De meest recente expliciete criteria zijn de Norwegian General Practice (norgep-)criteria. 8 Deze lijst is ontwikkeld voor huisartsen om bij patiënten vanaf 70 jaar potentieel ongeschikte medicatie te herkennen. Ook deze lijst richt zich voornamelijk op contra-indicaties en interacties. Een belangrijk nadeel van expliciete voorschrijfcriteria is de beperkte generaliseerbaarheid tussen landen, vanwege verschillen in regionaal voorschrijfgedrag en beschikbaarheid van medicatie. Voorts moeten expliciete criteria regelmatig worden bijgewerkt naar de meest recente ontwikkelingen. Impliciete voorschrijfcriteria De Medication Appropriateness Index (mai) is in 1992 ontwikkeld in de Verenigde Staten. 5 Deze index bestaat uit tien verschillende vragen die voor elk geneesmiddel doorlopen moeten worden: 1. Bestaat er een indicatie voor het geneesmiddel. 2. Is het geneesmiddel effectief. 3. Is de dosering correct. 4. Zijn de gebruiksinstructies correct. 5. Zijn de gebruiksinstructies praktisch. 6. Zijn er klinisch relevante geneesmiddelinteracties. 7. Zijn er klinisch relevante geneesmiddel-ziekteinteracties. 8. Bestaat er onnodige geneesmiddelduplicatie. 9. Is de gebruiksduur correct. 10. Bestaat er een goedkoper alternatief met gelijke veiligheid en effectiviteit. De mai gaat niet in op onderbehandeling. Belangrijk nadeel van de mai is dat deze zeer tijdrovend is (gemiddeld 10 minuten per geneesmiddel) en daardoor niet geschikt voor de dagelijkse praktijk, maar uitsluitend voor wetenschappelijk onderzoek. In 2009 is de timer (Tool to Improve Medications in the Elderly via Review) ontwikkeld, eveneens in de 26 MFM TIJDSCHRIFT OVER PRAKTIJKGERICHTE FARMACOTHERAPIE
3
4 MEDICATIEVEILIGHEID farmacotherapie op individueel niveau toegespitst worden. Tabel 1 geeft een overzicht van de inhoud van de verschillende voorschrijfcriteria. Te zien is dat de strip (waarin de Nederlandse vertaling van de start- en stopp-criteria is opgenomen) de meeste domeinen dekt die beschreven zijn als onderdeel van het medicatiebeoordelingsproces. Kwalitatief gezien is de strip daarmee de eerst aangewezen methode om te gebruiken voor een medicatiebeoordeling, mede omdat deze het beste aansluit bij de Nederlandse situatie. Validiteit voorschrijfcriteria Het doel van voorschrijfcriteria is inadequate therapie te voorkomen en daarmee morbiditeit en mortaliteit te verminderen. Het is echter lastig gebleken om de effectiviteit van de verschillende voorschrijfcriteria en medicatiebeoordelingen aan te tonen op het gebied van morbiditeit en mortaliteit. Er zijn verschillende studies uitgevoerd naar het effect van medicatiebeoordelingen op klinische eindpunten, zoals ziekenhuisopnamen, mortaliteit en kwaliteit van leven Dit kon echter niet aangetoond worden. Medicatiebeoordelingen tijdens ziekenhuisopnamen leiden mogelijk wel tot minder heropnamen. 17 De meeste studies gebruiken surrogaateindpunten, zoals potentieel inadequate medicatie (pim). Deze studies laten zien dat pim voorkomt bij meer dan 10% van de thuiswonende ouderen en bij bijna 60% van de verzorgingshuisbewoners. Voorschrijfcriteria zijn effectief voor het reduceren van pim. Implementatie van medicatiebeoordelingen De multidisciplinaire richtlijn Polyfarmacie bij ouderen (2012) 12 is ontwikkeld ter ondersteuning van de implementatie van medicatiebeoordelingen. De richtlijn geeft aan hoe een medicatiebeoordeling zo goed mogelijk kan worden uitgevoerd en bij wie. Voor medicatiebeoordelingen kunnen het best patiënten geselecteerd worden met een verhoogd risico op medicatiegerelateerde problemen. Het harm-onderzoek wees uit dat het hierbij om de volgende patiëntenpopulaties gaat: patiënten met een verminderde cognitie, polymorbiditeit, verminderde nierfunctie, onzelfstandige woonsituatie, polyfarmacie en therapieontrouw. 18 Aangezien vallen vaak als eindpunt gebruikt wordt om de effectiviteit van voorschrijfcriteria te beoordelen, is vallen ook als risicofactor opgenomen in de richtlijn Polyfarmacie bij ouderen (2012). 12 Uiteindelijk wordt in de richtlijn geadviseerd de volgende selectiecriteria te gebruiken voor een medicatiebeoordeling: hebben: verminderde nierfunctie (egfr < 50 ml/min/ 1,73 m 2 ); verminderde cognitie of aanwijzingen voor geheugenstoornissen; verhoogd valrisico (één of meer keren gevallen in de voorgaande twaalf maanden); signalen van verminderde therapietrouw; niet zelfstandig wonend (verzorgings- of verpleeghuis); niet-geplande ziekenhuisopname. In de richtlijn staat vervolgens het advies om voor het uitvoeren van een medicatiebeoordeling gebruik te maken van de impliciete strip-methode. In figuur 1 is het stappenplan opgenomen voor het uitvoeren van een medicatiebeoordeling. Stap 1 is het op gestructureerde wijze afnemen van de medicatieanamnese bij de patiënt met gebruik van meerdere informatiebronnen, zoals apotheeklijsten en medicatiedoosjes van de patiënt. Hiertoe kan bijvoorbeeld gebruikgemaakt worden van de gestructureerde medicatieanamnese (gma). 