DETAILHANDEL IN DE PROVINCIE ANTWERPEN VISIEVORMING JULI 2010 STUDIE UITGEVOERD IN OPDRACHT VAN DE PROVINCIE ANTWERPEN

Transcriptie

1 DETAILHANDEL IN DE PROVINCIE ANTWERPEN VISIEVORMING JULI 2010 STUDIE UITGEVOERD IN OPDRACHT VAN DE PROVINCIE ANTWERPEN

2

3 INHOUDSTAFEL LIJST VAN DE KAARTEN 3 LIJST VAN DE TABELLEN 5 LIJST VAN AFKORTINGEN 7 INLEIDING 9 WIJZE VAN AANPAK KADER VISIEVORMING Structuur van de kleinhandel Typering van de winkelgebieden Typologie van de steden en gemeenten Detailhandelsstructuur steden en gemeenten Detailhandelsstructuur winkelgebieden Hiërarchie der kernen Trends, ontwikkelingen en evoluties Invloed op de gemiddelde verkoopoppervlakte Langetermijnbehoefte inzake totale winkelvloeroppervlakte Polarisatie: grote centrumwinkelgebieden en buurtcentra winnen aan belang Rol van het internet Mogelijk succesvolle retailconcepten voor de toekomst Bovenlokale beleidskaders Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen Provinciaal Ruimtelijk Structuurplan Antwerpen Vergunning van handelsvestigingen: (nieuwe) IKEA-wet Het strategisch plan voor toerisme en recreatie in de Antwerpse Kempen Streekpacten 69 1

4 1.4. Marktspelers Multi Development Unizo Retail Forum Redevco Fedis Huidige provinciale rol en visie inzake detailhandel Huidige provinciale rol Huidige instrumenten VISIEVORMING OP PROVINCIAAL NIVEAU Aanloop tot visievorming Organisatorische uitdagingen en verbeterpunten Inhoudelijke uitdagingen en verbeterpunten Bedreigingen (van buitenaf) Kansen Visiekrachtlijnen en aanbevelingen Visiekrachtlijnen op provinciaal niveau Marktruimteberekening op provinciaal niveau Aanbevelingen per type winkelgebied Toekomstige provinciale rol en instrumenten Selectie van ontwikkelingspolen en aandachtsgebieden Selectiecriteria Geselecteerde gebieden Visievorming per deelgebied Set van aanbevelingen per gemeente Mathematisch model Aanbeveling voor hogere overheden 110 2

5 LIJST VAN DE KAARTEN Kaart 1 Aantal handelsvestigingen, per categorie (2009) Kaart 2 Totale winkelvloeroppervlakte van de detailhandelszaken, per categorie (in m², 2009) Kaart 3 Aantal detailhandelszaken, per categorie (2009) Kaart 4 Kaart 5 Kaart 6a Kaart 6b Kaart 7 Kaart 8 Kaart 9 Kaart 10 Kaart 11 Kaart 12 Aantal bezoekersequivalenten van buiten de gemeente, volgens de hiërarchie (2009) De directe invloedssfeer van de kernen ( 10% attractie alle goederen) Aantal handelsvestigingen voor de belangrijkste winkelgebieden, per categorie (2009) Aantal handelsvestigingen voor de belangrijkste winkelgebieden, per categorie (2009) (exclusief Antwerpen Centrum) Totale winkelvloeroppervlakte voor de belangrijkste winkelgebieden, per categorie (in m², 2009) Aantal detailhandelszaken voor de belangrijkste winkelgebieden, per categorie (2009) Aantal bezoekersequivalenten per winkelgebied, volgens typologie (2009) Hiërarchie der kernen Hiërarchie der kernen (inclusief oriëntatie van de gemeenten aan de provincierand) Gewenste hiërarchie der kernen: ontwikkelingspolen en aandachtsgebieden 3

6 4

7 LIJST VAN DE TABELLEN Tabel 1 Tabel 2 Tabel 3 Tabel 4 Aantal winkelgebieden in de provincie Antwerpen volgens typologie Winkelgebieden volgens typologie Criteria voor de indeling van de gemeenten Indeling van de gemeenten op basis van hun invloedssfeer en aantal bezoekersequivalenten Tabel 5 Marktruimteberekening provincie Antwerpen 2010 Tabel 6 Tabel 7 Tabel 8 Marktruimteberekening provincie Antwerpen (internet = flopscenario) Marktruimteberekening provincie Antwerpen (internet = topscenario) Aanbevelingen per type winkelgebied 5

8 6

9 LIJST VAN AFKORTINGEN AWV BPA CWG DG EFRO ERSV FTE GIB-vastgoed GRSP MER MOBER MVO NSECD PG POM RFID RSP RSPA PRS PRUP RSV RUP STOP-principe TPA UA UG Agentschap Wegen en Verkeer Bijzonder Plan van Aanleg Centraal winkelgebied Dagelijkse goederen Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling Erkend Regionaal Samenwerkingsverband Fulltime equivalent Grand Bazar, Inno(vation), Bon Marché Gemeentelijk Ruimtelijk Structuurplan Milieueffectrapport Mobiliteitseffectenrapport Maatschappelijke verantwoord ondernemen Nationaal Sociaal-Economisch Comité voor de Distributie Periodieke goederen Provinciale Ontwikkelingsmaatschappij Radio Frequency Identification (identificatie met radiogolven) Ruimtelijk Structuurplan Ruimtelijk Structuurplan Antwerpen Provinciaal Ruimtelijk Structuurplan Provinciaal Ruimtelijk Uitvoeringsplan Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen Ruimtelijk Uitvoeringsplan Stappen, Trappen, Openbaar Vervoer en Privévervoer Toerisme Provincie Antwerpen Universiteit Antwerpen Uitzonderlijke goederen 7

10 8

11 INLEIDING De kleinhandel, de horeca en andere commerciële voorzieningen zijn belangrijke economische sectoren voor de provincie Antwerpen en voor haar gemeenten. Ze zijn niet alleen een werkverschaffer, maar bepalen ook de uitstraling en de aantrekkingskracht van een stad. Daarom wenst de provincie Antwerpen vanuit een adequate visie te komen tot een optimaal detailhandelsbeleid op middellange termijn. Deze analyse en visievorming bouwen verder op de vraag- en aanbodstudie inzake de detailhandel in de provincie Antwerpen. Deze studie omvatte een Locatusdatabank (deel 1) met het winkelaanbod en een onderzoek van WES inzake vraag en aanbod (met inbegrip van de gemeentelijke fiches) (deel 2). Het derde deel van de studie omvat de visievorming die bestaat uit vier deelelementen: 1. de ontwikkeling en uitwerking van de visie over de provinciale rol voor de detailhandel binnen de provincie Antwerpen; 2. een visievorming per gedefinieerde kern en ontwikkelingspool; 3. een set van aanbevelingen voor een goed detailhandelsbeleid voor elke gemeente; 4. een mathematisch model om berekeningen inzake toekomstige inplantingen van winkelcentra mogelijk te maken. Dit rapport vertrekt vanuit de resultaten van het onderzoek dat de koopstromen binnen de provincie Antwerpen in kaart heeft gebracht. Dit betekent dat er slechts in beperkte mate wordt rekening gehouden met de interacties met andere provincies en grensgebieden. Bijkomend onderzoek is noodzakelijk om een zicht te ontwikkelen op het vlak van grensshoppen. Onderhavige studie heeft in de eerste plaats een sectorale economische aanpak. Er wordt een visie ontwikkeld voor de detailhandel op lange termijn. Gezien het langetermijnvisies betreft, wordt niet altijd rekening gehouden met de beperkingen van de bestaande ruimtelijke beleidsplannen. Er wordt gesuggereerd aan de ruimtelijke beleidsmakers om de visies ontwikkeld in dit rapport te toetsen aan de bestaande ruimtelijke beleidsplannen en daar waar nodig en wenselijk deze plannen te gaan bijsturen. 9

