Bunnik, augustus 2005 OVDB Resultaatgroep Marktinformatie. Informatie Arbeidsmarkt en Onderwijs 2005

Transcriptie

1 Bunnik, augustus 2005 OVDB Resultaatgroep Marktinformatie Informatie Arbeidsmarkt en Onderwijs 2005

2 Inhoudsopgave 0. Inleiding en samenvatting Verpleging en Verzorging Arbeidsmarkt Verpleging en Verzorging Deelnemers Verpleging en Verzorging Beroepspraktijkvorming Verpleging en Verzorging Aansluiting onderwijs arbeidsmarkt Conclusies Verpleging en Verzorging Sociaal Agogisch Werk Arbeidsmarkt Sociaal Agogisch werkers Deelnemers Sociaal Agogisch Werk Beroepspraktijkvorming Sociaal Agogisch Werk Aansluiting onderwijs arbeidsmarkt Conclusies Sociaal Agogisch Werk Praktijkopleider Arbeidsmarkt Praktijkopleider Deelnemers Praktijkopleider Beroepspraktijkvorming Praktijkopleider Conclusies Praktijkopleider Assisterenden Gezondheidszorg Apothekersassistent Arbeidsmarkt apothekersassistenten Deelnemers Apothekersassistent Beroepspraktijkvorming Apothekersassistent Aansluiting onderwijs arbeidsmarkt Apothekersassistent Doktersassistent Arbeidsmarkt Doktersassistent Deelnemers Doktersassistent Beroepspraktijkvorming Doktersassistent Aansluiting onderwijs arbeidsmarkt Tandartsassistent Arbeidsmarkt Tandartsassistent Deelnemeraantallen Tandartsassistent Beroepspraktijkvorming Tandartsassistent Aansluiting onderwijs arbeidsmarkt Conclusies Assisterenden Gezondheidszorg Sport en Bewegen Arbeidsmarkt Sport en Bewegen Deelnemers Sport en Bewegen Beroepspraktijkvorming Sport en bewegen Aansluiting onderwijs arbeidsmarkt Conclusies Sport en Bewegen Facilitaire Dienstverlening Arbeidsmarkt Facilitaire dienstverlening Deelnemers Facilitaire Dienstverlening...62 Pagina 2 van 78

3 6.3 Beroepspraktijkvorming Facilitaire Dienstverlening Aansluiting onderwijs arbeidsmarkt Conclusies Facilitaire Dienstverlening Arbeidsmarkt en Onderwijs regionaal: Perspectieven op een BPV-plaats en een Arbeidsplaats Inleiding Landelijke samenvatting Regionale resultaten Conclusies...73 Bijlage 1 Toelichting berekening BPV-balans Bijlage 2 Aangehaalde bronnen Pagina 3 van 78

4 Lijst van tabellen Tabel 1 Kwalificaties OVDB per domein, kwalificatieniveaus en crebonummer(s)*...8 Tabel 2 Kwalificaties Verpleging en Verzorging...11 Tabel 3 Aantal instellingen en werkgelegenheid Zorgsector in Tabel 4 Overige arbeidsmarktkenmerken Zorgsector...12 Tabel 5 Raming verdeling werkzame personen Verpleging en Verzorging naar kwalificatie en branche (in % t.o.v. totaal per kwalificatie) in Tabel 6 Verwachte ontwikkeling van banen van werknemers in verplegende, opvoedende en verzorgende beroepen (absolute aantallen en jaarlijkse groei in %)...13 Tabel 7 Verwachte ontwikkeling baanopeningen voor schoolverlaters, verplegende, opvoedende en verzorgende beroepen (absolute aantallen en groei in %)...14 Tabel 8 Historische ontwikkeling deelnemers 1999/ /05 en prognoses 2005/ /09 voor het domein Verpleging en Verzorging per kwalificatie...15 Tabel 9 Instroom deelnemers in aantallen en procentuele groei voor het domein Verpleging en Verzorging per kwalificatie...16 Tabel 10 Bestemming schoolverlaters Verpleging en Verzorging (ca. anderhalf jaar na diplomering) (in %)...17 Tabel 11 Aantal geregistreerde leerplaatsen V&V...17 Tabel 12 Soorten leerbedrijven met leerplaatsen voor leerlingen V&V...18 Tabel 13 Berekening BPV-balans...19 Tabel 14 Aantal benodigde deelnemers op grond van de vraag op de arbeidsmarkt en huidige aantal deelnemers in opleiding...20 Tabel 15 Aantal benodigde BPV-plaatsen, uitgaande van de vraag op de arbeidsmarkt...20 Tabel 16 Kwalificaties Sociaal Agogisch Werk...22 Tabel 17 Bestemming schoolverlaters sociaal agogisch werk naar diverse sectoren...22 Tabel 18 Bestemming schoolverlaters sociaal agogische opleidingen naar diverse beroepsgroepen...23 Tabel 19 Beroepen en functies van agogisch werkenden in 2003 (in %)...23 Tabel 20 Aantal instellingen en werkgelegenheid Welzijn, Jeugdzorg en Kinderopvang...24 Tabel 21 Overige arbeidsmarktkenmerken Welzijn, Jeugdzorg en Kinderopvang...24 Tabel 22 Raming verdeling Sociaal Agogisch Werkende personen, naar kwalificatie en branche (in % t.o.v. totaal per kwalificatie in Zorg en Welzijn) in Tabel 23 Aantal scholen en schoolbesturen primair onderwijs...25 Tabel 24 Werkgelegenheid primair onderwijs (personen)...26 Tabel 25 Werkgelegenheid onderwijsondersteunende functies primair onderwijs, naar functie (personen)...26 Tabel 26 Verwachte ontwikkeling banen van werknemers in sociaal agogische beroepen ( aantallen)...27 Tabel 27 Verwachte ontwikkeling baanopeningen schoolverlaters sociaal agogische beroepen (absolute aantallen en groei in %)...27 Tabel 28 Geschatte ontwikkelingen werkgelegenheid Onderwijsassistenten en Klassenassistenten...28 Tabel 29 Geschatte ontwikkelingen baanopeningen Onderwijsassistenten en Klassenassistenten...28 Tabel 30 Historische ontwikkeling deelnemers1999/ /05 en prognoses 2005/ /09 voor het domein Sociaal Agogisch Werk per kwalificatie...29 Tabel 31 Instroom deelnemers in aantallen en procentuele groei voor het domein Sociaal Agogisch Werk per kwalificatie...30 Tabel 32 Bestemming schoolverlaters Sociaal Agogische Opleidingen (ca. anderhalf jaar na diplomering) (in %)...31 Tabel 33 Aantal geregistreerde leerplaatsen SAW...31 Pagina 4 van 78

