Informatie Arbeidsmarkt en Onderwijs 2004

Transcriptie

1 Informatie Arbeidsmarkt en Onderwijs 2004

2 Informatie Arbeidsmarkt en Onderwijs 2004 Auteurs : Jop van Amelsvoort, Pascale Heuts, Geertje Röling, Marieke Politiek copyright september 2004 OVDB, Bunnik Pagina 2 van 78

3 Inhoudsopgave 0. Inleiding en samenvatting 8 1. Verpleging en Verzorging Arbeidsmarkt Gezondheidszorg Deelnemers Verpleging en Verzorging Beroepspraktijkvorming Verpleging en Verzorging Aansluiting onderwijs arbeidsmarkt Conclusies Sociaal Agogisch Werk Arbeidsmarkt Welzijn Deelnemers Sociaal Agogisch Werk Beroepspraktijkvorming Sociaal Agogisch Werk Aansluiting onderwijs arbeidsmarkt Conclusies Praktijkopleider Arbeidsmarkt Praktijkopleider Deelnemers Praktijkopleider Beroepspraktijkvorming Praktijkopleider Conclusies Assisterenden Gezondheidszorg Apothekersassistent Arbeidsmarkt Apothekersassistent Deelnemers Apothekersassistent Beroepspraktijkvorming Apothekersassistent Aansluiting onderwijs arbeidsmarkt Apothekersassistent Doktersassistent Arbeidsmarkt Doktersassistent Deelnemers Doktersassistent Beroepspraktijkvorming Doktersassistent Aansluiting onderwijs arbeidsmarkt Tandartsassistent Arbeidsmarkt Tandartsassistent Deelnemeraantallen Tandartsassistent Beroepspraktijkvorming Tandartsassistent Aansluiting onderwijs arbeidsmarkt Conclusies Sport en Bewegen Arbeidsmarkt Sport en Bewegen Deelnemers Sport en Bewegen Beroepspraktijkvorming Sport en bewegen Aansluiting onderwijs arbeidsmarkt Conclusies Facilitaire Dienstverlening Arbeidsmarkt Facilitaire dienstverlening Deelnemers Facilitaire Dienstverlening Beroepspraktijkvorming Facilitaire Dienstverlening Aansluiting onderwijs arbeidsmarkt Conclusies Pagina 3 van 78

4 7. Arbeidsmarkt en Onderwijs regionaal: Perspectieven op een BPV-plaats en een Arbeidsplaats Inleiding Landelijke samenvatting Regionale resultaten Conclusies Bijlage 1 Toelichting berekening BPV-balans 76 Bijlage 2 Aansluiting beroepspraktijkvorming onderwijs: leerplaatsen per leerling 78 Bijlage 3 Aangehaalde bronnen 82 Pagina 4 van 78

5 Lijst van tabellen Tabel 1 Kwalificaties OVDB per domein, kwalificatieniveaus en crebonummer(s)*... 9 Tabel 2 Kwalificaties Verpleging en Verzorging, kwalificatieniveaus en crebonummer(s)* Tabel 3 Aantal instellingen en aantal werkzame personen in de Gezondheidszorg en Welzijnszorg in Tabel 4 Raming verdeling werkzame personen naar kwalificatie en branche (in % t.o.v. totaal per kwalificatie) Tabel 5 Verwachte ontwikkeling van banen van werknemers in verplegende, opvoedende en verzorgende beroepen (absolute aantallen en jaarlijkse groei in %) Tabel 6 Verwachte ontwikkeling baanopeningen voor schoolverlaters, verplegende, opvoedende en verzorgende beroepen (absolute aantallen en groei in %) Tabel 7 Historische ontwikkeling deelnemers 1998/ /04 en prognoses 2004/ /07 voor het domein Verpleging en Verzorging per kwalificatie Tabel 8 Instroom deelnemers in aantallen en procentuele groei voor het domein Verpleging en Verzorging per kwalificatie Tabel 9 Bestemming schoolverlaters Verpleging en Verzorging (ca. anderhalf jaar na diplomering) (in %) Tabel 10 Aantal geregistreerde leerplaatsen V&V Tabel 11 Soorten leerbedrijven met leerplaatsen voor leerlingen V&V Tabel 12 Berekening BPV-balans Tabel 13 Aantal benodigde deelnemers op grond van de vraag op de arbeidsmarkt en huidige aantal deelnemers in opleiding Tabel 14 Aantal benodigde BPV-plaatsen, uitgaande van de vraag op de arbeidsmarkt Tabel 15 Kwalificaties Sociaal Agogisch Werk, kwalificatieniveaus en crebonummer(s)* Tabel 16 Bestemming schoolverlaters sociaal agogisch werk naar diverse sectoren Tabel 17 Bestemming schoolverlaters sociaal agogische opleidingen naar diverse beroepsgroepen.. 23 Tabel 18 Beroepen en functies van agogisch werkenden in 2003 (in %) Tabel 19 Tabel 20 Aantal Instellingen en aantal werkzame personen in de Gezondheidszorg en Welzijnszorg in Raming verdeling werkzame personen naar kwalificatie en branche (in % t.o.v. totaal per kwalificatie) Tabel 21 Verwachte ontwikkeling banen van werknemers in sociaal agogische beroepen (absolute aantallen en jaarlijkse groei in %) Tabel 22 Verwachte ontwikkeling baanopeningen schoolverlaters sociaal agogische beroepen (absolute aantallen en groei in %) Tabel 23 Tabel 24 Tabel 25 Historische ontwikkeling deelnemers1998/ /04 en prognoses 2004/ /07 voor het domein Sociaal Agogisch Werk per kwalificatie Instroom deelnemers in aantallen en procentuele groei voor het domein Sociaal Agogisch Werk per kwalificatie Bestemming schoolverlaters Sociaal Agogische Opleidingen (ca. anderhalf jaar na diplomering) (in %) Tabel 26 Aantal geregistreerde leerplaatsen SAW Tabel 27 Procentuele verdeling van BPV-plaatsen (SAW) in verschillende branches Tabel 28 Berekening BPV-balans Tabel 29 Aantal benodigde deelnemers op grond van de vraag op de arbeidsmarkt en huidige aantal deelnemers in opleiding Tabel 30 Vraag naar en aanbod van BPV-plaatsen, uitgaande van de vraag op de arbeidsmarkt Tabel 31 Kwalificatie Praktijkopleider, kwalificatieniveau en crebonummer Tabel 32 Historische ontwikkeling deelnemers 1998/ /04 voor Praktijkopleider Tabel 33 Tabel AA Branches met leerplaatsen voor praktijkopleiders Tabel 34 Kwalificaties OVDB per domein, kwalificatieniveaus en crebonummer(s)* Tabel 35 Ontwikkeling aantal openbare apotheken Tabel 36 Verdeling apotheken en apothekers naar soort in 2001 (abs. en %) Pagina 5 van 78