12 10

13 WIJZE VAN AANPAK In figuur 1 wordt het globale verloop van de uitvoering van het onderzoek voorgesteld. Het project bevat drie grote onderzoeksfases: 1. analyse; 2. visievorming op provinciaal niveau; 3. visievorming/aanbevelingen op het niveau van de kernen, de ontwikkelingspolen en de gemeenten. Iedere onderzoeksfase bevat verschillende deelstappen. De deelstappen van de analysefase komen overeen met de vijf onderzoeksdomeinen vermeld in het bestek. Figuur 1 Schematische voorstelling van het onderzoeks- en stappenplan 1) Analyse 2) Visievorming provinciaal niveau 3) Visievorming niveau kernen, polen, gemeenten (+ aanbevelingen) Bijkomende externe input Huidige provinciale rol omtrent detailhandel (1b) Toekomstige provinciale rol omtrent detailhandel (2b) Visievorming en aanbevelingen kernen en ontwikkelingspolen (3a) Studie vraag en aanbod (WES/Locatus) Kader voor visie A. Kleinhandelsstructuur provincie en regio B. Trends en ontwikkelingen C. Beleidskaders (o.a. RSPA) D. Marktpartijen (1a) Visie krachtlijnen en aanbevelingen (2a) Selectie kernen en ontwikkelingspolen (2c) Set aanbevelingen per gemeente (3b) Aanvullende Locatus-data (andere provincies) 09/12/2009 Mathematisch model (4) 11

14 12

15 1. KADER VISIEVORMING In deze stap worden de kaders uitgewerkt die de visie mee moeten helpen vormgeven. De WES-studie van vraag en aanbod die werd uitgevoerd in opdracht van het provinciebestuur vormt de basis voor de opmaak van de kaders voor de visievorming. Bijkomend wordt externe informatie (hierna verder toegelicht) toegevoegd. Het kader voor de visievorming bevat volgende elementen: analyse van de kleinhandelsstructuur; beschrijving van relevante trends, ontwikkelingen en evoluties; bovenlokale beleidskaders; analyse van de visie van de marktspelers. Tevens wordt de huidige rol van de provincie inzake detailhandelsbeleid besproken samen met de instrumenten die hiervoor ter beschikking zijn Structuur van de kleinhandel In dit gedeelte schetsen we het profiel en de structuur van de detailhandel in de provincie Antwerpen. Het onderzoeksdeel kleinhandelsstructuur bespreekt volgende elementen: provinciaal aanbod volgens typering van de winkelgebieden; belangrijkste winkelgebieden en zwaartepunten in de provincie; typering van de steden en gemeenten op basis van hun koopattractie; detailhandelsstructuur steden en gemeenten; detailhandelsstructuur winkelgebieden; de hiërarchie der steden en gemeenten op het vlak van detailhandel, met inbegrip van de concurrentie buiten de provincie (via de cijfers inzake koopvlucht alsook de detailhandelsbeleidsplannen van de andere provincies) Typering van de winkelgebieden Op basis van de inventarisatie van de winkels en winkelgebieden van Locatus wordt volgende typologie inzake de kleinhandelsstructuur in de provincie Antwerpen gedestilleerd: het centrale winkelgebied: dit is het belangrijkste winkelgebied in een stad of gemeente. Dit wordt meestal ook aangeduid als kernwinkelgebied omdat dit meestal in de kern van de gemeente of stad is gelegen. Deze centrale winkelgebieden kunnen verder worden ingedeeld in binnenstad, hoofdwinkelgebied groot en klein, kernverzorgend groot en klein en dit volgens het aantal aanwezige winkels (detailhandel exclusief horeca, diensten, ontspanning/cultuur en leegstand); 13

16 het ondersteunende winkelgebied: dit is het tweede, derde, belangrijkste winkelgebied in een gemeente of stad. Hier wordt een onderscheid gemaakt volgens het aantal winkels, de winkelvloeroppervlakte en de ligging aan een steenweg. We onderkennen van groot naar klein volgens winkelvloeroppervlakte: binnenstedelijke winkelstraat, baanconcentratie, wijkcentrum groot, wijkcentrum klein, supermarktcentrum en buurtcentrum; de derde hoofdcategorie overig omvat grootschalige concentraties van vijf of meer verkooppunten met een winkeloppervlakte die meer dan 400 m² bedraagt en waarbij 50% van het aanbod doelgericht is (elektro, benodigdheden plant en dier, meubelen, artikelen voor de inrichting van een woning,...). De winkels in grootschalige concentraties zijn meestal dichter bij elkaar gelegen dan bij een baanconcentratie. De categorie overig omvat ook shopping centra. Deze laatste zijn planmatig aangelegde winkelgebieden. De definities worden in detail besproken in tabel 1. Daarnaast is er de verspreide bewinkeling. Deze winkels behoren niet tot een winkelgebied omdat ze solitair en dus niet binnen loopafstand zijn gelegen. Tabel 1 geeft een overzicht van het aantal winkelgebieden volgens de hierboven beschreven typologie. De provincie Antwerpen telt detailhandelszaken (winkels exclusief diensten, horeca, cultuur/ontspanning) of meer dan 3 miljoen m² winkelvloeroppervlakte. De provincie Antwerpen heeft 70 centrale winkelgebieden. Deze zijn goed voor 34% van het aantal winkels of 27% van de totale winkelvloeroppervlakte. Het winkelgebied binnenstad Antwerpen telt winkels en neemt hiermee 9% van het totale aantal winkels voor zijn rekening (met inbegrip van de verspreide bewinkeling). Verder zijn er in de provincie drie grote hoofdwinkelgebieden (waarvan het gemiddelde aantal winkels nabij de 300 ligt) en zeven kleine hoofdwinkelgebieden (gemiddeld aantal winkels circa 150). Deze hoofdwinkelgebieden vertegenwoordigen samen 11% van het aantal winkels in de provincie. Vervolgens volgen de grote kernverzorgende centra (12 winkelgebieden) en de kleine kernverzorgende centra (47 winkelgebieden). De 47 kleine kernverzorgende centra (in de 47 gemeentes) hebben samen een totale oppervlakte en een totaal aantal winkels die net onder dat liggen van het winkelgebied in de binnenstad van Antwerpen. De provincie heeft ook 213 ondersteunende winkelcentra. Hieronder vallen 11 baanconcentraties en 15 binnenstedelijke winkelstraten. De gemiddelde winkelvloeroppervlakte van deze twee categorieën is ongeveer gelijk, terwijl het gemiddelde aantal winkels in een binnenstedelijke winkelstraat ongeveer vier keer hoger ligt. We kunnen dus besluiten dat de gemiddelde oppervlakte voor een winkel in een baanconcentratie (510 m²) ongeveer vier keer hoger ligt dan deze van een binnenstedelijke winkelstraat (133 m²). Binnenstedelijke winkelstraten maken 9% van het aantal detailhandelszaken in de provincie. Voorts zijn er respectievelijk 15 grote en 73 kleine wijkcentra. Op buurtniveau zijn er 81 buurtcentra te onderscheiden en 18 supermarktcentra. Ten slotte zijn er acht doelgerichte grootschalige concentraties in de provincie te onderkennen met gemiddeld 21 verkooppunten en m² winkelvloeroppervlakte. Daarnaast zijn er twee shopping centra, namelijk het Wijnegem Shopping Center en het shoppinggebied Den Tir-Abdijstraat. 14