19 Stap 2 omvat de medicatieanalyse, waarvoor expliciete voorschrijfcriteria gebruikt kunnen worden zoals de start- en stopp-criteria. Stap 3 is het overleg tussen arts en apotheker. Stap 4 bestaat uit de communicatie met patiënt en/of mantelzorgers en alle andere betrokken zorgverleners. Ten slotte stap 5: de monitoring op het effect van de medicatiebeoordeling. Het belangrijkste nadeel van medicatiebeoordelingen is dat ze zeer tijdsintensief zijn. In de richtlijn Polyfarmacie bij ouderen wordt de totaal benodigde tijd voor een medicatiebeoordeling geschat op 120 tot 150 minuten per patiënt. Het gebruik van ondersteunend personeel, zoals apothekersassistente of praktijkondersteuner, kan de tijdsinvestering voor een openbaar apotheker reduceren naar 45 minuten en voor een huisarts naar 25 minuten. Verdere tijdsbesparing kan bereikt worden door betere toepassing van ict-ondersteuning. Als expliciete voorschrijfcriteria beschikbaar komen via ict-ondersteunde clinical rules, dan kan de benodigde tijdsinvestering voor medicatiebeoordelingen bekort worden, aangezien deze voorschrijfcriteria niet meer handmatig gecheckt hoeven te worden. Verder kan koppeling van patiëntgegevens tussen de informatiesystemen van huisartsen en apothekers de benodigde tijd voor data-invoer en -verwerking fors verkorten. 28 MFM TIJDSCHRIFT OVER PRAKTIJKGERICHTE FARMACOTHERAPIE
5 Stap 1 Voorbereiding Stap 2 Analyse Stap 3 Communicatie en monitoring Stap 4 Communicatie Stap 5 Follow-up Medicatieanamnese Gestructureerd interview met de patiënt, gebaseerd op medicatiedoosjes en een medicatieoverzicht van de openbare apotheek Additionele data verzameling Gebaseerd op de aandoeningen van de patient, klachten en medicatiegebruik, bijv: Bloeddruk Pols HbA1c Andere laboratorium meetwaarden Medicatie analyse Onderbehandeling Overbehandeling Interacties Bijwerkingen Dosiscontrole Doseerfrequentie controle Controle toedieningsvorm Kostenbesparing Overleg tussen arts en apotheker Vaststellen voorstel medicatiewijzigingen Communicatie met de patiënt om alle veranderingen in het medicatiebeleid vast te stellen Communicatie met alle andere betrokken zorgverleners bij voorkeur op gestructureerde wijze Follow-up en monitoring Figuur 1 Stappen medicatiebeoordeling. Het resultaat van een medicatiebeoordeling is gebaseerd op gezamenlijke besluitvorming door de patiënt, arts en apotheker. Door gezamenlijke besluitvorming wordt de communicatie tussen zorgverleners en patiënten ondersteund. Patiënten worden aangemoedigd mee te denken over de mogelijke voor- en nadelen van verschillende medicamenteuze opties en hun voorkeuren hierin aan te geven. Zodoende wordt de autonomie van de patiënt gerespecteerd en is hij meer betrokken bij het farmacotherapeutisch beleid. Om het effect van medicatiebeoordelingen te maximaliseren moeten de resultaten hiervan goed gedocumenteerd worden, zodat ze beschikbaar zijn als er in de toekomst weer beslissingen genomen moeten worden over de farmacotherapie. Goede documentatie is bovendien van groot belang voor de communicatie met andere zorgverleners, zeker op momenten van medicatieoverdracht. Conclusie Medicatiebeoordelingen beogen betere farmacotherapie voor de oudere patiënt met polyfarmacie te bewerkstelligen. Hiertoe kan gebruikgemaakt worden van voorschrijfcriteria. Hoewel deze effectief zijn in het reduceren van potentieel inadequate medicatie, is het effect op morbiditeit, mortaliteit en ziekenhuisopnamen nog onduidelijk. In de richtlijn Polyfarmacie bij ouderen (2012) 12 staan praktische adviezen voor de implementatie van medicatiebeoordelingen door huisartsen en apothekers. De hierin opgenomen strip-methode dekt de meeste domeinen van een medicatiebeoordeling. De uitvoering van medicatiebeoordelingen is echter nog zeer tijdrovend, wat de implementatie hiervan sterk bemoeilijkt. Betere ict-ondersteuning is onontbeerlijk om medicatiebeoordelingen succesvol te kunnen implementeren in de dagelijkse praktijk. Veel informatie over medicatie bij ouderen is te vinden op de website van het Expertise Centrum voor Pharmacotherapie bij Ouderen (Ephor: Literatuur 3 Beers MH, Ouslander JG, Rollingher I, Reuben DB, Brooks J, Beck JC. Explicit criteria for determining inappropriate medication use in nursing home residents. UCLA Division of Geriatric Medicine. Arch Intern Med Sep;151(9): Gallagher P, Ryan C, Byrne S, Kennedy J, O Mahony D. STOPP (Screening Tool of Older Person s Prescriptions) and START (Screening Tool to Alert doctors to Right Treatment). Consensus validation. Int J Clin Pharmacol Ther Feb;46(2): Hanlon JT, Schmader KE, Samsa GP, Weinberger M, Uttech KM, Lewis IK, et al. A method for assessing drug therapy appropriateness. J Clin Epidemiol Oct;45(10): Drenth-van Maanen AC, Marum RJ van, Knol W, Linden CM van der, Jansen PA. Prescribing optimization method for improving prescribing in elderly patients receiving polypharmacy: results of application to case histories by general practitioners. Drugs Aging. 2009;26: Multidisciplinaire richtlijn Polyfarmacie bij ouderen. Utrecht: NHG, 2012 (beschikbaar via: k_richtlijnen/multidisciplinaire-richtlijnen.htm). Voor de volledige literatuurlijst wordt verwezen naar op dit onderwerp. TIJDSCHRIFT OVER PRAKTIJKGERICHTE FARMACOTHERAPIE MFM 29
Workshop MedicatieReview
Workshop MedicatieReview SANDWICH NASCHOLING OUDERENZORG 16 FEBR 2017 Doel workshop Zicht krijgen op proces medicatiereview Rol huisarts (met POH) en apotheker op elkaar afstemmen Hoe te declareren Regiefunctie
Nadere informatiePolyfarmacie bij Ouderen STRIP:Less is or more? Thijs Vinks, apotheker Ralf Vingerhoets, geriater
Polyfarmacie bij Ouderen STRIP:Less is or more? Thijs Vinks, apotheker Ralf Vingerhoets, geriater Arts, Apotheker, praktijkassistent of? Symp Kwetsbare Ouderen 29-10-13 1 Wie optimaliseert reeds polyfarmacie?
