Armoederapport Lier 17 oktober 2011

Transcriptie

1 Armoederapport Lier 17 oktober 2011

2 Ons Gedacht is een project van Samenlevingsopbouw Antwerpen provincie Kluizestraat Lier 03/ Armoederapport Lier

3 Inleiding 5 1. Armoede ervaren in Lier 6 2. Achtergrondinfo: Een kijk op armoede Wat is armoede? Armoedemeting Armoedebarometer Decenniumdoelen Decenniumdoelen Armoedebarometer Gegevens Interfederale armoedebarometer De oorzaken van armoede Een kijk op armoedebestrijding Cijfergegevens Demografie Bevolkingsloop Leeftijd Huishoudens Vreemde nationaliteit Gezondheid Mensen in armoede hebben meer gezondheidsproblemen Mensen in armoede hebben minder toegang tot de gezondheidszorg Geestelijke gezondheidsproblemen en de toegankelijkheid van de geestelijke gezondheidszorg Weg vinden in de maatregelen en voorzieningen Werk Werkzoekenden/werkloosheidsgraad Werkzoekenden volgens geslacht, leeftijdsgroep en nationaliteit Aantal niet-werkende werkzoekenden (NWWZ) die behoren tot een kansengroep. 33 Armoederapport Lier 3

4 3.4. Inkomen Jaarlijks inkomen Tegemoetkomingen personen met een handicap en zorgverzekering Leefloon Schuldhulpverlening Gewaarborgd Inkomen Bejaarden (GIB) en Inkomensgarantie Ouderen (IGO) Wonen Sociale huurwoningen Ongeschikt of onbewoonbaarverklaringen Focus op wonen Onderwijs en vorming Basisonderwijs Secundair onderwijs geboortes in kansarme gezinnen Voorlopige conclusie Maatschappelijke dienstverlening in Lier Wat is maatschappelijke dienstverlening? Dienstverleners onder de loep door mensen in armoede 49 4 Armoederapport Lier

5 Inleiding Halverwege 2010 vroeg de stad Lier ons om een armoederapport op te maken. Ze wilde een beeld krijgen van armoede in Lier en van de bevindingen van mensen in armoede zelf. Indien mogelijk aangevuld met enkele concrete beleidsaanbevelingen. We besloten op deze vraag in te gaan en tegen de dag van verzet tegen armoede een armoederapport af te leveren. In februari 2011 startten we met het opstellen van het armoederapport, de eerste Ons Gedacht was een brainstorming oefening. Hier werd nogmaals bevestigd dat er ook in lier armoede is, en vooral verborgen armoede in een mooi uitziend stadje. Tevens werd er opgemerkt: Je moet eerst voor jezelf toegeven dat je hulp nodig hebt alvorens hulp te gaan zoeken. In maart, april, mei en juni 2011 vonden er enerzijds individuele gesprekken met mensen in armoede en anderzijds maakten we analyses van de maatschappelijke dienstverleners OCMW, Cultureel Centrum, het VDAB en het CAW. We bekeken de sterktes, de zwaktes, de kansen en de valkuilen van deze diensten. Op 1 mei 2011 kwamen we even naar buiten met getuigenissen van mensen in armoede op de werelderfgoeddag in Vlaanderen met als thema Armoede. Er stonden kartonnen dozen met gedichten en je kon er luisteren naar geluidsfragmenten met het antwoord op de vraag: Wat betekent armoede voor jou? In juni 2011 sloten we het Ons Gedacht werkjaar af met een eindexamen. De centrale vraag hier was: Waar moeten de politiekers zeker rekening mee houden naar de volgende verkiezingen toe? Tijdens de zomermaanden werd alles geïnventariseerd en gegoten in 15 stellingen. Deze stellingen werden op het Ons Gedacht weekend in augustus 2011 grondig besproken. In september 2011 nodigden we medestanders uit en deden ditzelfde proces nog eens over met gemengde groepen, arm en niet arm. Tenslotte kregen de mensen in armoede het laatste woord op 4 oktober 2011 en ze kozen deze beste 8 stellingen: We kozen ervoor om een rapport in twee delen te maken. In een eerste deel gaan we door op beleving. Vanuit de acht stellingen brengen we het verhaal van mensen in armoede in Lier. Een tweede deel is minder toegankelijk. Het bevat achtergrondinformatie die nuttig kan zijn voor beleidsmakers of beleidsbeïnvloeders. In dit deel staan we eerst stil bij het concept armoede. Nadien geven we enkel cijfers weer en zoemen we in op drie aspecten van maatschappelijk dienstverlening. Enkel conclusies ronden dit tweede rapport af. Concrete beleidsaanbevelingen zal je in dit rapport nog weinig vinden. In een eerste fase concentreerden we ons op de problematiek die mensen in armoede ervaren. De komende maanden willen we hier verder mee aan de slag gaan en beleidsvoorstellen formuleren. Hiermee willen we in het voorjaar van 2012 naar buiten komen. Dit rapport wil meer mensen overtuigen om werk te maken van armoedebestrijding in Lier; Wij hopen op deze manier meer mensen ervan te overtuigen dat armoede een onrecht is. Samen kunnen we dit onrecht aanpakken. Ons Gedacht Samenlevingsopbouw Antwerpen provincie Armoederapport Lier 5

6 1. Armoede ervaren in Lier Samen mensen in armoede aangevuld met de inzichten van medestanders formuleerden we acht stellingen die weergeven hoe mensen in armoede hun leven in armoede ervaren. De acht stellingen zullen dienen om het gesprek aan te gaan in het kader van de dag van verzet tegen extreme armoede. Vanuit de acht stellingen krijgt armoede een beeld: DE CENTRALE SLOGAN IS: ARMOEDE, OOK IN LIER! Ooit zei iemand tegen mij: Er is geen armoede in Lier. De cijfers van dit rapport spreken voor zich, er is wel degelijk armoede in Lier. In onze vereniging waar armen het woord nemen, horen we dagelijks verhalen over armoede. Lier is een mooie stad, Lier straalt geen armoede uit, tijdens individuele gesprekken horen we dikwijls dat dit het ook moeilijk bespreekbaar maakt. Lier is geen grote stad. De inwoners kennen elkaar en dit vormt een goede basis voor roddels. Daarom heb ik het moeilijk gehad, om er voor uit te komen dat ik arm was. Toegeven dat ik hulp nodig had en het niet alleen kon, was de eerste stap, maar enorm moeilijk om te zetten. Ik was geen persoon die makkelijk hulp vroeg, maar ik heb nu wel geleerd dat dit soms iets is wat ik gewoon moet doen. Ik kende in het begin geen andere mensen die in armoede leefden, ze waren er wel, maar ik zag of vond ze niet. Dit maakte het moeilijk voor mij, er was niemand die ik om raad kon vragen of kon vragen waar ik naartoe moest gaan. Ik heb het zelf moeten uitzoeken. 6 Armoederapport Lier

