Standpunt over de Nota gedifferentieerde schooldoorlichting en over Beleidsvoerend vermogen als criterium bij een doorlichting

Transcriptie

1 Standpunt over de Nota gedifferentieerde schooldoorlichting en over Beleidsvoerend vermogen als criterium bij een doorlichting Inleiding Het is moeilijk om zich een gedetailleerd beeld te vormen van de opdracht van de inspectie omdat de overheid karig is met haar informatie over die opdracht. De onderwijsverstrekkers ontvingen tot nu toe een toelichting bij een powerpointpresentatie van de kabinetschef en twee korte teksten: Nota gedifferentieerde doorlichting van 27 februari 2008 en Beleidsvoerend vermogen als criterium bij een doorlichting van maart Uit de beschikbare informatie kan wel afgeleid worden dat de inspectie - in vergelijking met vroeger - nieuwe taken op zich zal nemen. Naast de controle op de erkenningsvoorwaarden, de toepassing van de onderwijsreglementering en de realisatie van eindtermen en ontwikkelingsdoelen zal de inspectie nagaan of de school beschikt over een voldoende beleidsvoerend vermogen. Het is maar de vraag of deze uitbreiding van bevoegdheden verantwoord is vanuit het antwoord op de vraag naar de minimale eisen die de overheid als kwaliteitseis mag stellen. In verband met dit laatste willen we vooraf het volgende stellen: - Het toezicht van de overheid dient zich primair te richten op de kwaliteit van het onderwijs zoals dat zichtbaar wordt in de onderwijsresultaten. - Van een overheid die belang hecht aan het beleidsvoerend vermogen van scholen verwachten we eerder dat ze terugtreedt. - We aanvaarden niet dat de overheid een eenheidsmodel wat kwaliteit betreft aan alle scholen oplegt. - Het is belangrijk dat de overheid een debat met zoveel mogelijk stakeholders (scholen, schoolbesturen, vakbonden, ouders, begeleidingsdiensten, ). organiseert over de grenzen van het beleidsvoerend vermogen. Dit is namelijk een onderwerp waarbij de vrijheid van onderwijs snel ter discussie kan staan. Net door hiervoor een breed maatschappelijk draagvlak aan te spreken, worden mogelijke grenzen van beleidsvoerend vermogen duidelijk gelegitimeerd voor zowel scholen als overheid. Bij het stellen van deze grenzen of bandbreedte moet vanzelfsprekend een minimum aan kwaliteit voor ogen gehouden worden. 1 1 Beleidsvoerend vermogen van Vlaamse basis- en secundaire scholen. Van Petegem, Mahieu, Devos e.a. OBPWO 03.07, brochure, blz. 40 STAF_DOC_08_95 Pagina 1 van 5

2 - Zowel het referentiekader dat de inspectie zal gebruiken als de procedure die ze zal volgen bij een schooldoorlichting dienen door het parlement getoetst te zijn en vastgelegd te worden in de onderwijsreglementering. - In de erkennings- en toelatingsvoorwaarden zoals vastgelegd in decreten en besluiten zijn nu al normen opgenomen die als criterium voor een inschatting van het beleidsvoerend vermogen kunnen dienen. Aandacht voor primaire processen en pedagogische vrijheid De zeven dragers van het beleidsvoerend vermogen van een school zoals ze op blz. 1 van het document Beleidsvoerend vermogen als criterium bij een doorlichting zijn geformuleerd zijn goede noemers om aspecten van de kwaliteit van een school te beschrijven. De inspectie en de pedagogische begeleidingsdiensten zullen hierop moeten inzetten: de inspectie vanuit haar opdracht van kwaliteitsbewaking, de pedagogische begeleidingsdiensten vanuit hun opdracht de kwaliteitszorg van scholen te ondersteunen. We hebben er geen probleem mee dat de overheid deze zeven pijlers naar voren schuift en ze in algemene termen omschrijft. We hebben wel een probleem met de invulling van de verschillende pijlers zoals dat nu gebeurd is. Daardoor wordt er (a) onvoldoende aandacht en belang gehecht aan de primaire processen en (b) wordt ingebroken in de bestuurlijke autonomie en pedagogische vrijheid van de scholen. De invulling van de pijlers moet immers door de school zelf gebeuren. a. onvoldoende aandacht en belang gehecht aan de primaire processen; Wanneer de inspectie het heeft over de Betekenis van beleidsvoerend vermogen voor het formele advies bij een doorlichting stellen ze het advies mee zal bepaald worden door een verfijnde weging van de vaststellingen. Het kan er zelfs toe leiden dat een advies kan vervangen worden door een ander. Er is dus een verschuiving van het belang dat gehecht wordt aan de output naar de aandacht voor de procesvariabelen. "Het instrumentarium - met name het hoger beschreven CIPO-kader en de bijhorende kijkwijzer - moet het doorlichtingsteam in staat stellen te beoordelen in welke mate de school autonoom in staat is om binnen een redelijke termijn de tekorten weg te werken. In geval van sterke beleidskracht en een beperkt aantal tekorten kan in plaats van een voorwaardelijk een positief advies gegeven worden. De inschatting van de ernst van de tekorten kan in positieve zin betekenen dat in een aantal gevallen het voorwaardelijk advies kan vervangen worden door een zuiver gunstig advies. Het omgekeerde zal zich eveneens voordoen: wanneer het inspectieteam vaststelt dat het beleidsvoerend vermogen van scholen of centra opvallend zwak is (en dus weinig garanties biedt op een sterke opvolging), zal het team bij vaststelling van meerdere tekorten ongunstig adviseren. In dit geval zal de school of het centrum de kans krijgen om een tijdelijke erkenning aan te vragen." Bijkomend merken we ook op dat de mogelijkheid om een advies te wijzigen volgens de mate van beleidsvoerend vermogen van scholen onvermijdelijk zal leiden tot subjectiviteit. Men haalt hier beoordeling en sanctie door mekaar. b. ingebroken in de bestuurlijke autonomie en pedagogische vrijheid van de scholen. De invulling van de pijlers moet immers door de school zelf gebeuren. STAF_DOC_08_95 Pagina 2 van 5

