FACTSHEET HULPVERLENING VLAANDEREN

Transcriptie

1 VLAANDEREN juli 2017 Deze factsheet presenteert cijfers over de hulpverlening bij problemen met alcohol of andere drugs op basis van de belangrijkste cijfergegevens uit de TDI-registratie in Vlaanderen voor We bespreken achtereenvolgens: - Behandelingsprogramma s en behandelepisodes; - Cliëntkenmerken; - Sociale situatie van cliënten; - Kenmerken van de behandeling; - Voornaamste product; - Risicogedrag. Deze factsheet maakt deel uit van een reeks factsheets over verschillende producten. Het document achtergrond bij de factsheets geeft meer uitleg bij de gebruikte cijfers. Om te voldoen aan de Treatment Demand Indicator (TDI) 2 verzamelt de gespecialiseerde verslavingszorg in Vlaanderen al sinds 1988 cliëntgegevens. TDI is een indicator die op Europees niveau geuniformiseerd is zodat op Europese schaal gestandaardiseerde cijfers beschikbaar zijn over de cliënten die zich bij een hulpverleningsinstelling aanmelden met een verslavingsproblematiek. In België is de TDI sinds 2011 op nationaal niveau gestandaardiseerd. Deze indicator levert unieke gegevens over het behandelingsprofiel, socio-demografische status, behandelingskenmerken en gebruikswijze. Een groot aantal hulpverleningscentra (ambulant of residentieel, gespecialiseerd of niet, medisch of niet) verzamelt de gegevens bij aanvang van de behandeling van een middelengebonden (alcohol of illegale substanties) problematiek. Aanvankelijk registreerden enkel de gespecialiseerde geconventioneerde centra (medisch sociale opvangcentra (MSOC), dagcentra, residentiële opvangcentra, therapeutische gemeenschappen) de TDI. Intussen is de registratie uitgebreid naar andere instellingen (ziekenhuizen, centra voor geestelijke gezondheidszorg (CGG)). Het aantal deelnemende ziekenhuizen verhoogde geleidelijk dankzij diverse proefprojecten en door het verplichte karakter van de registratie voor de ziekenhuizen vanaf De CGG registreren de TDI verplicht sinds Behandelaanbod Behandelingsprogramma s en behandelepisodes In 2015 namen in Vlaanderen 108 behandelingsprogramma s a deel aan de TDI-registratie. Zij registreerden samen nieuwe behandelepisodes b. 34% van de behandelepisodes gebeurt in Oost- Vlaanderen, 26% in West-Vlaanderen, 17% in Antwerpen en 15% in Limburg. Vlaams-Brabant telt 9% van de behandelepisodes. Twee derde van de behandelingen is residentieel, een derde ambulant. 73% van de behandelepisodes gaat om mannen. De meeste personen in behandeling zijn tussen 25 en 39 jaar met de jarigen als grootste groep (15%). Na alcohol (52%) zijn cannabis (17%) en stimulantia (17%) de voornaamste producten waarvoor cliënten in behandeling gaan. Twee derde van de cliënten is al eerder behandeld. a Een behandelingsprogramma is het behandelingstype dat de cliënt volgt, namelijk ambulant (MSOC, gespecialiseerd dagcentrum, gespecialiseerde raadpleging, CGG) of residentieel (crisiseenheid, behandelingsprogramma/therapeutische gemeenschap, algemeen ziekenhuis, psychiatrisch ziekenhuis). b Een behandelingsepisode is de periode tussen de start van de behandeling en het einde van de activiteiten binnen het voorgeschreven programma. Een behandelingsepisode start bij het eerste face-to-face contact tussen de zorgverstrekker en de cliënt. Het einde van de behandelingsepisode verschilt voor ambulante en residentiële behandelingen. Bij residentiële cliënten eindigt de behandelingsepisode wanneer de patiënt het centrum verlaat en er geen verdere opname meer voorzien is. In ambulante behandelingen eindigt de behandelingsepisode wanneer de cliënt langer dan zes maanden niet meer naar de behandeling komt. 1