Nadere informatieEen geïnformatiseerde tool om individuele behandeling beter te kunnen analyseren en aan te passen (STRIP Assistent) Paul Jansen, Geriater klinisch
Een geïnformatiseerde tool om individuele behandeling beter te kunnen analyseren en aan te passen (STRIP Assistent) Paul Jansen, Geriater klinisch farmacoloog Ephor, UMC Utrecht Conflicterende belangen:
Nadere informatieFlitspresentatie. Medicatiereview. Symposium Novicare SO/VS/PA 21 mei 2019 Carla Gubbels
Flitspresentatie Medicatiereview Symposium Novicare SO/VS/PA 21 mei 2019 Carla Gubbels Medicatiebeoordeling: van Toegevoegde Waarde. - Een systematische beoordeling van het geneesmiddelgebruik per patiënt
Nadere informatiePolyfarmacie bij ouderen. Renate Schoemakers AIOS Ziekenhuisfarmacie 12 november 2015
Polyfarmacie bij ouderen Renate Schoemakers AIOS Ziekenhuisfarmacie 12 november 2015 Inhoud Inleiding Farmacokinetiek Farmacodynamiek Problemen bij polyfarmacie Medicatiebeoordeling Take home messages
Nadere informatieDefinitie Onder polyfarmacie wordt in dit document verstaan: het gelijktijdig gebruik van 5 of meer verschillende geneesmiddelen.
Toolkit polyfarmacie en medicatieveiligheid Doel 1. De medicamenteuze behandeling van de patiënt optimaliseren 2. Zoveel mogelijk voorkomen van (vermijdbare) bijwerkingen van medicatie 3. De continuïteit
Nadere informatiePolyfarmacie bij ouderen
Polyfarmacie bij ouderen FTO maart 2016 WAGRO Polyfarmacie en Medicatiebeoordeling IGZ HARM NTVG Optimale zorg voor ouderen Ephor Start en Stopp criteria Strip methode 1 Opzet FTO Casussen (veel) Interactie
Nadere informatieVroegsignalering van (medicatie)gerelateerde problemen bij chronisch zieken.
Vroegsignalering van (medicatie)gerelateerde problemen bij chronisch zieken. Dr Instituutsdirecteur Verpleegkundige Studies Postdoc Lectoraat verpleegkundige en paramedische zorg bij ouderen en chronisch
Nadere informatieMedicatie overdracht, klopt er iets van?
Medicatie overdracht, klopt er iets van? Karen Keijsers, aios geriatrie, klinisch farmacoloog Namens: dr PAF Jansen, klinisch geriater, klinisch farmacoloog Kenmerken van de oudere patiënt Multimorbiditeit
Nadere informatieJaarlijkse medicatie evaluatie en beoordeling. Kwaliteitsproject
Jaarlijkse medicatie evaluatie en beoordeling Kwaliteitsproject AVG Opleiding Erasmus MC K. Chong, AIOS AVG 2016 1 Inleiding Jaarlijkse medicatie evaluatie en beoordeling In de VGN Handreiking Medicatiebeleid
Nadere informatieIBOM-2. Het effect van Medicatiereview en begeleiding van patiënten na verblijf in het ziekenhuis
IBOM-2 Het effect van Medicatiereview en begeleiding van patiënten na verblijf in het ziekenhuis Abeer Ahmad Ruth Mast Giel Nijpels Jacqueline Dekker Piet Kostense Jacqueline Hugtenburg Afdelingen Klinische
Nadere informatieGestructureerde Medicatie Anamnese Maart 2010, Afdeling Geriatrie en Expertisecentrum Pharmacotherapie bij Ouderen en afdeling Farmacie UMC Utrecht
Gestructureerde Medicatie Anamnese Maart 2010, Afdeling Geriatrie en Expertisecentrum Pharmacotherapie bij Ouderen en afdeling Farmacie UMC Utrecht A Clara Drenth-van Maanen, Jonne Spee, Rob J van Marum,
Nadere informatieMEDICATIEBEOORDELING bij patiënten met een verstandelijke beperking: HOE? drs. Marianne van den Berg Apotheker te Alphen aan den Rijn
MEDICATIEBEOORDELING bij patiënten met een verstandelijke beperking: HOE? drs. Marianne van den Berg Apotheker te Alphen aan den Rijn Disclosure relevante belangen trainer Marianne van den Berg heeft geen
Nadere informatieSTRIP. Gemiddeld geneesmiddelengebruik. Medicatie review: STRIP. Optimaliseren van farmacotherapie Even STRIPPEN
STRIP Optimaliseren van farmacotherapie Even STRIPPEN Dr. Paul Jansen, klinisch geriater klinisch farmacoloog Afdeling Geriatrie en EPHOR UMC Utrecht Medicatie review: STRIP Selectie patiënten voor medicatiebeoordeling:
Nadere informatieMultidisciplinaire richtlijn Polyfarmacie bij ouderen
Monique Verduijn, Anne Leendertse, Annemarie Moeselaar, Niek de Wit, Rob van Marum Nascholing neeskunde en sociaal geriaters, en het Instituut voor Verant- Multidisciplinaire richtlijn Polyfarmacie bij
Nadere informatiePolyfarmacie. Definities en situatieschets in het ziekenhuis. Apr. Lore Switten ZOL Genk
Polyfarmacie Definities en situatieschets in het ziekenhuis Apr. Lore Switten ZOL Genk Overzicht Definitie polyfarmacie Epidemiologie Oorzaken Wat zijn de problemen? Wat zijn de oplossingen? Polyfarmacie
Nadere informatiePolyfarmacie bij ouderen
Polyfarmacie bij ouderen J O R I S S C H A K E L I N T E R N I S T- K L I N I S C H G E R I AT E R S T. E L I S A B E T H H O S P I TA A L 2 6 F E B R U A R I 2 0 1 2 Inhoud presentatie Deel 1: Achtergrondinformatie
Nadere informatiePolyfarmacie: The Good, The Bad and the Ugly
Polyfarmacie: The Good, The Bad and the Ugly GGG-congres 3 april 2014 Prof. dr. Han de Gier Basiseenheid Farmacotherapie & Farmaceutische Patiëntenzorg E-mail: j.j.de.gier@rug.nl mm-dd-yy 2 Polyfarmacie
Nadere informatieHoe maken we beter met pillen? dr Anne Leendertse, apotheker
Hoe maken we beter met pillen? dr Anne Leendertse, apotheker Hoe maken we beter met pillen? dr Anne Leendertse HARM-onderzoek fouten kosten risicofactoren frequentie 1 op de 18 Leendertse et al. Arch Intern
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting 200 NEDERLANDSE SAMENVATTING Duizeligheid is een veel voorkomend probleem bij ouderen. Tot 30% van de thuiswonende ouderen van 65 jaar en ouder ervaart enige vorm van duizeligheid.
