daghospitaal oncologie en algemeen inwendige ziekten informatiebrochure Longkanker

Transcriptie

1 daghospitaal oncologie en algemeen inwendige ziekten informatiebrochure Longkanker

2

3 Inhoudstafel 1. Inleiding 4 2. Onderzoeken 4 3. Behandeling 5 4. Chirurgie 6 5. Chemotherapie 6 6. Bijwerkingen 7 7. Radiotherapie 7 8. Andere medische behandelingen 8 9. Genezingskansen Nazorg Contactgegevens bij vragen Persoonlijke notities 10 3

4 1. Inleiding Longkanker is een kwaadaardig gezwel in de longen, dat zich snel kan verspreiden naar andere lichaamsdelen. Er zijn grosso modo twee grote soorten longkanker, afhankelijk van hoe de cellen er onder de microscoop uitzien: kleincellige en niet-kleincellige. De twee soorten groeien en zaaien zich op een andere manier uit, en worden vaak ook anders behandeld. Kleincellige longkanker wordt dikwijls ook oat cell cancer genoemd. Deze kanker groeit over het algemeen sneller dan niet-kleincellige longkanker en kan ook sneller uitzaaien naar de lymfeklieren en andere organen zoals de hersenen, de lever en de botten. Niet-kleincellige longkanker komt vaker voor dan kleincellige: ongeveer 10 à 20 % van alle longkankers zijn van het kleincellige type. TOGA-richtlijnen In het AZ Sint-Jozef ziekenhuis Malle wordt deze aandoening behandeld volgens de richtlijnen van de TOGA-groep. De Thoracale Oncologie Groep Antwerpen is een vereniging van een grote groep longartsen, oncologen, radiotherapeuten uit de meeste ziekenhuizen van de Antwerpse regio, die samen een uitgebreide en gedetailleerde set richtlijnen hebben uitgeschreven om deze aandoening te ontdekken, te behandelen en op te volgen. Deze richtlijnen worden zeer regelmatig bijgewerkt volgens de nieuwe hedendaagse standaarden. 2. Onderzoeken De meeste longkankers veroorzaken geen symptomen in een vroeg stadium, waardoor de ziekte pas laat ontdekt wordt, vaak als er al uitzaaiingen zijn. Een aantal symptomen kunnen toch op longkanker wijzen: een aanhoudende hoest, constante pijn in de borst, kortademigheid, heesheid, bloedfluimen, gewichtsverlies of een vaak terugkerende longontsteking of bronchitis. De huisarts zal een patiënt, als hij het nodig acht, doorverwijzen voor verder onderzoek. 4

5 Een arts kan röntgenfoto s van de longen laten nemen (ook thoraxfoto genoemd) of scans. Er zijn verschillende soorten scans: een CT-scan (zeer gedetailleerde röntgenfoto s van het lichaam), een MRI (magnetic resonance imaging, beelden van het inwendige lichaam gemaakt met een sterke magneet en radiogolven) of een PET-scan (positron emission tomography, waarbij een radioactieve vloeistof wordt ingespoten om bepaalde delen van de longen beter zichtbaar te maken op foto). Daarnaast kunnen longkankercellen worden opgespoord met een sputumonderzoek, het onderzoek onder de microscoop van opgehoest slijm. Ter bevestiging van de diagnose is altijd een biopsie nodig. Bij een biopsie wordt met een kleine ingreep een stukje weefsel uit de long verwijderd en in het laboratorium onderzocht. Aan de hand daarvan kan worden vastgesteld of iemand kanker heeft. Weefsel wegnemen kan met een buisje door de luchtpijp (bronchoscopie) of met een naald (naaldbiopsie). Als de diagnose longkanker is gesteld, willen de artsen weten in welk stadium de ziekte zich bevindt, of de kanker zich uitgezaaid heeft en zo ja, naar welke lichaamsdelen. Het stadium van de ziekte helpt de artsen mee de behandeling te bepalen. Daarom volgen nog één of meer van de volgende onderzoeken: bloedtesten, een ademhalingstest, een CT-scan van de longen en de lever, dikwijls in combinatie met een PET-scan, en soms nog met een MRI, een mediastinoscopie of mediastinotomie (onderzoek onder volledige verdoving waarbij via een buisje lymfeklierweefsel wordt bekeken en weggenomen uit het midden van de borstkas (het mediastinum), om te zien of de kanker zich heeft uitgezaaid naar de lymfeklieren in de borstkas) en een botscan (om te zien of er uitzaaiingen zijn in de botten). 3. Behandeling Longkanker kan worden behandeld met een operatie om de kanker weg te snijden (chirurgie), met medicijnen (chemotherapie) en/of bestraling (radiotherapie). De behandelende arts zal meestal een combinatie van deze verschillende methoden adviseren, afhankelijk van de aard, de locatie en de uitgebreidheid van de tumor, de algemene conditie en de leeftijd van de patiënt. 5