5 Tabel 34 Procentuele verdeling van BPV-plaatsen (SAW) in verschillende branches...32 Tabel 35 Berekening BPV-balans...33 Tabel 36 Aantal benodigde deelnemers op grond van de vraag op de arbeidsmarkt en huidige aantal deelnemers in opleiding...34 Tabel 37 Vraag naar en aanbod van BPV-plaatsen, uitgaande van de vraag op de arbeidsmarkt...34 Tabel 38 Kwalificatie Praktijkopleider...36 Tabel 39 Historische ontwikkeling deelnemers 1999/ /05 voor Praktijkopleider en prognoses 2005/ / Tabel 40 Branches met leerplaatsen voor praktijkopleiders...37 Tabel 41 Kwalificaties Assisterenden Gezondheidszorg...38 Tabel 42 Verwachte werkgelegenheid voor apothekersassistenten op basis van af te leveren receptregels en uitbreidingsvraag, Tabel 43 De uitstroom, doorstroom en de vervangingsvraag van apothekersassistenten, Tabel 44 Het aantal baanopeningen voor nieuwkomers opgesplitst naar uitbreidings- en vervangingsvraag Tabel 45 Vraag en aanbod van apothekersassistenten gedurende de prognoseperiode Tabel 46 Historisch ontwikkeling deelnemers1999/ /05 en prognoses 2005/ /08 voor apothekersassistenten...40 Tabel 47 Instroom deelnemers in aantallen en procentuele groei voor apothekersassistenten...40 Tabel 48 Aantal geregistreerde leerplaatsen Apothekersassistent...41 Tabel 49 Soorten leerbedrijven met leerplaatsen voor leerlingen Apothekersassistent...41 Tabel 50 Berekening BPV-balans...42 Tabel 51 Aanbod van leerplaatsen en overschot/tekort op basis van een correctiefactor van 25%...42 Tabel 52 Aantal benodigde deelnemers op grond van de vraag op de arbeidsmarkt en huidige aantal deelnemers in opleiding...42 Tabel 53 Vraag naar en aanbod van BPV-plaatsen, uitgaande van de vraag op de arbeidsmarkt...43 Tabel 54 De werkgelegenheid voor doktersassistenten (werkzame personen)...43 Tabel 55 Verdeling werkzame assistenten(2001) en fte s huisartspraktijken in Tabel 56 Historisch ontwikkeling deelnemers1999/ /05 en prognoses 2005/ /09 voor doktersassistenten...45 Tabel 57 Instroom deelnemers in aantallen en procentuele groei voor doktersassistenten...45 Tabel 58 Aantal geregistreerde leerplaatsen Doktersassistent...45 Tabel 59 Soorten leerbedrijven met leerplaatsen voor leerlingen Doktersassistent...46 Tabel 60 Berekening BPV-balans...46 Tabel 61 Aantal tandartsen in Nederland, geschatte aantal tandartspraktijken en geschatte aantal daarin werkzame tandartsassistenten...48 Tabel 62 tabel aantal tandartsassistenten in Nederland...48 Tabel 63 Aantal tandarts- en preventieassistenten in de praktijk van tandartsen # Tabel 64 Gemiddeld aantal tandarts- en preventieassistenten in de praktijk van tandartsen en het totaal aantal uren dat zij per week werkzaam zijn #...49 Tabel 65 aantal tandartsassistenten in de praktijk van tandartsen-algemeen practici...49 Tabel 66 aantal preventieassistenten in de praktijk van tandartsen-algemeen practici...49 Tabel 67 Historische ontwikkeling deelnemers1999/ /05 en prognoses 2005/ /09 voor tandartsassistenten...50 Tabel 68 Instroom deelnemers in aantallen en procentuele groei voor tandartsassistenten...50 Pagina 5 van 78

6 Tabel 69 Aantal geregistreerde leerplaatsen Tandartsassistent...51 Tabel 70 Soorten leerbedrijven met leerplaatsen voor leerlingen Tandartsassistent...51 Tabel 71 Berekening BPV-balans...52 Tabel 72 Aanbod van leerplaatsen en overschot / tekort op basis van een correctiefactor van 25%...52 Tabel 73 Kwalificaties Sport en Bewegen...54 Tabel 74 Het aantal bezette banen in de sectoren met sportfuncties...54 Tabel 75 (Gemiddeld) jaarlijkse groei in het aantal bezette banen in sectoren met sportfuncties...55 Tabel 76 Historisch ontwikkeling deelnemers1999/ /05 en prognoses 2005/ /09 voor het domein Sport en Bewegen kwalificatie...56 Tabel 77 Instroom deelnemers in aantallen en procentuele groei 2004 voor Sport en Bewegen...56 Tabel 78 Aantal geregistreerde leerplaatsen SB...57 Tabel 79 Soorten leerbedrijven voor leerlingen SB...57 Tabel 80 BPV-balans...58 Tabel 81 Kwalificaties Facilitaire Dienstverlening...60 Tabel 82 Werkgelegenheidsverdeling horeca, verblijfsrecreatie en contractcatering...60 Tabel 83 Facilitaire en overige functies binnen zorg en welzijn voor 2001 en 2005 (aantal werknemers)...61 Tabel 84 Historisch ontwikkeling deelnemers 1999/ /05 en prognoses 2005/ /09 voor het domein Facilitaire Dienstverlening per kwalificatie...62 Tabel 85 Instroom deelnemers in aantallen en procentuele groei 2004 voor het domein Facilitaire Dienstverlening per kwalificatie...63 Tabel 86 Aantal geregistreerde leerplaatsen Facilitaire Dienstverlening...63 Tabel 87 Soorten leerbedrijven met leerplaatsen voor leerlingen Facilitaire Dienstverlening...64 Tabel 88 Berekening BPV-balans...65 Tabel 89 Perspectief op een beroepspraktijkvormingsplaats en Perspectief op een Arbeidsplaats voor opleidingen zorg, welzijn, sport en facilitaire dienstverlening, in heel Nederland...67 Tabel 90 Perspectief op een BPV-plaats en Perspectief op een arbeidsplaats voor opleidingen zorg, welzijn, sport en facilitaire dienstverlening, in CWI-district Noord...68 Tabel 91 Perspectief op een BPV-plaats en Perspectief op een arbeidsplaats voor opleidingen zorg, welzijn, sport en facilitaire dienstverlening, in CWI-district Oost...69 Tabel 92 Perspectief op een BPV-plaats en Perspectief op een arbeidsplaats voor opleidingen zorg, welzijn, sport en facilitaire dienstverlening, in CWI-district Mid-West...70 Tabel 93 Perspectief op een BPV-plaats en Perspectief op een arbeidsplaats voor opleidingen zorg, welzijn, sport en facilitaire dienstverlening, in CWI-district Noord-West...71 Tabel 94 Perspectief op een BPV-plaats en Perspectief op een arbeidsplaats voor opleidingen zorg, welzijn, sport en facilitaire dienstverlening, in CWI-district Zuid-West...72 Tabel 95 Perspectief op een BPV-plaats en Perspectief op een arbeidsplaats voor opleidingen zorg, welzijn, sport en facilitaire dienstverlening, in CWI-district Zuid-Oost...73 Pagina 6 van 78