17 Tabel 1 Aantal winkelgebieden in de provincie Antwerpen volgens typologie % DG % PG % UG Leegstand aantal % Totale wvo % Leegstand wvo Totaal aantal detailhandelszaken Gemiddeld aantal detailhandelszaken per winkelgebied Gemiddelde wvo winkelgebied Hoofdtype Subtype Definitie Aantal winkelgebieden Centraal Binnenstad Belangrijkste winkelgebied in gemeente, >400 winkels , , ,0 68,0 18,0 Hoofdwinkelgebied groot Belangrijkste winkelgebied in gemeente, winkels , , ,0 64,0 17,0 Hoofdwinkelgebied klein Belangrijkste winkelgebied in gemeente, winkels , , ,0 65,0 18,0 Kernverzorgend centrum groot Belangrijkste winkelgebied in gemeente, winkels , , ,0 51,0 24,0 Kernverzorgend centrum klein Belangrijkste winkelgebied in gemeente, 5-50 winkels , , ,0 42,0 25,0 Totaal centraal , , Ondersteunend Baanconcentratie 5 of meer winkels (>400 m² wvo) gelegen aan een steenweg binnen een afstand <1km , , ,0 31,0 58,0 Binnenstedelijke winkelstraat Ondersteunend, niet-planmatig ontwikkeld winkelgebied met meer dan 50 winkels , , ,0 44,0 26,0 Wijkcentrum groot winkels, bedient een wijk , , ,0 37,0 28,0 Wijkcentrum klein winkels (of 5-10 winkels + 2 of meer supermarkten), bedient een wijk , , ,0 31,0 31,0 Buurtcentrum 5-9 winkels zonder supermarkt, bedient een buurt , , ,0 19,0 25,0 Supermarktcentrum 3-4 winkels met minimum 1 supermarkt >400 m² , , ,0 27,0 27,0 Totaal ondersteunend , ,0 9 9 Overig Grootschalige concentratie Concentratie van 5 of meer verkooppunten (> 400 m² wvo) met aanbod aan doelgerichte goederen waarbij winkels dichter bij elkaar gelegen zijn dan een baanconcentratie , , ,0 29,0 62,0 Shopping center Planmatig aangelegd winkelgebied , , ,0 66,0 20,0 Totaal overig , ,0 8 8 Totaal winkelgebieden , , Verspreide bewinkeling Winkels die verspreid zijn en geen deel uitmaken van een winkelgebied , ,0 Totaal , ,0 BRON: Locatus 11/2009, verwerking WES. 15

18 Wat de gemiddelde leegstand in de centrale (belangrijkste) winkelgebieden betreft is deze hoog voor de binnenstad en de grote hoofdwinkelgebieden. Deze leegstand is voornamelijk terug te vinden in de aanloopstraten van deze winkelgebieden. Deze leegstand ontstaat voornamelijk op minder goede locaties in deze winkelgebieden. Toplocaties zoals de Meir in Antwerpen, kennen weinig of geen leegstand. Voor ondersteunende winkelcentra is de gemiddelde leegstand het grootst voor binnenstedelijke winkelstraten en grote wijkcentra. Buurtcentra, supermarktcentra, kleine wijkcentra en baanconcentraties kennen algemeen gesproken een lage leegstand. Grootschalige concentraties kennen een zeer lage leegstand. Shopping centra kennen een diffuus beeld (zie later). Tabel 2 geeft de opdeling van de winkelgebieden volgens de toegepaste typologie. De winkelgebieden zijn geordend volgens dalende hiërarchie. Binnen eenzelfde type winkelhiërarchie zijn de winkelgebieden gesorteerd in alfabetische volgorde van de gemeente waarin ze gevestigd zijn. De provincie Antwerpen kent één winkelgebied binnenstad, namelijk het centrum van Antwerpen. Als hoofdwinkelgebied groot komen vervolgens het centrumwinkelgebied in Lier, Mechelen en Turnhout, die elk tussen de 200 à 400 winkels bevatten. Als hoofdwinkelgebied klein komen het centrumwinkelgebied in Brasschaat, Geel, Heist-op-den-Berg, Herentals, Kapellen, Mol en Mortsel. Als grootschalige concentraties wordt het shoppinggebied van de A12 onderkend. Shopping centra vertonen qua leegstand een diffuus beeld. Tabel 2 toont dat het leegstandspercentage (in % van het aantal winkels) zeer laag ligt voor het Wijnegem Shopping Center, terwijl het shoppinggebied Den Tir-Abdijstaat 14% leegstand kent. Uit deze tabel kan tevens worden afgeleid dat inzake kleine hoofdwinkelgebieden Brasschaat, Geel en Heist-op-den-Berg een lage leegstand kennen ten opzichte van de centrale winkelgebieden Herentals, Mortsel, Mol en Kapellen. Ook voor de kernverzorgende centrale winkelgebieden zijn zowel goede als slechte leerlingen inzake leegstand terug te vinden. Met uitzondering van de Bouwelsesteenweg in de gemeente Nijlen kennen baanconcentraties een zeer lage leegstand. Voor binnenstedelijke winkelstraten is de leegstand hoog te noemen, behalve een aantal uitzonderingen (centrum Wilrijk, Kloosterstraat in de stad Antwerpen, Vlaamse Kaai in de stad Antwerpen). Ook grote wijkcentra kennen een relatief hoge leegstand met uitzondering van de Antwerpsestraat in de gemeente Mortsel, de Bredabaan Schoten, de Bredabaan Winkelstap in de stad Antwerpen, het centrum s Gravenwezel in de gemeente Schilde, het F. van Eedenplein-de Blanceflourlaan in de stad Antwerpen, Kalmthout-dorp, de Sabbestraat-de Schijfstraat in de stad Mechelen en de Scheldestraat in de stad Antwerpen. Bij kleine wijkcentra is het beeld zeer diffuus: ofwel is de leegstand zeer hoog ofwel zeer laag. Bij buurtcentra en supermarktcentra is de leegstand relatief laag, op een aantal uitzonderingen na Typologie van de steden en gemeenten Net zoals de winkelgebieden kunnen worden ingedeeld in categorieën, kunnen ook de gemeenten worden ingedeeld volgens de attracties die ze uitoefenen op inwoners uit andere gemeenten. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen (boven)provinciale, bovenregionale, regionale, bovenlokale en lokale steden en gemeenten. Tabel 3 geeft de criteria weer op basis waarvan deze indeling is gebeurd. 16