2 Kenmerken behandelingsepisodes 2015 Totaal aantal behandelingsepisodes Man vrouw 73% 27% Residentieel ambulant 66% 34% Eerste behandeling 32% Cliënten in behandeling voor alcohol of hypnotica zijn gemiddeld het oudst (respectievelijk gemiddeld 47 en 42 jaar). De cliënten in behandeling voor cannabis zijn het jongst (gemiddeld 25 jaar). Cliëntkenmerken Aandeel vrouwen In 28% van de behandelingsepisodes zijn vrouwen behandeld. Het aandeel vrouwen is het hoogst in de ziekenhuizen (33%) en in de CGG (28%). De algemene en psychiatrische ziekenhuizen behandelen het meest vrouwen (resp. 34% en 31%). De ambulante gespecialiseerde dagcentra behandelen het minst vrouwen (17%). Het aandeel vrouwen stijgt met de leeftijdscategorie. In de leeftijdscategorieën vanaf 45 jaar is het aandeel vrouwen hoger dan 30%. Bij de jongeren onder de 15 jaar is 32% vrouw. Minderjarigen 5% van de geregistreerde cliënten is jonger dan 18 jaar. Van de cliënten die in 2015 voor het eerst in behandeling zijn is een iets groter aandeel minderjarig (10%). Het aandeel minderjarigen is hoger in de CGG (12%) dan in de gespecialiseerde hulpverleningscentra (9%). De ziekenhuizen zien nagenoeg geen minderjarige cliënten (0,6%). De residentiële behandelingsprogramma s en therapeutische gemeenschap hebben het grootste aandeel minderjarigen op het totaal aantal cliënten (21%). Verder komen behandelingen voor minderjarigen meestal ambulant voor in de CGG, de gespecialiseerde dagcentra en de MSOC waar resp. 12%, 11% en 9% van de cliënten minderjarig is. Onder de cliënten in behandeling voor cannabis zijn het meest minderjarigen (21%). Het aandeel vrouwen varieert naargelang de voornaamste substantie. Voor hypnotica en sedativa is de helft van de personen in behandeling vrouw. Voor alcoholgebruik (33%) en gebruik van stimulantia (28%) is één op drie vrouw. Leeftijd De gemiddelde leeftijd van cliënten in behandeling is 39 jaar. In ziekenhuizen zijn de cliënten gemiddeld het oudst (44 jaar) en in de gespecialiseerde centra het jongst (30 jaar). De CGG vangen de tussengroep met een gemiddelde leeftijd van 37 jaar op. De vrouwen in behandeling zijn gemiddeld 4 jaar ouder dan de mannen (gemiddeld 42 versus 38 jaar). 60-plussers 8% van de cliënten is 60 jaar of ouder. De proportie 60-plussers is het hoogst in de algemene ziekenhuizen (14%). In de CGG bedraagt hun aandeel 6%. In de gespecialiseerde hulpverleningscentra is hun aandeel verwaarloosbaar (0,3%). Bij vrouwen is de proportie 60-plussers (12%) dubbel zo groot dan bij mannen (6%). Bij cliënten in behandeling voor alcohol (14%) of hypnotica (12%) als voornaamste product is de proportie 60-plussers het hoogst. 2

3 Sociale situatie Alleen wonen 2 op de 5 cliënten (40%) woont alleen. Dat aandeel is hoger in de ziekenhuizen (45%) dan in de CGG (35%) en in de gespecialiseerde centra (29%). In de residentiële zorg woont 45% van de cliënten alleen. Het aantal cliënten dat alleen woont neemt toe met de leeftijd. Bij de min-20-jarigen is het aandeel lager dan 6%, terwijl het 46% of hoger is bij de 40-plussers. Van de cliënten in behandeling voor cannabis woont 25% alleen. De groep cliënten in behandeling voor alcohol of stimulantia telt het grootste aantal personen die alleen wonen namelijk 46% en 40%. Alleen wonen komt iets meer voor bij personen die al eerder zijn