7 0. Inleiding en samenvatting In dit rapport doet de OVDB verslag van analyses rondom de aansluiting tussen arbeidsmarkt en beroepsopleidingen in de sectoren Gezondheidszorg, Dienstverlening, Welzijn en Sport. Voor een optimale aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt zijn twee perspectieven van belang, de balans onderwijs-arbeidsmarkt kan op twee manieren bekeken worden: (a) vanuit de vraag van het onderwijs, als gevolg van deelnemers die een opleiding volgen, en (b) vanuit de vraag van de arbeidsmarkt, als gevolg van het openvallen van arbeidsplaatsen die door (nieuw) gekwalificeerd personeel opgevuld moeten worden. Hieruit volgen drie vragen die in dit rapport beantwoord moeten worden. 1. Zijn er voldoende BPV-plaatsen om het huidige aantal deelnemers van een BPV-plaats te voorzien? 2. Zijn er voldoende deelnemers om aan de vraag van de arbeidsmarkt naar gekwalificeerd personeel te voldoen? 3. Zijn er voldoende BPV-plaatsen om de voor de arbeidsmarkt benodigde deelnemers van een BPV-plaats te voorzien? In de rapportage Informatie Arbeidsmarkt en Onderwijs 2005 OVDB is dit jaar evenals vorig jaar gebruik gemaakt van de BPV Balans, een methode van de OVDB om te bepalen in welke mate het huidige BPVaanbod voldoet aan de vraag. Deze vraag bestaat enerzijds uit de vraag naar BPV-plaatsen door de huidige opleidingen, afgestemd op t aantal leerlingen. Anderzijds bestaat deze vraag uit de BPVbehoefte, afgeleid uit de behoefte aan leerlingen die nodig zijn om straks de arbeidsmarkt van personeel te voorzien. Beide benaderingen kunnen tot andere uitkomsten leiden. Aan het gebruik van de balans gaat een aantal uitgangspunten vooraf. Zo wordt verondersteld dat niet alle leerlingen tegelijkertijd op stage gaan, maar dat efficiënt met de aangeboden BPV-plaatsen wordt omgegaan. Wel wordt rekening gehouden met het feit dat leerbedrijven niet altijd elke BPV-plaats fulltime aanbieden. Daarvoor wordt gecorrigeerd en deze correctie kan per branche sterk verschillen. Daarnaast worden alle BPV-plaatsen als even wenselijk behandeld. Dit houdt in dat vooralsnog geen rekening gehouden wordt met voorkeuren van deelnemers voor bepaalde branches. Het is raadzaam deze uitgangspunten mee te nemen bij het lezen van de conclusies. De OVDB is verantwoordelijk voor de exameneisen van mbo-opleidingen in de hierboven genoemde sectoren. Het gaat momenteel om 22 kwalificaties binnen vijf domeinen. Deze domeinen zijn: Verpleging en Verzorging (V&V), Assisterenden Gezondheidszorg (AG), Facilitaire Dienstverlening (FD), Sociaal Agogisch Werk (SAW), Sport en Bewegen (SB). In de tabel op de volgende pagina zijn deze kwalificaties weergegeven. Daarnaast heeft de OVDB ook nog een kwalificatie voor Praktijkopleider (PO) in beheer. Praktijkopleiders hebben als taak om binnen instellingen zorg te dragen voor goede voorwaarden voor het praktijkleren (beroepspraktijkvorming) van deelnemers. Deze kwalificatie is domeinoverstijgend. In onderstaande tabel zijn de kwalificaties weergegeven, gerangschikt per domein. Tevens zijn daarin de crebonummers opgenomen waaronder de kwalificaties zijn geregistreerd bij de Centrale Financiën Instellingen (CFI). Pagina 7 van 78

8 Tabel 1 Kwalificaties OVDB per domein, kwalificatieniveaus en crebonummer(s)* Kwalificatie Kwalificatieniveau Verpleging en Verzorging Zorghulp Niveau Helpende Niveau Verzorgende Niveau Verpleegkundige Niveau Sociaal Agogisch Werk Helpende Welzijn Niveau Sociaal Pedagogisch Werker 3 Niveau Sociaal Dienstverlener Niveau Sociaal Pedagogisch Werker 4 Niveau Sociaal Cultureel Werker Niveau Onderwijsassistent Niveau Crebonummer(s) Assisterenden Gezondheidszorg Apothekersassistent Niveau , Doktersassistent Niveau , Tandartsassistent Niveau Facilitaire Dienstverlening Medewerker Facilitaire Dienstverlening Niveau Medewerker Facilitaire Dienstverlening Niveau Facilitair Medewerker** Niveau Facilitair Leidinggevende** Niveau Sport en Bewegen Sport- en Bewegingsbegeleider Niveau Sport- en Bewegingsleider Niveau Sport- en Bewegingscoördinator Niveau Sport- en Bewegingsleider Niveau Praktijkopleider Niveau , * Meerdere crebonummers bij één kwalificatie betekent dat er nog een oude opleiding loopt, terwijl er al een nieuwe opleiding is gestart met eenzelfde naam ** Deze opleidingen zijn in 2003 van start gegaan Het rapport is opgebouwd langs de lijnen van de vijf domeinen waarvoor de OVDB werkzaam is: Verpleging en Verzorging (hoofdstuk 1), Sociaal Agogisch Werk (hoofdstuk 2), Assisterenden Gezondheidszorg (hoofdstuk 4), Sport en Bewegen (hoofdstuk 5) en Facilitaire Dienstverlening (hoofdstuk 6). Na hoofdstuk 2 is een hoofdstuk over Praktijkopleider opgenomen (hoofdstuk 3). Het rapport wordt afgesloten met een regionaal overzicht (hoofdstuk 7). Aan de hand van deze indeling kan de lezer die onderdelen selecteren die voor hem of haar van belang zijn. Per domein gaan we in op: 1. Ontwikkelingen op de arbeidsmarkt We vertalen ontwikkelingen op de arbeidsmarkt naar de werkgelegenheid voor de relevante beroepen binnen het domein. Tussen de verschillende domeinen en beroepen bestaan echter grote verschillen in beschikbaarheid en aard van informatie. Voor Zorg en Welzijn is gevarieerde en soms gedetailleerde informatie voorhanden. Voor Assisterenden Gezondheidszorg geldt dat voor apothekersassistenten redelijk wat informatie voorhanden is, maar dat dit voor tandarts- en doktersassistenten ontbreekt. Komend jaar worden initiatieven gestart om in deze lacunes te voorzien. Voor de domeinen Facilitaire Dienstverlening en Sport en Bewegen is relatief weinig informatie te krijgen, zeker als het gaat om de OVDB-gerelateerde beroepen. De diversiteit aan informatie betekent dat de gepresenteerde gegevens nogal kunnen verschillen, afhankelijk van de beroepen waar het om gaat en de informatie en bronnen die daarvoor beschikbaar zijn. Voor de sportsector is inmiddels, in samenwerking met het NOC/NSF en de WOS, een onderzoek uitgezet voor het verkrijgen van informatie over de arbeidsmarkt in de sport. Voor de domeinen Verpleging en Verzorging en Sociaal Agogisch werk is zoveel mogelijk aangesloten bij Regiomarge een jaarlijks door Prismant voor de zorg- en welzijnssector uitgevoerd arbeidsmarktonderzoek. Daartoe hebben we gebruik kunnen maken van gegevens als werkgelegenheid, Pagina 8 van 78

