De hele m i c k van taal

Transcriptie

1 De hele m i c k van taal Website: Door: Foppe Gall Onderdelen in dit boekje: stijl grammatica werkwoordspelling spelling van 1F, 2F naar 3F Domein: Media, Ict, Cultuur, Kunst

2 2

3 Stijl als/ dan die/dat/wat dit/deze Gelijkheid Verschil als dan ( - er) Hij is even groot als ik. Zij is langer dan haar tweelingbroer. LET OP: Hij is bijna net zo groot als Die Dat de- woord het- woord De jongen, die Het kind, dat De kinderen, die Een man, die Die jongen Dat kind Die kinderen Elk huisje, dat Wat hele zin onduidelijks Ik ben ziek, wat nu niet goed uitkomt. Alles, wat je zegt Het mooiste, wat Dit Deze Dat Die dichtbij ver Dit idee Dat idee Deze ideeën Die ideeën 3

4 Stijl u/uw mij/mijn jou/jouw Bezittelijk = met extra letter (w, n,) geen bezit = geen extra letter vergelijk: jouw jou Let op: geen spreektaal! Mijn bureau Uw fiets Jouw huis Mag ik u wat vragen? Mag ik jou wat vragen? Wil je mij wat vragen? M n hond is ziek. Jouw hond is ziek Heeft u uw fiets op slot gedaan? uw hond Me broer? Mijn broer M n broer 4

5 Stijl beide/- n alle/- n vele/- n (enz.) Niet losstaand: Bijvoeglijk Losstaand mensen Dieren, dingen - e en - e Beide studenten hebben een voldoende. Alle mensen worden geboren. Sommige vogels kunnen niet vliegen. Jan en Kees zijn in het oranje gekleed. Beide gaan straks naar het voetbalstadion. Enkelen vinden snel een baan. (= mensen) De meeste leggen een ei om zich voort te planten. (= dieren) 5

6 Stijl Zij onderwerp in de zin Hun bezittelijk vnw Hen na voorzetsel Zij- hun- hen Zij willen niet meer meedoen. (vergelijk: wij) Hun huis wordt verkocht. Morgen gaan we met hen naar de stad. Hen - Lijdend vw (2x) We hebben hen getrakteerd. 1 2 Hun - Meewerkend vw (3x) Ik heb hun vandaag de sleutel gegeven

7 Grammatica 1 SCHEMA: iemand doet iets aan iemand ond. Wwg l.vw m.vw zinsdelen Hij heeft haar een mooie foto gegeven. Persoonsvorm Werkwoordelijk gezegde - heeft - heeft gegeven (had) alle werkwoorden samen Onderwerp Lijdend voorwerp Meewerkend voorwerp - Hij - Een mooie foto - haar wie heeft gegeven wat heeft hij gegeven aan/voor wie heeft hij een mooie foto gegeven 7

8 Grammatica 2 woordsoorten Let op deze combinatie: voor een mooi huis - voorzetsel - lidwoord - bijvoeglijk nw. - zelfst.nw Bijwoorden staan meestal los: - snel - toch - wel - gisteren - maar - dus een erg groot kasteel - lidwoord - bijwoord - bijvoeglijk nw. - zelfst. nw. LET OP: We staan voor het doel. We staan voor. voorzetsel Bijwoord 8

9 Grammatica 2 werkwoorden: vorm/ functie Vormen Infinitief Persoonsvorm Voltooid deelwoord Functie Zelfstandig ww Hulp ww wij- vorm Hele werkwoord - maak vragende zin - maak tt of vt - altijd zelfst. ww - meestal met ge - + hebben, zijn, worden belangrijkste ww... wat je doet kan alleen staan geen echte betekenis extra ww Lopen springen denken worden - gebeuren Loop loopt liep denk denkt gebeur - gebeurt (is) gelopen (heeft) gesprongen - (heeft) vergist (wordt) gedacht (is) gebeurd - (is) bedacht (hij) zou gefietst kunnen hebben hij fietst hww zww hww hww (Hij) heeft geschilderd hij schildert hww zww 9

10 Spelling werkwoorden stap 1 verwijder de - en (speel) Ik Hij/ zij met t worden denken spelen Ik word- Ik denk- Ik speel- tegenwoordige tijd Hij wordt, Zij denkt, Hij speelt vergelijk: loop/loopt Ik loop- Zij loopt jij loopt voor jij/ je - Loop jij? Word jij? Speelt je broertje? Antwoord je? Speel je? Wordt je buurman? 10

11 Spelling werkwoorden stap 1 verwijder de - en worden denken spelen (speel) raken(raak) andere klank = simpel spellen verleden tijd word- Hij werd Ik werd denk- Zij dacht Ik dacht loop- Hij liep Ik liep zelfde klank = +te/ +de Twijfel? - te na een k f s c h p (x) - de na andere letters speel- Hij speelde ik speelde raak- Zij raakte ik raakte meervoud: extra (e)n Wij speelden Wij raakten jullie werden jullie dachten 11