7 ARMOEDE DRAAIT NIET ALLEEN OM GELD! Geld blijft natuurlijk een belangrijke rol spelen in armoede. Toch draait armoede niet alleen om het geld! Het gaat veel breder, het gaat ook om een gebrek aan eigenwaardegevoel. Als nooit iemand benoemde wat je waard bent, begin je te twijfelen aan jezelf. Als je geen familie, vrienden of een ander netwerk rond jou hebt, voel je je al snel minderwaardig. Toen we enkele jaren geleden werkten rond cultuurparticipatie merkten we dat een grote drempel de kostprijs van het inkomkaartje is. Sinds enkele jaren is er de Gomorpas in Lier, waardoor deze drempel is weggewerkt. We merken echter nog altijd dat er nog drempels zijn voor mensen in armoede, het is nog altijd niet vanzelfsprekend om jezelf dingen te gunnen die je niet gewoon bent. Via Ons Gedacht ben ik bij Kunstproeven terecht gekomen. Hier leerde ik dat ik ook dingen kan. Dingen die voor anderen misschien logisch en vanzelfsprekend zijn, maar het betekende enorm veel voor mij dat ik ze nu ook deed. In het begin waren het geen echte kunstwerken maar dat maakte ook niet uit. Hier heb ik mijn eerste stappen gezet richting cultuur. We zijn naar voorstellingen geweest met de groep, musea gaan bezoeken en verschillende andere dingen. Ik heb hier verschillende keren aan deelgenomen, daardoor was het makkelijker om de stap te zetten om alleen te gaan. U BENT ONS GEKLAAG BEU, WIJ DE ARMOEDE! Armoederapport Lier 7

8 In de beginperiode van Ons Gedacht werkten we rond geldbeheer. Veel mensen zagen hun kans om hun hart eens goed te luchten. We maakten noteerden toen vooral de negateive punten en trokken hiermee naar het OCMW. Dit gaf ons het label van klagers. Dit jaar noteerden we de zwaktes maar ook de sterktes, we bekeken de kansen van het OCMW en de valkuilen. We bespraken deze nota met de werkers van het OCMW en we traden in dialoog met Hans Goedemé, stafmedewerker van het OCMW. Mensen in armoede namen het woord. Zo willen ze in de toekomst verder werken. Mensen in armoede willen erkend worden als volwaardige gesprekspartner. Want zolang er armoede is in Lier, willen we de dialoog openhouden. Vroeger vond ik mezelf helemaal niet arm. Ik benoemde dat ook zo niet. Door bij Ons gedacht te komen, geef ik mezelf wel dat label. Sindsdien durf ik ook mijn mond opentrekken en niet alleen voor mezelf. Beleidsmakers zien dit misschien als geklaag, maar als we niet vooruit geraken, mogen we dit toch zeggen.? NIEMAND KIEST VOOR EEN LEVEN IN ARMOEDE! We horen het vaak zeggen op Ons Gedacht vergaderingen, Ik heb er ook niet voor gekozen om hier te zitten. Dit hoor je zowel uit de mond van generatiearmen, zij die de armoede erfden van hun kansarme ouders, maar ook uit de mond van de nieuwe armen, zij die door omstandigheden in armoede zijn geraakt. In beide situaties is armoede iets dat je overkomt. Leven in armoede is voor niemand een bewuste keuze. Werkloos zijn is geen rustige manier van geld krijgen, het is best frustrerend om geen kans te krijgen om bij te dragen aan de samenleving. Ik weet nog goed hoe het voelde om werkloos te zijn. Ik voelde mij vooral nutteloos, ik droeg niets bij aan de samenleving. Een hele dag zat ik thuis en deed niks. Terwijl alle andere mensen s morgens opstonden om naar hun werk te gaan en s avonds thuis kwamen met het gevoel van iets gedaan te hebben. Langs de andere kant had ik geen energie en motivatie om recht te staan en op zoek te gaan naar iets om te doen. Ik had zoveel jaren lang gesolliciteerd, zonder succes. Ik had het allemaal opgegeven. Ik was leeg. 8 Armoederapport Lier

9 ARMOEDE, NIET ALTIJD JE EIGEN SCHULD! Samenlevingsopbouw ondersteunt maatschappelijk kwetsbare groepen bij het werken aan gemeenschappelijk ervaren problemen van uitsluiting en achterstelling. We versterken deze groepen waardoor mensen terug meer greep krijgen op de eigen situatie en hun omgeving. Hierdoor kunnen mensen (terug) deelnemen aan het beleid. Hiertoe doen we ook aan politiek. We willen dat de samenleving meer kansen biedt voor iedereen. Hiertoe zijn beleidskeuzes nodig. We werken aan / ijveren voor maatschappelijke structuren die armoede daadwerkelijk tegen gaan omdat we overtuigd zijn dat armoede niet alleen de schuld is van de mensen zelf. Voor de hogere klasse is op ziekenkas gaan een burnout, voor de middenklassers een depressie, bij mensen in armoede noemen ze het profiteren. PAS OP, SEBIET BEN JE OOK ARM! Bij Ons Gedacht zitten mensen die vroeger helemaal niet in armoede leefden. Door gebeurtenissen buiten hun eigen wil om, zijn zij in armoede beland. Armoederapport Lier 9