9 baanopeningen en gewenst aantal deelnemers op kwalificatieniveau, zoals deze door Prismant beschikbaar zijn gesteld (Prismant, 2005), Deze gegevens zijn aangevuld met informatie uit diverse andere bronnen. Zo is er onder andere ook gebruik gemaakt van bronnen als het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), rapportages van de Organisatie voor Strategisch Arbeidsmarktonderzoek (OSA), het schoolverlatersonderzoek van het ROA, de CWI Arbeidsmarktprognose (CWI, 2004) en enkele branchespecifieke bronnen. 2. Deelnemers aan opleidingen Gegevens over deelnemers aan de verschillende opleidingen zijn afkomstig van de Centrale Financiën Instellingen (CFI). In dit rapport is gebruik gemaakt van de voorlopige tellingen op peildatum 1 oktober Deze gegevens zijn in juni 2005 beschikbaar gekomen. Met betrekking tot instroom van deelnemers is gebruik gemaakt van onderzoek naar instroom en rendement van deelnemers aan OVDBopleidingen, uitgevoerd door Prismant in opdracht van de OVDB (Prismant, 2005). Hier gaan we in op de historische en mogelijk toekomstige ontwikkelingen van aantallen deelnemers aan de verschillende opleidingen. Tevens gaan we in op de bestemming van gediplomeerde schoolverlaters: waar komen zij doorgaans te werken? Hiervoor wordt gebruikgemaakt van resultaten van het schoolverlatersonderzoek van het ROA. 3. Leerbedrijven en Beroepspraktijkvormingsplaatsen Gegevens over leerbedrijven en de beschikbaarheid van Beroepspraktijkvormingsplaatsen zijn afkomstig uit het register leerbedrijven van de OVDB (Artus). Daarnaast is gebruik gemaakt van onderzoek naar Beroepspraktijkvormingsplaatsen (BPV-plaatsen), uitgevoerd door Prismant in opdracht van de OVDB en Bve Raad en van informatie die consulenten van de VDB door het jaar heen verzamelen. 4. Conclusie met betrekking tot de aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt In dit laatste onderdeel maken we de balans op en trachten we de centrale vraag van dit rapport te beantwoorden. Hoe sluiten onderwijs en arbeidsmarkt op elkaar aan? Hierbij zijn de in de inleiding genoemde perspectieven van belang. Het is goed om hierbij de in de inleiding aangegeven uitgangspunten in gedachten te houden. 1 Hieronder volgt een korte samenvatting van de conclusies van dit rapport. Daarbij volgen we de drie hierboven weergegeven vragen. Landelijk gezien is de verwachting dat er voor de meeste opleidingen (ruim) voldoende BPV-plaatsen beschikbaar zullen zijn om de huidige populatie aan deelnemers van beroepspraktijkvorming te kunnen voorzien. Uitzondering hierop zijn de opleidingen Sport en Bewegingscoördinator en Sport- en Bewegingsbegeleider. Voor deze opleidingen zijn er op dit moment niet voldoende BPV-plaatsen beschikbaar voor het huidige aantal deelnemers. Regionaal (CWI-districten) zien we grotendeels hetzelfde beeld. Afwijkingen hebben betrekking op: een ongunstiger perspectief voor Sociaal Cultureel Werker (regio Noord en Oost), Sociaal Pedagogisch Werker niveau 4 (regio Zuid-Oost) en verpleegkundige niveau 4 (regio Noord); een gunstiger perspectief voor Sport- en Bewegingsleider (regio Oost) en Sport en Bewegingscoördinator (regio s Mid-West, Noord-West en Zuid-Oost). Kijken we naar de behoefte op de arbeidsmarkt, dan kunnen we uitspraken doen voor opleidingen zorg, welzijn en apothekersassistent. Voor de andere opleidingen (Sport, Facilitair, dokters- en tandartsassistenten) ontbreekt hiervoor de juiste informatie. Voor vrijwel alle beroepen waarvoor we een uitspraak kunnen doen, verwachten we dat er landelijk méér deelnemers opgeleid moeten worden, om op termijn in de behoefte van de arbeidsmarkt te kunnen voorzien. Uitzonderingen zijn de opleidingen Helpende Welzijn, waarvoor méér deelnemers worden opgeleid dan nodig zijn op de arbeidsmarkt, en de opleidingen Sociaal Pedagogisch Werker niveau 3 en 1 Aan het gebruik van de balans gaat een aantal uitgangspunten vooraf. Zo wordt verondersteld dat niet alle leerlingen tegelijkertijd op stage gaan, maar dat efficiënt met de aangeboden BPV-plaatsen wordt omgegaan. Wel wordt rekening gehouden met het feit dat leerbedrijven niet altijd elke BPV-plaats fulltime aanbieden. Daarvoor wordt gecorrigeerd en deze correctie kan per branche sterk verschillen. Daarnaast worden alle BPV-plaatsen als even wenselijk behandeld. Dit houdt in dat vooralsnog geen rekening gehouden wordt met voorkeuren van deelnemers voor bepaalde branches. Het is raadzaam deze uitgangspunten mee te nemen bij het lezen van de conclusies. Pagina 9 van 78

10 Sociaal Cultureel Werker, waarvoor sprake is van een evenwicht. Omgekeerd kunnen we uit deze gegevens de conclusie trekken dat het arbeidsmarktperspectief voor gediplomeerden van de opleiding tot Helpenden Welzijn ongunstig is. Voor de andere genoemde opleidingen is het arbeidsmarktperspectief gunstig, of minstens voldoende. Dit landelijke beeld zien we terug in de verschillende zes CWI-districten. Zou het aantal deelnemers zich aanpassen aan de behoefte op de arbeidsmarkt, dan kunnen we voor een aantal opleidingen een toename aan deelnemers tegemoet zien. In dat geval zouden er ook meer BPV-plaatsen gerealiseerd moeten worden. Voor de opleidingen Sociaal Dienstverlener, Sociaal Pedagogisch Werk op niveau 3 en Apothekersassistent is het huidige aantal BPV-plaatsen echter voldoende om dergelijke groei in deelnemers op te vangen. Voor de opleidingen Doktersassistent, tandartsassistent, Facilitaire Dienstverlening de Sportopleidingen is niet voldoende informatie aanwezig om inschattingen te maken over het toekomstige arbeidsmarktperspectief en de daarvoor benodigde BPV-plaatsen. In de nu volgende hoofdstukken worden deze conclusie onderbouwd. Pagina 10 van 78

11 1. Verpleging en Verzorging Binnen de gezondheidszorg worden vier opleidingen op mbo-niveau aangeboden (zie Tabel 2). Over het algemeen komen deelnemers die deze opleidingen gevolgd hebben ook te werken in de sector Gezondheidszorg. In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de arbeidsmarktsituatie in de gezondheidszorg, het aantal (te verwachten) deelnemers voor deze opleidingen en de beschikbaarheid van leerbedrijven en beroepspraktijkvormingsplaatsen (BPV-plaatsen) binnen die leerbedrijven. In de laatste paragraaf wordt de balans opgemaakt. Tabel 2 Kwalificaties Verpleging en Verzorging Kwalificatie Kwalificatieniveau crebonummer Zorghulp Niveau Helpende Niveau Verzorgende Niveau Verpleegkundige Niveau Arbeidsmarkt Verpleging en Verzorging Tabel 3 geeft een overzicht hoe de verschillende zorginstellingen verdeeld zijn over verschillende branches in de gezondheidszorg. Wat betreft het aantal instellingen neemt de ouderenzorg met instellingen een belangrijke plaats in. Het gaat hier met name om verzorgingshuizen. De grootste categorie, maar in aantallen niet meegenomen in de tabel, is echter de overige gezondheidszorg (extramuraal / farmaceutische hulp), bestaande uit een grote variëteit aan zeer kleine instellingen en zelfstandige praktijken (bijvoorbeeld huisartsen en gezondheidscentra). De instellingen in de gezondheidszorg waren in 2003 goed voor ongeveer banen, waarvan ongeveer banen in de verpleging en verzorging. De grootste branches wat betreft werkzame personen zijn de thuiszorg, de ziekenhuizen en de ouderenzorg, met elk ruim werkende personen. De Geestelijke Gezondheidszorg vormt in dit opzicht de kleinste branche met ruim werkzame personen. Tabel 3 Aantal instellingen en werkgelegenheid Zorgsector in 2003 Instellingen Aantal FTE s Werkzame Aandeel V&V*- Personen personeel Banen V&V* Gezondheidszorg totaal % Ziekenhuizen % Specialisten (vrijgevestigd) Geestelijke Gezondheidszorg % Gehandicaptenzorg % Verpleeg- en Verzorgingshuizen % Thuiszorg % Extramuraal Farmaceutische hulp * V&V = Verpleging en Verzorging Bronnen: Integrerend OSA rapport 2004, AZWinfo jan 2005 (jaarcijfers 2003); Regiomarge 2004 (Prismant, 2005), bewerking OVDB 2005 Het aandeel van V&V personeel in het totale personeelsbestand kan tussen branches aanzienlijk verschillen. Tabel 3 (4 e kolom) laat zien dat in de ouderenzorg en thuiszorg het aandeel Verplegend en Pagina 11 van 78