behandeld (45%) dan bij personen die voor de eerste keer in behandeling zijn (31%). Laag inkomen 1 cliënt op 5 (19%) heeft een laag inkomen. Dat betekent dat ze geen eigen inkomen hebben of een leefloon of OCMW-steun krijgen. De gespecialiseerde centra (32%) en de CGG (29%) kennen een hoger aandeel cliënten met een laag inkomen dan de ziekenhuizen (11%). Het aandeel cliënten met laag inkomen is het hoogst in de residentiële behandelingsprogramma s en therapeutische gemeenschap (41%), gevolgd door de residentiële crisiseenheden (34%) en de MSOC (33%). Onder mannelijke cliënten zijn er meer met een laag inkomen (20%) dan onder vrouwen (16%). Het aandeel cliënten met laag inkomen neemt af met de leeftijdscategorie. Van 34% in de leeftijdscategorie jaar daalt het tot onder de 10% na 50 jaar. Cliënten in behandeling voor cannabis (42%), opiaten (28%) of stimulantia (28%) ondervinden vaker inkomensproblemen dan cliënten in behandeling voor alcohol (9%), hypnotica (16%) of cocaïne (18%). Cliënten met lage inkomens komen iets meer voor onder cliënten die voor de eerste keer in behandeling zijn (23%) dan bij reeds eerder behandelde cliënten (17%). Huisvestingsproblemen 7% van de cliënten heeft huisvestingsproblemen. Dat betekent dat ze dakloos zijn of een onstabiele woonsituatie hebben. De gespecialiseerde centra zien het grootste aandeel cliënten met huisvestingsproblemen (10%). In de residentiële behandelingsprogramma s en therapeutische gemeenschap heeft 1 op 3 cliënten huisvestingsproblemen. In de residentiële crisiseenheden 1 op 4. Bij cliënten tussen jaar heeft 1 op 10 huisvestingsproblemen. Personen in behandeling voor opiaten (17%) en stimulerende middelen (14%) bevinden zich vaker in een problematische huisvestingssituatie, terwijl personen in behandeling voor alcohol (5%), hypnotica (5%) en cannabis (7%) dat minder ervaren. Bij mannen komen huisvestingsproblemen iets meer voor (8%) dan bij vrouwen (6%). Ook bij personen die al eerder behandeld zijn komen huisvestingsproblemen iets meer voor (9%) dan bij personen die voor de eerste keer in behandeling zijn (4%). Samenleven met kinderen 1 op 5 cliënten (22%) leeft samen met een kind. Hun aandeel is hoger in de CGG (29%) dan in de gespecialiseerde centra (21%) en de ziekenhuizen (21%). In ambulante programma s zijn meer cliënten met kinderen dan in residentiële programma s (26% versus 21%). In de leeftijdscategorie jaar is het aandeel cliënten met kinderen het grootst (35%). In de jongere en oudere leeftijdsgroepen zijn minder cliënten met kinderen. Van de vrouwen leeft 28% samen met kinderen terwijl dit bij mannen om 20% gaat. Van de personen die voor het eerst in behandeling zijn leeft een kwart samen met kinderen. Bij de personen die al eerder in behandeling waren gaat het om een vijfde. Bekeken naar voornaamste product waarvoor men in behandeling is zijn er niet zoveel verschillen. Toch valt een iets lager aandeel personen met kinderen op bij de cliënten die in behandeling zijn voor cannabis (19%). 3