6 Tabel 37 Aantal apotheekassistenten en apotheekhulpen Tabel 38 Ontwikkelingen werkgelegenheid apothekersassistenten o.b.v. Basisscenario ( middenvariant bevolkingsgroei; 3,5% autonome groei geneesmiddelengebruik), Tabel 39 Ontwikkelingen in aanbod van arbeid van apothekersassistenten, Tabel 40 Werkende gediplomeerde assistenten*, naar functie (%) Tabel 41 Historisch ontwikkeling deelnemers1998/ /04 en prognoses 2004/ /07 voor apothekersassistenten Tabel 42 Instroom deelnemers in aantallen en procentuele groei voor apothekersassistenten Tabel 43 Aantal geregistreerde leerplaatsen Apothekersassistent Tabel 44 Soorten leerbedrijven met leerplaatsen voor leerlingen Apothekersassistent Tabel 45 Berekening BPV-balans Tabel 46 Aanbod van leerplaatsen en overschot/tekort op basis van een correctiefactor van 25% Tabel 47 Aantal benodigde deelnemers op grond van de vraag op de arbeidsmarkt en huidige aantal deelnemers in opleiding Tabel 48 Vraag naar en aanbod van BPV-plaatsen, uitgaande van de vraag op de arbeidsmarkt Tabel 49 De werkgelegenheid voor doktersassistenten (werkzame personen) Tabel 50 Werkzame assistenten(2001) en fte s huisartspraktijken in Tabel 51 Tabel 52 Historisch ontwikkeling deelnemers1998/ /04 en prognoses 2004/ /07 voor doktersassistenten Instroom deelnemers in aantallen en procentuele groei voor doktersassistenten Tabel 53 Aantal geregistreerde leerplaatsen Doktersassistent Tabel 54 Soorten leerbedrijven met leerplaatsen voor leerlingen Doktersassistent Tabel 55 Berekening BPV-balans Tabel 56 Aantal tandartspraktijken, tandartsen en tandartsassistenten, (per 1 januari) Tabel 57 Tabel 58 Historische ontwikkeling deelnemers1998/ /04 en prognoses 2004/ /07 voor tandartsassistenten Instroom deelnemers in aantallen en procentuele groei voor tandartsassistenten Tabel 59 Aantal geregistreerde leerplaatsen Tandartsassistent Tabel 60 Soorten leerbedrijven met leerplaatsen voor leerlingen Tandartsassistent Tabel 61 Berekening BPV-balans Tabel 62 Aanbod van leerplaatsen en overschot / tekort op basis van een correctiefactor van 25% Tabel 63 Kwalificaties OVDB per domein, kwalificatieniveaus en crebonummer(s)* Tabel 64 Aantallen bedrijven in de sportsector Tabel 65 Banen werknemers in de sector Cultuur, Sport en Recreatie (vanaf 2002 schatting; aantallen x 1.000) Tabel 66 Ontwikkeling van banen van werknemers per sector Prognoses per jaar o.b.v. lage scenario voor en middenscenario voor (volgens de CWI-prognoses 2003) Tabel 67 Vacatures voor toerisme en sport en overige recreatie. Vanaf 2003 prognoses ( Tabel 68 lage scenario; middenscenario; vacatures x 1000) Historisch ontwikkeling deelnemers1998/ /04 en prognoses 2004/ /07 voor het domein Sport en Bewegen kwalificatie Tabel 69 Aantal geregistreerde leerplaatsen SB Tabel 70 Soorten leerbedrijven voor leerlingen SB Tabel 71 BPV-balans Tabel 72 Kwalificaties OVDB per domein, kwalificatieniveaus en crebonummer(s)* Tabel 73 Werkgelegenheidsverdeling horeca, verblijfsrecreatie en contractcatering Tabel 74 Tabel 75 Ontwikkeling van banen van werknemers en vacatures per sector, prognoses per jaar op basis van lage scenario voor en middenscenario voor Facilitaire en overige functies binnen zorg en welzijn voor 2001 en 2005 (aantal werknemers) Pagina 6 van 78

7 Tabel 76 Historisch ontwikkeling deelnemers 1998/ /04 en prognoses 2004/ /07 voor het domein Facilitaire Dienstverlening per kwalificatie Tabel 77 Instroom deelnemers in aantallen en procentuele groei 2003 voor het domein Facilitaire Dienstverlening per kwalificatie Tabel 78 Aantal geregistreerde leerplaatsen Facilitaire Dienstverlening Tabel 79 Soorten leerbedrijven met leerplaatsen voor leerling Facilitaire Dienstverlening Tabel 80 Berekening BPV-balans Tabel 81 Perspectief op een beroepspraktijkvormingsplaats en Perspectief op een Arbeidsplaats voor opleidingen zorg, welzijn, sport en facilitaire dienstverlening, in heel Nederland Tabel 82 Perspectief op een BPV-plaats en Perspectief op een arbeidsplaats voor opleidingen zorg, welzijn, sport en facilitaire dienstverlening, in CWI-district Noord Tabel 83 Perspectief op een BPV-plaats en Perspectief op een arbeidsplaats voor opleidingen zorg, welzijn, sport en facilitaire dienstverlening, in CWI-district Oost Tabel 84 Perspectief op een BPV-plaats en Perspectief op een arbeidsplaats voor opleidingen zorg, welzijn, sport en facilitaire dienstverlening, in CWI-district Mid-West Tabel 85 Perspectief op een BPV-plaats en Perspectief op een arbeidsplaats voor opleidingen zorg, welzijn, sport en facilitaire dienstverlening, in CWI-district Noord-West Tabel 86 Perspectief op een BPV-plaats en Perspectief op een arbeidsplaats voor opleidingen zorg, welzijn, sport en facilitaire dienstverlening, in CWI-district Zuid-West Tabel 87 Perspectief op een BPV-plaats en Perspectief op een arbeidsplaats voor opleidingen zorg, welzijn, sport en facilitaire dienstverlening, in CWI-district Zuid-Oost Pagina 7 van 78