10 We noemen dit nieuwe armoede. Iedereen loopt het gevaar om bij de groep van mensen in armoede te belanden. Generatiearmen zijn geboren in een gezin in armoede. Hun leven is vaak één lange strijd om hieruit te geraken. Een moeizame strijd die maar enkele winnen. En eens iemand uit de armoede ontsnapt, is er steeds de angst om terug te vallen. Dit verhaal doet mij denken aan mijn eigen verleden. Ik heb in armoede geleefd, ik heb moeten rondkomen met weinig geld. Het is niet gemakkelijk geweest voor mij, er zijn slechte periodes geweest en er zijn er nog slechtere geweest. Ik ben er ondertussen uit geraakt, maar ik besef goed dat ik er nooit volledig uit zal zijn. Nu zit ik op de grens arm - niet arm, er mag niks gebeuren of ik val terug in die put. Het is enorm frustrerend om voortdurend met die angst te leven terug te vallen. ARMOEDE IS EEN ONRECHT! België is een welvarende democratie waar in principe ieders recht op een menswaardig bestaan gegarandeerd is. Maar de realiteit is anders. Door sociale uitsluiting en maatschappelijke achterstelling blijven nog veel mensen verstoken van hun grondrechten. Hun stem wordt niet gehoord. Ze leven vaak in wijken en dorpen waar de leefbaarheid in het gedrang komt. Samenlevingsopbouw / Ons Gedacht organiseert die maatschappelijk kwetsbare groepen. Samen met hen pakken opbouwwerkers gemeenschappelijke problemen aan die te maken hebben met grondrechten of met de leefbaarheid in hun buurt, stad, dorp of streek. De focus ligt op de verbetering van de kwaliteit van het leven en het samenleven. We doen dit omdat armoede een onrecht is! Toen heb ik Ons Gedacht leren kennen. Een paar mensen die ik op een avond had leren kennen, vertelden mij erover. Ik dacht dat het wel een goeie manier zou zijn om mensen te leren kennen. Meer had ik er in de eerste plaats niet echt van verwacht, maar het is toch helemaal anders uitgedraaid. Ik heb er meer geleerd dan ik op voorhand kon denken. Ik was een paar keer mee geweest naar de vergaderingen. In het begin durfde ik niet echt veel te zeggen, maar ik luisterde wel naar alles en iedereen. Het deed me goed om te horen dat er mensen in dezelfde situaties zaten als ik. Ik vond steun en vertrouwen bij de anderen, maar zeker ook raad en hulp op alle vlakken die je je maar kan inbeelden. Na een paar keer durfde ik mijn mening te delen met de anderen en zelf te vertellen over wat ik al allemaal het meegemaakt. De mensen luisterden naar mij! Dit was onvoorstelbaar voor mij, ik had dit nog nooit eerder meegemaakt. De mensen vonden mij niet dom! Dat was een fantastisch gevoel, ik kon ook vergaderen en over dingen meepraten. 10 Armoederapport Lier

11 ARMOEDE, EEN LAST OM TE DRAGEN! We horen dikwijls in onze vereniging dat het niet simpel is om het label in armoede te dragen. Armoede is sociale uitsluiting, armoede heeft een grote invloed op alle verschillende vlakken van het leven. Uit volgende getuigenissen komt naar boven dat armoede een zware last is om te dragen. Als je tevreden bent met wat je hebt kan je er nog iets van maken Als je een laag budget hebt, ben je sociaal arm, omdat je geen budget meer hebt. Er zijn verschillende soorten armoede, je heb t generatiearmoede, dat je erin geboren wordt, maar je hebt ook nieuwe armoede, er ineens in belanden. Lier is een kleine stad, iedereen kent iedereen. Bij de sociale kruidenier willen mensen verbergen dat ze van daar komen, ze voelen zich minderwaardig. Je eigen lichaamshouding is belangrijk, als je je minder voelt heb je sneller het gevoel dat je kleiner bent. Naar buiten komen helpt je vooruit! In de psychiatrie heb je niet eens zelf een sleutel van je kamer, Armoede is veel meer dan geen geld hebben! Mensen in armoede moeten heel veel regelen, als je bewindvoering hebt of budgetbeheer, ben je afhankelijk van regels en procedures. Armoede is als een spiegeleitje een feestmaaltijd wordt! Armoederapport Lier 11

12 2. Achtergrondinfo: Een kijk op armoede 2.1. Wat is armoede? Over het begrip armoede werd de voorbije jaren in wetenschappelijke kringen veel geschreven. Toch ontbreekt het nog steeds aan een algemeen aanvaard begrippenkader. Bijgevolg worden er meerdere definities en uiteenlopende termen gehanteerd. In de Vlaamse context (in beleid, praktijk en onderzoek) is er echter een ruime eensgezindheid omtrent twee inzichten die we als uitgangspunt nemen. Ten eerste stellen we dat armoede relatief is. Dit betekent dat armoede tijd- en plaatsgebonden is. Met andere woorden dienen we rekening te houden met de algemene levensstandaard die in een bepaalde samenleving gangbaar is. Ten tweede erkennen we dat armoede multidimensioneel is. Dit betekent dat armoede betrekking heeft op meerdere levensdomeinen zoals huisvesting, onderwijs, gezondheidszorg Deze twee inzichten worden vervat in de definitie van armoede geformuleerd door Vranken: Armoede is een netwerk van sociale uitsluitingen dat zich uitstrekt over meerdere gebieden van het individuele en collectieve bestaan. Het scheidt de armen van de algemene leefpatronen van de samenleving Armoedemeting Het feit dat er geen eenduidigheid bestaat over het begrip armoede, maakt dat er ook geen consensus bestaat over de manier waarop we armoede meten. We spreken van een directe of indirecte meting. Voorstanders van de indirecte meting kijken in hoofdzaak naar de middelen die noodzakelijk zijn om deel te nemen aan het maatschappelijk leven. In dit geval is het beschikbaar inkomen de belangrijkste indicator. Voorstanders van een directe meting van armoede kiezen voor deprivatie-indicatoren die rechtstreeks peilen naar de levensstandaard en het consumptieniveau. Daarnaast kan de meting van armoede kwantitatief en kwalitatief benaderd worden. Bij een kwantitatieve benadering leggen we ons toe op de armoede in cijfers. Een kwalitatieve benadering brengt de leefwereld van armoede in kaart. Bij de ontwikkeling van dit armoederapport willen we ons vooral toeleggen op het in kaart brengen van het multidimensionele karakter en het kwalitatieve aspect van armoede in Lier. Daarom zullen we in hoofdzaak directe indicatoren selecteren om Lierse armoede in kaart te brengen. 12 Armoederapport Lier