19 Er werd rekening gehouden met de ruimtelijke invloed (aantal gemeenten waarin een welbepaalde gemeente 2% of meer van de inwoners weet aan te trekken voor de totale categorie van goederen = geografische invloed) en de intensiteit van de invloed (het aantal bezoekersequivalenten afkomstig van buiten de gemeente). De invloedssfeer is inclusief de eigen gemeente. De indeling van de gemeenten en steden gebeurt dus op basis van het consumentengedrag (koopvlucht of koopattractie). In tabel 4 worden de criteria vervolgens toegepast. Ter controle wordt tevens de winkelvloeroppervlakte weergegeven. We onderkennen twee (boven)provinciale plaatsen in de provincie Antwerpen, namelijk de stad Antwerpen (bestrijkt 69 gemeenten, inclusief eigen gemeente) en Wijnegem (shopping center) dat 46 gemeenten dekt. Als bovenregionaal komen Lier, Mechelen en Turnhout in aanmerking. Opvallend is dat de invloedssfeer van Mechelen relatief beperkt is, niettegenstaande het relatief grote aantal bezoekersequivalenten. We dienen er echter ook rekening mee te houden dat Mechelen aan de provinciegrens is gelegen waardoor in werkelijkheid het gebied groot zal zijn. Wat ook opvalt, is de sterke positie van Lier, zowel op het vlak van de invloedssfeer als op het aantal bezoekersequivalenten. Geel, Heist-op-den-Berg, Herentals, Mol en Schoten worden getypeerd als regionaal verzorgend. De provincie heeft tevens 15 gemeenten en steden met een bovenlokale verzorgingsfunctie. 17

20 Tabel 2 Winkelgebieden volgens typologie Aantal bezoekersequivalenten Leegstand % op aantal verkooppunten Winkelvloeroppervlakte detailhandel Typering winkelgebied Gemeente Winkelgebied Aantal detailhandelszaken (exclusief horeca, diensten, ontspanning) Hoofdtype winkelgebied Binnenstad Antwerpen Centrum Antwerpen Hoofdwinkelgebied groot Lier Centrum Lier Mechelen Centrum Mechelen Turnhout Centrum Turnhout Hoofdwinkelgebied klein Brasschaat Centrum Brasschaat Geel Centrum Geel Heist-op-den-Berg Centrum Heist-op-den-Berg Herentals Centrum Herentals Kapellen Centrum Kapellen Centraal Mol Centrum Mol Mortsel Centrum Mortsel Boom Centrum Boom Bornem Centrum Bornem Essen Centrum Essen Hoogstraten Centrum Hoogstraten Kontich Centrum Kontich Malle Centrum Westmalle Schilde Centrum Schilde Schoten Centrum Schoten Willebroek Centrum Willebroek Wuustwezel Centrum Wuustwezel Kernverzorgend centrum groot Zoersel Centrum Sint-Antonius Zoersel Zwijndrecht Centrum Zwijndrecht

21 Tabel 2 Winkelgebieden volgens typologie (vervolg 1) Aantal bezoekersequivalenten Leegstand % op aantal verkooppunten Winkelvloeroppervlakte detailhandel Typering winkelgebied Gemeente Winkelgebied Aantal detailhandelszaken (exclusief horeca, diensten, ontspanning) Hoofdtype winkelgebied Aartselaar Kapellestraat Arendonk Centrum Arendonk Baarle-Hertog Centrum Baarle-Hertog Balen Centrum Balen Beerse Centrum Beerse Berlaar Centrum Berlaar Boechout Centrum Boechout Bonheiden Centrum Bonheiden Borsbeek Frans Beirenslaan De Robianostraat Brecht Centrum Brecht Dessel Centrum Dessel Duffel Centrum Duffel Edegem Centrum Edegem Grobbendonk Centrum Grobbendonk Hemiksem Centrum Hemiksem Kernverzorgend centrum klein Herenthout Centrum Herenthout Herselt Centrum Herselt Hove Centrum Hove Hulshout Centrum Hulshout Kalmthout Heide Kasterlee Centrum Kasterlee Laakdal Centrum Veerle Lille Centrum Lille Lint Centrum Lint Meerhout Centrum Meerhout

22 Tabel 2 Winkelgebieden volgens typologie (vervolg 2) Aantal bezoekersequivalenten Leegstand % op aantal verkooppunten Winkelvloeroppervlakte detailhandel Typering winkelgebied Gemeente Winkelgebied Aantal detailhandelszaken (exclusief horeca, diensten, ontspanning) Hoofdtype winkelgebied Merksplas Centrum Merksplas Niel Centrum Niel Nijlen Centrum Nijlen Olen Centrum Olen Oud-Turnhout Centrum Oud-Turnhout Putte Centrum Putte Puurs Centrum Puurs Ranst Centrum Ranst Ravels Grote Baan Ravels Retie Centrum Retie Rijkevorsel Centrum Rijkevorsel Rumst Centrum Reet Schelle Centrum Schelle Sint-Amands Centrum Sint Amands Sint-Katelijne-Waver Centrum Katelijne Stabroek Centrum Stabroek Vorselaar Centrum Vorselaar Vosselaar Centrum Vosselaar Westerlo Centrum Westerlo Wijnegem Centrum Wijnegem Wommelgem Herentalsebaan Wommelgem Zandhoven Centrum Zandhoven Geel Baanconcentratie Antwerpseweg Geel Baanconcentratie Punt Geel Heist-op-den-Berg Baanconcentratie Liersesteenweg Ondersteunend Baanconcentratie Herentals Baanconcentratie Nederrij nb 20