8 0. Inleiding en samenvatting In dit rapport doet de OVDB verslag van analyses rondom de aansluiting tussen arbeidsmarkt en beroepsopleidingen in de sectoren Gezondheidszorg, Dienstverlening, Welzijn en Sport. Voor een optimale aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt zijn twee perspectieven van belang, de balans onderwijs-arbeidsmarkt kan op twee manieren bekeken worden: (a) vanuit de vraag van het onderwijs, als gevolg van deelnemers die een opleiding volgen, en (b) vanuit de vraag van de arbeidsmarkt, als gevolg van het openvallen van arbeidsplaatsen die door (nieuw) gekwalificeerd personeel opgevuld moeten worden. Hieruit volgen drie vragen die in dit rapport beantwoord moeten worden. 1. Zijn er voldoende BPV-plaatsen om het huidige aantal deelnemers van een BPV-plaats te voorzien? 2. Zijn er voldoende deelnemers om aan de vraag van de arbeidsmarkt naar gekwalificeerd personeel te voldoen? 3. Zijn er voldoende BPV-plaatsen om de voor de arbeidsmarkt benodigde deelnemers van een BPV-plaats te voorzien? In de rapportage Informatie Arbeidsmarkt en Onderwijs 2003 OVDB is dit jaar voor het eerst gebruik gemaakt van de BPV Balans, een methode van de OVDB om te bepalen in welke mate het huidige BPVaanbod voldoet aan de vraag. Deze vraag bestaat enerzijds uit de vraag naar BPV-plaatsen door de huidige opleidingen afgestemd op t aantal leerlingen. En anderzijds uit de BPV-behoefte, afgeleid uit de behoefte aan leerlingen die nodig zijn om straks de arbeidsmarkt van personeel te voorzien. Aan deze benaderingen gaat een aantal uitgangspunten vooraf. Zo wordt verondersteld dat niet alle leerlingen tegelijkertijd op stage gaan, maar dat efficiënt met de aangeboden BPV-plaatsen wordt omgegaan. Wel wordt rekening gehouden met het feit dat leerbedrijven niet altijd elke BPV-plaats fulltime aanbieden. Deze correctie verschilt per branche. Daarnaast worden alle BPV-plaatsen als even wenselijk behandeld; er wordt (nog) geen rekening gehouden met voorkeuren voor bepaalde branches. Het is raadzaam deze uitgangspunten mee te nemen bij het lezen van de conclusies. De OVDB is verantwoordelijk voor de exameneisen van mbo-opleidingen in de hierboven genoemde sectoren. (Uitzondering hierop vormen particuliere opleidingen). Het gaat momenteel om 22 kwalificaties binnen vijf domeinen: Verpleging en Verzorging (V&V), Assisterenden Gezondheidszorg (AG), Facilitaire Dienstverlening (FD), Sociaal Agogisch Werk (SAW), Sport en Bewegen (SB). In de tabel op de volgende pagina zijn deze kwalificaties weergegeven. Daarnaast heeft de OVDB ook nog een kwalificatie voor Praktijkopleider (PO). Praktijkopleiders hebben als taak om binnen instellingen zorg te dragen voor goede voorwaarden voor het praktijkleren (beroepspraktijkvorming) van deelnemers. Pagina 8 van 78

9 Tabel 1 Kwalificaties OVDB per domein, kwalificatieniveaus en crebonummer(s)* Kwalificatie Kwalificatieniveau Crebonummer(s) Verpleging en Verzorging Zorghulp Niveau Helpende Niveau Verzorgende Niveau Verpleegkundige Niveau Sociaal Agogisch Werk Helpende Welzijn Niveau Sociaal Pedagogisch Werker 3 Niveau Sociaal Dienstverlener Niveau Sociaal Pedagogisch Werker 4 Niveau , Sociaal Cultureel Werker Niveau , Onderwijsassistent Niveau Assisterenden Gezondheidszorg Apothekersassistent Niveau , Doktersassistent Niveau , Tandartsassistent Niveau , Facilitaire Dienstverlening Voedingsassistent Niveau Medewerker Facilitaire Dienstverlening Niveau Medewerker Facilitaire Dienstverlening Niveau Facilitair Medewerker** Niveau Facilitair Leidinggevende** Niveau Sport en Bewegen Sport- en Bewegingsbegeleider Niveau Sport- en Bewegingsleider Niveau Sport- en Bewegingscoördinator Niveau Sport- en Bewegingsleider Niveau Praktijkopleider * Meerdere crebonummers bij één kwalificatie betekent dat er nog een oude opleiding loopt, terwijl er al een nieuwe opleiding is gestart ** Deze opleidingen zijn pas in 2003 van start gegaan Bron: Ministerie van OC&W Het rapport is opgebouwd langs de lijnen van de vijf domeinen waarvoor de OVDB werkzaam is: Verpleging en Verzorging (hoofdstuk 1), Sociaal Agogisch Werk (hoofdstuk 2), Assisterenden Gezondheidszorg (hoofdstuk 4), Sport en Bewegen (hoofdstuk 5) en Facilitaire Dienstverlening (hoofdstuk 6). Na hoofdstuk 2 is een hoofdstuk over Praktijkopleider opgenomen (hoofdstuk 3). Het rapport wordt afgesloten met een regionaal overzicht (hoofdstuk 7). Per domein gaan we in op: 1. Ontwikkelingen op de arbeidsmarkt We vertalen ontwikkelingen op de arbeidsmarkt naar de werkgelegenheid voor de relevante beroepen binnen het domein. Tussen de verschillende domeinen en beroepen bestaan echter grote verschillen in beschikbaarheid en aard van informatie. Voor Zorg en Welzijn is gevarieerde en soms gedetailleerde informatie voorhanden. Voor Assisterenden Gezondheidszorg geldt dat voor apothekersassistenten redelijk wat informatie voorhanden is, maar dat dit voor tandarts- en doktersassistenten ontbreekt. Voor de domeinen Facilitaire Dienstverlening en Sport en Bewegen is relatief weinig informatie te krijgen, zeker als het gaat om de OVDB-gerelateerde beroepen. De diversiteit aan informatie betekent dat de gepresenteerde gegevens nogal kunnen verschillen, afhankelijk van de beroepen waar het om gaat en de informatie en bronnen die daarvoor beschikbaar zijn. Pagina 9 van 78

