Effectiveness of a self-regulated remedial program for handwriting difficulties

Transcriptie

1 Effectiveness of a self-regulated remedial program for handwriting difficulties Van Waelvelde, De Roubaix A, Steppe L, et al. (2017) Effectiveness of a self-regulated remedial program for handwriting difficulties. Scand J OccupTher, 5, 1 9. doi: / Samenvatting door: Johannes Noordstar & Anneloes Overvelde Inleiding Veel kinderen in het regulier basisonderwijs (5-35%) ervaren schrijfproblemen. Recent is het taakgeoriënteerde schrijfprogramma Ik kan het! ontwikkeld. 1 In dit programma leert het kind expliciete schrijf-strategieën door middel van zelf-instructie, zelf-evaluatie en het verwoorden van de (geleerde) vaardigheden. Ik kan het! is gebaseerd op de bestaande evidentie uit het Evidence Statement Motorische schrijfproblemen bij kinderen en aangevuld met zelfregulerende leer-strategieën uit de Kids Skills benadering. 2,3 Het vernieuwende aan het schrijfprogramma Ik kan het! is dat het zich richt op het vergroten van de motivatie en het aanleren van leer-strategieën aan het kind. Het is geschikt voor kinderen van 7-8 jaar met hardnekkige schrijfproblemen. Doel van de studie was het onderzoeken van de effectiviteit van het schrijfprogramma Ik kan het! bij kinderen met schrijfproblemen van 7 en 8 jaar in het regulier basisonderwijs in Vlaanderen (België). Uitkomstmaten waren de kwaliteit en snelheid van het handschrift. Methode In totaal werd bij 537 kinderen tussen de 7 en 8 jaar oud de SOS-2-VL afgenomen: 63 kinderen voldeden aan de vooraf opgestelde inclusiecriteria: (a) schrijfproblemen gemeten met de Vlaamse SOS (score < 3 e percentiel), (b) niet onder behandeling van een therapeut of eerdere therapie gehad, (c) geen medische diagnose die de schrijfproblemen verklaren, (d) geen leesproblemen ( > 5 e percentiel op de één-minuut- (lees)test), (e) een IQ-score boven laag gemiddeld, en (f) een onder gemiddelde score voor schrijfvaardigheden t.o.v. leeftijdsgenootjes zoals beoordeeld door de leerkracht. Er werden 31 kinderen ad random verdeeld werden over de twee interventie groepen A (n=18) en B (n=13). Het schrijfprogramma Ik kan het! bestond uit een eerste sessie en zeven wekelijkse behandelingen van 60 minuten. De behandelingen werden op school gegeven. Tijdens de eerste sessie werd het kind onderzocht, werden er samen met de therapeut behandeldoelen (SMART) opgesteld en ontving het kind 1

2 het Ik kan het! werkboekje. In dit werkboekje gaf het kind aan waarom het voor hem/haar belangrijk was om beter te worden in schrijven, wie hem/haar bij het leren schrijven kon ondersteunen, en een tijd en plaats om een Ik kan het! feestje te vieren aan het einde van het schrijfprogramma. Tevens werd samen afgesproken wanneer het kind thuis ging oefenen. Ouders mochten het kind stimuleren om dit ook daadwerkelijk te doen. Het doel was om, naast de wekelijkse interventie, 6 dagen in de week minimaal 15 minuten zelf te oefenen. De tweede tot en met de zevende behandeling bestond uit het evalueren van het huiswerk door middel van zelfreflectie en het aanleren van nieuwe op ieder kind aangepaste - schrijftaken welke iedere 15 minuten werden afgewisseld met fijn motorische activiteiten. Er werd zoveel mogelijk positieve feedback gegeven tijdens de behandeling. Ouders en leerkracht werden iedere week geïnformeerd over nieuwe behandeldoelen en gevraagd het kind complimentjes te geven wanneer het hiermee bezig was. De kwaliteit en snelheid van het handschrift werden gemeten met de Vlaamse versie van de Systematic Screening of Handwriting Difficulties (SOS-2-VL). 4 Motorisch functioneren werd gemeten met de Movement Assessment Battery for Children-Second Edition (MABC-2), de visueel ruimtelijke oriëntatie werd gemeten met de Developmental test of Visual-Motor Integration 6 e editie (Beery VMI), en de mate van leesvaardigheid werd gemeten met de één-minuut-(lees)test (OMT). Dit was een interventiestudie met een cross-over design. Kinderen in groep A kregen de eerste 7 weken van het schooljaar het schrijfprogramma Ik kan het!, waarna de kinderen uit groep B de hierop volgende 7 weken het schrijfprogramma Ik kan het! kregen. De SOS werd bij de kinderen in groep A afgenomen: (a) voor de interventie, (b) na de interventie, en (c) zeven weken na de interventie. Bij de kinderen in groep B werd de SOS afgenomen: (a) 7 weken voor de interventie, (b) vlak voor de interventie, (c) na de interventie, en (d) zeven weken na de interventie (zie tabel 1). Tabel 1 Tijdslijn van de Interventiestudie Groep A SOS-T1 Therapie SOS-T2 7 weken SOS-T3 7 weken - Groep B SOS-T1 7 weken SOS-T2 Therapie SOS-T3 7 weken SOS-T4 2