23 Tabel 2 Winkelgebieden volgens typologie (vervolg 3) Aantal bezoekersequivalenten Leegstand % op aantal verkooppunten Winkelvloeroppervlakte detailhandel Typering winkelgebied Gemeente Winkelgebied Aantal detailhandelszaken (exclusief horeca, diensten, ontspanning) Hoofdtype winkelgebied Herentals Baanconcentratie Ringlaan Poederleeseweg Kontich Baanconcentratie Antwerpsesteenweg-Koningin Astridlaan Lier Baanconcentratie Antwerpsesteenweg Lier Nijlen Baanconcentratie Bouwelsesteenweg Puurs Baanconcentratie Rijksweg nb Schilde Baanconcentratie Turnhoutsebaan Zandhoven Baanconcentratie Langestraat Antwerpen Antwerpen-Noord Binnenstedelijke winkelstraat Antwerpen Brederodestraat Antwerpen Centrum Ekeren Antwerpen Centrum Merksem Antwerpen Centrum Wilrijk Antwerpen Hart van Berchem Antwerpen Herentalsebaan Antwerpen Kloosterstraat Antwerpen Mechelsesteenweg Antwerpen Nationalestraat Antwerpen Sint-Jansplein Antwerpen Stationsbuurt Antwerpen Turnhoutsebaan Borgerhout Antwerpen Turnhoutsebaan-Deurne Antwerpen Vlaamse Kaai

24 Tabel 2 Winkelgebieden volgens typologie (vervolg 4) Aantal bezoekersequivalenten Leegstand % op aantal verkooppunten Winkelvloeroppervlakte detailhandel Typering winkelgebied Gemeente Winkelgebied Aantal detailhandelszaken (exclusief horeca, diensten, ontspanning) Hoofdtype winkelgebied Antwerpen Berkenlaan Wilrijk Antwerpen Blanceflourlaan nb Antwerpen Centrum Berendrecht Antwerpen Gloriantlaan Antwerpen Groot Hagelkruis nb Antwerpen Heidestraat Antwerpen Antwerpen Koxplein Antwerpen Oosterveldlaan Wilrijk nb Antwerpen Prins Albertlei Antwerpen Prinshoeve nb Antwerpen Putsebaan nb Antwerpen Ruggeveldlaan Antwerpen Vosstraat nb Antwerpen Wim Saerensplein Arendonk Schutterstraat nb Berlaar Stationsstraat Berlaar nb Boechout Centrum Vremde nb Bonheiden Centrum Rijmenam nb Brasschaat Bredabaan Dessel Centrum Witgoor nb Edegem Mechelsesteenweg Edegem Edegem Sint-Goriksplein nb Essen Spijker Buurtcentrum Geel Centrum Elsum Geel Centrum Larum

25 Tabel 2 Winkelgebieden volgens typologie (vervolg 5) Aantal bezoekersequivalenten Leegstand % op aantal verkooppunten Winkelvloeroppervlakte detailhandel Typering winkelgebied Gemeente Winkelgebied Aantal detailhandelszaken (exclusief horeca, diensten, ontspanning) Hoofdtype winkelgebied Geel Centrum Ten Aard nb Geel Centrum Winkelomheide nb Geel Centrum Zammel nb Geel Rijn Geel Sint-Dimpna Heist-op-den-Berg Centrum Booischot nb Heist-op-den-Berg Centrum Hallaar Heist-op-den-Berg Centrum Heist-Goor Heist-op-den-Berg Centrum Itegem Heist-op-den-Berg Centrum Pijpelheide nb Heist-op-den-Berg Mechelsesteenweg Heist nb Heist-op-den-Berg Stationscentrum Hemiksem Heuvelstraat Hemiksem Hemiksem St.-Bernhardsesteenweg Hemiksem Herentals Centrum Morkhoven nb Herentals Lierseweg nb Herselt Centrum Blauberg Kalmthout Nieuwmoer Kapellen Ertbrandstraat nb Kontich Kapelstraat Kontich Laakdal Centrum Eindhout Laakdal Centrum Vorst nb Laakdal Centrum Vorst-Meerlaar Lier Centrum Koningshooikt Lier Leopoldplein nb Lille Centrum Poederlee Malle Antwerpsesteenweg Malle nb 23

26 Tabel 2 Winkelgebieden volgens typologie (vervolg 6) Aantal bezoekersequivalenten Leegstand % op aantal verkooppunten Winkelvloeroppervlakte detailhandel Typering winkelgebied Gemeente Winkelgebied Aantal detailhandelszaken (exclusief horeca, diensten, ontspanning) Hoofdtype winkelgebied Mechelen Centrum Hombeek Mechelen Centrum Muizen nb Mol Centrum Millegem Mol Ginderbroek nb Mortsel Sint-Benedictus Olen Centrum Onze-Lieve-Vrouwe Olen Olen Lichtaartseweg nb Putte Centrum Peulis nb Puurs Centrum Kalfort Puurs Centrum Ruisbroek Puurs nb Puurs Liezele Dorp Ranst Centrum Emblem Ranst Centrum Oelegem Ranst Liersesteenweg nb Rijkevorsel Drijhoek Rijkevorsel Rumst Centrum Rumst Turnhout De Merodelei nb Turnhout Lode Peetersplantsoen nb Westerlo Centrum Oevel Westerlo Centrum Oosterwijk nb Westerlo Centrum Tongerlo Westerlo Centrum Voortkapel nb Westerlo Veldstraat Wuustwezel Braken nb Wuustwezel Centrum Loenhout Zoersel Kapellei Eikenlaan Zwijndrecht Zwijndrechtsestraat

27 Tabel 2 Winkelgebieden volgens typologie (vervolg 7) Aantal bezoekersequivalenten Leegstand % op aantal verkooppunten Winkelvloeroppervlakte detailhandel Typering winkelgebied Gemeente Winkelgebied Aantal detailhandelszaken (exclusief horeca, diensten, ontspanning) Hoofdtype winkelgebied Aartselaar Kontichsesteenweg Antwerpen Boterlaarbaan Antwerpen Ekerse Steenweg Antwerpen Slachthuislaan Antwerpen Ter Heydelaan Beerse Steenovensstraat Herentals Belgiëlaan nb Kontich Mechelsesteenweg Kontich Lier Centrum Lintsesteenweg Lier Lispersteenweg Mechelen Centrum Leest Mechelen Nekkerspoelstraat Putte Mechelbaan Putte nb Ranst Kromstraat Schoten Deuzeldlaan Sint-Katelijne-Waver Generaal Deschachtstraat Supermarktcentrum Westerlo Boerenkrijglaan Willebroek Dendermondsesteenweg Willebroek Wijkcentrum groot Antwerpen Anselmostraat Antwerpen Bredabaan Winkelstap Antwerpen Centrum Hoboken Antwerpen De Coninckplein Antwerpen Diksmuidelaan Antwerpen F. van Eedenplein - Blanceflourlaan Antwerpen Gitschotellei