Nadere informatieORGANISATIE HUISARTSENZORG IN HET VERZORGINGS
ORGANISATIE HUISARTSENZORG IN HET VERZORGINGS BRON: NHG-Praktijkwijzer OUDERENZORG maa UITGEREIKT: DUO-dagen NW-Utrecht, 24 en 25 novembe Doel en doelgroep De beschikbaarheid van huisartsenzorg is efficient
Nadere informatieTabel 1 Noodzakelijke gegevens voor een multidisciplinaire medicatiebeoordeling 1
Tabel 1 Noodzakelijke gegevens voor een multidisciplinaire medicatiebeoordeling 1 Behorend bij artikel uit De Eerstelijn 2015 (6):14-6. Wat is nodig in de ICT ondersteuning? Inventarisatie van noodzakelijke
Nadere informatieGeautomatiseerde medicatiereviews bij polyfarmacie patiënten in de eerstelijn: een retrospectieve studie Eerstelijnsgeneeskunde (ELG) Radboudumc
Geautomatiseerde medicatiereviews bij polyfarmacie patiënten in de eerstelijn: een retrospectieve studie Eerstelijnsgeneeskunde (ELG) Radboudumc Jorrit Harms OSV: Dr. Kees van Boven Inhoud Achtergrond
Nadere informatieVroegsignaleren van medicatiegerelateerde problemen in de thuiszorg
Vroegsignaleren van medicatiegerelateerde problemen in de thuiszorg Dr Carolien Sino Hogeschool Utrecht Instituutsdirecteur-Onderzoeker Carolien.sino@hu.nl Voorstellen onderwijs Promotie zorgpraktijk onderzoek
Nadere informatie25-04-15. Wat doet Ephor. Bij voorschrijven aan ouderen maak ik het meest gebruik van: Preregistratie studies en de gebruikers van geneesmiddelen
Bij voorschrijven aan ouderen maak ik het meest gebruik van: Medicatieadviezen voor kwetsbare ouderen 1. De algemene informatie in het FK 2. De specifieke informatie over ouderen in het FK 3. De SmPC 4.
Nadere informatieM. PETROVIC 1,2,4, A. SOMERS 3, R. VANDER STICHELE 2
1 POLYFARMACIE BIJ DE OUDERE PATIËNT M. PETROVIC 1,2,4, A. SOMERS 3, R. VANDER STICHELE 2 Naar: Petrovic M, Somers A, Vander Stichele R. Polyfarmacie bij de oudere patiënt. Tijdschrift voor Geneeskunde
Nadere informatieInleiding... 3 Beschrijving van het proces Algemeen Dashboard... 5 Selectie patiënten... 5
Handleiding SAMRT Inhoud Inleiding... 3 Beschrijving van het proces... 5 Algemeen... 5 Dashboard... 5 Selectie patiënten... 5 Contractafspraken... 6 Vrije selectie... 6 NControldossier... 7 Starten medicatiebeoordeling...
Nadere informatieChapter 10 Samenvatting
Chapter 10 Samenvatting Chapter 10 De laatste jaren is de mortaliteit bij patiënten met psychotische aandoeningen gestegen terwijl deze in de algemene populatie per leeftijdscategorie is gedaald. Een belangrijke
Nadere informatieDe anti-emeticabox. Nurse practitioner oncologie Sint Franciscus Gasthuis Rotterdam
De anti-emeticabox Geïnspireerd door: Janny Salomé Nurse practitioner oncologie Sint Franciscus Gasthuis Rotterdam Achtergrond De patiënten signaleren problemen t.a.v. het correcte gebruik van anti-emetica
Nadere informatieHet voorkomen van geneesmiddel gerelateerde problemen bij oudere patiënten met polyfarmacie ontslagen uit het ziekenhuis
Samenvatting Het voorkomen van geneesmiddel gerelateerde problemen bij oudere patiënten met polyfarmacie ontslagen uit het ziekenhuis Hoofdstuk 1 bevat de algemene inleiding van dit proefschrift. Dit hoofdstuk
Nadere informatieSamenwerking arts en apotheker in verpleeghuizen. R.J. Moss, ziekenhuisapotheker
Samenwerking arts en apotheker in verpleeghuizen R.J. Moss, ziekenhuisapotheker Casus Arts schrijft bij nieuwe opname voor Novarapid 30IE s ochtends, 70IE s avonds Wordt toegediend na pakken uit werkvoorraad
Nadere informatiePolyfarmacie (in de laatste levensfase)
Polyfarmacie (in de laatste levensfase) David Jansen Klinisch geriater, klinisch farmacoloog i.o. Verpleegkundig Specialisten Oncologie 4 de Voorjaars Symposium Disclosure belangen spreker (potentiële)
Nadere informatie27-11-14. Polyfarmacie KENNISMAKING POLYFARMACIE. Programma. Doel. Casus 1. Kennismaking. Doel. Polyfarmacie. Moderne Dementiezorg.