4 Het aandeel nieuwe behandelingen is klein bij personen die in behandeling zijn voor opiaten (10%), terwijl het bijna 57% bedraagt bij cliënten in behandeling voor cannabis. Laag opleidingsniveau 27% van de cliënten heeft een laag opleidingsniveau. Hun hoogste diploma is dat van het basisonderwijs. In de gespecialiseerde centra zijn meer personen met een laag opleidingsniveau (48%) in vergelijking met de ziekenhuizen (21%) en de CGG (3%). In de residentiële behandelingsprogramma s en therapeutische gemeenschap en in de residentiële crisiseenheden is respectievelijk 58% en 55% van de cliënten laag opgeleid. Onder de mannelijke cliënten (29%) zijn meer laag opgeleiden dan onder de vrouwen (22%). Het aandeel laagopgeleiden is groter bij cliënten in behandeling voor opiaten (43%) en cannabis (43%) dan voor cliënten in behandeling voor alcohol (16%). Leeftijd eerste behandeling Bij de eerste behandeling zijn cliënten gemiddeld 36 jaar. Cliënten die beroep doen op ambulante centra zijn gemiddeld jonger bij de eerste behandeling (30 jaar) dan cliënten in residentiële centra (43 jaar). In ziekenhuizen zijn de cliënten gemiddeld ouder bij de eerste behandeling (43 jaar) vergeleken met cliënten in behandeling in CGG (35 jaar) of gespecialiseerde centra (26 jaar). Vrouwen starten een behandeling gemiddeld zes jaar later dan mannen (41 versus 35 jaar). Cliënten die in behandeling zijn voor cannabis zijn gemiddeld het jongste (23 jaar) bij de eerste behandeling, gevolgd door cliënten die een behandeling starten voor stimulerende middelen of cocaïne (30 jaar). Cliënten in behandeling voor alcohol of hypnotica zijn gemiddeld 47 jaar en 45 jaar bij de eerste behandeling. Kenmerken behandeling Eerste keer in behandeling 35% van de cliënten startte in 2015 voor het eerst een behandeling voor problemen met middelengebruik. De CGG (53%) kennen een hoger aandeel cliënten die voor het eerst in behandeling komen dan de gespecialiseerde centra (40%) en de ziekenhuizen (29%). Het aandeel eerste behandelingen is over het algemeen groter in de ambulante centra (47%) dan in de residentiële centra (28%). In de residentiële crisiscentra is het aandeel cliënten die voor het eerst in behandeling komen het kleinst (15%). Tussen mannen en vrouwen zijn op dit vlak geen opmerkelijke verschillen. Het aandeel cliënten dat voor de eerste keer behandeld wordt, daalt met toenemende leeftijd tot de leeftijd van 49 jaar. Nadien neemt het aandeel cliënten dat voor het eerst behandeld wordt opnieuw toe. Verwijzers 56% van de cliënten start de behandeling op basis van een persoonlijke beslissing of een beslissing van hun rechtstreekse omgeving. 29% start de behandeling op medisch of sociaal advies en 15% op gerechtelijke basis. In behandeling gaan op basis van een persoonlijke beslissing of een beslissing van de rechtstreekse omgeving, komt meer voor bij cliënten in de gespecialiseerde centra (46%) en de ziekenhuizen (67%) dan in de CGG (27%). In de CGG komt bijna de helft terecht na medisch of sociaal advies (47%) terwijl dit aandeel in de gespecialiseerde centra en de ziekenhuizen respectievelijk 26% en 27% bedraagt. Gerechtelijke verwijzingen komen in ruim een kwart (27%) van de behandelingen in de gespecialiseerde centra en de CGG voor. Slechts 4

5 6% van de cliënten in de ziekenhuizen zoekt daar behandeling na gerechtelijke verwijzing. Vrouwen starten vaker een behandeling op medisch/sociaal advies (33%) dan mannen (27%). Meer mannen (17%) dan vrouwen (8%) worden doorverwezen door justitie. Het aandeel van gerechtelijke verwijzingen neemt af met de leeftijd, terwijl de medisch/sociale verwijzingen veeleer met de leeftijd toenemen. Gerechtelijke verwijzingen gebeuren vaker voor cannabis (34%) en stimulantia (30%) dan voor andere producten. Het aandeel verwijzingen vanuit medisch/sociale hoek is het grootst bij cliënten in behandeling voor hypnotica of sedativa. Cliënten in behandeling voor alcohol of opiaten kennen het grootste aandeel dat uit zichzelf of door de omgeving in behandeling gaat. Opvallend is nog dat gerechtelijke verwijzing meer voorkomt bij cliënten die voor het eerst in behandeling zijn (20%) dan bij cliënten die al eerder behandeld zijn (12%). Substitutiebehandeling Van de cliënten die in behandeling zijn voor heroïne (al dan niet als voornaamste product) is nagegaan of ze al een substitutietherapie volgden. 