28 Tabel 2 Winkelgebieden volgens typologie (vervolg 8) Aantal bezoekersequivalenten Leegstand % op aantal verkooppunten Winkelvloeroppervlakte detailhandel Typering winkelgebied Gemeente Winkelgebied Aantal detailhandelszaken (exclusief horeca, diensten, ontspanning) Hoofdtype winkelgebied Antwerpen Provinciestraat Antwerpen Scheldestraat nb Antwerpen Volkstraat Kalmthout Kalmthout Dorp Mechelen Sabbestraat-Schijfstraat Mortsel Antwerpsestraat Schilde Centrum s Gravenwezel Schoten Bredabaan Schoten Antwerpen Antwerpsesteenweg-Antwerpen Antwerpen Bredabaan (Merksem) Antwerpen Dageraadplaats Antwerpen Ekeren-Donk nb Antwerpen Fruithoflaan Antwerpen Isabellalei nb Antwerpen Kapelsesteenweg Ekeren Antwerpen Kasteelpleinstraat Antwerpen Lambrechtshoekenlaan Antwerpen Lange Leemstraat nb Antwerpen Lange Lozanastraat Antwerpen Maantjessteenweg Antwerpen Mercatorstraat Antwerpen Prins Boudewijnlaan Antwerpen St.-Bernardsesteenweg Antwerpen Stenenbrug Antwerpen Stuyvenberg Antwerpen Ten Eekhovelei Wijkcentrum klein 26

29 Tabel 2 Winkelgebieden volgens typologie (vervolg 9) Aantal bezoekersequivalenten Leegstand % op aantal verkooppunten Winkelvloeroppervlakte detailhandel Typering winkelgebied Gemeente Winkelgebied Aantal detailhandelszaken (exclusief horeca, diensten, ontspanning) Hoofdtype winkelgebied Balen Vaartstraat Balen nb Berlaar Centrum Heikant Borsbeek Centrum Borsbeek Brasschaat Bredabaan Maria Ter Heide Brasschaat Hoogboomsteenweg Brasschaat Kapelsesteenweg Brasschaat nb Brasschaat Patio Donk Brecht Centrum Sint-Lenaarts Brecht Centrum Sint-Job-in- t-goor Duffel Handelsstraat Geel Dr.-Van de Perrestraat Heist-op-den-Berg Centrum Schriek Herentals Centrum Noorderwijk Herentals Noorderwijksebaan Herselt Aarschotsesteenweg Herselt Herselt Centrum Ramsel Hoogstraten Centrum Meer Hoogstraten Centrum Meerle Hoogstraten Centrum Minderhout Kalmthout Centrum Kalmthout Kapellen Antwerpsesteenweg Kapellen Kasterlee Centrum Lichtaart Kasterlee Centrum Tielen Lille Centrum Gierle Malle Centrum Oostmalle

30 Tabel 2 Winkelgebieden volgens typologie (vervolg 10) Aantal bezoekersequivalenten Leegstand % op aantal verkooppunten Winkelvloeroppervlakte detailhandel Typering winkelgebied Gemeente Winkelgebied Aantal detailhandelszaken (exclusief horeca, diensten, ontspanning) Hoofdtype winkelgebied Mechelen Brusselsesteenweg Mechelen Mechelen Carrefourcentrum e.o Mechelen Guido Gezellelaan/Rode Kruisplein Mechelen Nekkerspoel Mechelen Pasbrug Nekkerspoelstraat Mechelen Sint-Katelijnestraat nb Mechelen Walem Oud-Turnhout Steenweg op Mol Putte Centrum Beerzel Ranst Centrum Broechem Ravels Centrum Poppel Ravels Weeldestraat Rijkevorsel Centrum Sint-Jozef Rijkevorsel Merksplassesteenweg Schelle Provinciale Steenweg Schoten Villerslei Schoten Sint-Katelijne-Waver Centrum Onze-Lieve-Vrouw Stabroek Centrum Hoevenen Turnhout Steenweg op Gierle Turnhout Turnhout Nieuwe Kaai Turnhout Turnhout Parklaan Vosselaar Bolk nb Westerlo Hotelstraat Oevel nb Wommelgem Autolei nb Wommelgem Centrum Wommelgem Wuustwezel Centrum Gooreind nb 28

31 Tabel 2 Winkelgebieden volgens typologie (vervolg 11) Aantal bezoekersequivalenten Leegstand % op aantal verkooppunten Winkelvloeroppervlakte detailhandel Gemeente Winkelgebied Aantal detailhandelszaken (exclusief horeca, diensten, ontspanning) Typering winkelgebied Hoofdtype winkelgebied Zoersel Centrum Halle-Zoersel Zoersel Centrum Zoersel Zwijndrecht Dorpstraat Burcht Aartselaar A12 Aartselaar Antwerpen A12 Antwerpen Grobbendonk Lierse Steenweg Mechelen Stationsgebied nb Mol Turnhoutsebaan Noord Schelle A12 Schelle Schoten Venstraat Schoten nb Grootschalige concentratie Overig Zoersel Rodendijk nb Antwerpen Abdijstraat Wijnegem Wijnegem Shopping Center Shopping center BRON: Locatus 11/2009, provinciaal koopstromenonderzoek WES 2009, verwerking WES. nb: niet beschikbaar. 29

32 Tabel 3 Criteria voor de indeling van de gemeenten Bovenlokaal Typologie gemeenten verzorgingsgebieden op basis van de ruimtelijke invloed en de intensiteit van de bezoekersstromen (Boven)provinciaal Invloedssfeer van dagelijkse, periodieke of uitzonderlijke goederen overstijgt minimaal 40 gemeenten of de gemeente weet of meer bezoekersequivalenten aan te trekken van buiten de gemeente. Bovenregionaal Invloedssfeer van dagelijkse, periodieke of uitzonderlijke goederen ligt tussen gemeenten of de gemeente weet tussen en bezoekersequivalenten aan te trekken van buiten de gemeente. Regionaal Invloedssfeer van dagelijkse, periodieke of uitzonderlijke goederen ligt tussen gemeenten of de gemeente weet tussen en bezoekersequivalenten aan te trekken van buiten de gemeente. Invloedssfeer van dagelijkse, periodieke of uitzonderlijke goederen ligt tussen 6-12 gemeenten of de gemeente weet tussen en bezoekersequivalenten aan te trekken van buiten de gemeente. Lokaal Invloedssfeer van dagelijkse, periodieke of uitzonderlijke goederen bedraagt 5 gemeenten of lager, en de gemeente weet minder dan bezoekersequivalenten aan te trekken. BRON: WES. Tabel 4 Indeling van de gemeenten op basis van hun invloedssfeer en aantal bezoekersequivalenten Typologie gemeenten op basis van verzorgingsgebied en attractie van bezoekersequivalenten Gemeente Maximale invloedssfeer (>= 2% attractie) in aantal gemeenten Aantal bezoekersequivalenten van buiten de gemeente Winkelvloeroppervlakte (Boven)provinciaal Antwerpen Wijnegem Bovenregionaal Lier Turnhout Mechelen Regionaal Herentals Geel Heist-op-den-Berg Schoten Mol Bovenlokaal Merksplas Rumst Olen Kontich Schilde Aartselaar Boechout Boom Schelle Zandhoven Hoogstraten Mortsel Zoersel Kapellen Brasschaat Lokaal Malle Oud-Turnhout Rijkevorsel Sint-Katelijne-Waver Westerlo