12 verzorgend personeel het grootst is (ongeveer de helft). Voor de ziekenhuizen en de geestelijke gezondheidszorg is dat ongeveer éénderde. Tabel 4 geeft een aantal arbeidsmarktkenmerken weer van de verschillende zorgbranches. Zo is te constateren dat de gemiddelde werkweek het hoogst is in de GGZ en het kleinst in de thuiszorg. De thuiszorg heeft dus het meeste aantal parttimers, de GGZ het minst. In de zorgberoepen zijn vooral veel vrouwen werkzaam (gemiddeld is 8 à 9 van de 10 werkenden een vrouw). In de ouderenzorg (verpleeg-, verzorgingshuizen en thuiszorg) ligt dit het hoogst, in de GGZ komen relatief het minste vrouwen voor. De gemiddelde leeftijd is in de gehele zorgsector hoog te noemen. Daarbinnen scoren de thuiszorg en de GGZ het hoogst, de gehandicaptenzorg het laagst. De branche waarin de meeste mensen jaarlijks vertrekken is de thuiszorg, het meest trouw aan hun werkgever zijn de mensen in de ziekenhuizen. Ook is de branche ziekenhuizen de branche waar het laagste percentage ziekteverzuim is. Deze is het hoogst in thuiszorg. Tabel 4 Overige arbeidsmarktkenmerken Zorgsector Gemiddelde werkweek Aandeel vrouwen Gemiddelde Bruto verloop Netto verloop leeftijd Ziekteverzuim (excl zwverlof) Ziekenhuizen 71,8% 80,4% 39,7% 10,8% 4,0% 5,1% Geestelijke Gezondheidszorg 75,8% 68,4% 41,4% 13,2% 4,5% 5,3% Gehandicaptenzorg 66,2% 80,9% 38,1% 12,8% 4,6% 6,5% Verpleeg- en Verzorgingshuizen 61,0% 88,9% 40,1% 13,2% 5,0% 6,5% Thuiszorg 38,6% 95,5% 41,8% 14,7% 8,6% 7,6% Bronnen: AZWinfo, Prismant jan 2005 (jaarcijfers 2003) In dit hoofdstuk zijn we echter vooral geïnteresseerd in het aandeel van de arbeidsmarktontwikkelingen voor die beroepen die gerelateerd zijn aan de kwalificatiestructuren Verpleging en Verzorging. Er blijkt een duidelijke samenhang te bestaan tussen (clusters van) beroepen en de verschillende branches in de gezondheidszorg (zie Tabel 5). Verpleegkundigen (niveau vier en vijf) werken voornamelijk in de ziekenhuizen. Verzorgenden met name in verpleeg- en verzorgingshuizen. Helpenden in de brede ouderenzorg (verpleeg-, verzorgingshuizen en thuiszorg), zorghulpen werken overwegend in de thuiszorg. In de sector welzijn, jeugdzorg en kinderopvang is slechts een klein deel van de verpleegenden en verzorgenden werkzaam. Tabel 5 Raming verdeling werkzame personen Verpleging en Verzorging naar kwalificatie en branche (in % t.o.v. totaal per kwalificatie) in 2004 GGZ Ziekenhuizen Gehandicapten zorg Verpleegen verzhuizen Thuiszorg Overig zorgsector Welzijn Totaal zorg Jeugdzorg / WJK Kinderopv Verpleging en Verzorging Zorghulp 1 0,4 0,0 4,0 9,8 85,4 0,0 0,4 100,0 Helpende 2 3,4 1,5 11,2 40,1 43,5 0,0 0,2 100,0 Verzorgende 3 2,8 2,4 7,0 53,1 29,6 3,0 1,9 100,0 Verpleegkundige 4 51,8 10,2 18,1 8,7 7,6 1,7 1,2 100,0 Verpleegkundige 5 45,6 11,5 6,0 7,2 16,6 9,4 3,2 100,0 Bron: Regiomarge 2004 (Prismant, 2005), bewerking OVDB 2005 De verwachting is dat de werkgelegenheid in de zorgsector de komende jaren zal blijven groeien. Het CWI voorspelt in haar publicatie Arbeidsmarktprognose (CWI, 2004) dat de werkgelegenheid de komende jaren weer zal aantrekken. Aanvankelijk zal dat in de marktsector nog niet zo duidelijk zichtbaar zijn, maar voor onder andere de zorg wordt een sterke groei verwacht. Ook Prismant voorziet een groei van de werkgelegenheid in de sector Zorg. Wat dit betekent voor de verplegende en verzorgende beroepen is weergegeven in Tabel 6. Deze tabel geeft prognoses voor de werkgelegenheidsontwikkeling van de verschillende beroepen. De conclusie is dat de werkgelegenheid in Pagina 12 van 78

13 de zorg zal toenemen. Met name wordt een banengroei verwacht voor helpenden, verzorgenden en zorghulpen. Voor verpleegkundigen zal de werkgelegenheid ook toenemen, maar op een lager niveau. Tabel 6 Verwachte ontwikkeling van banen van werknemers in verplegende, opvoedende en verzorgende beroepen (absolute aantallen en jaarlijkse groei in %) Absolute aantallen Procentuele groei Verpleging en Verzorging ,7 2,2 2,5 Zorghulp (1) ,3 2,1 2,2 Helpende (2) ,2 3,1 3,1 Verzorgende (3) ,2 2,3 2,9 Verpleegkundige (4) ,7 1,7 1,8 Verpleegkundige (5) ,1 1,9 2,2 Bron: Prismant, aangeleverd op verzoek Een groeiende werkgelegenheid wijst op gunstige arbeidsmarktperspectieven voor gediplomeerde schoolverlaters met een opleiding verpleging en verzorging. Naast groei is echter ook het verloop van personeel van invloed op het arbeidsmarktperspectief: naarmate het verloop groter is, zullen meer mensen uittreden en vervangen moeten worden. Het gaat hier overigens om het netto-verloop op sectorniveau: mensen die de sector verlaten. De vraag naar arbeid als gevolg van groei plus de vraag naar arbeid als gevolg van vervanging bepalen samen de totale vraag naar arbeid. Een indicator voor de vraag naar arbeid is het aantal baanopeningen. Regiomarge geeft aan dat er in 2005 voor de verplegende en verzorgende beroepen veel vraag naar (nieuw) personeel zal zijn. Deze banen zijn echter niet alleen beschikbaar voor schoolverlaters. De zorg kent doorgaans een hoge instroom van bijvoorbeeld herintreders. Dit aandeel kan oplopen tot 25 á 30%. In Tabel 7 is de ontwikkeling van het aantal baanopeningen voor schoolverlaters weergegeven, voor de periode Hiervoor is gebruik gemaakt van bewerkte gegevens uit Regiomarge; van de netto baanopeningen is alleen dat deel genomen dat opgevuld wordt door schoolverlaters en niet door overige instroom, zoals herintreders. Ten opzichte van het jaar ervoor zal in 2006 het aantal baanopeningen voor schoolverlaters toenemen, uiteenlopend van 2,6% (voor zorghulpen) tot 9,8% (voor verpleegkundigen op niveau 5). Deze groei is vooral te wijten aan een verwachte groei van het verloop van personeel 2. Voor 2007 zal er nog steeds sprake zijn van een substantiële groei van het aantal baanopeningen, maar de groeipercentages liggen beduidend lager dan voor Voor helpenden valt de groei in 2007 terug tot 0,5%. 2 Volgens Regiomarge is er een positief verband tussen het netto-verloop in de zorgsector en de nationale werkgelegenheid. Voor 2005 en 2006 verwacht men dat de economie zal aantrekken en de werkgelegenheid zal groeien, met als gevolg een groei van het netto-verloop. Pagina 13 van 78