70% van de heroïnegebruikers volgde al een substitutiebehandeling of is daar nog mee bezig. Van de cliënten in ambulante centra volgden er al iets meer ooit substitutiebehandeling vergeleken met cliënten in residentiële centra (74% versus 66%). Bij vrouwelijke heroïnegebruikers (73%) is er een iets groter aandeel dan onder de mannelijke gebruikers (70%) dat al beroep deed op substitutiebehandeling. Het aandeel heroïnegebruikers dat al substitutiebehandeling kreeg, stijgt met de leeftijd tot 91% bij de jarigen. cannabis (18%) en stimulantia (15%). 5% van de cliënten kan geen voornaamste product opgeven omdat verschillende producten problemen veroorzaken. In de gespecialiseerde centra springt cannabis er boven uit als voornaamste product (36%). Stimulantia komen op de tweede plaats (33%). In de CGG is het grootste aandeel van de behandelingsepisodes toe te schrijven aan alcohol (54%) als voornaamste product. Cannabis volgt op de tweede plaats (26%). In de ziekenhuizen ligt het aandeel van behandelingen voor alcohol als voornaamste product het hoogst (74%). In de ambulante centra is het grootste aandeel behandelingsepisodes voor cannabis als voornaamste product (35%) in de residentiële hulpverlening is dat voor alcohol (69%). Bij vrouwen komt gebruik van alcohol (61%) en hypnotica en sedativa (7%) het meest voor en meer dan bij mannen. Bij mannen komt gebruik van cannabis (20%), cocaïne (9%) en opiaten (9%) meer voor dan bij vrouwen. Na de leeftijd van 50 jaar is alcohol veruit de voornaamste product waarvoor cliënten in behandeling zijn. Tot de leeftijd van 19 jaar heeft cannabis de overhand. Stimulantia worden meestal gebruikt door de leeftijdsgroep jaar, opiaten door de jarigen. Cliënten die voor het eerst in behandeling zijn, zijn dat hoofdzakelijk voor alcohol (46%) of cannabis (28%) als voornaamste product. Voor cliënten die reeds eerder behandeld zijn, kunnen nog opiaten aan het lijstje toegevoegd worden. Voornaamste product Voornaamste product Binnen de TDI-vragenlijst geeft een cliënt eerst alle substanties op waarbij hij of zij een probleem ondervindt. Daarnaast wordt een product aangeduid die de meeste problemen oplevert als de voornaamste product. Alcohol komt als voornaamste product in de helft van de geregistreerde behandelingsaanvragen voor (51%), gevolgd door 5

6 Aantal producten Cliënten in de CGG en de ziekenhuizen melden gemiddeld 2 producten. In de gespecialiseerde hulpverleningscentra melden cliënten gemiddeld 3 producten. In de residentiële behandelingsprogramma s en therapeutische gemeenschap en de crisiseenheden worden gemiddeld resp. 5 en 4 producten gemeld. Mannen melden gemiddeld 2,4 producten, vrouwen 2. Cliënten in de leeftijdscategorie 20 tot 34 jaar melden gemiddeld meer producten dan de oudere leeftijdscategorieën. Cliënten die als voornaamste product alcohol of cannabis opgeven, melden gemiddeld minder problematische producten (respectievelijk 1,4 en 2,6) dan cliënten die opiaten (3,8), stimulerende middelen (3,7) of cocaïne (3,4) vermelden als voornaamste product. Voor het eerst behandelde cliënten melden een lager gemiddeld aantal problematische producten (2,0) dan cliënten die al eerder behandeld zijn (2,4). Toedieningswijze Heroïne wordt meestal gerookt (78%). 