Gezondheidsbevorderende interventies op school

Transcriptie

1 Gezondheidsbevorderende interventies op school Prof. Dr. B. Deforche pag. 1

2 Gezondheidseducatie Kennis, inzicht, vaardigheden, attitudes Ongezonde leefgewoonten Gezonde leefgewoonten

3 Gezondheidseducatie Kiezen voor gezond gedrag

4 Gezondheidsbevordering Vertrekt vanuit alle facetten en determinanten van gezondheid Mensen in staat stellen controle te verwerven over determinanten van gezondheid Gezondheid verbeteren!

5 Gezondheidsbevordering analyse en verandering van schoolcontext interventies op meerdere niveaus: leerling, klas, school, omgeving

6 Gezondheidsbevordering: structurele maatregelen en afspraken op school Schoolactiviteiten Naschoolse activiteiten Veilige omgeving Hygiëne en sanitaire voorzieningen Afspraken schoolreglement Aanbod schoolmaaltijden, tussendoortjes

7 Gezondheidsmatrix Leerling (prev.-curatief, bijzondere noden, specif.doelgroepen) Klas (gezondheidseduc.) School (gezondheidsbeleid) Omgev. (ouders, partners, gemeente, ) Educatie (leerlingenbegel., educ. progr., organisatie curriculum) Struct. maatreg. (schoolactiv., leef-leerwerkomgev., schoolklimaat) Afspraken (school- en arbeidsreglem., afspraken, houding) Zorg/begeleiding (llnbegeleiding, risicodoelgr., signalering en vroegdetectie) Vlaams Instituut voor Gezondheidspromotie vzw, 2006

8 VLOR (en partners) reiken instrumenten aan VLOR laat zich coachen door wetenschapper Scholen maken zelf keuzes Visie Vlor Past aan Kiest methode Bepaalt tempo Kiest geschikte onderdelen gezondheidsbeleid sluit aan bij hun leerlingen

9 Aanknopingspunten Ontwikkelingsdoelen (kleuteronderwijs) Eindtermen (basisonderwijs) Ontwikkelingsdoelen (buitengewoon basisonderwijs) Vakoverschrijdende eindtermen (secundair onderwijs)

10 Gezondheidsbeleid op school vraagt procesmatige aanpak! Participatie van Leerkrachten voorbeeldrol! Ouders Leerlingen: schept verantwoordelijkheid Simultane acties op niveau van Klas School Omgeving

11 Samenwerken! CLB (vraaggestuurd!) multidisciplinaire aanpak! Pedagogische begeleidingsdiensten Ouderkoepelorganisatie en Vlaamse Scholierenkoepel LOGO (ondersteund door VIGEZ) Andere: NICE, SVS,

12 LOGO locoregionaal gezondheidsoverleg en organisatie belangrijkste opdracht van de LOGO s is het bundelen en coördineren van de lokale krachten om de Vlaamse gezondheidsdoelstellingen waar te maken omvat een netwerk van lokale partners uit gezondheids- en aanverwante sectoren staan in voor: het lokaal implementeren van gezondheidsprojecten het ontwikkelen van een integraal gezondheidsbeleid in bedrijven, scholen, gemeenten of andere settings 15 Logo's in Vlaanderen en Brussel

13 VIGEZ: Vlaams Instituut voor Gezondheidspromotie en Ziektepreventie Het VIGEZ is een expertisecentrum voor gezondheidspromotie en ziektepreventie dat strategieën, methodieken, advies en opleiding aanbiedt aan gezondheidswerkers en andere professionals, kortom iedereen die bezig is met gezondheidspromotie, zowel praktijkwerkers als beleidsmakers Missie: VIGEZ wil een gezonde leefstijl en een gezonde leefomgeving bevorderen en zo bijdragen tot een betere levenskwaliteit voor alle inwoners van Vlaanderen

14 Op school

15 Zijn deze gezondheidsbevorderende interventies ook effectief bij leerlingen met een lagere SES?

16 3 mogelijkheden Effect hoge SES > lage SES versterkt de sociale ongelijkheid Effect hoge SES = lage SES houdt sociale ongelijkheid gelijk Effect hoge SES < lage SES vermindert de sociale ongelijkheid

17 Methode Europees project TEENAGE Review van Bestaande effectieve interventies in Europa voor Beweging Voeding Roken Alcohol

18

19 Methode Studies voor beweging (n=20), voeding (n=17), roken (n=21) alcohol consumptie (n=4) Meeste van deze studies op school of via de school