10 Voor de domeinen Verpleging en Verzorging en Sociaal Agogisch werk is zoveel mogelijk aangesloten bij Regiomarge 2003 (Prismant, 2004), een jaarlijks door de zorgsector uitgevoerd arbeidsmarktonderzoek. Daartoe hebben we gebruik kunnen maken van gegevens als werkgelegenheid en baanopeningen op kwalificatieniveau, zoals deze door Prismant beschikbaar zijn gesteld. Deze gegevens zijn aangevuld met informatie uit diverse andere bronnen. Zo is er onder andere ook gebruik gemaakt van bronnen als het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), rapportages van de Organisatie voor Strategisch Arbeidsmarktonderzoek (OSA), het schoolverlatersonderzoek van het ROA, de CWI Arbeidsmarktprognose (CWI, 2004) en enkele branchespecifieke bronnen. 2. Deelnemers aan opleidingen Gegevens over deelnemers aan de verschillende opleidingen zijn afkomstig van de Centrale Financiën Instelling (CFI). Met betrekking tot instroom van deelnemers is gebruik gemaakt van onderzoek naar instroom en rendement van deelnemers aan OVDB-opleidingen, uitgevoerd door Prismant in opdracht van de OVDB (Prismant 2004). Hier gaan we in op de historische en mogelijk toekomstige ontwikkelingen van aantallen deelnemers aan de verschillende opleidingen. Tevens gaan we in op de bestemming van gediplomeerde schoolverlaters: waar komen zij doorgaans te werken? Hiervoor wordt gebruikgemaakt van resultaten van het schoolverlatersonderzoek van het ROA. 3. Leerbedrijven en Beroepspraktijkvormingsplaatsen Gegevens over leerbedrijven en de beschikbaarheid van Beroepspraktijkvormingsplaatsen zijn afkomstig uit het register leerbedrijven van de OVDB (IBIS). Daarnaast is gebruik gemaakt van onderzoek naar Beroepspraktijkvormingsplaatsen (BPV-plaatsen), uitgevoerd door Prismant in opdracht van de OVDB. 4. Conclusie met betrekking tot de aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt In dit laatste onderdeel maken we de balans op en trachten we de centrale vraag van dit rapport te beantwoorden. Hoe sluiten onderwijs en arbeidsmarkt op elkaar aan? Hierbij zijn de op pagina 5 genoemde perspectieven van belang. Hieronder volgt een korte samenvatting van de conclusies van dit rapport. Daarbij volgen we de drie hierboven weergegeven vragen. Landelijk gezien is de verwachting dat er voor de meeste opleidingen (ruim) voldoende bpv-plaatsen beschikbaar zullen zijn. Uitzonderingen hierop zijn de opleidingen Sport en Bewegen. Voor deze opleidingen zijn er op dit moment niet voldoende BPV-plaatsen beschikbaar voor het huidige aantal deelnemers. Landelijk verwachten we dat er voor de opleidingen tot helpende, verzorgende, verpleegkundige helpende welzijn en Sociaal Pedagogisch Werker Niveau 3 ruim voldoende deelnemers in opleiding zijn om aan de verwachtingen voor de arbeidsmarkt te kunnen voldoen. Vanuit het gezichtspunt van de deelnemers betekent dit dat zij te maken krijgen met een minder gunstig arbeidsmarktperspectief. Voor de opleidingen Zorghulp, Sociaal Pedagogisch Werker niveau 4 en Apothekersassistent constateren we dat er waarschijnlijk niet voldoende deelnemers in opleiding zijn om aan de behoefte van de arbeidsmarkt te voldoen. Op grond van deze arbeidsmarktbehoefte zal er ook een grotere behoefte ontstaan aan BPV-plaatsen, meer dan nu voorhanden zijn. Vanuit het gezichtspunt van de deelnemers betekent dit overigens dat er sprake is van een gunstig arbeidsmarktperspectief. Voor de overige opleidingen is het arbeidsmarktperspectief moeilijk te schetsen. In de meeste gevallen komt dit doordat informatie ontbreekt, waardoor op dit moment niet is in te schatten hoeveel baanopeningen voor schoolverlaters er in de nabije toekomst zullen ontstaan. Regionaal gezien is de conclusie dat de situatie in de regio s in hoge mate overeenkomt met het landelijke beeld, zowel voor het perspectief op een BPV-plaats als voor het perspectief op een arbeidsplaats. In drie van zes de regio s zien we incidentele afwijkingen van het landelijke beeld. Het meest opvallende verschil is dat vier van de zes regio s, tegen de landelijke tendens in, voldoende BPVplaatsen voor één of meer van de opleidingen Sport en Bewegen weet te realiseren. Pagina 10 van 78

11 1. Verpleging en Verzorging Binnen de gezondheidszorg worden vier opleidingen op mbo-niveau aangeboden (zie Tabel 2). Over het algemeen komen deelnemers die deze opleidingen gevolgd hebben ook te werken in de sector Gezondheidszorg. In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de arbeidsmarktsituatie in de gezondheidszorg, het aantal (te verwachten) deelnemers voor deze opleidingen en de beschikbaarheid van leerbedrijven en beroepspraktijkvormingsplaatsen (BPV-plaatsen) binnen die leerbedrijven. In de laatste paragraaf wordt de balans opgemaakt. Tabel 2 Kwalificaties Verpleging en Verzorging, kwalificatieniveaus en crebonummer(s)* Kwalificatie Kwalificatieniveau Verpleging en Verzorging Zorghulp Niveau Helpende Niveau Verzorgende Niveau Verpleegkundige Niveau crebonummer * Meerdere crebonummers bij één kwalificatie betekent dat er nog een oude opleiding loopt, terwijl er al een nieuwe opleiding is gestart. Bron: Ministerie van OC&W 1.1 Arbeidsmarkt Gezondheidszorg Per 1 januari 2003 telde het CBS instellingen in de gezondheidszorg. Tabel 3 geeft in een gedetailleerd overzicht aan hoe de verschillende instellingen verdeeld zijn over de branches. Wat betreft het aantal instellingen neemt de ouderenzorg met instellingen een belangrijke plaats in. Het gaat hier met name om verzorgingshuizen. De grootste categorie is echter de overige gezondheidszorg, bestaande uit een grote variëteit aan instellingen en zelfstandige praktijken (bijvoorbeeld huisartsen en gezondheidscentra). De instellingen in de gezondheidszorg waren in 2003 goed voor bijna een miljoen banen ( ), zo blijkt eveneens uit Tabel 3 (kolom 3). De grootste branches wat betreft werkzame personen zijn de thuiszorg, de ziekenhuizen en de ouderenzorg, met elk ruim werkende personen. De Geestelijke Gezondheidszorg vormt in dit opzicht de kleinste branche met werkzame personen. Tabel 3 Aantal instellingen en aantal werkzame personen in de Gezondheidszorg en Welzijnszorg in 2003 Instellingen Werkzame Personen Aandeel V&V*- personeel Banen V&V* Gezondheidszorg totaal , Ziekenhuizen , Ouderenzorg , waarvan Verpleeghuizen , waarvan Verzorgingshuizen , Geestelijke Gezondheidszorg , Gehandicaptenzorg , Thuiszorg , Overig gezondheidszorg , * V&V = Verpleging en Verzorging Bronnen: Statline (CBS, augustus 2003); Regiomarge 2003 (Prismant, 2004); bewerking OVDB 2004 Pagina 11 van 78

12 In dit hoofdstuk zijn we echter vooral geïnteresseerd in het aandeel van de arbeidsmarktontwikkelingen voor die beroepen die gerelateerd zijn aan de kwalificatiestructuren Verpleging en Verzorging. Lang niet alle medewerkers van bovengenoemde instellingen werken in een verplegend of verzorgend beroep. Het aandeel van verplegend en verzorgend personeel in het totale personeelsbestand kan tussen branches aanzienlijk verschillen. In haar onderzoeksrapport Regiomarge 2003 geeft Prismant (2004) voor verschillende branches een overzicht van het aandeel van verplegend en verzorgend personeel binnen het totaal aan personeel. Tabel 3 laat zien dat in de ouderenzorg en thuiszorg het aandeel V&Vpersoneel het grootst is (ongeveer de helft). Voor de ziekenhuizen en de geestelijke gezondheidszorg is dat ongeveer éénderde. In absolute zin heeft echter de thuiszorg het meeste V&V-personeel, gevolgd door de ouderenzorg (zie Tabel 3, kolom 5). Voorts blijkt er een duidelijke samenhang te bestaan tussen (clusters van) beroepen en de verschillende branches in de gezondheidszorg (zie in Tabel 4 de gemarkeerde percentages). Verpleegkundigen (niveau vier en vijf) werken voornamelijk in de ziekenhuizen. Verzorgenden met de differentiatie IG werken met name in verpleeg- en verzorgingshuizen; verzorgenden zonder deze differentiatie werken ook in de verpleeg- en verzorgingshuizen, maar vooral in de thuiszorg. Zorghulpen werken overwegend in de thuiszorg. Tabel 4 Raming verdeling werkzame personen naar kwalificatie en branche (in % t.o.v. totaal per kwalificatie) GGZ Ziekenhuizen Gehandicapten zorg Verpleeghuizen Verzorgingshuizen Thuiszorg Overig zorgsector Totaal zorg Verpleging en Verzorging Zorghulp 0,4 0,0 3,9 4,7 4,7 86,6 0,0 100 Helpende 3,3 1,5 11,0 21,0 18,2 45,0 0,0 100 Verzorgende 2,7 2,4 9,7 29,6 23,3 29,3 3,1 100 Waarvan: Verzorgend IG 3,6 3,1 9,7 37,8 27,4 12,4 6,3 100 Verzorgend 1,9 1,7 9,6 21,8 19,4 45,6 0,0 100 Verpleegkundige (4) 54,0 11,0 15,3 5,0 4,1 8,6 1,9 100 Verpleegkundige (5) 46,8 12,0 6,1 4,2 3,3 17,4 9,9 100 Bron: Regiomarge 2003 (Prismant, 2004) Ontwikkelingen werkgelegenheid OVDB-gerelateerde beroepen De verwachting is dat de werkgelegenheid in de zorgsector de komende jaren zal blijven groeien. Het CWI voorspelt in haar publicatie Arbeidsmarktprognose (CWI, 2004) dat de werkgelegenheid de komende jaren weer zal aantrekken. Aanvankelijk zal dat in de marktsector nog niet zo duidelijk zichtbaar zijn, maar voor onder andere de zorg wordt een sterke groei verwacht. Ook Prismant voorziet een groei van de werkgelegenheid in de sector Zorg. Wat dit betekent voor de verplegende en verzorgende beroepen is weergegeven in Tabel 5. Deze tabel geeft prognoses voor de werkgelegenheidsontwikkeling van de verschillende beroepen. De conclusie is dat de werkgelegenheid in de zorg zal toenemen. Met name wordt een banengroei verwacht voor helpenden, verzorgenden en zorghulpen. Voor verpleegkundigen zal de werkgelegenheid ook toenemen, maar op een lager niveau. Pagina 12 van 78