12 Spelling werkwoorden stap 1 verwijder de - en worden andere klank = simpel spellen voltooide tijd Hij is artiest geworden Ik heb gelopen (loop- liep- gelopen) (word- werd- geworden) zelfde klank = controle langer maken met een e Ik werd- gemeld (gemelde) Hij werd- opgewacht (opgewachte) Hij was geraakt (geraakte) OF zelfde klank = contrôle: na k - f - s - c h - p (anders) + t + d Gewerkt Gejuicht Gebeld Geboft Geslipt Gestrooid Gemist Gemixt Beloofd (= beloven) 12

13 Spelling Engelse werkwoorden in het Nederlands stap 1 ik- vorm type like Nederlandse regels toepassen Engelse e weglaten Bij storing Engelse e laten staan Nederlandse regels: Ook k -f -s -c h -p + t En zo ook het voltooid deelwoord: Altijd +t, niet bij ik, niet voor je/ jij Ik typ Hij typt Jij mixt Ik like Jij liket Hij likete Ik fake Hij faket Ik fakete Ze chatte Jij racete Ze downloadde Getypt Geliket Gefaket Gedownload geracet gechat 13

14 Spelling algemeen a /aa p /pp Gesloten lettergreep Korte klank Lange klank Na korte klank Open lettergreep Lange klank a aa pp a Stak trap plak Staak praat klaar wees-huis Slap-pe blok-ken stek-ken Sla- pen blo- zen ste- ken Eind van woord ee Ze- gel diarree zee- egel 14

15 Spelling algemeen iën/ ieën ng/ nk Ie - iee Let op de klemtoon: Klemtoon eind ieën Klemtoon midden/ begin iën Epidemieën drieën industrieën Provinciën koloniën bacteriën Ng - nk Je hoort een k Je hoort geen k nk ng Klanken zinken drinken Wangen ringen gezongen Bij samenstellingen: Elk woorddeel heeft eigen spelling Hangklok = hang en klok 15

16 Spelling algemeen i ie y ies isch i, ie, en y Bij Nederlandse woorden: midden of begin i eind van een woord ie Bij buitenlandse woorden: Eerste lettergreep is vaak y Laatste letter meestal i ies, isch Klemtoon: op de laatste lettergreep, ies klemtoon ergens anders, isch Ministerie serie notitie Mysterieus, symmetrisch, taxi mini, maxi, precies vies verlies elastisch logisch symmetrisch 16

17 Spelling algemeen koppelteken tussen: aa, ae, ai, au, ee, ei, eu, oe, oi, oo, ou, ui en uu) Zonder storing: geen koppelteken! Koppelteken tussen twee woorden (bij klinkerbotsing) combiwoorden, setje van woorden tussen afkorting en woord weglating trema (ü ë) tussen lettergreep en woord apostrof bij afkorting en lettergreep tussen n bij echt meervoud alleen op - n aaneenschrijven Boekenplank, visitekaartje, langeafstandloper, geasfalteerd warmteopslag Auto-onderdelen, warmte-uitstoot Secretaris-generaal, doe-het-zelfzaak Mbo-student, tl-buis, Voor- en nadelen Geërgerd, geüpload, reünie, ruïne, hbo ers, Pannenkoek, geitenhok, groentesoep, zonnestraal, kattenbak Beresterk, berenklem 17

18 Spelling algemeen Begin Van een zin Namen Personen o Begin van een naam hoofdletters Hij fietst naar huis. Peter Veerstra Anja J. van de Winter Van de Winter Eigennamen Aardrijkskundige namen Taalunie Oranjefeest Hoge Raad Amsterdam Zuid- Afrika Eskimo Franstalig Palestijns Mayacultuur Feestdagen o Niet de afleidingen!!! Pasen Kerstmis Nieuwjaar paasvakantie kerstdagen nieuwjaarsdag Heiligen, Opperwezens Mariabeeld God / Allah H. Antonius 18

19 Spelling algemeen verkleinwoorden Hoofdregel + je + pje + tje Mens mensje Tuin tuintje hond - hondje Boom boompje + retje + etje + kje Slang slangetje Kar - karretje Bril brilletje Pudding puddinkje laatste klank lang dan geen accenttekens Afkortingswoord a- aa tje Omaatje kilootje accuutje Logé logeetje saté - sateetje Cd tje A4 tje sms je Andere uitspraak eind t/je Dinertje colbertje 19

20 LET OP lastige spelling Dagen, maanden, getijden geen hoofdletter maandag januari eb lente winter Soorten geen hoofdletter herdershond, Bello, christendom, boeddhisme Meervoud anders dan verkleinwoord kilo kilo s kilootje dan + onderwerp Nooit twee onderwerpen Sch of sg? - view = Engels als + onderwerp ond. = ik Hij is sneller dan mij ik (sneller) ben. Ik heb ze hen gevonden! Buschauffeur (bus + chauffeur) Nieuwsgierig (nieuws + gierig) school Interview 20