20 Resultaten

21 Beweging 3 interventies op school Studie 1: Multi-component Interventie BELGIË (Haerens et al. 2007a) Studie 2: Multi-component Interventie FRANKRIJK (Simon et al. 2004) Studie 3: Computer advies op maat BELGIË (Haerens et al. 2007b)

22 Studie 1: Studie 2: Studie 3: DUUR 1 schooljaar + booster 4 schooljaren 3 maanden KLAS SCHOOL OUDERS Computer advies op maat beschikbaar, toezicht, activiteiten 1 groep met extra steun ouders computer-advies nieuwsbrief activiteiten tijdens pauze en na school, toegankelijkheid familie + gemeente/ stad Computer advies op maat

23 Studie 1: School physical activity (min/day) ** Hoog SES School physical activity (min/day) ** ** Laag SES Intervention + Parent Intervention Control 0 Intervention + Parent Intervention Control Pre Post Pre Post

24 Hoog SES Laag SES Total physical activity (min/day) ** Leisure time active transport (min/day) ** Intervention + Parent Intervention Control Intervention + Parent Intervention Control Pre Post Pre Post

25 Effect op objectieve metingen (accelerometers) Moderate to vigoruos PA (min/day) ** ** ENKEL Laag SES Intervention + Parent Intervention Control Pre Post

26 Studie 2: Multi-component interventie Frankrijk Supervised leisure PA (hrs/week) Hoog SES Supervised leisure PA (hrs/week) Laag SES 5 5 4,5 4 3,5 3 2,5 2 * * * * 4,5 4 3,5 3 2,5 2 * * * * * * * * 1,5 1, ,5 0,5 0 0 Intervention Control Intervention Control Baseline Y1 Y2 Y3 Y4 Baseline Y1 Y2 Y3 Y4

27 Studie 3: computer advies-op-maat België 35 School physical activity (min/day) Hoog SES Leisure time active transport (min/day) ** Laag SES ** Intervention Control Intervention Control Pre Post Pre Post

28 Besluit voor Beweging Vergelijkbare effecten in hoog en laag SES è Resultaten tonen geen vergroten van de sociale ongelijkheid WAAROM? Karakteristieken van de interventies 2 volledige-school benaderingen met v omgevingscomponent v + educatie component (OP MAAT)

29 Voeding 3 interventies op school Studie 1: Multi-component Interventie VET BELGIË (Haerens et al & 2007) Studie 2: Pro Children Interventie FRUIT & GROENTEN NEDERLAND, NOORWEGEN, SPANJE (te Velde et al, 2008) Studie 3: Free Breakfast Initiative ONTBIJT WALES (Moore et al, 2007)

30 Studie 1: Studie 2: Studie 3: DUUR Vet Fruit en Groenten Ontbijt 1 schooljaar + booster 1 schooljaar + booster 1 schooljaar KLAS Computer advies op maat Computer advies op maat 12 lessen SCHOOL Beschikbaarheid gezonde voeding en minder snacks Fuit aanbieden Gratis ontbijt OUDERS 1 groep met extra steun ouders computer-advies nieuwsbrief computer-advies nieuwsbrief ouderavonden

31 Studie 1: Vetinname na 1 jaar : effect in meisjes laag SES Vetinname na 2 jaar : effect in meisjes hoog SES Fat (g/day) Fat (g/day) Intervention+ parent Intervention Control Pre Post Intervention Pre Post Control

32 Studie 2: Fruit en Groenten Geen effecten in de 3 landen Geen verschillen tussen laag en hoog SES

33 Studie 3: Gratis Ontbijt Gezonde voedingsmiddelen bij het ontbijt Positieve houding t.o.v. eten van ontbijt elke dag Hoog SES Laag SES Hoog SES Laag SES 2 3 1,5 2,5 2 1 Pre Post 1,5 Pre Post 1 0,5 0,5 0 HOOG LAAG 0 HOOG LAAG

34 Hoog SES = Laag SES Geen verschillen in hoeveel keer ontbijt eten in de week thuis of op school

35 Besluit voor Voeding VETINNAME: kortere termijn beter laag SES langere termijn beter hoog SES FRUIT EN GROENTEN: geen verschillen GRATIS ONTBIJT: betere attitudes en voedingsmiddelen lage SES è Resultaten tonen geen vergroten van de sociale ongelijkheid eerder verkleinen WAAROM? Karakteristieken van de interventies v Omgevingscomponent v + educatie component (advies OP MAAT)