3 Daar waar de OBPWO-onderzoekers stellen Het beleidsvoerend vermogen van een school is geen doel op zich. Het staat altijd in functie van het leren van de leerlingen., maakt de inspectie het hier als het ware tot het kroonstuk van de doorlichting. Dat zou men doen op basis van niet-normerende indicatoren die aangeven dat de school iets moet doen, niet hoe (zie onder en 2.3.3). Maar elke school voert toch op één of andere manier personeelsbeleid, elke directeur heeft een leiderschapsstijl, elke school voert een financieel beleid, elke school begeleidt haar leerlingen in zekere mate, enz. Het is toch precies de manier waarop ze het doet die het verschil maakt. Niet elke vorm van personeelsbeleid past in deze school, niet elke leiderschapsstijl slaat aan in deze school, niet elk financieel beleid is gezond, niet elke vorm van leerlingenbegeleiding is aanvaardbaar, enz. Trouwens, ook in 2.3. lees je dat men de kwaliteit van de werkingsprocessen zal bekijken en in de kijkwijzer lees je meer dan eens dat de inspectie in de school zal nagaan de manier waarop zij die visie operationaliseert. Meta-evaluatie en autonomie De wijze waarop de controle op scholen plaatsvindt, kan de ontwikkeling van het beleidsvoerend vermogen van scholen in positieve en negatieve zin beïnvloeden. Een positief effect kan worden verwacht als de ( ) evolutie naar meta-evaluatie wordt waargemaakt. De inspecteurs controleren de school dan veeleer op haar zelfevaluerend vermogen dan wel via een uniforme screening, aan de hand van door de inspectie zelf vooropgestelde kwaliteitsindicatoren. Of, zoals onderzoekers van innovatieprocessen bepleiten, de inspectie controleert exemplarisch of de school in staat is om zelf een verbeterproject tot een goed einde te brengen. Ze baseert dan haar oordeel op de beheersing van een aantal procesindicatoren van succesvolle onderwijsvernieuwing; wat grotendeels samenvalt met de kenmerken van scholen met een groot beleidsvoerend vermogen. 2 In dezelfde zin lezen we bij Van Petegem e.a. De overheid en de overheidsinspectie moeten hierbij wel het spanningsveld van controleren versus verlenen van autonomie in het oog houden. De overheid heeft in de eerste plaats de functie van een meta-analist. Zij bekijkt de mogelijkheden en grenzen van het schoolbeleid van elke school. Slechts in tweede instantie, als de school de verantwoordelijkheid niet opneemt, zal de overheid een meer sturende of adviserende rol gaan spelen voor deze scholen en haar schoolbesturen. 3 De analyse van het beleidsvoerend vermogen van een school is van secundaire orde, primair is de output die een school realiseert. De overheid en de inspectie kan de dragers van het beleidsvoerend vermogen voorop stellen maar ze kan die binnen haar opdracht maar in algemene termen aangeven. De inspectie kan haar aandacht wel richten naar het beleidsvoerend vermogen maar ze moet dit zien in het kader van de toegevoegde waarde (gemiddelde leerwinst) die ze vaststelt. Indien de output duidelijk onder het te verwachten niveau ligt, kunnen verklaringen worden gezocht in de beleidsvoering van de school. Met name het schoolbestuur en de schoolleiding kunnen dan van de inspectie het 2 Jan Saveyn 3 Beleidsvoerend vermogen van Vlaamse basis- en secundaire scholen. Van Petegem, Mahieu, Devos e.a. OBPWO brochure blz. 40 STAF_DOC_08_95 Pagina 3 van 5