6 4. Chirurgie Afhankelijk van het soort kanker en het stadium van de ziekte, kan de longtumor, met een marge gezond weefsel en vaak ook enkele lymfeklieren, chirurgisch worden verwijderd. Bij de operatie kan een klein stuk van de long worden weggenomen, één longkwab (deel van een long) of een hele long. Sommige longtumoren kunnen door hun ligging of door de grootte niet operatief worden verwijderd. Of een patiënt al dan niet kan worden geopereerd, hangt ook af van zijn algemene toestand. Chirurgie, al dan niet voorafgegaan door of aangevuld met radio- en/ of chemotherapie, is de meest gebruikelijke manier om niet-kleincellige longkanker te behandelen. Kleincellige longkanker wordt zelden geopereerd. Bijwerking Een longoperatie is een ingrijpende operatie. Als een hele long of een deel is weggenomen, vult de vrijgekomen ruimte in de borstkas zich met vocht. Vaak is de hulp van een kinesitherapeut nodig om weer te leren diep te ademen en slijm op te hoesten. Het kan weken tot maanden duren voor een patiënt zijn kracht en energie terug heeft. Patiënten bij wie de longen (los van de kanker) niet in optimale conditie verkeren (bijvoorbeeld door chronische bronchitis, wat veel voorkomt bij rokers), kunnen na de operatie kortademig worden. 5. Chemotherapie De naam chemotherapie verwijst naar de behandeling met geneesmiddelen die kankercellen vernietigen of hun groei remmen. De medicijnen worden via de mond ingenomen en/of rechtstreeks in de bloedbaan gebracht met een injectie of met een infuus, waarna ze zich door het hele lichaam verspreiden en ook kankercellen in metastasen op afstand kunnen bereiken. Niet alle kankercellen zijn even gevoelig voor dezelfde medicijnen. Daarom wordt vaak een combinatie (een cocktail ) van celremmende geneesmiddelen (cytostatica) voorgeschreven. 6

7 Vaak wordt voor de toediening van chemo onder plaatselijke verdoving een poortkatheter ingeplant (voluit een subcutane veneuze poortkatheter, beter bekend onder de merknaam port-a-cath). Een poortkatheter maakt het mogelijk om op een eenvoudige manier gedurende langere tijd cytostatica en andere medicijnen en vloeistoffen toe te dienen. Het systeem is voor de patiënt comfortabeler omdat er niet telkens opnieuw in de aders hoeft te worden geprikt. 6. Bijwerkingen Chemotherapie tast behalve de kankercellen ook gezonde cellen aan. Daardoor kunnen er tijdelijk bijwerkingen optreden: vermoeidheid, misselijkheid en braken, verminderde eetlust, haaruitval, ontstoken mond, verhoogde kans op infecties door een tekort aan witte bloedcellen... Ze verschillen van persoon tot persoon, en hangen onder andere af van de medicijnen, de hoeveelheid geneesmiddelen en de duur van de behandeling. Na de behandeling verdwijnen de meeste bijwerkingen. Deze bijwerkingen kunnen zeer vaak goed worden opgevangen door specifieke medicatie. 7. Radiotherapie Radiotherapie is een behandeling met ioniserende stralen (een soort radioactieve stralen) om kankercellen te vernietigen. Bij radiotherapie wordt radioactieve energie in de vorm van een stralenbundel (te vergelijken met een lichtbundel) precies gericht op de plaats van het gezwel of de plaats waar het gezwel zich bevond. De bestraling kan van een machine buiten het lichaam komen (uitwendige bestraling) of van radioactief materiaal dat in de tumor wordt ingebracht (inwendige bestraling of brachytherapie). Longkanker wordt meestal uitwendig bestraald. Radiotherapie is soms de enige behandeling. Andere patiënten krijgen bestraling in combinatie met chemotherapie en/of chirurgie. Zo worden patiënten na een operatie soms bestraald om kankercellen te vernietigen die 7

