Evaluatie van pijn bij personen met dementie

Transcriptie

1 Evaluatie van pijn bij personen met dementie Prof Nele Van Den Noortgate Geriater UZ - Gent Alumni Gent, 9 December 2015

2 Inhoud Prevalentie van pijn bij dementie Invloed van dementie op pijndetectie Evaluatie van pijn Waarom? Hoe? THOM s

3 Prevalentie van pijn bij ouderen met dementie in thuiszorg Hunt et al, JAGS 2015:

4 Prevalentie van pijn bij ouderen met dementie in ziekenhuissetting Sampson et al, Pain 2015;

5 Prevalentie van pijn bij ouderen met dementie in ziekenhuissetting Pautex et al. JAGS 2006;54:1040-5

6 Evolutie in symptomen van bij opname in WZC tot overlijden Symptoms Prevalence (n=327) Admission (%) Death (%) Change (P-value) Pain ,011 Agitation <,001 Shortness of breath <,001 Hendriks et al. JAMDA 2015;16:

7 Inhoud Prevalentie van pijn bij dementie Invloed van dementie op pijndetectie Evaluatie van pijn Waarom? Hoe? THOM s

8 Pijn bij personen met dementie Acute versus chronische pijn ACUTE Invloed van - Type ALZHEIMER dementie TYPE - Stadium van dementie BEGINNEND TOT MATIGE DEMENTIE

9 Alzheimerdementie en pijn Pijn evaluatie bij venepunctie (voorbereidende fase en punctie) Met toenemende cognitieve dysfunctie Verminderd oplopen van de hartfrequentie Toenemende grimassen omgekeerd gerelateerd met hartfrequentie Verminderde perceptie en rapportering van pijn (self-assessment) Porter et al. Pain 1996; 68:

10 Detectie van pijn Pijn Motorische Reflex Zelfevaluatie Hersenactivatie Gelaatsuitdrukking Autonome Reflex

11 Pijndetectie en tolerantie Pijn bij normale oudere (wit) en bij AD patiënten (zwart) Benedetti et al. Pain 1999;80:

12 Alzheimerdementie en acute pijn Correlatie MMSE score en pijn tolerantie Benedetti et al. Pain 1999;80:

13 Detectie van pijn Pijn Motorische Reflex Zelfevaluatie Hersenactivatie Gelaatsuitdrukking Autonome Reflex

14 Regional increases in BOLD signal activity during the experience of MP compared with innocuous pressure stimulation Cole, L. J. et al. Brain : ; doi: /brain/awl228 Copyright restrictions may apply.

15 Detectie van pijn Pijn Motorische Reflex Zelfevaluatie Hersenactivatie Gelaatsuitdrukking Autonome Reflex

16 Motorische reflex Kunz M et al; Eur J Pain 2009; 13:317-25

17 Detectie van pijn Pijn Motorische Reflex Zelfevaluatie Hersenactivatie Gelaatsuitdrukking Autonome Reflex

18 Gelaatsuitdrukkingen Beach et al. Clin J of Pain 2015;sept Epub ahead

19 Detectie van pijn Pijn Motorische Reflex Zelfevaluatie Hersenactivatie Gelaatsuitdrukking Autonome Reflex

20 Autonome respons MMS = 21 MMS = 9 Benedetti et al. Pain 2004; 111: 22-29

21 Scherder et al. Lancet neurol 2003; 2:

22 Scherder et al. Lancet neurol 2003; 2:

23 Alzheimer-dementie en acute pijn Bewaarde sensitiviteit voor acute pijn bij AD Veranderende anticipatie en reactie op pijn verminderd herkennen en begrijpen van pijn Gedragsveranderingen als uiting van pijn Verminderde autonome respons bij AD Toename van gelaatsexpressie bij AD

24 Chronische pijn Geen pathofysiologische studies in AD populatie Bij normale verouderen: Verhoogd risico op chronische pijn ten gevolg van een tragere resolutie van centrale/secundaire hyperalgesie

25 Inhoud Prevalentie van pijn bij dementie Invloed van dementie op pijndetectie Evaluatie van pijn Waarom? Hoe? THOM s

26 Rosa Rosa 88 jaar Matige tot ernstige dementie Sinds drie dagen: Rusteloos, kreunt en weent, weigert met momenten te eten, beweegt veel minder Slaat en bijt verpleegkundigen

27 Rosa

28 Onderbehandeling van pijn Shega et al, JAGS 2006:

29 Onderbehandeling van pijn Shega et al, JAGS 2006:

30 Gevolgen van pijn Gevolgen van pijn Slaapstoornissen Ondervoeding Sociale activiteiten Valincidenten Depressie Angst Cognitieve stoornissen Functionele achteruitgang Gedragsstoornissen Kolanowski et al. JAMDA 2015;16:37-40