13 Tabel 5 Verwachte ontwikkeling van banen van werknemers in verplegende, opvoedende en verzorgende beroepen (absolute aantallen en jaarlijkse groei in %) Absolute aantallen Procentuele groei Beroepen Verpleging en Verzorging ,7 2,2 2,5 Zorghulp ,3 2,1 2,2 Helpende ,2 3,1 3,1 Verzorgende ,2 2,3 2,9 Waarvan: Verzorgend IG ,3 1,4 2,0 Verzorgend ,9 3,2 3,6 Verpleegkundige (4) ,7 1,7 1,8 Verpleegkundige (5) ,1 1,9 2,2 Bron: Regiomarge 2003 (Prismant, 2004) Een groeiende werkgelegenheid wijst op gunstige arbeidsmarktperspectieven voor gediplomeerde schoolverlaters met een opleiding verpleging en verzorging. Naast groei is echter ook het verloop van personeel van invloed op het arbeidsmarktperspectief: naarmate het verloop groter is, zullen meer mensen uittreden en vervangen moeten worden. Het gaat hier overigens om het netto-verloop op sectorniveau: mensen die de sector verlaten. De vraag naar arbeid als gevolg van groei plus de vraag naar arbeid als gevolg van vervanging bepalen samen de totale vraag naar arbeid. Een indicator voor de vraag naar arbeid is het aantal baanopeningen. Regiomarge 2003 geeft aan dat er in 2005 voor de verplegende en verzorgende beroepen veel vraag naar (nieuw) personeel zal zijn. Deze banen zijn echter niet alleen beschikbaar voor schoolverlaters. De zorg kent doorgaans een hoge instroom van bijvoorbeeld herintreders. Dit aandeel kan oplopen tot 25 á 30%. In Tabel 6 is de ontwikkeling van het aantal baanopeningen voor schoolverlaters weergegeven, voor de periode Hiervoor is gebruik gemaakt van bewerkte gegevens uit Regiomarge 2003; van de netto baanopeningen is alleen dat deel genomen dat opgevuld wordt door schoolverlaters en niet door overige instroom, zoals herintreders. Bovendien zijn de aantallen omgerekend naar fulltime banen. Ten opzichte van het jaar ervoor zal in 2005 het aantal baanopeningen voor schoolverlaters fors toenemen, uiteenlopend van 21,6% (voor zorghulpen) tot 34,1% (voor verzorgenden op niveau 3). Deze forse groei in 2005 is vooral te wijten aan een verwachte groei van het verloop van personeel 1. Voor 2006 en 2007 zal er nog steeds sprake zijn van een substantiële groei van het aantal baanopeningen, maar de groeipercentages liggen beduidend lager dan voor Volgens Regiomarge is er een positief verband tussen het netto-verloop in de zorgsector en de nationale werkgelegenheid. Voor 2005 verwacht men dat de economie zal aantrekken en de werkgelegenheid zal groeien, met als gevolg een groei van het netto-verloop. Pagina 13 van 78

14 Tabel 6 Verwachte ontwikkeling baanopeningen voor schoolverlaters, verplegende, opvoedende en verzorgende beroepen (absolute aantallen en groei in %) Absolute aantallen Procentuele groei Beroepen Verpleging en Verzorging ,5 4,6 4,6 Zorghulp ,6 2,6 4,9 Helpende ,9 4,9 0,5 Verzorgende ,3 3,5 5,8 Waarvan: Verzorgend IG ,1 3,2 5,0 Verzorgend ,1 3,8 6,4 Verpleegkundige (4) ,8 9,0 4,2 Verpleegkundige (5) ,4 9,6 8,5 Bron: Regiomarge 2003 (Prismant, 2004), bewerking OVDB Bovenstaande ontwikkelingen betekenen dat de arbeidsmarktperspectieven voor afgestudeerden in de opleidingen verpleging en verzorging zeer gunstig zijn. Dit geldt voor de middellange termijn (tot 2007) maar zeker voor de korte termijn (2005). De keerzijde van zeer goede arbeidsmarktperspectieven is echter dat het voor de instellingen moeilijker is om aan (voldoende) gekwalificeerd personeel te komen. 1.2 Deelnemers Verpleging en Verzorging Onder het domein Verpleging en Verzorging vallen vier studies: Zorghulp (ZH) op niveau 1, Helpende (HP) op niveau 2, Verzorgende (VZ) op niveau 3 en Verpleegkundige (VP) op niveau 4. Deze vier studies zijn zowel in de beroepsopleidende leerweg (BOL) als in de beroepsbegeleidende leerweg (BBL) te volgen. In het schooljaar 2003/2004 hebben in totaal deelnemers op 44 ROC s in Nederland een studie Verpleging en Verzorging gevolgd. De afgelopen vijf jaar hebben de opleidingen tezamen een groei doorgemaakt van 22,5%. Tot 2002 is er een stijgende lijn zichtbaar in het aantal deelnemers dat een BBL-studie volgt. In het afgelopen schooljaar is het aandeel BBL-ers echter met bijna twee procent gedaald. Deze daling is ook zichtbaar bij de studies voor Helpende en Verpleegkundige. De verdeling van de deelnemers over de vier opleiding Verpleging en Verzorging is zichtbaar in de laatste kolom van Tabel 7. De meerderheid van de deelnemers (78,4%) volgt een studie op niveau 3 of 4. De studie Zorghulp is in het schooljaar 2000/2001 gestart en wordt op dit moment door 6,6% van de leerlingen Verpleging en Verzorging gevolgd. 15,1% van de leerlingen volgt de studie tot Helpende. Vanaf het schooljaar 2000/2001 is het aantal deelnemers in totaal met 15,9% gestegen. De grootste procentuele stijging is te zien bij de studie Zorghulp, namelijk 141,8%. Helpende volgt met een stijging van 41,3% in aantal deelnemers. Bij Verzorgende en Verpleegkundige liggen deze percentages veel lager, respectievelijk 6,3% en 8,9%. Pagina 14 van 78