14 Tabel 7 Verwachte ontwikkeling baanopeningen voor schoolverlaters, verplegende, opvoedende en verzorgende beroepen (absolute aantallen en groei in %) Absolute aantallen Procentuele groei Beroepen Verpleging en Verzorging ,8 4,8 Zorghulp (1) ,6 4,9 Helpende (2) ,9 0,5 Verzorgende (3) ,6 5,8 Verpleegkundige (4) ,1 4,4 Verpleegkundige (5) ,8 8,7 Bron: Prismant, aangeleverd op verzoek, bewerking OVDB Bovenstaande ontwikkelingen betekenen dat de arbeidsmarktperspectieven voor afgestudeerden in de opleidingen verpleging en verzorging gunstig zijn. De keerzijde van zeer goede arbeidsmarktperspectieven is echter dat het voor de instellingen moeilijker is om aan (voldoende) gekwalificeerd personeel te komen. 1.2 Deelnemers Verpleging en Verzorging Onder het domein Verpleging en Verzorging vallen vier studies: Zorghulp (ZH) op niveau 1, Helpende (HP) op niveau 2, Verzorgende (VZ) op niveau 3 en Verpleegkundige (VP) op niveau 4. Deze vier studies zijn zowel in de beroepsopleidende leerweg (BOL) als in de beroepsbegeleidende leerweg (BBL) te volgen. In het schooljaar 2004/2005 hebben in totaal deelnemers op 44 ROC s in Nederland een studie Verpleging en Verzorging gevolgd. Tot 2004 is er een stijgende lijn zichtbaar in de deelnemeraantallen voor de kwalificaties van V&V. Van 1998 tot 2003 hebben de opleidingen tezamen een groei doorgemaakt van 22,5%. Vanaf het schooljaar 2004/ 05 is er echter een dalende ontwikkeling bij drie van de vier kwalificaties zichtbaar, namelijk voor Zorghulp (-30,3%), Helpende (-3,2%) en Verzorgende (-10,3%). De opleiding tot Verpleegkundige is als enige het afgelopen jaar gestegen in deelnemeraantallen tot deelnemers. Hiermee hangt wellicht samen dat het aantal gediplomeerden van deze opleiding het laatste jaar gedaald is met 6,2%. Terwijl voor de overige kwalificaties geldt dat er in 2003/04 relatief meer deelnemers een diploma behaald hebben dan het studiejaar ervoor. In totaal hebben deelnemers een V&V-diploma gehaald. Tot 2002 is er een stijgende lijn zichtbaar in het aantal deelnemers dat een BBL-studie volgt. In 2003 is het aandeel BBL-ers echter met bijna twee procent gedaald. Deze daling zet zich in 2004 sterker door, met voor de vier opleidingen binnen V&V maar liefst een daling van 19%! De verdeling van de deelnemers over de vier opleiding Verpleging en Verzorging is zichtbaar in de laatste kolom van Tabel 8. De meerderheid van de deelnemers (79,2%) volgt een studie op niveau 3 of 4. De studie Zorghulp is in het schooljaar 2000/2001 gestart en wordt op dit moment door 5,2% van de leerlingen Verpleging en Verzorging gevolgd. 15,6% van de leerlingen volgt de studie tot Helpende. Pagina 14 van 78

15 Tabel 8 Historische ontwikkeling deelnemers 1999/ /05 en prognoses 2005/ /09 voor het domein Verpleging en Verzorging per kwalificatie Prognoses %aandeel /05 Verpleging en Verzorging Totaal ,0 BBL BOL %BBL 50,3 53,9 58,8 60,0 58,1 50,2 47,9 43,8 Zorghulp Totaal ,2 BBL BOL %BBL 24,9 33,2 31,4 35,5 26,6 23,4 23,6 Helpende Totaal ,6 BBL BOL %BBL 23,7 37,4 51,9 52,4 45,7 30,3 30,3 30,7 Verzorgende Totaal ,9 BBL BOL %BBL 49,1 55,0 61,6 65,4 66,7 60,5 62,2 58,2 Verpleegkundige Totaal ,3 BBL BOL %BBL 63,2 60,4 61,1 61,1 57,0 50,4 44,7 38,4 Bron: CFI, mei 2005, diverse tellingen; Prognoses Prismant, 2005 Voor 2006 en 2009 heeft Prismant zijn prognoses van de deelnemeraantallen gedaan, die ook te vinden zijn in de bovenstaande tabel. Voor alle opleidingen gezamenlijk geldt dat er een daling in deelnemeraantallen verwacht wordt, die het afgelopen schooljaar al ingezet is. In 2006 komt het verwachte deelnemeraantal voor de opleidingen Verpleging en Verzorging op , drie jaar later daalt dit aantal verder tot Hoewel de deelnemeraantallen van de opleidingen tot Zorghulp en Helpende redelijk constant blijven, zien we in de toekomst een flinke daling bij Verzorgende en Verpleegkundige. Bij deze twee kwalificaties is tevens de tendens zichtbaar dat de BBL-leerweg in deelnemeraantallen zal gaan dalen. De daling van de deelnemeraantallen Verpleging en Verzorging in het laatste jaar hangt samen met een dalende instroom van deelnemers in de opleidingen Zorghulp, en Verzorgende (zie Tabel 9). Bij de BBLvarianten van alle opleidingen sprake van een daling in de instroom. Pagina 15 van 78