13 2.3. Armoedebarometer Decenniumdoelen 2017 Op 3 april 2007 lanceerde een platform van armoedeorganisaties en sociale bewegingen 1 de Decenniumdoelen Geef armoede geen kans. Vanuit de vaststelling dat in België 1,5 miljoen mensen in armoede leven en de inkomensongelijkheid blijft toenemen, roepen deze organisaties de overheden op om voorrang te geven aan de strijd tegen armoede Decenniumdoelen Decenniumdoelen 2017 schuift zes beleidsdoelstellingen voor de komende tien jaren naar voren: Een halvering van de gezondheidsongelijkheid tussen arm en rijk. Een halvering van het aantal gezinnen waar niemand werkt. Voor elk gezin, ongeacht de samenstelling, minstens een inkomen dat de Europese armoederisicodrempel bereikt. 2 Een toename van het aantal goede en betaalbare huurwoningen met eenheden, waarvan minstens de helft sociale woningen zijn. Een daling tot 3% van laaggeletterdheid en laaggecijferdheid bij jongeren, in alle onderwijsvormen en voor alle jongerengroepen. Mensen in armoede verbreden hun netwerken Armoedebarometer De ontwikkeling van de zes doelen wordt jaarlijks opgevolgd via de armoedebarometer. Het gaat over meetbare indicatoren die de evolutie van de armoedesituatie in Vlaanderen opvolgt. De zes barometers hebben dus betrekking op de domeinen gezondheid, arbeid, inkomen, wonen, onderwijs en samenleven. De armoedebarometer is samengesteld uit primaire en secundaire indicatoren. De primaire indicatoren geven vooral de sociale toestand van subpopulaties weer. De secundaire indicatoren geven meer inzicht in de aard van de problematiek en ondersteunen de primaire indicatoren (zie bijlage 1: gegevenstabellen opvolgingsrapport armoedebarometer 2010) Gegevens De nulmeting van de gegevens vond plaats in In 2009 vond een eerste meting plaats. In 2010 volgde de tweede actualisering. De gegevens die voor 2010 reeds geactualiseerd werden, zijn als bijlage (Bijlage 1: Gegevenstabellen opvolgingsrapport Vlaamse armoedebarometer 2010) terug te vinden in tabellen naast de resultaten van 2009 en Deze gegevens worden hier niet verder geanalyseerd. Voor een uitgebreide en beleidsaanbevelende analyse verwijzen we naar het opvolgingsrapport 2010 van onderzoeksgroep OASeS. In het tweede 1 ABVV, ACV, ACW, Minderhedenforum, Samenlevingsopbouw Vlaanderen, Socialistische Mutualiteiten en socioculturele verenigingen, Steunpunt Algemeen Welzijnswerk, Verbruikersateljee, Vlaams Netwerk van verenigingen waar armen het woord nemen, Vlaams Minderhedencentrum, Welzijnszorg en Cera 2 De Europese armoedegrens is de EU-SILC-norm (Statistics on Income and Living Conditions). Deze ligt op 60% van het mediaan equivalent inkomen. Voor een alleenstaande bedraagt deze 899 EUR per maand. Voor elke bijkomende volwassene wordt dat bedrag met 50% verhoogd, en voor elk kind met 30%. Armoederapport Lier 13

14 deel van dit rapport zal bij de vergelijking en toetsing van gegevens dieper ingegaan worden op de lokale context in Lier Interfederale armoedebarometer De interfederale armoedebarometer werd voor het eerst voorgesteld in 2009 in opdracht van de toenmalige staatssecretaris voor Armoedebestrijding Jean-Marc Delizée. Dit instrument heeft als voornaamste doel om het verschijnsel armoede beter bekend te maken in België. De Armoedebarometer toont aan hoe wijdverspreid armoede wel niet is en verduidelijkt enkele essentiële kenmerken ervan. Één burger op zeven in ons land leeft onder de armoedegrens. Armoede wordt vaak gekarateriseerd door onvoldoende inkomsten. In werkelijkheid betekent armoede meer dan louter geldgebrek en heeft het betrekking op alle aspecten van het leven van mensen in armoede. Door hun kwetsbaarheid liggen grondrechten en basisbehoeften zoals gezondheidszorg, werk, onderwijs, huisvesting, enz., voor hen immers vaak ver buiten hun bereik. De interfederale armoedebarometer is net als de Vlaamse armoedebarometer thematisch opgebouwd. Deze thema s lopen grotendeels gelijk: inkomen en schuld, gezondheidszorg, werk, onderwijs, wonen en deelname. De barometer wordt jaarlijks gepubliceerd. Voor de recentste resultaten verwijs ik naar de interactieve editie van de interfederale armoedebaromter voor De oorzaken van armoede De levensverhalen van mensen in armoede zijn zeer divers. Sommigen worden geboren in een gezin dat met armoede geconfronteerd wordt en slagen er in hun hele leven niet in om die armoede achter zich te laten. Anderen starten met meer kansen aan hun leven maar worden met armoede geconfronteerd na ziekte of andere tegenslag. De oorzaken van armoede zijn dan ook zeer complex. Afhankelijk van het referentiekader dat iemand hanteert, verandert ook het accent. De oorzaak van armoede kan op drie niveaus gesitueerd worden: Het niveau van de hele samenleving: de organisatie van de samenleving zorgt ervoor dat mensen in armoede in armoede blijven en dat er steeds opnieuw mensen in armoede bij komen. Het niveau van de organisaties en diensten: Mensen in armoede ervaren uitsluiting op heel veel verschillende plaatsen waar ze komen: op school, in bedrijven, bij verenigingen, in de buurt Het niveau van de arme zelf: De oplossing die mensen in armoede geven aan problemen werken niet altijd. Ze worden niet altijd aanvaard door de samenleving. Het permanent uitgesloten worden wreekt zich op het zelfvertrouwen van de arme. Als Samenlevingsopbouw Ons Gedacht willen we de nadruk van armoede leggen op het niveau van de hele samenleving. Het is niet aanvaardbaar dat een welvarende samenleving als de onze zo een grote groep mensen onvoldoende kansen geeft. We willen hierbij het aandeel van het individu niet volledig negeren. Soms maakt het individu keuzes die later aanleiding Armoederapport Lier

