Het terugdringen van gezondheidsachterstanden: wat werkt? Dr. Mariëlle Beenackers Afdeling Maatschappelijke Gezondheidszorg

Transcriptie

1 Het terugdringen van gezondheidsachterstanden: wat werkt? Dr. Mariëlle Beenackers Afdeling Maatschappelijke Gezondheidszorg

2 Overzicht presentatie Sociaaleconomische gezondheidsverschillen verklaren Wat weten we? Enkele recente studies Sociaaleconomische gezondheidsverschillen verkleinen Wat werkt? Wat staat ons te doen?

3 Verklaringen van gezondheidsverschillen Solar O, Irwin A. (2010). A conceptual framework for action on the social determinants of health. Social Determinants of Health Discussion. Paper 2 (Policy and Practice).

4 De GLOBE studie Gezondheid en Levensomstandigheden van de Bevolking van Eindhoven en Omstreken, jaar in 1991 Het doel van de studie was en is het bestuderen van mechanismen en verklaringen voor sociaaleconomische verschillen in gezondheid Om zowel de invloed van sociaaleconomische positie op de gezondheid en andersom te kunnen bestuderen zijn mensen door de jaren heen regelmatig gevraagd opnieuw mee te doen

5 De GLOBE studie GLOBE 25 jaar! Symposium 16 december 2016 Post enquête 2011 Interviews 2012 Post enquête / interviews 1991 Post enquête / interviews 1997 Post enquête 2004 Interviews 2005 Post enquête 2014 Interviews Gezondheid en Levensomstandigheden van de Bevolking van Eindhoven en Omstreken

6 De GLOBE studie enkele recente studies Relatieve verschillen in sterfte tussen hoogopgeleiden en laagopgeleiden 2 1,9 1,8 1,7 1,6 1,5 1,4 1,3 1,2 1,1 1 Mannen Risicofactoren één keer gemeten Risicofactoren meerdere keren gemeten Vrouwen Risicofactoren één keer gemeten Risicofactoren meerdere keren gemeten Geen risicofactoren Gedragsfactoren Materiële factoren Gedragsfactoren en materiële factoren Oude Groeniger et al., ingediend ter publicatie

7 De GLOBE studie enkele recente studies Schaarste, zelfcontrole, cognitieve belasting en gezond gedrag Mentale capaciteit is schaars cognitieve bandbreedte Financiële stress cognitief belastend Zelfcontrole cognitief belastend nodig voor gezonde keuzes Door schaarste kunnen processen concurreren Laagste inkomensklasse Laag midden inkomensklasse Midden inkomensklasse Levensverwachtin g Gezonde levensverwachting Levensverwachtin g Gezonde levensverwachting Centraal Bureau voor de Statistiek, Den Haag/Heerlen Beenackers et al., ingediend ter publicatie

8 De GLOBE studie enkele recente studies Cultureel kapitaal, sociale distinctie en gezond gedrag Pierre Bourdieu: Collectieve voorkeuren in voeding, muziek, sport zijn een manier om je van andere groepen te onderscheiden Cultureel kapitaal wordt al in de jeugd overgedragen Sociale distinctie socialisatie, culturele participatie en gezond gedrag In studie: associatie tussen culturele participatie en gezond gedrag om te onderzoeken of beide uitingen zijn van zelfde onderliggende factor: sociale distinctie Oude Groeniger et al., ingediend ter publicatie

9 Gezondheidsverschillen verkleinen Solar O, Irwin A. (2010). A conceptual framework for action on the social determinants of health. Social Determinants of Health Discussion. Paper 2 (Policy and Practice).