18% injecteert het product. Bij de jarigen (20%) en onder de gebruikers die reeds eerder behandeld zijn (19%), komt injecterend gebruik iets meer voor. Injecteren van heroïne komt iets meer voor onder mannen. Roken/inhaleren komt iets meer voor onder vrouwen. Cocaïne in poedervorm wordt meestal gesnoven (80%). Cocaïne roken/inhaleren komt iets meer voor bij vrouwen dan bij mannen. Snuiven van cocaïne neemt af met de leeftijd en injecteren en roken/inhaleren neemt dan toe. Amfetamines worden meestal gesnoven (74%) en soms geïnjecteerd (13%). Injecteren komt meer voor bij cliënten die reeds eerder behandeld zijn (18%). Bij vrouwen primeert eten/drinken als toedieningswijze. Het aandeel injecterende gebruikers stijgt met de leeftijd. Frequentie van gebruik De TDI gaat na hoe vaak de voornaamste substantie wordt gebuikt. Alle producten worden hoofdzakelijk dagelijks gebruikt. Voor benzodiazepines (81%), alcohol (70%) en heroïne (61%) is het aandeel van dagelijks gebruik het hoogst. Benzodiazepines worden iets frequenter gebruikt door vrouwen dan door mannen. Dagelijks heroïnegebruik komt meer voor bij cliënten die voor het eerst in behandeling zijn (65%) dan bij cliënten die al eerder behandeld zijn (61%). Dagelijks gebruik van cocaïne (29%) komt minder voor dan dagelijks gebruik van heroïne (61%). Het komt meer voor dat cliënten cocaïne 2 à 3 dagen per week gebruiken. De frequentie van dagelijks gebruik stijgt met de leeftijd en is hoger indien de cliënt al eerder behandeld is. Dagelijks gebruik van amfetamines (37%) is hoger dan dagelijks gebruik van cocaïne (29%), maar lager dan heroïne (61%). Onder de cliënten die in behandeling zijn voor marihuana, gebruikt bijna één op twee de substantie dagelijks (48%). Opvallend is dat dagelijks gebruik meer voorkomt bij vrouwen (54%) dan mannen (46%). Dagelijks gebruik neemt toe met de leeftijd: bij personen ouder dan 40 gebruikt 65% dagelijks marihuana. Ook het dagelijks alcoholgebruik neemt toe met de leeftijd. Gemiddelde leeftijd eerste gebruik De gemiddelde leeftijd waarop de cliënten starten met gebruiken, verschilt volgens het product. Met marihuanagebruik is het vroegst gestart namelijk op een gemiddelde leeftijd van 15 jaar. Daarna volgen alcohol en amfetamines waarmee telkens op een gemiddelde leeftijd van 19 jaar wordt gestart. Voor cocaïne en heroïne is de gemiddelde startleeftijd bij het eerste gebruik 21 jaar. Met benzodiazepines wordt pas gemiddeld op 28 jaar voor het eerst begonnen. Tussen mannen en vrouwen is er een verschil in beginleeftijd voor het gebruik van benzodiazepines: mannen starten daarmee gemiddeld 8 jaar vroeger dan vrouwen (24 versus 32 jaar). Cliënten die voor het eerst in behandeling zijn, gebruiken voor het eerst gemiddeld op 34 jaar benzodiazepines terwijl dat voor de al eerder behandelde cliënten 27 jaar is. Risicogedrag Injecteren Over het algemeen heeft 10% van de cliënten ooit een product geïnjecteerd. Dat komt meer voor bij de cliënten in de gespecialiseerde centra (19%) dan in de ziekenhuizen (7%) en de CGG (4%). 