16 Tabel 9 Instroom deelnemers in aantallen en procentuele groei voor het domein Verpleging en Verzorging per kwalificatie Absolute aantallen Procentuele groei Verpleging en Verzorging Totaal ,5 3,9 10,6-2,8 BBL ,0-0,8 8,4-20,7 BOL ,0 11,9 14,0 22,8 %BBL 54,5 63,0 60,1 58,9 48,1 Zorghulp Totaal ,0-4,5 19,2 11,0 BBL ,1 47,0 21,0-44,0 BOL ,8 45,9 0,0-1,0 %BBL 25,4 31,2 31,4 35,6 23,8 Helpende Totaal ,8-2,2 3,7-10,6 BBL ,8 10,1-1,8-27,6 BOL ,2 10,0 43,3 29,7 %BBL 43,7 56,6 56,7 47,2 33,3 Verzorgende Totaal ,7 10,1 17,7 2,6 BBL ,9-5,1 9,8-23,0 BOL ,2 5,4-10,5 24,9 %BBL 60,9 72,2 70,0 74,1 63,9 Verpleegkundige Totaal ,6 46,3 6,6-16,3 BBL ,0-7,1 9,3-4,8 BOL ,9-0,1 34,6 31,0 %BBL 59,2 62,6 60,9 55,8 47,9 Bron: Prismant, juni 2005 Uit het Schoolverlatersonderzoek van 2005, uitgevoerd door het Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt (ROA) is op te maken wat deelnemers ca. anderhalf jaar na hun opleiding in de zorg zijn gaan doen. De resultaten zijn samengevat in Tabel 10. Hieruit volgt dat bijna alle BBL leerlingen (94%) die een zorgopleiding hebben gedaan na hun studie gaan werken. Bij de BOL leerlingen ligt dit percentage lager, namelijk 71%. Het niveau van de gevolgde opleiding is hierop wel van invloed. Hoe hoger het niveau van de opleiding, hoe groter het percentage schoolverlaters dat na hun studie een baan vindt. Ten opzichte van voorgaande jaren is de ontwikkeling zichtbaar dat het percentage zorghulpen dat anderhalf jaar na het afstuderen betaald werk verricht bijna verdubbeld is. Daar hangt mee samen dat het percentage zorghulpen dat na de studie verder studeert is afgenomen. Zoals verwacht gaan de meeste schoolverlaters werken in de beroepsgroep Zorg en Welzijn, bij de zorgopleidingen (BOL) gemiddeld 93%. Het beroepsrendement is hierbij afhankelijk van het niveau van de opleiding. Hoe hoger de opleiding, hoe groter het percentage schoolverlaters dat een baan vindt in de richting waarin men gestudeerd heeft. Andere bedrijfsgroepen waarin de schoolverlaters werkzaam zijn, zijn onder andere winkels, hotels, restaurants en bij de overheid. De schoolverlaters die daadwerkelijk de zorg ingaan, worden verzorgend personeel, verpleeghulp, leerling-verpleegkundigen, ziekenverzorgenden, verpleegkundige en doktersassistenten. Daarnaast zitten de afgestudeerden in de beroepsgroepen hulpkracht horeca en verzorging, verkopers, activiteitenbegeleiders en receptionisten. Schoolverlaters kunnen er ook voor kiezen na hun studie verder te gaan studeren. Door de BBL leerlingen wordt dit minimaal gedaan. Slechts 1% van alle BBL leerlingen die een zorgopleiding gedaan hebben, besluit verder te studeren. Bij de BOL leerlingen is dit percentage aanzienlijk groter. Ongeveer een kwart kiest voor een vervolgopleiding. Dit percentage is wel afhankelijk van het niveau van de gevolgde opleiding. Hoe lager het niveau, hoe hoger het percentage schoolverlaters dat verder gaat studeren. De schoolverlaters kiezen in dit geval voornamelijk voor een zorgopleiding. Veel gekozen vervolgstudies zijn een studie Verpleging en Verzorging op niveau 3 of 4 en een HBO-studie tot Verpleegkundige (ROA schoolverlatersonderzoek, 2004 en 2005). Pagina 16 van 78

17 Tabel 10 Bestemming schoolverlaters Verpleging en Verzorging (ca. anderhalf jaar na diplomering) (in %) Kwalificatie Leerweg Betaald werk (%) Werkloos (%) Scholier /student (%) Werkend leren (BBL /Duaal) (%) anders (%) Betaald werk of Werkend leren (%) Betaald werk of opleiding (%) Verpleging en Verzorging Totaal BBL BOL Zorghulp Totaal BBL BOL Helpende Totaal BBL BOL Verzorgende Totaal BBL BOL Verpleegkundige Totaal BBL BOL Bron: ROA, gegevens aangeleverd op verzoek Beroepspraktijkvorming Verpleging en Verzorging In juni 2005 staan voor de leerlingen verpleging en verzorging ruim leerplaatsen geregistreerd in het register van de OVDB. Het gaat om iets meer BBL dan BOL leerplaatsen. Het grootste deel (45%) zijn plaatsen voor verzorgenden. Tabel 11 Aantal geregistreerde leerplaatsen V&V Kwalificatie Aantal BOL BPVplaatsen Aantal BBL BPVplaatsen Aantal BOL/BBL BPVplaatsen* Totaal aantal leerplaatsen Procentuele verdeling Zorghulp ,9% Helpende ,9% Verzorgende ,5% Verpleegkundige ,7% V&V % Bron: OVDB bedrijvenregister * Voor deze leerplaatsen geldt dat er of een BOL-leerling of een BBL-er geplaatst kan worden. Daarnaast is in kaart gebracht binnen welke sectoren, in wat voor soort leerbedrijven de leerplaatsen zich bevinden. Dit om na te gaan of dit de soorten plaatsen zijn waar zij hun BPV willen of moeten doen (vanwege het behalen van bepaalde eindtermen) maar ook om na te gaan of dit representatief is voor het werkveld waar zij straks in terecht komen. Gaan de leerlingen ook in dit soort organisaties werken? Pagina 17 van 78

18 Tabel 12 Soorten leerbedrijven met leerplaatsen voor leerlingen V&V Verpleging en Verzorging GGZ Ziekenhuizen Gehandicaptenzorg Verpleeghuizen Verzorgingshuizen Thuiszorg Overig zorgsector Totaal zorg Zorghulp Helpende Verzorgende 2,1 0,4 7,9 35,5 36,2 16,8 1,0 100 Verpleegkundige 51,9 6,0 14,4 14,0 5,6 5,3 2,9 100 Zoals uit Tabel 12 blijkt, bevinden de meeste BPV plaatsen voor de niveau 1en 2 leerlingen zich in verzorgingshuizen (zie gemarkeerde percentages in de tabel). De niveau 3 leerlingen lopen daar ook veel stage, net als in verpleeghuizen. De niveau 4 leerlingen hebben vooral veel plaatsen in ziekenhuizen. Wanneer gekeken wordt naar de branches waarin afgestudeerde leerlingen werken (zie Tabel 5) dan valt op dat het overgrote deel van de zorghulpen (85%) in de thuiszorg werkt. Dit terwijl slechts 28% van de leerplaatsen voor zorghulpen zich in de thuiszorg bevindt en de meeste leerplaatsen voor zorghulpen zich in de verzorgingshuizen bevindt. Ook bij de helpenden en verzorgenden geldt dat er een groter percentage in die branche gaat werken, dan vertegenwoordigd wordt in het aantal leerplaatsen. Dit heeft mogelijk te maken met de complexiteit van het bieden van begeleiding aan leerlingen in een branche als de thuiszorg. De leerplaatsen in ziekenhuizen voor verpleegkundigen sluit beter aan op het toekomstige werkveld van deze leerlingen. 1.4 Aansluiting onderwijs arbeidsmarkt In de inleiding van dit rapport is aangegeven dat de balans onderwijs-arbeidsmarkt op twee manieren bekeken kan worden: (a) vanuit de vraag van het onderwijs, als gevolg van deelnemers die een opleiding volgen, en (b) vanuit de vraag van de arbeidsmarkt, als gevolg van het openvallen van arbeidsplaatsen die door (nieuw) gekwalificeerd personeel opgevuld moeten worden. Hieruit volgen drie vragen die in deze paragraaf beantwoord moeten worden. 1. Zijn er voldoende BPV-plaatsen om het huidige aantal deelnemers van een BPV-plaats te voorzien? 2. Zijn er voldoende deelnemers om aan de vraag van de arbeidsmarkt naar gekwalificeerd personeel te voldoen? 3. Zijn er, gezien de arbeidsmarktbehoefte, voldoende BPV-plaatsen om de voor de arbeidsmarkt benodigde deelnemers van een BPV-plaats te voorzien? Vraag vanuit het onderwijs In deze paragraaf zal conform de eerste redenering de behoefte aan BPV plaatsen benaderd worden vanuit de onderwijskant, ofwel: het aantal leerlingen in de opleiding bepaalt de behoefte aan BPV plaatsen. Hiervoor wordt per kwalificatie op basis van het aantal leerlingen in de opleiding de behoefte aan BPVplaatsen bepaald. Deze behoefte wordt vervolgens afgezet tegen het aanbod van leerplaatsen volgens het register van de OVDB. Een meer complete beschrijving van de gehanteerde rekenmethode is terug te vinden in bijlage 1. Pagina 18 van 78