15 geven tot armoede. Het is echter belangrijk om de aanleiding voor de keuzes en voor de gevolgen ervan te kennen. Het individu reageert op basis van zijn eigen referentiekaders die onder andere het gevolg zijn van een jarenlang opgroeien in de samenleving Naast deze drie niveaus van armoede, kan ook een ongeval mensen tot armoede brengen. Dit ongeval kan zowel individueel (bijvoorbeeld werkloosheid of een arbeidsongeval) als collectief zijn (bijvoorbeeld een slechte economische situatie). Deze ongevallen hebben ongetwijfeld hun invloed op de armoedesituatie van mensen, het zou echter fout zijn hier te veel gewicht aan te geven. Bepaalde ongevallen doen zich immers meer voor bij een bepaalde groep van mensen. Bovendien is er een merkbaar verschil in de kracht om aan deze tegenslagen het hoofd te bieden. Beiden zijn geen toeval, maar zijn het gevolg van sociale uitsluiting Een kijk op armoedebestrijding Armoedebestrijding moet ook op deze drie niveaus gevoerd worden. Als Samenlevingsopbouw / Ons Gedacht willen we initiatieven op deze drie niveaus aanmoedigen. Armoedebestrijding is een taak van het lokale en bovenlokale beleid. Als Samenlevingsopbouw willen we dan ook het beleid stimuleren om maatregelen te nemen die de reproductie van armoede moet tegen gaan en die de kansen van mensen in armoede om uit de armoede te geraken vergroten. Daarnaast willen we bestuurders op elk niveau aansporen om bij elke beleidsbeslissing de impact op mensen in armoede te evalueren. Organisaties en diensten: mensen in armoede nemen minder dan anderen deel aan verschillende organisaties en diensten. Ze stromen meer dan proportioneel uit zonder diploma, nemen minder deel aan culturele activiteiten, zijn minder aanwezig in het verenigingsleven Het is echter net voor hen dat deelname een belangrijke hefboom kan betekenen. Vandaar dat we aandacht vragen voor het verhogen van de kansen om te participeren. Hiervoor is drempelverlagend werken nodig. De arme zelf: De persoon die in armoede leeft, heeft nood aan meer mogelijkheden om zijn leven vorm te geven. Dit vereist een persoonlijke groei van de persoon zelf. Om zelf aan de eigen armoedesituatie te werken : a. Vereist geloof in het eigen kunnen en de kracht hebben om aan de eigen situatie te kunnen werken. b. Vereist inzicht hebben in de eigen situatie en anderen kunnen mobiliseren om mee te werken aan de verbetering ervan. c. Vereist deelname aan brede sociale verbanden. ARMOEDE IS EEN ONRECHT, EEN ZAAK DIE ÉÉNIEDER AANBELANGT! Armoederapport Lier 15

16 3. Cijfergegevens Met dit cijfergedeelte willen we vertrekkend van objectieve informatie, een kijk geven op armoede in Lier. We verzamelden, net als de Vlaamse en interfederale barometer, cijfers over verschillende domeinen. Deze domeinen zijn gezondheid, werk, inkomen, wonen, onderwijs/vorming en vrijetijdsparticipatie. We leiden het geheel in met enkele demografische kenmerken van Lier. Per domein werden een aantal indicatoren met bijhorende gegevens opgenomen. De gegevens werden verzameld op basis van verschillende databanken. Heel wat gegevens uit deze databanken werden geïntegreerd in het Sociaal kompas van het steunpunt Sociale Planning van de provincie Antwerpen. Daarnaast werd de gemeentelijke profielschets van lokale statistieken geconsulteerd. Naast de indicatoren en gegevens over de zes domeinen, werden er een aantal demografische gegevens opgenomen om de lokale situatie beter te duiden Demografie Bevolkingsloop INWONERS(EVOLUTIE) gemeente [1] [2] [3] [4] [5] [6] LIER ,7 5, Vlaanderen ,8 4, Prov. Antwerpen ,0 4, [1] Aantal inwoners (1 jan 1998) (sociaal kompas) [2] Aantal inwoners (1 jan 2008) (sociaal kompas) [3] Aantal inwoners (1 jan 2018) (sociaal kompas) [4] Aantal inwoners: gemiddelde evolutie per jaar ( ) (FOD economie) [5] Aantal inwoners: gemiddelde jaarlijkse evolutie per 1000 inwoners ( ) (FOD economie) [6] Aantal inwoners (1 jan 2010) (FOD economie) Realtieve groei aantal Inwoners ( ) , Lier Vlaanderen Prov Antwerpen 16 Armoederapport Lier

17 NATUURLIJKE BEVOLKINGSAANGROEI gemeente [1] [2] [3] [4] [5] [6] Lier 350,4 10,6 325,8 9,85 24, Vlaanderen 63517,6 10,4 56,764,4 9, Prov Antwerpen 18570, ,4 9, [1] Geboorten: gemiddeld aantal per jaar ( ) [2] Geboorten: gemiddeld aantal per jaar per 1000 inwoners ( ) [3] Overlijdens: gemiddeld aantal per jaar ( ) [4] Overlijdens: gemiddeld aantal per jaar per 1000 inwoners ( ) [5] Gemiddelde natuurlijke bevolkingsaangroei ( ) [6] Gemiddelde natuurlijke bevolkingsaangroei per 1000 inwoners ( ) MIGRATIESALDO gemeente [1] [2] [3] Lier 223 9,4 0,28 Vlaanderen ,3-0,02 Provincie Antwerpen ,23 [1] Migratiesaldo: inwijking-uitwijking (2007) [2] Migratiesaldo: gemiddeld ( ) [3] Migratiesaldo: gemiddeld aantal per jaar per 1000 inwoners ( ) TOELICHTING Tussen 1 januari 1998 en 1 januari 2008 stijgt het bevolkingsaantal van naar In absolute cijfers betreft het een stijging van bewoners, een relatieve stijging van 5,3%. Hiermee is de bevolkingsaangroei in Lier groter dan in Vlaanderen en in de provincie Antwerpen. Als we deze bevolkingsloop verder analyseren, kunnen we stellen dat de bevolkingsgroei eerder een migratoire dan een natuurlijke groei betreft. Zo is de natuurlijke bevolkingsaangroei beperkt en lager dan in Vlaanderen / in de provincie Antwerpen. Het migratiesaldo ligt echter significant hoger. Armoederapport Lier 17