13% van de cliënten in de ambulante centra heeft ooit geïnjecteerd tegenover 9% in de residentiële centra. Een derde van de cliënten in residentiële crisiscentra heeft ooit een substantie geïnjecteerd (33%), in de residentiële behandelingsprogramma s en therapeutische gemeenschap gaat het om 27% en in de MSOC om 22%. Het aandeel cliënten dat ooit injecteerde is groter bij mannen (12%) dan bij vrouwen (7%). Ooit-geïnjecteerd hebben komt het meest voor bij cliënten die al eerder in behandeling waren. Meer dan de helft van de cliënten in behandeling voor opiaten (56%) heeft ooit geïnjecteerd. Maar ook bij gebruikers van stimulantia heeft een grote groep ooit geïnjecteerd (24%). Tussen 2012 en 2015 neemt het aandeel ooit injecterende druggebruikers licht af van 20% naar 15%. Delen van naalden 41% van de cliënten die hun product ooit injecteerden, deelde ooit spuitmateriaal. Dat komt het meest voor onder cliënten in de MSOC (53%) en de residentiële crisiscentra (53%). Delen van spuitmateriaal komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen (48% versus 40%) en bij cliënten die reeds eerder behandeld zijn (43% versus 22% voor personen voor het eerst in behandeling). Bij de oudere cliënten wordt een groter aandeel vastgesteld dat spuitmateriaal deelde. Delen van spuitmateriaal stelt zich het meest bij cliënten die opiaten (49%) of stimulantia (46%) gebruiken. 6

7 Conclusie In 2015 namen in Vlaanderen 108 behandelingsprogramma s deel aan de TDI-registratie. Zij registreerden samen nieuwe behandelepisodes. De meeste behandelepisodes vinden plaats in Oost- en West-Vlaanderen. Twee derde van de behandelingen verloopt residentieel, een derde ambulant. In 73% van de behandelepisodes worden mannen behandeld. Na alcohol (52%) zijn cannabis (17%) en stimulantia (17%) de voornaamste producten waarvoor cliënten in behandeling zijn. Twee derde van de cliënten is al eerder behandeld. De meeste personen in behandeling zijn tussen 25 en 39 jaar met de jarigen als grootste groep. 5% van de cliënten is jonger dan 18 jaar. Het grootste aandeel daarvan is in behandeling voor cannabis. 8% van de cliënten is 60 jaar of ouder. Bij vrouwen is de proportie van 60-plussers dubbel zo groot dan bij mannen. De proportie 60- plussers is het hoogst bij cliënten in behandeling voor alcohol of hypnotica als voornaamste middel. 2 op 5 cliënten woont alleen. 7% van de cliënten is dakloos of heeft een onstabiele woonsituatie. 1 cliënt op 5 heeft geen eigen inkomen of krijgt een leefloon of OCMW-steun. 1 op 5 cliënten leeft samen met kinderen. Ruim een kwart van de cliënten heeft hoogstens een diploma van het basisonderwijs. Cliënten zijn gemiddeld 36 jaar bij de eerste behandeling. 56% van de cliënten verklaart de behandeling te starten op basis van een persoonlijke beslissing of een beslissing van hun rechtstreekse omgeving. 29% start de behandeling op medisch of sociaal advies terwijl 15% dat doet op gerechtelijke basis. 10% van de cliënten heeft ooit geïnjecteerd. Dat komt meer voor onder mannen dan onder vrouwen. 4 op 10 cliënten deelde ooit spuitmateriaal. Dat komt vaker voor onder vrouwen dan mannen. Colofon Redactie: Else De Donder, stafmedewerker VAD Lay-out concept: V.U.: P. Van Deun, Vanderlindenstraat 15, 1030 Brussel juli 2017 VAD, Vanderlindenstraat 15, 1030 Brussel T F vad@vad.be Deze factsheet is gratis te downloaden op De informatie uit deze factsheet mag worden overgenomen mits vermelding van de referentie: De Donder, E. (2017). Factsheet hulpverlening Vlaanderen. Brussel: VAD. 1 Antoine, J. (2016). De TDI-registratie in Vlaanderen. Jaarlijkse tabellen, registratiejaar Brussel: WIV. 2 Antoine, J. (2016). De TDI-registratie in België. Jaarlijks rapport, registratiejaar Brussel: WIV. 7