15 Tabel 7 Historische ontwikkeling deelnemers 1998/ /04 en prognoses 2004/ /07 voor het domein Verpleging en Verzorging per kwalificatie %aandeel /04 Verpleging en Verzorging Totaal ,0 BBL BOL %BBL 45,9 50,3 53,9 58,8 60,0 58,1 63,1 65,1 67,0 Zorghulp Totaal ,6 BBL BOL %BBL 24,9 33,2 31,4 35,5 35,7 36,4 37,0 Helpende Totaal ,1 BBL BOL %BBL 15,6 23,7 37,4 51,9 52,4 45,7 61,7 67,7 73,4 Verzorgende Totaal ,9 BBL BOL %BBL 42,7 49,1 55,0 61,6 65,4 66,7 73,1 77,2 81,1 Verpleegkundige Totaal ,5 BBL BOL %BBL 64,5 63,2 60,4 61,1 61,1 57,0 57,3 56,3 55,4 Bron: CFI, mei 2004, diverse tellingen; Prognoses OVDB, 2004 Voor de komende drie schooljaren zijn prognoses van de deelnemeraantallen gedaan, die ook te vinden zijn in de bovenstaande tabel. Voor alle opleidingen gezamenlijk geldt dat er een stijging in deelnemeraantallen verwacht wordt. In 2004/2005 komt het verwachte deelnemeraantal voor de opleidingen Verpleging en Verzorging op , twee jaar later loopt dit aantal op tot bijna Alleen bij de BOL opleidingen voor Helpende en Verzorgende wordt er een afname aan deelnemers verwacht in de toekomst. De totale procentuele groei is bij de kwalificatie Zorghulp het grootst (respectievelijk 26,1%, 16,5% en 14,1%). Bij de opleiding tot Helpende wordt eerst een geringe daling verwacht, waarna het deelnemeraantal weer aantrekt. De procentuele stijging voor Verzorgende en Verpleegkundige ligt gemiddeld op ongeveer 3% per jaar. De stijging van de deelnemeraantallen Verpleging en Verzorging in de laatste jaren hangt samen met de stijgende instroom van deelnemers in de opleidingen Zorghulp, Helpende en Verpleegkundige (zie Tabel 8). Bij de opleiding tot Verzorgende is al twee jaar sprake van een afname aan instroom. Pagina 15 van 78

16 Tabel 8 Instroom deelnemers in aantallen en procentuele groei voor het domein Verpleging en Verzorging per kwalificatie Absolute aantallen Procentuele groei Verpleging en Verzorging Totaal ,4 3,5 2,5 BBL ,3-0,6-4,4 BOL ,4 10,8 13,6 %BBL 56,0 64,3 61,8 57,6 Zorghulp Totaal ,7 51,1 17,7 BBL ,0 47,0 21,0 BOL ,2 53,9 15,5 %BBL 37,6 40,1 39,1 40,2 Helpende Totaal ,7 10,6 5,8 BBL ,8 11,0-17,1 BOL ,2 10,0 36,1 %BBL 43,7 56,6 56,9 44,5 Verzorgende Totaal ,8-2,2-8,3 BBL ,9-5,1-5,7 BOL ,2 5,4-14,6 %BBL 60,9 72,2 70,0 72,1 Verpleegkundige Totaal ,0-4,5 12,2 BBL ,0-7,1 0,2 BOL ,9-0,1 30,8 %BBL 59,2 62,6 60,9 54,4 Bron: Prismant, juni 2004 Uit het Schoolverlatersonderzoek van 2004, uitgevoerd door het Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt (ROA) is op te maken wat deelnemers ca. anderhalf jaar na hun opleiding in de zorg zijn gaan doen. De resultaten zijn samengevat in Tabel 9. Hieruit volgt dat bijna alle BBL leerlingen (96,1%) die een zorgopleiding hebben gedaan na hun studie gaan werken. Bij de BOL leerlingen ligt dit percentage lager, namelijk 73,3%. Het niveau van de gevolgde opleiding is hierop wel van invloed. Hoe hoger het niveau van de opleiding, hoe groter het percentage schoolverlaters dat na hun studie een baan vindt. Zoals verwacht gaan de meeste schoolverlaters werken in de beroepsgroep Zorg en Welzijn, bij de zorgopleidingen (BOL) gemiddeld 95,4%. Het beroepsrendement is hierbij afhankelijk van het niveau van de opleiding. Hoe hoger de opleiding, hoe groter het percentage schoolverlaters dat een baan vindt in de richting waarin men gestudeerd heeft. Andere bedrijfsgroepen waarin de schoolverlaters werkzaam zijn, zijn onder andere winkels, hotels, restaurants en bij de overheid. De schoolverlaters die daadwerkelijk de zorg ingaan, worden verzorgend personeel, verpleeghulp, leerling-verpleegkundigen, ziekenverzorgenden, verplegenden en doktersassistenten. Daarnaast zitten de afgestudeerden in de beroepsgroepen hulpkracht horeca en verzorging, verkopers, activiteitenbegeleiders en receptionisten. Schoolverlaters kunnen er ook voor kiezen na hun studie verder te gaan studeren. Door de BBL leerlingen wordt dit minimaal gedaan. Slechts 0,2% van alle BBL leerlingen die een zorgopleiding gedaan hebben, besluit verder te studeren. Bij de BOL leerlingen is dit percentage aanzienlijk groter. Gemiddeld 20,8% kiest voor een vervolgopleiding. Dit percentage is wel afhankelijk van het niveau van de gevolgde opleiding. Hoe lager het niveau, hoe hoger het percentage schoolverlaters dat verder gaat studeren. De schoolverlaters kiezen in dit geval voornamelijk voor een zorgopleiding (BOL 79,8%, BBL 91,9%). Veel gekozen vervolgstudies zijn een studie Verpleging en Verzorging op niveau 3 of 4 en een hbo-studie tot Verpleegkundige. Daarnaast kiest ongeveer een kwart van de leerlingen die een studie op niveau 1 of 2 gevolgd hebben ook voor een agogische vervolgopleiding (ROA schoolverlatersonderzoek, 2003 en 2004). Pagina 16 van 78