33 Tabel 4 Indeling van de gemeenten op basis van hun invloedssfeer en aantal bezoekersequivalenten (vervolg ) Typologie gemeenten op basis van verzorgingsgebied en attractie van bezoekersequivalenten Gemeente Maximale invloedssfeer (>= 2% attractie) in aantal gemeenten Aantal bezoekersequivalenten van buiten de gemeente Winkelvloeroppervlakte Balen Berlaar Borsbeek Duffel Kalmthout Kasterlee Beerse Bornem Dessel Edegem Grobbendonk Herselt Laakdal Lille Nijlen Ranst Retie Stabroek Wommelgem Wuustwezel Arendonk Baarle-Hertog Brecht Essen Hemiksem Herenthout Hove Hulshout Meerhout Niel Putte Puurs Ravels Willebroek Bonheiden Lint Sint-Amands Vorselaar Vosselaar Zwijndrecht BRON: enquête WES 2009, Locatus 11/2009, verwerking WES Detailhandelsstructuur steden en gemeenten Op basis van de bekomen typologieën aan winkelgebieden en gemeenten kunnen vervolgens een aantal kaarten worden gemaakt. 31

34 Kaart 1 geeft het aantal handelsvestigingen weer per categorie. De grootte van de taart varieert volgens het aantal handelsvestigingen, de segmenten in de taart geven de brancheverdeling aan. De stad Antwerpen heeft het grootste aantal vestigingen. Mechelen en Turnhout volgen. Daarna komen Lier, Geel, Heist-op-den-Berg, Mol en Herentals. De horeca neemt een belangrijke rol in bij de stad Antwerpen en Mechelen. Diensten nemen relatief een belangrijke plaats in bij Boom, Willebroek en Brasschaat. Wijnegem heeft een belangrijke focus op detailhandel. Kaart 2 geeft de verdere opsplitsing weer van de winkels (exclusief diensten, ontspanning/cultuur, horeca en leegstand) naar dagelijkse, periodieke en uitzonderlijke goederen (op basis van de winkelvloeroppervlakte). Grote steden zoals Antwerpen, Mechelen en Turnhout hebben een sterke focus op periodieke goederen. Hoe kleiner de stad of gemeenten, des te groter het relatieve belang van dagelijkse goederen. Uitzonderlijke goederen zijn belangrijk voor steden en gemeenten met baanconcentraties zoals Aartselaar, Schoten, Schilde, Lier, Kontich en Zandhoven. Ook in Wuustwezel is het belang van uitzonderlijke goederen belangrijk. Deze zijn terug te vinden in het centrale kernwinkelgebied dat tevens de Bredabaan omvat. Kaart 3 toont een analoge kaart als kaart 2, maar dan volgens het aantal detailhandelszaken in plaats van volgens de winkelvloeroppervlakte. De verschillen tussen de grootte van de cirkels is groter dan op kaart 2. Gemeenten zoals Mechelen, Lier, Turnhout, Mol, Geel, Herentals en Heist-op-den-Berg vallen op deze kaart meer op. Gemeenten met veel grootschalige detailhandelszaken zoals Schoten, Aartselaar, Kontich, Wuustwezel zijn hier relatief minder vertegenwoordigd. Periodieke goederen nemen een groter aandeel in vergelijking met kaart 2 omdat de oppervlaktebehoefte van deze branche minder groot is. Dagelijkse goederen en uitzonderlijke goederen nemen een kleiner aandeel in. Kaart 4 geeft het aantal bezoekersequivalenten weer van buiten de gemeente, volgens de typologie van de steden en gemeenten op basis van hun verzorgingsgebied. Op deze kaart is duidelijk de belangrijke positie van Antwerpen, Wijnegem, Turnhout, Lier en Mechelen te zien. Tevens blijkt uit deze kaart dat gemeenten met een regionaal verzorgingsgebied zoals Mol, Herentals, een niet onbelangrijke rol hebben te spelen. Teneinde de uitstraling van de boven(provinciale), bovenregionale en regionale steden en gemeenten ruimtelijk af te bakenen, werd de directe invloedssfeer van de kernen bepaald. Tot de directe invloedssfeer van een bepaalde kern behoren de andere gemeenten op voorwaarde dat deze kern 10% of meer inwoners weet aan te trekken voor de totale categorie van goederen. Dit criterium (10%) is dus strenger dan dat toegepast in Typologie van steden en gemeenten (2%). Kaart 5 toont deze verzorgingsgebieden. Algemeen gesproken is de overlap vrij beperkt tussen de verschillende verzorgingsgebieden met uitzondering van Lier, Schoten en Wijnegem die quasi volledig overlappen met de invloedssfeer van de stad Antwerpen. Antwerpen heeft het grootste geografische verzorgingsgebied. Ook het verzorgingsgebied van Turnhout is groot. De verzorgingsgebieden van Mechelen, Lier, Herentals, Geel, Mol en Schoten zijn quasi even groot. Opvallend is dat het verzorgingsgebied van Mechelen relatief klein is. Uiteraard zal het verzorgingsgebied in werkelijkheid groter zijn, aangezien Mechelen aan de provinciegrens ligt. Maar dit geldt ook voor Heist-op-den-Berg en Mol. Het is zeker een bevinding vast te stellen dat het verzorgingsgebied voor Mechelen relatief klein is als de drempel van 10% attractie wordt gehanteerd. 32