18 Mediaan Provincie Antwerpen: 4,68 Vlaanderen: 4,22 Essen Hoogstraten Kalmthout Wuustwezel Baarle-Hertog Ravels Rijkevorsel Merksplas Stabroek Kapellen Brasschaat Brecht Malle Arendonk Turnhout Oud-Turnhout Beerse Vosselaar Mol -4,88-0,00 0,01-3,00 3,01-4,22 4,23-4,68 4,69-7,00 7,01-10,00 10,01-14,41 Antwerpen Schoten Schilde Zwijndrecht Wijnegem Wommelgem Borsbeek Ranst Mortsel Boechout Edegem Hemiksem Hove Aartselaar Schelle Kontich Lint Lier Niel Bornem Boom Rumst Duffel Puurs Willebroek Sint-Katelijne-Waver Sint-Amands Zoersel Lille Kasterlee Vorselaar Zandhoven Grobbendonk Herentals Olen Nijlen Herenthout Berlaar Westerlo Heist-op-den-Berg Hulshout Putte Herselt Geel Laakdal Retie Meerhout Dessel Balen Mechelen Bonheiden Aantal inwoners: gemiddelde jaarlijkse evolutie per 1000 inwoners ( ) Mediaan Provincie Antwerpen: 0,28 Vlaanderen: -0,02 Essen Hoogstraten Kalmthout Wuustwezel Baarle-Hertog Ravels Rijkevorsel Merksplas Stabroek Kapellen Brasschaat Brecht Malle Arendonk Turnhout Oud-Turnhout Beerse Vosselaar Mol -4, ,64-2, ,08-0, ,01 0,08-0,28 0,28-0,94 1,03-2,70 2,70-5,05 Antwerpen Schoten Schilde Zwijndrecht Wijnegem Wommelgem Borsbeek Ranst Mortsel Boechout Edegem Hemiksem Hove Aartselaar Schelle Kontich Lint Lier Niel Bornem Boom Rumst Duffel Puurs Willebroek Sint-Katelijne-Waver Sint-Amands Zoersel Lille Kasterlee Vorselaar Zandhoven Grobbendonk Herentals Olen Nijlen Herenthout Berlaar Westerlo Heist-op-den-Berg Hulshout Putte Herselt Geel Laakdal Retie Meerhout Dessel Balen Mechelen Bonheiden Migratiesaldo: gemiddeld per 1000 inwoners ( ) 18 Armoederapport Lier

19 Leeftijd LEEFTIJDSKLASSEN (20 JAAR) / LEEFTIJDSKLASSEN (AANDEEL) gemeente [1] [2] [3] [4] [5] Lier Lier percentages 21,2 24,7 28,6 19,9 5,6 Vlaanderen percentages 22,1 25, ,9 4,7 Prov Antwerpen percentages 22,4 25,6 28,8 18,6 4,7 [1] 0-19 jarigen: aantal (1 jan 2008) [2] jarigen: aantal (1 jan 2008) [3] jarigen: aantal (1 jan 2008) [4] jarigen: aantal (1 jan 2008) [5] 80+ jarigen: aantal (1 jan 2008) BEVOLKINGSPIRAMIDE Bevolkingspiramide Lier 2008 Armoederapport Lier 19

20 Bevolkingspiramide België 2010 GRIJZE DRUK gemeente LIER Vlaanderen Provincie Antwerpen [1] [2] [3] [4] 45,25 47,83 53,68 5,85 39,51 43,49 53,64 10,14 Provincie Antwerpen 40,09 42,79 52,09 9,31 [1] Grijze druk: 60+ jarigen, in procent van jarigen (1 jan 1998) [2] Grijze druk: 60+ jarigen, in procent van jarigen (1 jan 2008) [3] Grijze druk: 60+ jarigen, in procent van jarigen (1 jan 2018) [4] Grijze druk: lange termijn evolutie ( ) TOELICHTING Lier vertoont qua leeftijdsklassen een beeld dat vergelijkbaar is met het Vlaamse/ Belgische. De bevolkingspiramide toont een oververtegenwoordiging rtegenwoordiging van de veertig-plussers aan. Dit is significant sterker in Lier dan in de rest van Vlaanderen. Ook het aandeel ouderen is groter. Dit maakt de grijze druk groter in Lier dan in de rest van Vlaanderen. Het cijfer over de lange termijn evolutie geeft aan dat het aandeel 60-plussers in de toekomst trager zal stijgen dan in de rest van Vlaanderen. Dit is ongetwijfeld het nu al hoge aandeel van deze bevolkingsgroep. Volgens de prognose voor 2018 zal de Lierse situatie dichter bij het Antwerps / Vlaams gemiddelde komen te liggen. 20 Armoederapport Lier

21 Mediaan Provincie Antwerpen: 22,44 Vlaanderen: 22,08 Essen Hoogstraten Kalmthout Wuustwezel Baarle-Hertog Ravels Merksplas Rijkevorsel Stabroek Kapellen Brasschaat Brecht Malle Arendonk Turnhout Oud-Turnhout Beerse Vosselaar Mol 19,59-20,74 21,04-22,08 22,14-22,44 Antwerpen Zwijndrecht Schoten Schilde Wijnegem Wommelgem Zoersel Zandhoven Vorselaar Lille Kasterlee Retie Dessel 22,45-23,00 23,04-23,97 24,07-25,52 Borsbeek Ranst Mortsel Boechout Edegem Hemiksem Hove Aartselaar Schelle Kontich Lint Lier Nijlen Grobbendonk Herentals Herenthout Olen Geel Meerhout Balen Niel Bornem Boom Rumst Puurs Willebroek Sint-Amands Duffel Sint-Katelijne-Waver Berlaar Heist-op-den-Berg Hulshout Putte Westerlo Herselt Laakdal Mechelen Bonheiden 0-19 jarigen: percentage inwoners (1 jan 2008) Mediaan Provincie Antwerpen: 4,27 Vlaanderen: 4,69 Essen Hoogstraten Kalmthout Wuustwezel Baarle-Hertog Ravels Merksplas Rijkevorsel Stabroek Kapellen Brasschaat Brecht Malle Arendonk Turnhout Oud-Turnhout Beerse Vosselaar Mol 2,54-2,97 3,03-3,89 3,95-4,27 4,27-4,69 Antwerpen Zwijndrecht Schoten Schilde Wijnegem Wommelgem Zoersel Zandhoven Vorselaar Lille Kasterlee Retie Dessel 4,77-5,00 5,00-5,99 6,06-6,25 Borsbeek Ranst Mortsel Boechout Edegem Hemiksem Hove Aartselaar Schelle Kontich Lint Lier Nijlen Grobbendonk Herentals Herenthout Olen Geel Meerhout Balen Niel Bornem Boom Rumst Puurs Willebroek Sint-Amands Duffel Sint-Katelijne-Waver Berlaar Heist-op-den-Berg Hulshout Putte Westerlo Herselt Laakdal Mechelen Bonheiden 80+ jarigen: percentage inwoners (1 jan 2008) Armoederapport Lier 21