31 Sociaal onaangepast gedrag Weerstand tegen zorg Delusies Abnormaal gedachtengang Tosato et al. Pain 2012;153:305-10

32 Invloed van behandeling op gedragsstoornissen Husebo et al. BMJ 2011; 343:d4065

33 Pijn is miskend: redenen Problemen in communicatie: onderrapportage Zintuiglijke, cognitieve problemen Idee dat pijnklachten behoren bij verouderen Terughoudendheid om hulp te zoeken. angst voor belastende onderzoeken en behandelingen. Ontbreken van sociale steun Geen systematische evaluatie Savvas et al. AFP 2015;44(4):198

34 Inhoud Prevalentie van pijn bij dementie Invloed van dementie op pijndetectie Evaluatie van pijn Waarom? Hoe? THOM s

35 Systematische evaluatie

36 Wanneer pijn evalueren? Pijn bij ouderen meten is zoals een bloeddruk of temperatuur meten. Je doet dit automatisch als er iets verandert, als ouderen minder goed gaan (functieverlies, vermageren, verward worden ) Pain = Fifth vital sign

37 Hoe evalueren? Evaluatie van pijn Evaluatie van gevolgen van pijn ADL/IADL/mobiliteit voedselinname/slaap geheugen/concentratie/delirium

38 Evaluatie van pijn

39 Zelfevaluatie van pijn bij ouderen met dementie Pautex et al. J Gerontology 2005;60A:

40 Zelfevaluatie van pijn bij ouderen met dementie Aandachtspunten Gebruik een aantal woorden die synoniem zijn met pijn of gerelateerd kunnen zijn aan pijn Gebruik eenvoudige pijnschalen Neem voldoende tijd Ga na of ze begrepen worden Vraag de pijn na op dat ogenblik, ga niet terug in de tijd (korte termijn geheugen is verdwenen) Lok eventueel pijn uit (bv mobilisatie)

41 Pijnschalen: self-assessment/intensiteit 1. Numerische Score Schaal 0 10 schaal Visuele analoge schaal (VAS) (zonder cijfers)

42 Pijnschalen: self-assessment/intensiteit 2. Verbale Beschrijving Schaal (Feldt, 2000) Vandermeulen & Van Aken, 1994 Geen Matige Ernstige Onhoudbare pijn Wary & Doloplus-groep, 1998 Geen Lichte Hinderlijke Uitgesproken Vreselijke (afgrijselijke) pijn

43 Zelfevaluatie van pijn bij ouderen met dementie - niet communicatief

44 Niet verbale pijnindicatoren gelaatsuitdrukkingen fronsen, grimassen, knipperen,... verbalisatie vocalisatie zuchten, kreunen, oei-help,... bewegingen opspannen, afweren, schudden, stilliggen,... interpersoonlijke gedrag agressie, storen, zich isoleren,... activiteitsniveau voedselweigering, ronddwalen, veranderd slaappatroon, sufheid,... mentale status wenen, irritabel gedrag, toenemende verwardheid,... AGS guideline; JAGS 2002;50:S205-S224 Beach et al. Clin J Pain 2015: Epub ahead

45 Gelaatsuitdrukkingen Brow lowering Eyelid tightening Nose wrinkling Cheek raising Lip tightening Facial expression without pain Facial expression with pain BPS & BGS. Guidance on: The assessment of pain in older people

46 Hadjistravopolous et al. Lancet Neurol 2014;13:

47 R van Herk, Pijn bij ouderen met uitingsbeperking

48 Pijnschalen: niet-verbale oudere PACSLAC Beste score bruikbaarheid, goede psychometrische eigenschappen Itemreductie gewenst - 24 items versie PAINAD Goede psychometrische eigenschappen Meer geschikt voor acute pijn DOLOPLUS-2 Meer complex in gebruik Psychometrische eigenschappen zijn acceptabel Zwakhalen et al, Pain 2006; 126: Zwakhalen et al, J adv Nursing 2007

49 PACSLAC-D Zwakhalen et al, JAN 2007; 58:

50

51

52 THOM s Pijn is belangrijk probleem bij personen met dementie Klinische kenmerken van pijn veranderen Minder autonome parameters, meer gelaatsuitdrukkingen, gedragsveranderingen Denk aan pijn als fifth vital signal Gebruik gestandaardiseerde evaluatietool aangepast aan het stadium van dementie Start een proeftherapie bij twijfel

53