17 Tabel 9 Bestemming schoolverlaters Verpleging en Verzorging (ca. anderhalf jaar na diplomering) (in %) Kwalificatie Leerweg Betaald werk (%) Werkloos (%) Scholier /student (%) Werkend leren (BBL /Duaal) (%) anders (%) Betaald werk of Werkend leren (%) Betaald werk of opei-ding (%) Verpleging en Verzorging Totaal 75,1 1,9 6,0 14,6 2,5 89,6 95,7 BBL 82,5 1,5 0,2 13,6 2,2 96,1 96,3 BOL 56,2 2,7 20,8 17,1 3,1 73,3 94,1 Zorghulp Totaal 35,8 8,2 26,3 22,0 7,7 57,7 84,1 BBL 80,9 6,4 0,0 8,5 4,3 89,4 89,4 BOL 21,0 8,0 39,0 23,0 8,0 44,0 83,0 Helpende Totaal 68,8 3,1 8,9 15,8 3,3 84,6 93,6 BBL 77,2 2,7 0,0 17,1 3,0 94,3 94,3 BOL 45,9 4,2 33,3 12,5 4,2 58,4 91,7 Verzorgende Totaal 77,6 1,4 4,9 14,2 1,9 91,8 96,8 BBL 82,6 1,4 0,5 13,3 2,2 95,9 96,4 BOL 68,4 1,3 13,2 15,8 1,3 84,2 97,4 Verpleegkundige Totaal 85,5 0,0 0,7 12,3 1,5 97,8 98,5 BBL 89,1 0,0 0,0 9,8 1,1 98,9 98,9 BOL 56,1 0,0 6,7 32,7 4,5 88,8 95,5 Bron: ROA, gegevens aangeleverd op verzoek. 1.3 Beroepspraktijkvorming Verpleging en Verzorging In juli 2004 staan voor de leerlingen verpleging en verzorging bijna leerplaatsen geregistreerd in het register van de OVDB. Het grootste deel (44%) zijn plaatsen voor verzorgenden. Tabel 10 Aantal geregistreerde leerplaatsen V&V Kwalificatie Aantal BOL BPVplaatsen Aantal BBL BPVplaatsen Totaal aantal leerplaatsen Zorghulp Helpende Verzorgende Verpleegkundige Bron: OVDB bedrijvenregister Daarnaast is in kaart gebracht binnen welke sectoren, in wat voor soort leerbedrijven de leerplaatsen zich bevinden. Dit om na te gaan of dit de soorten plaatsen zijn waar zij hun BPV willen of moeten doen (vanwege het behalen van bepaalde eindtermen) maar ook om na te gaan of dit representatief is voor het werkveld waar zij straks in terecht komen. Gaan de leerlingen ook in dit soort organisaties werken? Pagina 17 van 78

18 Tabel 11 Soorten leerbedrijven met leerplaatsen voor leerlingen V&V Verpleging en Verzorging GGZ Ziekenhuizen Gehandicaptenzorg Verpleeghuizen Verzorgingshuizen Thuiszorg Overig zorgsector Totaal zorg Zorghulp 1,1 0,7 5,0 16,1 60,9 13,7 2,5 100 Helpende 2,1 0,4 11,0 17,6 53,2 13,8 1,9 100 Verzorgende 3,6 0,6 12,6 26,9 39,1 16,4 0,8 100 Verpleegkundige 38,9 7,4 19,6 19,2 6,4 6,7 1,8 100 * Met name binnen de Thuiszorg is een groot aantal mensen (ca ) in een zorg- of sociaal agogische functie werkzaam, zonder dat daar de achtergrond van bekend is. Hieronder vallen bijvoorbeeld ook de alpha-hulpen. Deze personen komen niet terug in deze tabel. Bron: Regiomarge 2003 (Prismant 2004). Zoals uit Tabel 11 blijkt, bevinden de meeste BPV plaatsen voor de niveau 1, 2 en 3 leerlingen zich in verzorgingsen verpleeghuizen (zie gemarkeerde percentages in de tabel). De niveau 4 leerlingen hebben vooral veel plaatsen in ziekenhuizen. Wanneer gekeken wordt naar de branches waarin de (straks afgestudeerde) leerlingen gaan werken (tabel 4) dan valt op dat 87% van de zorghulpen in de thuiszorg gaat werken. Dit terwijl slechts 14% van de leerplaatsen zich in de thuiszorg bevindt (let op: er kan niet een één op één vergelijking gemaakt worden tussen de werkzame personen uit tabel 4 en het aantal leerplaatsen uit bovenstaande tabel, maar dit geeft wel een heel scheef beeld). Ook bij de helpenden en verzorgenden geldt dat er een groter percentage in die branche gaat werken, dan vertegenwoordigd wordt in het aantal leerplaatsen. Dit heeft mogelijk te maken met de complexiteit van het bieden van begeleiding aan leerlingen in een branche als de thuiszorg. De leerplaatsen in ziekenhuizen voor verpleegkundigen sluit beter aan op het toekomstige werkveld van deze leerlingen. 1.4 Aansluiting onderwijs arbeidsmarkt In de inleiding van dit rapport is aangegeven dat de balans onderwijs-arbeidsmarkt op twee manieren bekeken kan worden: (a) vanuit de vraag van het onderwijs, als gevolg van deelnemers die een opleiding volgen, en (b) vanuit de vraag van de arbeidsmarkt, als gevolg van het openvallen van arbeidsplaatsen die door (nieuw) gekwalificeerd personeel opgevuld moeten worden. Hieruit volgen drie vragen die in deze paragraaf beantwoord moeten worden. 1. Zijn er voldoende BPV-plaatsen om het huidige aantal deelnemers van een BPV-plaats te voorzien? 2. Zijn er voldoende deelnemers om aan de vraag van de arbeidsmarkt naar gekwalificeerd personeel te voldoen? 3. Zijn er, gezien de arbeidsmarktbehoefte, voldoende BPV-plaatsen om de voor de arbeidsmarkt benodigde deelnemers van een BPV-plaats te voorzien? Vraag vanuit het onderwijs In deze paragraaf zal conform de eerste redenering de behoefte aan BPV plaatsen benaderd worden vanuit de onderwijskant, ofwel: het aantal leerlingen in de opleiding bepaalt de behoefte aan BPV plaatsen. Hiervoor wordt per kwalificatie op basis van het aantal leerlingen in de opleiding de behoefte aan BPVplaatsen bepaald. Deze behoefte wordt vervolgens afgezet tegen het aanbod van leerplaatsen volgens het register van de OVDB. Een meer complete beschrijving van de gehanteerde rekenmethode is terug te vinden in bijlage 1. Pagina 18 van 78