Programma Polyfarmacie Kennismaking Doel Polyfarmacie Moderne Dementiezorg Wilma Knol Marjorie Nelissen-Vrancken Dementie Voorkomen en aanpak problemen Aan de slag in de praktijk 25 november 2014 Doel
Nadere informatieUitdagingen bij de ondersteuning van correct medicatiegebruik bij ouderen (in WZC): Een inleiding
Uitdagingen bij de ondersteuning van correct medicatiegebruik bij ouderen (in WZC): Een inleiding Hans Bogaert Huisarts Groepspraktijk De Schakel Brugge CRA WZC Van Zuylen Mintus Brugge Inhoud Lokale initiatieven
Nadere informatieMODULEBOEK COIG KLINISCHE FARMACOLOGIE
MODULEBOEK COIG KLINISCHE FARMACOLOGIE Regio Utrecht Documentkenmerken COIG Moduleboek COIG: Klinische farmacologie Data: Donderdag 21 maart 2019 Dinsdag 9 april 2019 Auteur(s): Coördinator(en): COIG-secretariaat:
Nadere informatieCarolien van der Linden Wim van der Minne Sjoukje Troost
Carolien van der Linden Wim van der Minne Sjoukje Troost Opening Casus Theorie: Fouten bij medicatie overdracht Bespreking in groepen Wat draag je over aan collega? Automatisering en overdracht gegevens
Nadere informatieDe DREAMeR-studie. Drug use Reconsidered in the Elderly using goal Attainment scales. during Medication Review
De DREAMeR-studie Drug use Reconsidered in the Elderly using goal Attainment scales during Medication Review 1 Wat is de DREAMeR-studie? Aan dit onderzoek deden mee: Een groot gerandomiseerd gecontroleerd
Nadere informatiePolyfarmacie bij ouderen
Polyfarmacie bij ouderen Wat gaat er mis en hoe kan het beter? Drs. A. Clara Drenth-van Maanen, klinisch geriater i.o., klinisch farmacoloog i.o. 1,2 Dr. Anne J. Leendertse, apotheker, clinical pharmacist
Nadere informatieEindverslag Implementatie- en evaluatieproject Polyfarmacie bij ouderen
Eindverslag Implementatie- en evaluatieproject Polyfarmacie bij ouderen Colofon Projectnummer ZonMw 150020045.1 Projectleider drs. Jacintha van Balen, Nederlands Huisartsen Genootschap Projectgroep drs.
Nadere informatieAnalyse medicatiebeoordelingen t.b.v. de KNMP Richtlijn Medicatiebeoordeling september 2012
Analyse medicatiebeoordelingen t.b.v. de KNMP Richtlijn Medicatiebeoordeling september 2012 Voorwoord Ter ondersteuning van de KNMP richtlijn Medicatiebeoordeling heeft Service Apotheek in samenwerking
Nadere informatieRapport naar aanleiding van het follow-up inspectiebezoek aan Apotheek de Vries B.V. op 28 maart 2018 te Hengelo (Ov.) Utrecht, Januari 2019
Rapport naar aanleiding van het follow-up inspectiebezoek aan Apotheek de Vries B.V. op 28 maart 2018 te Hengelo (Ov.) Utrecht, nuari 2019 Inhoud 1 Inleiding 4 1.1 Onderzoeksvragen 4 1.2 Onderzoeksmethode
Nadere informatieTransitiezorg OLVG - in het netwerk van de patiënt. Dr. Fatma Karapinar, ziekenhuisapotheker-epidemioloog- Board Certified Geriatric Pharmacist
Transitiezorg OLVG - in het netwerk van de patiënt Dr. Fatma Karapinar, ziekenhuisapotheker-epidemioloog- Board Certified Geriatric Pharmacist Casus uit de HARM studie Transitiezorg Ziekenhuisopname Huisarts
Nadere informatieMedicatiebeoordeling 2014 IS DE MEDICATIEBEOORDELING NOG WEL NODIG? Farmacotherapeutische zorg. Simpele model. Hypertensie geneesmiddel
Medicatiebeoordeling 2014 Rob van Marum Bijz. hoogleraar Farmacotherapie bij ouderen Farmacotherapeutische zorg IS DE MEDICATIEBEOORDELING NOG WEL NODIG? Rationeel voorschrijven - STOPP/START criteria
Nadere informatieMedicatieveiligheid : focus op de patiënt
Medicatieveiligheid : focus op de patiënt 26 mei 2011 Froukje Boersma, specialist ouderengeneeskunde UMCG, Lentis/Dignis Opbouw presentatie 1. Medicatieveiligheid achtergrond 2. Patiënt risicofactoren
Nadere informatieRationeel geneesmiddelengebruik met behulp van de GheOP³S-tool DR. APR. ELINE TOMMELEIN
Rationeel geneesmiddelengebruik met behulp van de GheOP³S-tool DR. APR. ELINE TOMMELEIN Inleiding 20% populatie > 65 jaar België: 2 200 000 personen Verandering in fysiologie, farmacokinetiek en -dynamiek
Nadere informatieModule 4: Kwetsbare ouderen met complexe zorgsituatie
Module 4: Kwetsbare ouderen met complexe zorgsituatie In module 4 zijn zéér kwetsbare ouderen opgenomen waarbij het zorgprogramma in een aantal specifieke interventies voorziet. Deze module is onderverdeeld
Nadere informatiehuisapothekers Verslag MFO 23/11 11/201 apothekers-az Groeninge Kortrijk
Verslag MFO 23/11 11/201 /2017 huisartsen -huis huisapothekers apothekers-az Groeninge Kortrijk 1. Opvolgpunten MFO 22/09/2016 Worden de afgegeven (ontslag)schema s nu gevalideerd? De validatie vh medicatieschema
Nadere informatieWat weten we over medicatie(on)veiligheid?
Wat weten we over medicatie(on)veiligheid? Patricia van den Bemt Sint Lucas Andreas Ziekenhuis Amsterdam/ disciplinegroep farmacoepidemiologie en farmacotherapie, Universiteit van Utrecht is er een probleem?
Nadere informatieHallo, overlopen wij eens uw medicatieschema?
