Financiële problematiek

Transcriptie

1 Financiële problematiek Hoe inzichten uit de hersenwetenschap leiden tot een betere aanpak van armoede en schulden Nadja Jungmann

2 Hoe komen NL huishoudens rond? Er wordt veel geld overgehouden Er wordt een beetje geld overgehouden Er wordt precies rondgekomen Uitgaven zijn hoger dan inkomsten Bron: Tilburg University 201

3 Steeds meer HH met achterstanden Percentage huishoudens met een achterstand (Bron: Panteia 2014) Zorgverzekering Energie Hypotheek/huur Telefoon Aankoop op afbetaling verzekering (WA/inboedel) Belastingdienst overig Totaal

4 Oorzaken betalingsachterstanden Oorzaken 2015 Te hoge vaste lasten (27%) Inkomen is gedaald (26%) Te hoge zorgkosten (22%) Nonchalance; geld was er wel (21%) Terugbetalen toeslagen (19%) Oorzaken 2012 Te hoge vaste lasten (15%) Inkomen is gedaald (25%) Te hoge zorgkosten (10%) Nonchalance; geld was er wel (34%) Terugbetalen toeslagen (21%)

5 Oorzaken betalingsachterstanden Oorzaken 2015 Te hoge vaste lasten (27%) Inkomen is gedaald (26%) Te hoge zorgkosten (22%) Nonchalance; geld was er wel (21%) Terugbetalen toeslagen (19%) Oorzaken 2012 Te hoge vaste lasten (15%) Inkomen is gedaald (25%) Te hoge zorgkosten (10%) Nonchalance; geld was er wel (34%) Terugbetalen toeslagen (21%)

6 Groeiende groep niet in beeld bij SHV Type financiële problematiek en (on)bekendheid bij SHV Bron: Panteia 2015) Problematische schulden bekend bij SHV Problematische schulden onbekend bij SHV Risicovolle schulden onbekend bij SHV

7 Drie conclusies De stevige groei van de schuldenproblematiek Financiële problemen kosten de maatschappij veel lijkt geld wat af te zwakken Mensen met financiële problemen: Een Melden groeiende zich vaker groep ziek met op problematische het werk schulden Maken langer maakt gebruik geen gebruik van uitkeringen van schuldhulpverlening Leven ongezonder (voeding, roken, minder sport) Rendement Bij een groeiende schuldhulpverlening groep is er door 1 : 2,40 de hoge vaste lasten en andere kosten geen of nauwelijks perspectief op een schuldenvrije toekomst

8 Schaarste Mensen gaan anders handelen bij schaarste Alle aandacht gaat naar het gebrek. Minder aandacht voor andere belangrijke zaken (medicijntrouw, gezond eten, opvoeding kinderen etc) Korte termijn horizon Kwaliteit besluitvorming neemt af (tijdelijke daling IQ met 13 punten) Mensen zien zichzelf niet meer als degene die het verschil maakt (fatalisme)

9 Wat kan je met deze inzichten?

10 Schaarste toepassen in dienstverlening?

11 Verkenning toepasbaarheid in NL Voorjaar 2016 subsidie aangevraagd - Groot congres in najaar Artikelen in vaktijdschriften - Pilot van start in Alphen aan den Rij - Januari 2017 publicatie handreiking - NL Netwerk van +/- 40 organisaties die met MM aan de slag gaan

12 Hoe beïnvloedt (geld)stress gedrag? Lymbisch brein Prefrontale cortex Hersenstam

13 Reptielenbrein Oudste deel van ons brein (hersenstam) Regelcentrum bloeddruk, hartslag, ademhaling, temperatuur, evenwicht, coördinatie Primitieve instinctmatige levensfuncties, o.a. Honger, dorst Voortplantingsdrang Overlevingsdrang vechten, vluchten, bevriezen, babbelen

14 Lymbisch systeem Hoofdkwartier van emoties: angst, boosheid, verdriet, vreugde, walging, verbazing, minachting, jaloezie et cetera Eerste verwerking van signalen zintuigen (je vindt vaak al iets voordat je weet waarom je dat vindt)

15 Prefrontale cortex Denkfuncties Regulatiefuncties Plannen Organiseren Tijdmanagement Zaken onthouden Je situatie van een afstand kunnen zien Verleidingen weerstaan Emoties beheersen In actie komen Aandacht vasthouden Flexibel zijn Nodig om doelen te bereiken Doorzettingsvermoge n

16 Chronische stress Geen stress Extreme chronische stress in onze vroege jeugd

17 Mobility Mentoring

18 Rendement Mobility Mentoring Diverse onafhankelijke onderzoeken laten zien: New York Twee groepen met elk 700 deelnemers. MM specifiek ingezet op beloningen. MM-groep met beloningen: 30 procent hogere uitstroom naar betaald werk. Na vier jaar verdiende MM-groep gemiddeld 47 procent meer dan de groep zonder beloning. Washington Twee groepen van elk 1500 gezinnen vergeleken. MMgroep boekte op 21 indicatoren significante verbeteringen. Andere groep boekte statistisch minder significante verschillen en kleinere effecten op slechts een deel van de indicatoren

19 Bridge to self-sufficiency

20 Brug legt relatie schuldengezondheid Er is significante samenhang tussen financiële problemen en gezondheidsproblemen Rugpijn, overgewicht, depressies, rusteloosheid, hart- en vaatziekten Wetenschappelijke literatuur is diffuus over de causaliteit Financiële problemen vormen soms een reden om zorg te mijden

21 Wat wil ik hier achterlaten Er is nog altijd een substantiële groep met grote financiële problemen De maatschappelijke kosten zijn hoog We onderschatten de mogelijkheden van schuldenaren om hun financiële problemen op te lossen (en hebben in de gezondheidszorg nauwelijks oog voor de samenhang) Het is voor zorgverzekeraars de moeite waard om zich de vraag te stellen hoe zij kunnen bijdragen aan het voorkomen en oplossen van schulden

22 Meer informatie Nadja Jungmann