19 Tabel 12 Berekening BPV-balans Benodigde leerplaatsen Aantal BOL leerlingen BPV-factor Benodigd aantal leerplaatsen Zorghulp , Helpende , Verzorgende , Verpleegkundige , Aanwezige leerplaatsen Aantal BOL BPV plaatsen correctiefactor Aanbod leerplaatsen Zorghulp % 914 Helpende % Verzorgende % Verpleegkundige % Resultaat (Verschil vraag en aanbod) Vraag (benodigd) Aanbod (aanwezig) Overschot / tekort (-) Zorghulp Helpende Verzorgende Verpleegkundige Bron: OVDB register Wanneer we uitgaan van een optimale benutting van leerplaatsen en een aanbod binnen wenselijke soorten organisaties, dan is er sprake van een overschot aan leerplaatsen voor alle kwalificaties binnen de V&V sector. Vraag vanuit de arbeidsmarkt Uit de eerder beschreven baanopeningen is af te leiden hoeveel deelnemers er opgeleid zullen moeten worden, om tegemoet te komen aan de (toekomstige) vraag van de arbeidsmarkt. Hiervoor maken we gebruik van twee indicatoren, het beroepsrendement, en het studierendement. In de berekening van het aantal deelnemers dat op een bepaald moment een opleiding volgt, is bovendien rekening gehouden met de opleidingsduur en met (tussentijdse) uitval van deelnemers. Een meer uitgebreide toelichting is opgenomen in bijlage 1. In Tabel 13 zijn de resultaten van de berekening weergegeven. Uitgaande van de baanopeningen in 2005 zouden er zorghulpen, helpenden, verzorgenden en verpleegkundigen niveau 4 in opleiding moeten zijn, om aan de arbeidsvraag in 2005 te voldoen. Vergelijken we dat met het aantal deelnemers in schooljaar , dan blijkt dat er voor drie opleidingen (Helpende, Verzorgende en Verpleegkundige) ruim voldoende deelnemers in opleiding zijn om aan deze vraag te kunnen voldoen. Voor zorghulpen geldt dat echter niet; hier zien we dat er deelnemers te weinig in opleiding zijn om aan de arbeidsvraag te voldoen. Pagina 19 van 78

20 Tabel 13 Aantal benodigde deelnemers op grond van de vraag op de arbeidsmarkt en huidige aantal deelnemers in opleiding Beroepsgroep Baanopeningen Nodig Nodig Nodig Nodig Gedipl. Deelnemers Deelnemers Deelnemers 2005 Schoolverlaters in opleiding in opleiding in opleiding BBL 2005 BOL totaal Huidig aantal BBL deeln Huidig Huidig aantal aantal BOL deeln deeln totaal Verschil BBL Verschil Verschil BOL Totaal Zorghulp Helpende Verzorgende Verpleegkundige Bron: Regiomarge 2003 (Prismant 2004); bewerking OVDB 2004 Deze resultaten stroken met (op korte termijn) de voorspellingen in Regiomarge Voor het (middel)lange termijn (tot 2007) voorspelt Regiomarge echter dat er voor verschillende beroepen knelpunten zullen zijn in het vervullen van opengevallen arbeidsplaatsen. Eerder is beschreven dat er, uitgaande van het huidige aantal deelnemers in opleiding, voldoende BPVplaatsen beschikbaar waren. Tegen de achtergrond van de vraag naar personeel op de arbeidsmarkt, ligt dat anders. Uit Tabel 14 blijkt dat er voor zorghulpen méér BPV-plaatsen nodig zullen zijn dan er nu beschikbaar zijn. Dit is in lijn met het gegeven dat er ook méér deelnemers opgeleid moeten worden dan dat er nu feitelijk in opleiding zijn. Voor de BBL gaat het om 730 plaatsen en voor de BOL om 41 plaatsen. Volgens de berekening zullen er voor de opleiding Verzorgende in de BBL-variant eveneens BPV-plaatsen bij moeten komen. Voor de BOL-variant Verzorgende, voor Helpende en voor Verpleegkundige zijn er ruim voldoende plaatsen beschikbaar. Tabel 14 Aantal benodigde BPV-plaatsen, uitgaande van de vraag op de arbeidsmarkt Beroeps-groep Nodig BPV BBL Nodig BPV BOL Beschikbaar BPV BBL Baanopeningen Beschikbaar BPV BOL Verschil BBL Verschil BOL Zorghulp Helpende Verzorgende Verpleegkundige Bron: Regiomarge 2003 (Prismant 2004); bewerking OVDB Conclusies Op basis van de berekeningen van de BPV Balans geldt voor de kwalificaties binnen V&V dat er voldoende BPV-plaatsen erkend zijn om de huidige leerlingpopulatie van een stageplaats te voorzien. De knelpunten die ervaren worden in de praktijk, hebben betrekking op de branches waarin de BPVplaatsen zich bevinden. Zo gaat 87% van de niveau 1 leerlingen werken in de thuiszorg, terwijl slechts 14% van de BPV-plaatsen zich in de thuiszorg bevindt. Hier zijn verschillende logische verklaringen voor te geven, zoals de moeilijkheid om in deze branche begeleiding aan leerlingen te bieden e.d., maar dat neemt niet weg dat het aanbod aan BPV-plaatsen niet representatief is voor het werkveld. In het verlengde hiervan kunnen er mogelijk wel tekorten aan wenselijke BPV-plaatsen bestaan. Andersom geldt dat er veel meer leerplaatsen in verzorgingshuizen aangeboden worden, dan dat er zorghulpen werken (nog geen 5% gaat in deze branche werken, terwijl 61% van de BPV-plaatsen voor zorghulpen een plaats in een verzorgingshuis is). Voor de niveau 3 en 4 leerlingen geldt dat er behoefte is aan meer plaatsen in ziekenhuizen. Tevens is in het veld gesignaleerd dat veel verpleeg- en verzorgingshuizen voornemens zijn hun aantal BPV-plaatsen te verminderen, soms zelfs te halveren, als gevolg van bezuinigingen. Pagina 20 van 78

21 Willen we in 2005 voldoende gekwalificeerd personeel in de zorg aannemen, dan worden er momenteel voldoende niveau 2, 3 en 4 leerlingen V&V opgeleid. Sterker nog, er worden momenteel teveel leerlingen van deze niveaus opgeleid voor de personeelsbehoefte in Voor de zorghulpen geldt dit niet: hier komen we straks personeel tekort, als er niet méér leerlingen opgeleid gaan worden. Vertalen we deze ideale leerlingpopulatie naar benodigde BPV-plaatsen dan geldt op dit moment een tekort aan BOL-leerplaatsen voor het aantal zorghulpen, dat gezien de arbeidsmarkt nodig is. Voor de verzorgenden zullen meer BBL-plaatsen ingericht moeten worden. De benadering hier betreft een totaalbeeld van heel Nederland en voor alle soorten BPV-plaatsen tezamen. Ondanks het kwantitatieve evenwicht tussen vraag en aanbod van BPV-plaatsen, geldt dat in het veld wel degelijk een tekort aan BPV-plaatsen wordt ervaren. Dit lijkt een tegenstrijdigheid, maar heeft te maken met een niet evenredige vertegenwoordiging van alle branches in het aanbod van BPVplaatsen, met een niet-optimale benutting van de beschikbare plaatsen. Ook spelen er specifieke regionale problemen. Voor de OVDB betekent dit dat zij een tweesporenbeleid voert: enerzijds wordt overleg gevoerd met bepaalde branches om na te gaan of er binnen deze branches ruimte voor meer BPV-plaatsen is. Anderzijds wordt overleg tussen onderwijs en werkveld gestimuleerd om gezamenlijk na te gaan of de huidige plaatsen optimaler benut kunnen worden. Voor de problemen binnen V&V is door het bestuur van de OVDB de Taskforce V&V in het leven geroepen. Deze houdt zich bezig met stimuleringsmaatregelen om de BPV-problematiek binnen alle vijf de niveaus van V&V op te lossen. Pagina 21 van 78