36 Alcohol 3 interventies op school Studie 1: Unplugged (EUDAP study) BELGIË + 6 andere landen (Faggiano et al. 2008, 2010) Studie 2: Preventure ENGELAND (Conrod et al ) Studie 3: Aktion Glasklar DUITSLAND (Morgenstern et al )

37 Studie 1: Studie 2: Studie 3: Unplugged Preventure DUUR 12 weken 12 lessen 2 keer 90 minuten gegeven door experten KLAS Sociale invloed model: kritisch denken, probleem oplossen, beslissingsname, communicatie, empathy, coping met emoties en stress, groepsdruk, kennis Psycho-educatie, motivational interviewing, cognitievegedragscomponent Persoonlijkheid en coping SCHOOL / / / Aktion Glasklar 4 units over 3 maanden sociale invloed model en motivatie, beliefs, media, coping vaardigheden OUDERS / ouderhandleiding

38 Studie 1: Unplugged Na 2 jaar betere effecten in Laag SES voor: dronken episodes frequentie dronken zijn wekelijks drinken problemen gerelateerd aan drinken

39 Studie 2: Preventure Geen effecten op hoeveelheid drinken in beide groepen Wel op dronken zijn op kortere termijn, vooral effecten Laag SES

40 Studie 3: Aktion Glasklar Grotere effecten op dronken episodes in Laag SES

41 Besluit voor Alcohol Globaal weinig effecten op frequentie drinken Duidelijk sterkere effecten op alcohol misbruik, dronken zijn voor lagere sociale klasse è Resultaten tonen geen vergroten van de sociale ongelijkheid maar geven aanwijzingen voor verkleinen van sociale ongelijkheid

42 Roken 3 interventies op school Studie 1: Rookvrije school NEDERLAND (Crone et al., 2003) Studie 2: ESFA studie (European Smoking prevention Framework Approach) 6 landen enkel effect in PORTUGAL (De Vries et al., 2006) Studie 3: ASSIST studie ENGELAND en WALES (Campbell et al., 2008 )

43 Studie 1: Rookvrije school Na 5 maand effect: minder roken, bij jongens uit Hoge SES Geen effecten na 1 jaar Enkel interventie in klas en school

44 Studie 2: ESFA studie Na 30 maand effect op het starten met roken Laag SES Hoge SES Sterkere effecten bij meisjes Interventie in community+ouders+school

45 Studie 3: ASSIST Effecten werden gevonden bij op % rokers Laag SES Hoge SES Verdere analyses toonden betere resultaten voor Laag SES en sterker voor jongens Interventie door peers op school, adolescenten zelf

46 Besluit voor Roken 1 studie met enkel school: effect enkel in hoog SES Andere studies met ouders, community: in beide en ook laag SES Sterkste effecten van sociale netwerk benadering en peers voor laag SES, zelfs voor bereiken van echte probleemgroepen è Resultaten tonen geen vergroten van de sociale ongelijkheid maar geven aanwijzingen voor verkleinen van sociale ongelijkheid indien juiste strategie wordt gebruikt

47 Algemeen Besluit

48 Bijna alle gezondheidsbevorderende interventies worden via de school aangeboden in Europa Resultaten tonen aan dat de school een goed kanaal is om dit te doen, ook voor jongeren uit lagere SES

49 Maar er zijn enkele VOORWAARDEN

50 Effect hoge SES > lage SES versterkt de sociale ongelijkheid Effect hoge SES = lage SES houdt sociale ongelijkheid gelijk Effect hoge SES < lage SES vermindert de sociale ongelijkheid

51 Effect hoge SES > lage SES versterkt de sociale ongelijkheid Sterk cognitief gebaseerde interventies Lessen in de klas zonder iets anders Bv. Rookvrije school

52 Effect hoge SES = lage SES houdt sociale ongelijkheid gelijk Effect hoge SES < lage SES vermindert de sociale ongelijkheid Beweging & Voeding - omgevingsinterventies: beschikbaarheid, lage kost, goede kwaliteit, gemak, toegankelijk, - Advies op maat bv. via computer - Klas + school + ouders + gemeente

53 Roken - niet enkel in de klas, ook ruimer netwerk van jongeren, gemeente, ouders - Goede effecten van sociale netwerk approach en peer education: adolescenten die zelf hun medeleerlingen motiveren

54 Effect hoge SES < lage SES vermindert de sociale ongelijkheid Alcohol - Lessenreeks in de klas voor aanleren sociale vaardigheden, sociale invloed model - Vooral op dronken episodes