Hallo, overlopen wij eens uw medicatieschema? Medicatieanamnese door apotheekassistenten Mevr. Lily Thienpont Mevr. Stefanie Vangampelaere Prof. dr. Peter De Paepe 21 mei 2015 2015 Universitair Ziekenhuis
Nadere informatieBROKIS Zorgcoach BENU Check
BROKIS Zorgcoach BENU Check De online tool ter ondersteuning van de farmaceutische zorg in de BENU apotheek Versie 31 maart 2015 1 Inleiding BENU Check De BENU Check is een online tool die gebruikt kan
Nadere informatieRapport naar aanleiding van het follow-up inspectiebezoek aan Service Apotheek Wolverlei op 2 mei 2018 te Soest. Utrecht, Juli 2018
Rapport naar aanleiding van het follow-up inspectiebezoek aan Service Apotheek Wolverlei op 2 mei 2018 te Soest Utrecht, Juli 2018 Inhoud 1 Inleiding 4 1.1 Onderzoeksvragen 4 1.2 Onderzoeksmethode 4 1.3
Nadere informatieClinical Rules medicatieveiligheid met beslissingsondersteunend systeem
Clinical Rules medicatieveiligheid met beslissingsondersteunend systeem Rob Brenninkmeijer & Bob v.d. Loo Digitalis Rx bv Communicatie in de zorg is te vergelijken met een middeleeuwse stad zonder riool
Nadere informatieNierfunctie: furosemide 127
Nierfunctie: furosemide 127 Deze Medisch Farmaceutische Beslisregel (MFB) is ontwikkeld door de KNMP en Health Base, in samenwerking met de Expertgroep MFB. Datum December 2013 Doel Het voorkomen van therapiefalen
Nadere informatieRapport van het inspectiebezoek (pilot) aan Virenze Riagg, locatie Riagg Parallelweg 45-47, juli 2015 te Maastricht. Utrecht, december 2015
Rapport van het inspectiebezoek (pilot) aan Virenze Riagg, locatie Riagg Parallelweg 45-47, juli 2015 te Maastricht Utrecht, december 2015 Inhoudsopgave 1. Aanleiding en doel inspectiebezoek 3 2. Methodiek
Nadere informatiePolyfarmacie bij ouderen: Toepasbaarheid van de Nederlandse Multidisciplinaire richtlijn Polyfarmacie bij ouderen in België
Polyfarmacie bij ouderen: Toepasbaarheid van de Nederlandse Multidisciplinaire richtlijn Polyfarmacie bij ouderen in België Joachim Vandenhoven, UGent Promotor: Prof. Dr. Thierry Christiaens, UGent Co-promotor:
Nadere informatieWORKSHOP: DE ROL VAN DE OPENBAAR APOTHEKER IN 2025
WORKSHOP: DE ROL VAN DE OPENBAAR APOTHEKER IN 2025 INSPIRE klantenevenement 14 november 2013 Inhoud Farmacie 2013 Workshop scenario analyse Toekomstbeeld VJA Praktijkvoorbeelden Visiedocument Jonge Zorgverleners
Nadere informatieMedicatiegerelateerde problemen in het ziekenhuis: de rol van de medisch specialist. Rob van Marum
Medicatiegerelateerde problemen in het ziekenhuis: de rol van de medisch specialist Rob van Marum Disclosure R v Marum (potentiële) Belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met
Nadere informatieMedicatieveiligheid in verpleeg- en verzorgingshuizen. Patricia van den Bemt
Medicatieveiligheid in verpleeg- en verzorgingshuizen Patricia van den Bemt 25-11-2011 risico s 300 potentieel vermijdbare doden tijdens opname door medicatiefouten per jaar: 190 per 10 milj. Inw. 1000
Nadere informatieInformatiestandaarden voor medicatiebewaking bij Nierfunctieverlies. Michael Tan Productmanager Nictiz
Informatiestandaarden voor medicatiebewaking bij Nierfunctieverlies Michael Tan Productmanager Nictiz Disclosure belangen M. Tan (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante
Nadere informatieNierfunctie: benazepril 186
Nierfunctie: benazepril 186 Deze Medisch Farmaceutische Beslisregel (MFB) is ontwikkeld door de KNMP en Health Base, in samenwerking met de Expertgroep MFB. Datum December 2013 Doel Het voorkomen van bijwerkingen
Nadere informatieRapport van het inspectiebezoek aan Pi-groep in Drachten, december V Utrecht, maart 2016
Rapport van het inspectiebezoek aan Pi-groep in Drachten, december 2015 V1006796 Utrecht, maart 2016 Inhoudsopgave 1. Aanleiding en doel inspectiebezoek 3 2. Methodiek 4 2.1 Toetsingskader 4 2.2 Methode
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2012 2013 25 424 Geestelijke gezondheidszorg Nr. 206 BRIEF VAN DE MINISTER VAN VOLKSGEZONDHEID, WELZIJN EN SPORT Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der
Nadere informatieDilemma s rondom actieve levensbeëindiging bij bejaarden. Paul Beuger, huisarts, Scenarts Jos Verkuyl, geriater
Dilemma s rondom actieve levensbeëindiging bij bejaarden Paul Beuger, huisarts, Scenarts Jos Verkuyl, geriater Programma Inleiding Casuistiek, in groepen Centrale terugkoppeling Inzicht vanuit geriatrisch
Nadere informatie)3= SULMV,PSOHPHQWHUHQ YDQ PHGLFDWLRQ UHFRQFLOLDWLRQ 6W /XFDV $QGUHDV =LHNHQKXLV
o o Bij opname: allergieën en contactpersoon achterhalen (verpleging en farmaceutisch consulent) De verpleging vult bij opname een formulier in. De farmaceutisch consulent voert de allergie (na verificatie
Nadere informatieUniversity of Groningen. Integrated pharmaceutical care Geurts, Marlies Margaretha Eliza
University of Groningen Integrated pharmaceutical care Geurts, Marlies Margaretha Eliza IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it.