22 Huishoudens PRIVATE EN COLLECTIEVE HUISHOUDENS 4 gemeente [1] [2] [3] [4] LIER , Vlaanderen , Provincie Antwerpen , [1] Private huishoudens: aantal (1 jan 2004) [2] Personen in private huishoudens: aantal (1 jan 2004) [3] Gemiddeld aantal personen per privaat huishouden (1 jan 2004) [4] Personen niet verblijvend in private huishoudens: aantal (1 jan 2004) ALLEENSTAANDEN ZONDER KINDEREN gemeente [1] [2] [3] [4] LIER % Vlaanderen ,89% Provincie Antwerpen ,64% [1] Alleenstaande mannen zonder kinderen: aantal (1 jan 2006) [2] Alleenstaande vrouwen zonder kinderen: aantal (1 jan 2006) [3] Alleenstaande vrouwen en mannen zonder kinderen: aantal (1 jan 2006) [4] Aandeel alleenstaande vrouwen en mannen zonder kinderen tov totale huishoudens( 1 jan 2006) ALLEENSTAANDEN MET KINDEREN gemeente [1] [2] LIER Vlaanderen Provincie Antwerpen [1] Alleenstaande vader met max 5 kinderen: aantal (1jan 2006) [2] Alleenstaande moeder met max 5 kinderen: aantal (1jan 2006) 4 Kloostergemeenschappen, rusthuizen, weeshuizen, verplegingsinrichtingen, gevangenissen 22 Armoederapport Lier

23 ALLEENSTAANDEN ZONDER KINDEREN + ALLEENSTAANDEN MET KINDEREN gemeente [1] [2] LIER ,02 Vlaanderen ,70 Provincie Antwerpen ,72 [1] Alleenstaande mannen en vrouwen, alleenstaande vaders en moeders met max 5 kinderen: aantal (1 jan 2006) [2] Alleenstaande mannen en vrouwen, alleenstaande vaders en moeders met max 5 kinderen, in procent van de huishoudens (1 jan 2006) TOELICHTING Bij het aantal alleenstaanden en alleenstaande ouders met kinderen, scoort Lier haast gelijk aan de provincie. De provincie Antwerpen scoort hier significant hoger dan de rest van Vlaanderen. Deze groep wordt gekenmerkt door een verhoogd armoederisico (cfr. armoedebarometer Decenniumdoelen). Armoederapport Lier 23

24 Mediaan Provincie Antwerpen: 2,52 Vlaanderen: 2,40 Essen Hoogstraten Kalmthout Wuustwezel Baarle-Hertog Ravels Rijkevorsel Merksplas Stabroek Kapellen Brasschaat Brecht Malle Arendonk Turnhout Oud-Turnhout Beerse Vosselaar Mol 2,04-2,30 2,30-2,40 2,40-2,51 2,51-2,60 2,60-2,79 Antwerpen Schoten Schilde Zwijndrecht Wijnegem Wommelgem Borsbeek Ranst Mortsel Boechout Edegem Hemiksem Hove Aartselaar Schelle Kontich Lint Lier Niel Bornem Boom Rumst Duffel Puurs Willebroek Sint-Katelijne-Waver Sint-Amands Zoersel Lille Kasterlee Vorselaar Zandhoven Grobbendonk Herentals Olen Nijlen Herenthout Berlaar Westerlo Heist-op-den-Berg Hulshout Putte Herselt Geel Laakdal Retie Meerhout Dessel Balen Mechelen Bonheiden Gemiddeld aantal personen per privaat huishouden (1 jan 2004) Mediaan Provincie Antwerpen: 26,30 Vlaanderen: 32,70 Essen Hoogstraten Kalmthout Wuustwezel Baarle-Hertog Ravels Rijkevorsel Merksplas Stabroek Kapellen Brasschaat Brecht Malle Arendonk Turnhout Oud-Turnhout Beerse Vosselaar Mol 20,35-22,76 23,07-24,66 25,12-26,30 26,34-32,70 32,79-39,44 50,64 Antwerpen Schoten Schilde Zwijndrecht Wijnegem Wommelgem Borsbeek Ranst Mortsel Boechout Edegem Hemiksem Hove Aartselaar Schelle Kontich Lint Lier Niel Bornem Boom Rumst Duffel Puurs Willebroek Sint-Katelijne-Waver Sint-Amands Zoersel Lille Kasterlee Vorselaar Zandhoven Grobbendonk Herentals Olen Nijlen Herenthout Berlaar Westerlo Heist-op-den-Berg Hulshout Putte Herselt Geel Laakdal Retie Meerhout Dessel Balen Mechelen Bonheiden Percentage huishoudens met geringere bestaanszekerheid (2006) 24 Armoederapport Lier

25 Vreemde nationaliteit BEVOLKINGSSAMENSTELLING NAAR NATIONALITEIT gemeente [1] [2] [3] Lier Vlaanderen Provincie Antwerpen [1] Aantal Belgische inwoners (1 jan 2010) [2] Aantal Vreemde inwoners (1 jan 2010) [3] Aantal inwoners (1 jan 2010) gemeente [1] [2] [3] [4] [5] [6] Lier Vlaanderen Provincie Antwerpen [1] Inwoners met vreemde nationaliteit (HDI > 0.9, Nederland): aantal (1 jan 2007) [2] Inwoners met vreemde nationaliteit (HDI > 0.9, Zuid-Europa): aantal (1 jan 2007) [3] Inwoners met vreemde nationaliteit (HDI > 0.9, andere landen): aantal (1 jan 2007) [4] Inwoners met vreemde nationaliteit (HDI < 0.9, Marokko, Turkije): aantal (1 jan 2007) [5] Inwoners met vreemde nationaliteit (HDI < 0.9, Europa excl. Turkije): aantal (1 jan 2007) [6] Inwoners met vreemde nationaliteit (HDI < 0.9, andere landen): aantal (1 jan 2007) De selectie van landen met een (zeer) hoge sociale ontwikkeling steunt op de Human Development Index van de Verenigde Naties. In 2005 hadden 29 landen een index hoger dan 0,9 en wel alle vroegere West-Europese landen en negen andere landen. Het aandeel van die landen in de wereldbevolking bedroeg 15 % Belg Lier niet-belg Lier Aandeel niet- Belg: Lier Aandeel niet- BelgVlaanderen Aandeel niet- Belg Provincie Antwerpen ,18% 4,03% 4,00% 4,08% 3,52% 3,18% 3,04% 3,00% 2,97% 3,10% 3,11% 4,87% 4,86% 4,86% 4,93% 4,71% 4,60% 4,67% 4,78% 4,91% 5,15% 5,40% 6,52% 6,51% 6,50% 6,57% 6,19% 5,92% 6,05% 6,25% 6,45% 6,84% 7,21% Armoederapport Lier 25