4 advies krijgen aan bepaalde aspecten van hun beleidsvoering in het kader van hun kwaliteitszorg extra aandacht aan te schenken. Ze kunnen zich daarbij dan laten helpen In dezelfde zin concluderen de OBPWO-onderzoekers: In omstandigheden van een school met een te laag beleidsvoerend vermogen is het geoorloofd om als overheid bijvoorbeeld via de inspectie in te grijpen. Het is evenwel belangrijk dat de overheid een stimulerend beleid voert in plaats van een louter restrictief en controlerend beleid. De inspectie zou een belangrijke taak kunnen hebben in het signaleren aan het schoolbestuur van een (te) laag beleidsvoerend vermogen van een school. Op dergelijke manier behoudt elke school en schoolbestuur de autonomie om het beleidsvoerend vermogen van haar school te verbeteren. 4 Consequenties - Consequenties voor scholen: de bewijslast voor een goed beleidsvoerend vermogen ligt bij de school: bijvoorbeeld dat ze structuren en procedures heeft om informatie uit te wisselen en te overleggen; bijvoorbeeld verslagen van personeelsvergaderingen voorleggen om aan te tonen dat ze werk maakt van haar zorgbeleid, enz. De school mag deze dingen aantonen in een eigen taal en op een eigen wijze. Het is kenmerk van het beleidsvoerend vermogen dat de school dit op haar eigen manier doet. Consequenties voor de overheid: de overheid zal de data ter beschikking moeten stellen voor scholen om op basis van die gegevens hun werking bij te stellen en om een informatiedossier voor de inspectie in te vullen. Consequenties voor de inspectie: de inspectie zal haar opdrachten limitatief beschrijven. Consequenties voor de pedagogische begeleiding: als er iets aan de hand is met het beleidsvoerend vermogen van de school dan kan het schoolbestuur de pedagogische begeleidingsdienst uitnodigen samen met de school uit te zoeken wat er schort en mee te bepalen hoe conform het pedagogisch project kan verbeteren. Schoolbegeleiding die door de pedagogische begeleidingsdienst wordt verzorgd, vindt altijd vanuit het perspectief van schoolontwikkeling plaats. Dat betekent ook dat scholen in verschillende mate bij hun interne kwaliteitszorg ondersteuning kunnen gebruiken. ( ) Als de capaciteiten om beleid te voeren voorwerp van begeleiding zijn, dan worden de inmiddels vertrouwde begeleidingsthema's extra relevant. Schoolbegeleiders ondersteunen scholen immers bij: - het uitvoeren van een beginsituatieanalyse, als aanloop voor de keuze van vernieuwingsprioriteiten en voor op maat gesneden ondersteuning; - het duidelijk omschrijven van de algemene doelen uit het pedagogisch project, en het bewaken van de koppeling van concrete acties aan die uitgangspunten; - het vormen van interne netwerken of het participeren aan schooloverstijgende netwerken, om van elkaar te leren; - planmatig werken aan schoolverbeteringen (leren plannen, resultaten leren opvolgen en het werk bijsturen) enz. 4 Beleidsvoerend vermogen van Vlaamse basis- en secundaire scholen. Van Petegem, Mahieu, Devos e.a. OBPWO brochure blz. 43 STAF_DOC_08_95 Pagina 4 van 5

5 Vragen en bedenkingen Wat met de opvolgingscontrole en trajectplan? Wie zijn de externe deskundigen? Wat is hun opdracht? Is er een beroepsinstantie voorzien en zo ja in welke vorm? In de opdracht van de inspectie is er nergens sprake van controle op het functioneren van de scholengemeenschap. In de Nota gedifferentieerde schooldoorlichting van 27 februari 2008 staat onder punt 3.1 dat de inspectie nagaat of de onderwijsinstelling 2 de eindtermen/ontwikkelingsdoelen ( ) en de daarmee samenhangende leerplannen realiseert of nastreeft, ( ). Als dit zo geformuleerd blijft zullen tal van structuuronderdelen van het secundair onderwijs geen voorwerp van inspectie zijn. In deze formulering komt duidelijk naar voren dat de verhouding eindtermen leerplannen weer voorwerp van discussie is. We verkiezen de huidige formulering over te nemen. In de Nota gedifferentieerde schooldoorlichting van 27 februari 2008 staat onder punt 3.1 dat de inspectie nagaat of de onderwijsinstelling 3 de reglementering die een invloed heeft op de onderwijskundige opdrachten of op de leerlingenbegeleiding naleeft. Wat wordt hiermee precies bedoeld? In de teksten is er enkel sprake van de directeur en niet van het directieteam. Welke reden is daarvoor? STAF_DOC_08_95 Pagina 5 van 5