Nadere informatieNierfunctie: perindopril 174
Nierfunctie: perindopril 174 Deze Medisch Farmaceutische Beslisregel (MFB) is ontwikkeld door de KNMP en Health Base, in samenwerking met de Expertgroep MFB. Datum December 2013 Doel Het voorkomen van
Nadere informatie1. Patiënt bezoekt apotheek
Praktijkvoorbeeld Zorgpad Infectieziekten: PrEP voor apothekers (finale versie_20180912) Versie voor KNMP site dd 25-1-2019 Auteur: David Burger (david.burger@radboudumc.nl) De NVZA wil de apothekers van
Nadere informatiePolyfarmacie bij ouderen: Wilma Knol Klinisch geriater, klinisch farmacoloog
Polyfarmacie bij ouderen: Wilma Knol Klinisch geriater, klinisch farmacoloog Disclosure Geen belangenverstrengeling Medicatie bij ouderen: is er een probleem? Facts: anno 2016 NL 3 miljoen 65+ 700.000
Nadere informatieFA-MA107 POLYFARMACIE
FA-MA107 POLYFARMACIE Inhoud Globale doelstellingen Cursus FA-MA107 is een cursus waarin de beroepspraktijk (coschap) gecombineerd wordt met cursorisch onderwijs. De eerder opgedane kennis uit voorgaande
Nadere informatieEen ziekenhuisopname is
Draaiboek bij ontslag inzichten van patiënten en zorgverleners nr: 836044008 Dr. Fatma Karapinar, ziekenhuisapotheker-epidemioloog Een ziekenhuisopname is Complex Medicatieoverdracht nodig tussen alle
Nadere informatieRapport naar aanleiding van het inspectiebezoek aan Apotheek Munstergeleen op 21 december 2017 te Munstergeleen. Utrecht, januari 2018
Rapport naar aanleiding van het inspectiebezoek aan Apotheek Munstergeleen op 21 december 2017 te Munstergeleen Utrecht, januari 2018 Inhoud 1 Inleiding 4 1.1 Onderzoeksvragen 4 1.2 Onderzoeksmethode
Nadere informatieMedicatie gerelateerde heropnames <30 dagen. Elien Uitvlugt AIOS Ziekenhuisfarmacie, promovendus
Medicatie gerelateerde heropnames
Nadere informatieVerklarende woordenlijst
Verklarende woordenlijst bij toetsingskader medicatieveiligheid Utrecht, oktober 2018 Begrip Verklaring Bekwaam en bevoegd Bekwaam zijn houdt in het beschikken over kennis en vaardigheid: kennis over de
Nadere informatieWORKSHOP 21ste symposium voor verpleegkundigen en paramedici Donderdag 11 juni 2015
WORKSHOP 21 ste symposium voor verpleegkundigen en paramedici Donderdag 11 juni 2015 H.Tefsen, MANP verpleegkundig specialist hoofd-hals oncologie J. de Heij-van den Tweel, hoofd- hals/oncologieverpleegkundige
Nadere informatie2 Farmaceutische patiëntenzorg en therapietrouw
2 Farmaceutische patiëntenzorg en therapietrouw In de openbare apotheek wordt sinds een aantal jaar gewerkt met farmaceutische patiëntenzorg. Dit houdt in dat de doelstelling van de apotheek is verbreed.
Nadere informatieOptimaliseren geneesmiddelengebruik door ouderen
Henk-Frans Kwint, Adrianne Faber, Jacobijn Gussekloo, Marcel Bouvy Beschouwing Optimaliseren geneesmiddelengebruik door ouderen Samenvatting Kwint H-F, Faber A, Gussekloo J, Bouvy ML. Optimaliseren geneesmiddelengebruik
Nadere informatieRapport naar aanleiding van het follow-up inspectiebezoek aan Apotheek Tubbergen op 3 april 2019 te Tubbergen. Utrecht, mei 2019
Rapport naar aanleiding van het follow-up inspectiebezoek aan Apotheek Tubbergen op 3 april 2019 te Tubbergen Utrecht, mei 2019 Inhoud 1 Inleiding 4 1.1 Onderzoeksvragen 4 1.2 Onderzoeksmethode 4 1.3
Nadere informatieRapport naar aanleiding van het inspectiebezoek aan BENU Apotheek Waterlinie op 20 februari 2019 te Uithoorn. Utrecht, Maart 2019
Rapport naar aanleiding van het inspectiebezoek aan BENU Apotheek Waterlinie op 20 februari 2019 te Uithoorn Utrecht, Maart 2019 Inhoud 1 Inleiding 4 1.1 Onderzoeksvragen 4 1.2 Onderzoeksmethode 4 1.3
Nadere informatieAchtergronden en rationale van de IMPETUS-studie
Home no. 4 September 2017 Themanummer Advance care planning Eerdere edities Verenso.nl Achtergronden en rationale van de IMPETUS-studie Naar een passende medicatieprescriptie bij kwetsbare ouderen in het
Nadere informatieNHG-Standpunt. Farmacotherapiebeleid in de huisartsenzorg. Dokter, mag ik een recept voor...? standpunt
NHG-Standpunt Farmacotherapiebeleid in de huisartsenzorg Dokter, mag ik een recept voor...? standpunt Schatting: jaarlijkse stijging van 11 procent voor geneesmiddelenuitgaven Centrale rol voor de huisarts
Nadere informatieKINDERFORMULARIUM. Tjitske van der Zanden Coordinator Kinderformularium Disclosure belangen spreker:
RIVM Off-label 07 maart 2017 1 KINDERFORMULARIUM Tjitske van der Zanden Coordinator Kinderformularium vanderzanden@nkfk.nl Disclosure belangen spreker: Potentiële belangverstrengeling: geen RIVM Off-label
Nadere informatieEculizumab Veilig en verantwoord gebruik Eculizumab voor ahus patiënten. 15 juni 2016
Veilig en verantwoord gebruik voor ahus patiënten 5 juni 206 In KOGE slaan arts, patiënt en verzekeraar handen ineen om kwaliteit van zorg te verbeteren & kosten te reduceren I verbetert de kwaliteit van
Nadere informatieHet identificeren van hoogrisicopatiënten, Apotheek IJsselland Ziekenhuis, genomineerd voor FPZ-Prijs 2011