35 Kaart 1 33

36 Kaart 2 34

37 Kaart 3 35

38 Kaart 4 36

39 Kaart 5 BRON: WES enquête, verwerking WES. 37

40 Het verzorgingsgebied van Wijnegem is ook relatief klein als de drempel van 10% wordt gehanteerd. Wordt de grens bepaald aan de hand van 2% attractie dan worden 46 van de 70 gemeenten bestreken. Op deze laatste basis komt Wijnegem op de 2 de plaats, na stad Antwerpen. Voor Lier geldt eenzelfde redenering: zes gemeenten bij 10% attractie, 20 gemeenten bij 2% attractie. We kunnen dus stellen dat Wijnegem, net zoals Lier, een grote geografische invloed heeft, maar dat de intensiteit van deze invloed (attractiepercentage) beperkter is. Dit heeft ongetwijfeld ook te maken met de sterke positie van de stad Antwerpen wat marktaandeel wegkaapt, evenals het feit dat shopping centerformules zoals deze van Wijnegem, een aantrekkingskracht hebben op een geografisch groot gebied, maar dat binnen deze gebieden het marktaandeel eerder laag tot middenhoog ligt. Deze formules richten zich ook tot een beperktere doelgroep Detailhandelsstructuur winkelgebieden Dezelfde oefening zoals in kan worden overgedaan op het niveau van de winkelgebieden. Kaart 6a geeft de belangrijkste winkelgebieden weer in de provincie Antwerpen. Dit omvat de centrale winkelgebieden, de baanconcentraties, de grootschalige concentraties en de shopping centers. Het grootste winkelgebied is het centrale winkelgebied stad Antwerpen en telt meer dan handelsvestigingen. Hier neemt de horeca een belangrijke plaats in. Vervolgens komt het centrale winkelgebied in Mechelen met 767 vestigingen. Het centrale winkelgebied in Turnhout heeft 627 vestigingen. Vervolgens komt het hoofdwinkelgebied in Lier met bijna 500 vestigingen. Daarna komen de hoofdwinkelgebieden in Mol, Geel, Brasschaat, Herentals. Deze hebben ongeveer 300 handelszaken per winkelgebied. De centrale winkelgebieden Bornem, Boom, Heist-op-den-Berg, Kapellen, Schoten, Hoogstraten en Willebroek tellen tussen 150 en 250 vestigingen. Kaart 6b geeft de winkelgebieden weer in en rond de stad Antwerpen. Het centrale winkelgebied werd omwille van de leesbaarheid hier weggelaten. Opvallend is de positie van het Wijnegem Shopping Center en Den Tir-Abdijstraat met hun oriëntatie op de detailhandel. De Vlaamse Kaai is dan weer eerder georiënteerd op de horeca. Kaart 7 geeft de verdere opsplitsing weer van de winkelgebieden (exclusief diensten, ontspanning/cultuur, horeca en leegstand) naar dagelijkse, periodieke en uitzonderlijke goederen op basis van de winkelvloeroppervlakte. De grootste winkelgebieden (CWG 1 Antwerpen, CWG Turnhout, CWG Mechelen, CWG Lier, Wijnegem Shopping Center) zitten sterk georiënteerd op periodieke goederen zoals mode. Uitzonderlijke goederen zijn belangrijk voor de grootschalige concentraties en baanconcentraties zoals deze van de A12 (Wilrijk, Aartselaar, Schelle), de Liersesteenweg (Heist-op-den-Berg), Rodendijk (Zoersel), Turnhoutsebaan (Schilde), Antwerpseweg (Geel) en Punt Geel. Dagelijkse goederen nemen een belangrijk aandeel in de kleinere winkelgebieden in. Kaart 8 toont een analoge kaart als kaart 7, maar dan volgens het aantal detailhandelszaken in plaats van volgens de winkelvloeroppervlakte. De baanconcentraties verschuiven iets meer naar de achtergrond ten voordele van de centrale winkelgebieden zoals Antwerpen, Mechelen, Lier, Turnhout, die nu iets meer opvallen. 1 CWG: centraal winkelgebied, het belangrijkste winkelgebied in een gemeente. 38

41 Kaart 9 geeft het aantal bezoekersequivalenten per winkelgebied weer, volgens de typologie van de winkelgebieden. Op deze kaart ziet u duidelijk de belangrijke positie van de winkelgebieden in en rond de stad Antwerpen. Tevens valt de grootschalige concentratie van de A12 te bemerken. Veel van de winkelgebieden liggen ook langs grote wegen. 39

42 Kaart 6a 40

43 Kaart 6b 41

44 Kaart 7 42

45 Kaart 8 43

46 Kaart 9 44

47 Hiërarchie der kernen Vervolgens kan de hiërarchie der kernen worden opgemaakt aan de hand van: de typologie van steden en gemeenten volgens de grootte van de invloedssfeer die ze uitoefenen (provinciaal, bovenregionaal, regionaal, ); de typologie gehanteerd in het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen (grootstedelijk, regionaalstedelijk, kleinstedelijk); het attractiepercentage tussen de gemeenten. De dikte van de pijl duidt op de intensiteit van de attractie. Teneinde een overzichtelijke kaart te hebben, werd in eerste instantie enkel rekening gehouden met kleinstedelijke, regionaalstedelijke en grootstedelijke gebieden, alsook met steden en gemeenten die een regionale, bovenregionale of provinciale uitstraling hebben. Buitengebieden en steden of gemeenten met een (boven)lokale uitstraling worden in eerste instantie niet in rekening gebracht om de hiërarchie te bepalen. Het resultaat van bovenstaande oefening is terug te vinden op kaart 10. Opvallend is de dominante positie van Antwerpen. In tegenstelling tot bijvoorbeeld West-Vlaanderen, dat beschikt over meerdere dominante kernen zoals Kortrijk, Roeselare en Brugge, beschikt de provinice Antwerpen over één uiterst belangrijke kern. Alhoewel de attractie van deze kern bijzonder groot is en deze stad circa één derde van alle handelszaken voor zijn rekening neemt, neemt de attractie af naarmate de afstand toeneemt. Dit verklaart ook deels de belangrijke positie van bijvoorbeeld Turnhout, dat een groot geografisch gebied als invloedssfeer weet in te palmen. Tevens weet Turnhout veel inwoners uit het provinciale kleinstedelijke gebied van Hoogstraten aan te trekken. Hoogstraten is eerder gericht op Turnhout dan op de stad Antwerpen. Aangezien het ook belangrijk is een zicht te ontwikkelen op de attractie die de winkelgebieden buiten de provincie uitoefenen, werd de kaart verder aangevuld met de attractiepijlen tussen de grensgemeenten van de provincie naar belangrijke steden buiten de provincie. Vanuit Nederland en Vlaams-Brabant zijn er geen pijlen richting provincie Antwerpen omdat er hiervoor geen cijfers voorhanden zijn. Het resultaat van deze oefening is terug te vinden op kaart 11. Wat onmiddellijk opvalt, is de grote aantrekkingskracht die Sint-Niklaas weet uit te oefenen op inwoners van Puurs, Bornem en in mindere mate Sint-Amands (eerder georiënteerd op Dendermonde en Bornem) en Zwijndrecht (eerder georiënteerd op Antwerpen). In het zuiden van de provincie oefenen Keerbergen en Aarschot een aantrekking uit op respectievelijk Bonheiden en Herselt. Ook Laakdal splitst zijn aandacht over Geel, Tessenderlo en in mindere mate Diest. Aan de oostelijke grens is de positie van Eindhoven slechts matig belangrijk. Ten noorden valt vooral de positie van Breda op die een invloed uitoefent op talrijke gemeenten in het noorden van de provincie. De invloed van Roosendaal (inclusief Rosada Factory Outlet Shopping) beperkt zich voornamelijk tot Essen en Kalmthout. 45