3 Resultaten De kwaliteit van het handschrift van zowel de kinderen in beide groepen ging significant vooruit. Deze vooruitgang was echter significant groter in groep A, die meteen was gestart met het schrijfprogramma dan in groep B. De snelheid van het handschrift van zowel de kinderen in de interventie groep als de controle groep ging significant vooruit. Er waren geen verschillen in vooruitgang tussen de kinderen in beide groepen. Toevoegen van geslacht en visueel ruimtelijke oriëntatie aan de analyses had geen invloed op de resultaten. Het toevoegen van de leessnelheid had een significante, maar kleine invloed op de schrijfsnelheid. Discussie De resultaten van deze studie komen overeen met resultaten uit andere wetenschappelijke studies. Hierin werd eveneens een positief effect van schrijfinterventies gevonden op de kwaliteit van het handschrift, maar niet op de snelheid. Deze studie laat zien dat een intensieve, kortdurende interventie al een positief effect heeft bij kinderen van 7-8 jaar, terwijl andere studies vaak lange, minder intensieve behandeltrajecten onderzocht hebben. 5 Door het cross-over design kon tevens gekeken worden of het effect van het schrijfprogramma Ik kan het! aanwezig bleef na stopzetten van interventie. Zeven weken na interventie was er slechts een kleine afname in kwaliteit van het handschrift. Vervolgonderzoek zou moeten onderzoeken of het effect van het schrijfprogramma Ik kan het! ook over een langere periode aanwezig blijft. Conclusie Het korte zelf-sturende taak-georiënteerde schrijfprogramma Ik kan het! heeft een extra positief effect op de kwaliteit van het handschrift ten opzichte van geen interventie bij kinderen met schrijfproblemen van 7 en 8 jaar in het regulier basisonderwijs. Er werd geen extra effect van het schrijfprogramma Ik kan het! gevonden voor de schrijfsnelheid. Vertaalslag naar de praktijk Het was al bekend dat schrijfinterventies een positief effect hebben op het verbeteren van de kwaliteit van het handschrift bij kinderen in het regulier basisonderwijs. De onderzochte schrijfinterventies zijn echter vaak lang en niet-intensief. Ook in de dagelijkse praktijk worden regelmatig lange, niet-intensieve 3

4 schrijfinterventies gegeven.5 Deze studie toont aan dat het geven van een kortdurende intensieve schrijfinterventie, waarbij samen met het kind behandeldoelen worden opgesteld en het kind expliciete schrijf-strategieën leert door middel van zelf-instructie, en zelf-evaluatie, een positief effect heeft op de kwaliteit van het handschrift bij kinderen met 7-8 jaar uit het basisonderwijs in Vlaanderen. Hierdoor kunnen kinderen sneller van hun schrijfproblemen afkomen en zo eerder meekomen met het niveau van de klas. Bovendien zullen kinderen (waarschijnlijk) minder gefrustreerd raken tijdens het uitvoeren van verschillende schrijftaken in de klas. Ook vanuit kostenaspect verdient het aanbeveling verder onderzoek te doen naar de effectiviteit van Ik kan het!. bij Nederlandse kinderen. Literatuurlijst 1: Van Waelvelde H, De Mey B, Dewitte G. Ik kan het! Eerste druk. Leuven: Uitgeverij Acco; : Overvelde A, van Bommel I, Bosga I, et al. KNGF Evidence Statement. Motorische schrijfproblemen bij kinderen (KNGF Evidence Statement. Motor writing problems in children). Nederlands Tijdschrift Voor Fysiother. 2011;23: : Furman B. De Methode Kids Skills [the method kids' skills]. Berneveld: Nelissen; : Van Waelvelde H, Hellinckx T, Peersman W, et al. SOS: a screening instrument to identify children with handwriting impairments. Phys Occup Ther Pediatr. 2012;32: : Hoy MMP, Egan MY, Feder KP. A systematic review of interventions to improve handwriting. Can J Occup Ther. 2011;78: Twee ingevulde pagina s uit het werkboekje Ik kan het! 4

5 5