voor FPZ-Prijs 0 Beknopte samenvatting De apothekers van de ziekenhuisapotheek van het IJsselland Ziekenhuis hebben software ontwikkeld waarmee patiënten met een grote kans op geneesmiddelgerelateerde
Nadere informatieKNMP-richtlijn. Medicatiebeoordeling
KNMP-richtlijn Medicatiebeoordeling Geautoriseerd 28 november 2013 1 Inhoudsopgave 1 Inleiding 1.1 Reikwijdte 1.2 Definitie en plaatsbepaling medicatiebeoordeling 1.3 Kengetallen medicatiebeoordeling 1.4
Nadere informatieRapport van het inspectiebezoek aan Cirya GGZ te Dordrecht, januari Utrecht, maart 2016
Rapport van het inspectiebezoek aan Cirya GGZ te Dordrecht, januari 2016 Utrecht, maart 2016 Inhoudsopgave 1. Aanleiding en doel inspectiebezoek 3 2. Methodiek 3 2.1 Toetsingskader 3 2.2 Methode van toezicht
Nadere informatieSamenvatting. Belangrijkste bevindingen
Samenvatting Chronische nierschade (CNS) en de complicaties daarvan, veroorzaken, naast de grote persoonlijke impact, veel druk op gezondheidszorg voorzieningen. Door de vergrijzing en de toename van suikerziekte
Nadere informatieKwaliteit van voorschrijven in het WZC verbeteren
Uitgave van vzw Farmaka asbl Jaargang 18 nr 4 november 2011 Afgiftekantoor Gent X P 408505 verschijnt 4 x per jaar (februari, mei, september, november) Kwaliteit van voorschrijven in het WZC verbeteren
Nadere informatie1 e lijnszorg aan zet. Veronique Esman- Peters Directeur Curatieve Zorg en plv. Directeur-generaal Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport
1 e lijnszorg aan zet Veronique Esman- Peters Directeur Curatieve Zorg en plv. Directeur-generaal Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport 1 Inhoud Visie ministerie VWS op zorg Toekomstbeeld farmacie
Nadere informatieStappenplan bevorderen van therapietrouw in de eerste lijn
Stappenplan bevorderen van therapietrouw in de eerste lijn Bevorderen van therapietrouw bij ouderen die chronisch medicatie gebruiken Stap 1: screenen op therapietrouw (kruis aan) Is het u duidelijk hoe
Nadere informatieHarm 2 studie: Medicatieveiligheid en communicatie. Prof. dr. Miriam CJM Sturkenboom Erasmus MC, afdeling Medische Informatica
Harm 2 studie: Medicatieveiligheid en communicatie Prof. dr. Miriam CJM Sturkenboom Erasmus MC, afdeling Medische Informatica IPCI vs. HARM studie in 2005 Jaarlijks 10.000-16.000 vermijdbare opnamen Design
Nadere informatieHet Medicatieluik in het elektronisch WZC-dossier : Belang en mogelijkheden WERKGROEP 4
Het Medicatieluik in het elektronisch WZC-dossier : Belang en mogelijkheden Redder in nood WERKGROEP 4 Dr. R. Vander Stichele Domus Medica / Crataegus 14 mei 2011, Leuven Het geneesmiddelengebruik in rusthuizen
Nadere informatieDigitaal Multidisciplinair Samenwerken
Digitaal Multidisciplinair Samenwerken Workshop ROHA Conferentie 2018: Samen (uit)wijken Els Tibosch, kaderhuisarts ouderenzorg David Koetsier, kaderhuisarts HVZ / Loek Rappange, apotheker 1 In het hoofd
Nadere informatieCursusinformatie PIAF opleiding nieuwe stijl 2013/2014
Cursusinformatie PIAF opleiding nieuwe stijl 2013/2014 Medicatiebeoordeling is een systematische beoordeling van het geneesmiddelgebruik van een individuele patiënt door arts, apotheker en patiënt op basis
Nadere informatieUniversitair Medisch Centrum Groningen
Universitair Medisch Centrum Groningen Beter af met minder Reduction of Inappropriate psychotropic Drug use in nursing home residents with dementia Claudia Groot Kormelinck Prof.dr. Sytse Zuidema Probleemgedrag
Nadere informatieRapport van het inspectiebezoek aan Synaeda Psychomedisch Centrum te Leeuwarden, december Utrecht, maart 2016
Rapport van het inspectiebezoek aan Synaeda Psychomedisch Centrum te Leeuwarden, december 2015 Utrecht, maart 2016 Inhoudsopgave 1. Aanleiding inspectiebezoek 3 2. Methodiek 3 2.1 Toetsingskader 3 2.2
Nadere informatieChronische Nierschade in Nederland
Chronische Nierschade in Nederland Stadium GFR (ml/min/1,73m 2 ) Albuminurie > 30 mg/24 hr Prevalentie VS (%) Prevalentie Nederland (%) 1 >90 Ja 3,3 1,3 2 60-89 Ja 3,0 3,8 3 30-59 Ja/nee 4,3 5,3 4 15-29
Nadere informatieBijwerkingen van psychotrope geneesmiddelen. Nikkie Aarts
Bijwerkingen van psychotrope geneesmiddelen Nikkie Aarts Afdeling Epidemiologie & Inwendige Geneeskunde 3 de Lustrum Farmacovigilantie Platform Nederland Dinsdag 19 mei 2015 Promotietraject In de dagelijkse
Nadere informatieIntegrale farmacie: Rol poliklinische farmacie. Lustrumsymposium St Antonius Apotheek 5 jaar Drs. K.I. (Kristie) Bekkers - Oostrom
Integrale farmacie: Rol poliklinische farmacie Lustrumsymposium St Antonius Apotheek 5 jaar Drs. K.I. (Kristie) Bekkers - Oostrom St Antonius Apotheek 5 jaar RvC De Roerdomp Medisch Specialisten Klinische
Nadere informatieOfficiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds Gelet op artikel 66a, tweede lid, en 68, tweede lid, van de Geneesmiddelenwet,
STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 18918 10 juli 2013 Regeling van de Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport van 2 juli 2013 (kenmerk 125176-105466-GMT),
Nadere informatie