19 Tabel 13 Berekening BPV-balans Benodigde leerplaatsen Aantal BOL leerlingen BPV-factor* Benodigd aantal leerplaatsen** Zorghulp , Helpende , Verzorgende , Verpleegkundige , Aanwezige leerplaatsen Aantal BOL BPV plaatsen correctiefactor Aanbod leerplaatsen Zorghulp % Helpende % Verzorgende % Verpleegkundige % Resultaat (Verschil vraag en aanbod) Vraag (benodigd) Aanbod (aanwezig) Overschot / tekort (-) Zorghulp Helpende Verzorgende Verpleegkundige Bron: bewerkingen OVDB 2005 * De hier weergegeven BPV-factor is een gemiddelde van de ROC s. **Het benodigd aantal leerplaatsen is de som van de behoefte per ROC. Hiervoor is per ROC het aantal leerlingen maal de BPVfactor van betreffend ROC berekend om de behoefte aan leerplaatsen te bepalen. Voor ROC s waar geen BPV-factor van bekend is, is het gemiddelde genomen. Dit is een meer precieze berekening van de BPV behoefte. Wanneer we uitgaan van een optimale benutting van leerplaatsen en een aanbod binnen wenselijke soorten organisaties, dan zijn er voldoende BPV-plaatsen voor alle niveaus opleidingen binnen V&V. Vraag vanuit de arbeidsmarkt Uit de eerder beschreven baanopeningen is af te leiden hoeveel deelnemers er opgeleid zullen moeten worden, om tegemoet te komen aan de (toekomstige) vraag van de arbeidsmarkt. In haar instrument Regiomarge rekent Prismant de consequenties van arbeidsmarktontwikkelingen door naar het aantal deelnemers dat nodig is om in die arbeidsmarktbehoefte te kunnen voorzien. Aangezien de korte termijn prognoses sterk fluctueren, als gevolg van diverse correcties, hebben wij gebruik gemaakt van de prognoses uit Regiomarge voor Volgens Prismant geven deze prognoses een beter beeld dan de kortere termijnprognoses. In Tabel 14 zijn de resultaten van de berekening weergegeven. Uitgaande van de baanopeningen in 2009 zouden er zorghulpen, helpenden, verzorgenden en verpleegkundigen niveau 4 in opleiding moeten zijn, om aan de arbeidsvraag te voldoen. Vergelijken we dat met het aantal deelnemers dat in schooljaar feitelijk deze opleidingen volgden, dan blijkt dat er momenteel voor alle vier de opleidingen te weinig deelnemers in opleiding zijn om in het behoefteniveau van de arbeidsmarkt te kunnen voorzien. Vooral voor Verzorgenden en Verpleegkundigen is het huidige aantal deelnemers ontoereikend voor de toekomst. Dit betekent dat er naar verwachting voor deze opleidingen de komende jaren veel méér deelnemers nodig zijn dan er nu op school zitten. Pagina 19 van 78

20 Tabel 14 Aantal benodigde deelnemers op grond van de vraag op de arbeidsmarkt en huidige aantal deelnemers in opleiding Beroepsgroep Nodig Deelne Nodig Deelne Nodig Deelne mers in mers in mers in opleidi opleidi opleidi ng BBL ng BOL ng totaal Huidig aantal BBL deeln Huidig aantal BOL deeln Huidig aantal deeln totaal Verschil BBL Verschil BOL Verschil Totaal Zorghulp Helpende Verzorgende Verpleegkundige Bron: Prismant 2005 (gegevens aangeleverd op verzoek); CFI 2005 Eerder is beschreven dat er, uitgaande van het huidige aantal deelnemers in opleiding, voldoende BPVplaatsen beschikbaar waren. Tegen de achtergrond van de vraag naar personeel op de arbeidsmarkt, ligt dat iets anders. Uit Tabel 15 blijkt dat er met name voor verzorgenden en verpleegkundigen méér BPVplaatsen nodig zullen zijn dan er nu beschikbaar zijn, met name voor de BBL-variant. Dit is in lijn met de eerdere constatering dat er ook veel méér deelnemers opgeleid moeten worden dan dat er nu feitelijk in opleiding zijn. Tabel 15 Aantal benodigde BPV-plaatsen, uitgaande van de vraag op de arbeidsmarkt Beroeps-groep Nodig BPV BBL Nodig BPV BOL Beschikbaar BPV BBL Beschikbaar BPV BOL Verschil BBL Verschil BOL Zorghulp Helpende Verzorgende Verpleegkundige Bron: OVDB Conclusies Verpleging en Verzorging Bij het lezen van onderstaande conclusies is het goed om de uitgangspunten van de BPV-balans in gedachten te houden. 3 Op basis van de berekeningen van de BPV Balans geldt voor de kwalificaties binnen V&V dat er voldoende BPV-plaatsen erkend zijn om de huidige leerlingpopulatie van een stageplaats te voorzien. De knelpunten die ervaren worden in de praktijk, hebben betrekking op de branches waarin de BPVplaatsen zich bevinden. Zo gaat 85% van de niveau 1 leerlingen werken in de thuiszorg, terwijl slechts 28 % van de BPV-plaatsen zich in de thuiszorg bevindt. Hier zijn verschillende logische verklaringen voor te geven, zoals de moeilijkheid om in deze branche begeleiding aan leerlingen te bieden e.d., maar dat neemt niet weg dat het aanbod aan BPV-plaatsen niet representatief is voor het werkveld. In het verlengde hiervan kunnen er mogelijk wel tekorten aan wenselijke BPV-plaatsen bestaan. Andersom geldt dat er veel meer leerplaatsen in verpleeg- en verzorgingshuizen aangeboden worden, dan dat er zorghulpen werken. Voor de niveau 3 en 4 leerlingen geldt dat er behoefte is aan meer plaatsen in ziekenhuizen. Tevens is in het veld gesignaleerd dat veel verpleeg- en verzorgingshuizen 3 Aan het gebruik van de balans gaat een aantal uitgangspunten vooraf. Zo wordt verondersteld dat niet alle leerlingen tegelijkertijd op stage gaan, maar dat efficiënt met de aangeboden BPV-plaatsen wordt omgegaan. Wel wordt rekening gehouden met het feit dat leerbedrijven niet altijd elke BPV-plaats fulltime aanbieden. Daarvoor wordt gecorrigeerd en deze correctie kan per branche sterk verschillen. Daarnaast worden alle BPV-plaatsen als even wenselijk behandeld. Dit houdt in dat vooralsnog geen rekening gehouden wordt met voorkeuren van deelnemers voor bepaalde branches. Het is raadzaam deze uitgangspunten mee te nemen bij het lezen van de conclusies. Pagina 20 van 78