8 nog in de long zijn achtergebleven. Bij patiënten met kleincellige longkanker worden ook de hersenen soms bestraald, ook al zijn daar geen kankercellen te vinden. Deze bestraling dient om te voorkomen dat er zich uitzaaiingen vormen in de hersenen. Radiotherapie kan ook worden gebruikt om bijvoorbeeld klachten - als bloed opgeven, hoesten en benauwdheid - te verminderen of om pijn te verzachten. Het gebied dat moet worden bestraald, verschilt per patiënt, en ook de duur van de bestralingskuur, de intensiteit en het bestralingsschema (het aantal bestralingen) kunnen variëren. De bestraling op zich is pijnloos. Bijwerkingen Bestraling van de long heeft ook invloed op de gezonde cellen in het bestraalde gebied. De huid kan bijvoorbeeld roder en gevoelig worden. Als de slokdarm in het bestraalde gebied ligt, kunnen ook slikproblemen voorkomen. Ook misselijkheid, vermoeidheid en een verminderde eetlust zijn vaak voorkomende bijwerkingen. Deze bijwerkingen verdwijnen normaal een tijd na het beëindigen van de therapie. Wie op het hoofd wordt bestraald (voor uitzaaiingen in de hersenen), kan last hebben van hoofdpijn, vermoeidheid, misselijkheid en blijvend haarverlies op de bestraalde plaats. 8. Andere medische behandelingen Andere behandelingen zijn bijvoorbeeld lasertherapie (plaatselijk vernietigen van tumorweefsel met laserlicht) of targeted therapy (een algemene behandeling met medicijnen, vergelijkbaar met chemotherapie, maar meer specifiek doelgericht op tumorcellen). 9. Genezingskansen De kans op genezing hangt bij kanker van veel dingen af: van het stadium waarin de ziekte verkeert bij de diagnose, van de leeftijd en algemene toestand van de patiënt, de grootte van de tumor, of er al dan niet 8

9 uitzaaiingen zijn, van de behandeling, enz. Als de ziekte in een vroegtijdig stadium wordt ontdekt, kan een behandeling een goede kans op genezing bieden. Als longkanker echter pas wordt vastgesteld als de ziekte al is uitgezaaid, dan is de behandeling hoofdzakelijk gericht op het remmen van de ziekte en het verlichten van symptomen. 10. Nazorg Leven met een ernstige ziekte als kanker is een hele beproeving. Behalve de fysieke ongemakken die de medische behandeling meebrengt, worden de meeste kankerpatiënten geconfronteerd met allerlei zorgen, angsten en onzekerheden. Hulp bij de praktische én bij de emotionele aspecten van de ziekte is vaak welkom. Het begrip nazorg houdt dan ook veel in: medische begeleiding, oncorevalidatie (onder begeleiding bewegen en sporten om de fysieke conditie weer op te bouwen), psychische en sociale opvang, en/of palliatieve zorg. Een deel van de nazorg is een geregeld medisch onderzoek (bloedafname, röntgenfoto s...) om te zien of de ziekte onder controle is. Meer info: Contactgegevens bij vragen Heeft u bij het doorlezen van de folder toch nog bijkomende vragen? Stel ze dan gerust! U kan het daghospitaal oncologie contacteren: Tel daghospitaal.oncologie@emmaus.be Uren tussen 8.00 en uur Algemeen inwendige ziekten Tel Neem ook zeker een kijkje op onze website U vindt er o.a. meer praktische informatie terug. Ook voor financiële informatie kan u hier terecht. 9

10 12. Persoonlijke notities 10

11 11

12 Opdrachtgever: Bart Lauryssen - hoofdverantwoordelijke algemeen inwendige ziekten VU: Koen Vancraeynest - algemeen directeur Versiedatum: 28 juli 2016