10 Review voor Fonds NutsOhra Overgewicht en obesitas (voeding en bewegen) Roken 36 systematische reviews 20 systematische reviews (2008 review van reviews als startpunt + 19 reviews van na 2008) Alcohol Geen reviews beschikbaar review van 39 interventiestudies Ervaren gezondheid Weinig reviews beschikbaar review van 22 reviews en interventiestudies Zowel gerichte als universele interventies zijn meegenomen Rapport Fonds NutsOhra:

11 Overgewicht en obesitas Hulp thuis Monitoring en bewustzijn. (In)formele steun gericht op vaardigheden. Op school Combinatie van maatregelen die elkaar versterken. Met name effectief als ze worden uitgevoerd in achterstandsbuurten. In de wijk: Integrale aanpak. Bijvoorbeeld: Hartslag Limburg

12 Roken Rondom de zwangerschap: Gedragsadvisering en financiële stimulansen Jongeren: Populatie interventies: prijsstijgingen en leeftijdsgrenzen effectief maar niet duidelijk of ze sep verschillen verkleinen. Schoolinterventies: effectiviteit onduidelijk. Verspreiden anti-rooknormen binnen eigen netwerk is veelbelovend (ASSIST) Volwassenen: Populatie interventies: met name prijsbeleid effectief Gerichte aanpak in arme buurten: NHS smoking cessation services (UK) Individuele interventies effectiever bij hoge sep maar gecompenseerd door groter bereik bij lage sep.

13 Alcohol Fcous op jongeren en zware drinkers Prijsbeleid en alcoholleeftijd Effectiever bij lage sep jongeren Goede naleving en handhaving kan dit effect versterken Op school Schoolinterventies vaak wisselende resultaten. Effectiever als ouders actief betrokken worden (Preventie Alcoholgebruik Scholieren, Unplugged) Zware drinkers Individuele interventies (motivationeel interviewen) effectief Lage sep doelgroep lastig te bereiken Manier van interactie belangrijk: liever persoonlijk dan online of via sms

14 Ervaren gezondheid Leefomgeving Verbeteren van woning ventilatie, isolatie, verwarming Verbeteren van buurt woningen, sociale en fysieke omgeving Voorbeelden: Llei de Barris, Barcelona en Urban 40 in Nederland Gerichte integrale aanpak Persoonlijke vaardigheden (bijv. omgaan met stress) Potentie maar onduidelijk of dit gezondheidsverschillen kan verkleinen Behoud van verandering is moeilijk

15 Algemene bevindingen Er zijn relatief weinig kansrijke en effectieve interventies gevonden, maar de aandacht voor het ontwikkelen en evalueren van interventies neemt toe Er is een inverse evidence law, we weten het meest over het type interventie waarvan wordt verondersteld dat ze het minst effectief zijn, en het minst over maatregelen die wel als kansrijk worden gezien en die aansluiten bij belangrijke onderliggende oorzaken Een afzonderlijke maatregel zal de gezondheidsachterstanden niet terugbrengen, een intensieve integrale, intersectorale aanpak is nodig

16 Kansrijke elementen Prijsmaatregelen Omgevingsaanpassingen, fysiek en sociaal Combinatie van maatregelen integrale, intersectorale aanpak Aandacht voor capaciteit en samenwerking Samenwerking ouders en kinderen Samenwerking met gezondheidszorg Aandacht voor onderliggende vaardigheden Aandacht voor bereik van interventies

17 Gezondheidsverschillen verkleinen Solar O, Irwin A. (2010). A conceptual framework for action on the social determinants of health. Social Determinants of Health Discussion. Paper 2 (Policy and Practice).

18 Wat staat ons te doen? Bereiken van de doelgroep is essentieel Integrale, intersectorale aanpak met voldoende aandacht voor belangrijke onderliggende orzaken Neem sociaaleconomische verschillen op in evaluaties. Vaak is een RCT niet realistisch of wenselijk. Er zijn alternatieven: Regression adjustment Propensity score matching Difference-in-differences Instrumental variable approach Regression discontinuity Interrupted time-series Fixed effects Sep verschillen kunnen worden bekeken via stratificatie of interactie Hu et al, (ingediend ter publicatie). Assessing the impact of natural policy experiments on socioeconomic inequalities in health: how to apply commonly used quantitative analytical methods?

19 Bedankt!