26 008% 006% 004% 002% 000% Aandeel niet-belg - Lier Aandeel niet-belg - Vlaanderen Aandeel niet-belg Provincie Antwepren Top vijf vreemdelingen, toestand op 1 januari 1997 en 2007, Lier nationaliteit: Turkije 602 nationaliteit: Turkije 256 nationaliteit: Marokko 290 nationaliteit: Nederland 179 nationaliteit: Nederland 156 nationaliteit: Marokko 112 nationaliteit: Verenigd Koninkrijk 86 nationaliteit: Verenigd Koninkrijk 55 nationaliteit: Duitsland 28 nationaliteit: Duitsland 45 VREEMDELINGEN DIE BELG WERDEN Lier Lier per 100 inwoners 0,72% 0,52% 0,30% 0,21% 0,28% 0,19% 0,21% 0,24% Vlaams Gewest per 100 inwoners 0,42% 0,44% 0,29% 0,21% 0,21% 0,21% 0,22% 0,23% Provincie Antwerpen 0,62% 0,78% 0,45% 0,31% 0,30% 0,29% 0,32% 0,35% per 100 inwoners AANTAL INWONERS VAN VREEMDE AFKOMST NAAR NATIONALITEIT, 2008 Totale bevolking Oude Belgen Nieuwe Belgen + nageslacht Nageslacht nieuwe Belgen Nieuwe Belg geworden Vreemdelingen Vreemde afkomst LIER Vlaanderen Prov. Antwerpen LIER % 100,0% 89,3% 7,3% 2,0% 5,3% 3,4% 10,7% Vlaanderen % 100,0% 86,7% 7,5% 2,3% 5,2% 5,8% 13,3% Prov. Antwerpen % 100,0% 81,6% 10,7% 3,2% 7,5% 7,7% 18,4% 26 Armoederapport Lier

27 Totaal Europese Unie Andere landen Europa Turkije apart Totaal Azie Marokko Totaal Afrika Totaal Amerika Totaal Oceanie Niet-Eu- Ropese afkomst LIER Vlaanderen Prov. Antwerpen LIER % 0,2% 0,1% 3,6% 1,2% 1,1% 1,7% 0,1% 0,0% 6,6% Vlaanderen % 0,2% 0,2% 1,6% 1,4% 1,9% 2,9% 0,3% 0,0% 6,2% Prov. Antwerpen % 0,2% 0,3% 1,5% 2,2% 4,2% 5,5% 0,5% 0,0% 9,7% Cijfers met betrekking tot vreemde nationaliteit geven slechts een zeer beperkt beeld over de aanwezige etnisch-culturele diversiteit. Naturalisaties en geboorten uit in België verblijvende vreemdelingen verdwijnen uit de nationaliteitsstatistieken. Jan Hertogen maakte prognoses op basis van het aantal vreemdelingen op basis van nationaliteit en het aantal Belgwordingen na Vervolgens wordt een 'reproductiecoëfficient' toegepast. Voor Europese vreemdelingen wordt een periode van 48 jaar verrekend om hun aanwezigheid te verdubbelen, voor niet-europese 24 jaar. De cijfers van Hertogen zijn vaak betwist. Andere informatie over de afkomst van vreemdelingen is echter niet beschikbaar. AANTAL EN AANDEEL INWONERS VAN VREEMDE AFKOMST NAAR NATIONALITEIT Jaar % vreemde afkomst totale bevolking Oude Belgen Vreemde afkomst Europese Afkomst Niet- Europese afkomst Vluchtelingen afkomst ,7% ,1% ,4% ,5% ,6% ,0% ,1% ,5% ,7% ,2% ,6% ,8% ,0% ,3% ,4% ,6% ,9% ,1% ,7% Armoederapport Lier 27

28 PERCENTAGE INWONERS VAN VREEMDE AFKOMST Lier 4,7% 5,4% 5,6% 6,1% 6,7% 7,6% 8,0% 8,4% 8,9% 10,7% Provincie Antwerpen 7,8% 8,6% 9,6% 10,4% 11,3% 12,2% 13,1% 14,5% 16,2% 18,4% Vlaanderen 6,3% 6,8% 7,4% 7,9% 8,5% 9,2% 9,9% 10,7% 11,9% 13,3% België 13,3% 14,0% 14,7% 15,2% 15,9% 16,6% 17,7% 18,8% 20,1% 21,6% 25% 20% Lier 15% 10% 05% Provincie Antwerpen Vlaanderen 00% België TOELICHTING Cijfers met betrekking tot vreemde nationaliteit geven slechts een zeer beperkt beeld over het armoederisico van bepaalde etnisch-culturele minderheden. Het armoederisico voor huishoudens van allochtone afkomst is groter dan voor de traditioneel Belgische huishoudens. Volgens het Joint Report on Social Inclusion van de EU is België met 52,6% koploper voor wat betreft het verschil tussen het armoederisico van Belgen en van mensen met minstens één ouder die niet in België geboren is ( (European Commission, 2010). Dit werd al eerder aangetoond door een onderzoek van Van Robaeys, Vranken, Perrin en Martiniello (2007). Zij diversifieerden de groep personen van buitenlandse herkomst. Ze toonden aan dat 55,6% van de Belgische Marokkanen in 2001 over een inkomen beschikte dat lager was dan 60% van het mediaan inkomen, tegenover 12,7% bij de totale Belgische bevolking Gezondheid Om het grondrecht gezondheid in Lier te illustreren willen we gebruik maken van de omgevingsanalyse die Samenlevingsopbouw Antwerpen provincie vzw maakte over de toegankelijkheid van de gezondheidszorg in Lier. We bespraken dit thema op de Ons Gedachtvergaderingen, we praatten met sleutelfiguren van verschillende diensten en organisaties en we deden gezondheidsbabbels met bezoekers van sociale kruidenier t Hofke, dienstencentrum De Waaier van het OCMW, D Amandelboom en Ons Gedacht. Hieronder de belangrijkste conclusies. 28 Armoederapport Lier

29 Mensen in armoede hebben meer gezondheidsproblemen De gezondheidsbabbels leveren de volgende resultaten: Maar liefst meer dan 3/4de van de bevraagden ervaart specifieke gezondheidsproblemen. De meest voorkomende problemen zijn Rugpijn 31 / 77 Psychische problemen 30 / 77 Hoge bloeddruk 19 / 77 Artrose 15 / 77 Hartproblemen 8 / 77 Diabetes 7 / 77 Totaal 77 / 77 Wanneer we de bevraagden hun eigen gezondheid laten inschatten zien we dat nog niet de helft zich gezond voelt. Zich al dan niet gezond voelen Voelt zich gezond 37 / 77 Voelt zich soms gezond, soms ongezond 11 / 77 Voelt zich ongezond 26 / 77 Geen antwoord 3 / 77 Totaal 77 / 77 We zien de conclusies uit de literatuur bevestigd in Lier: armoede knaagt zowel aan de geestelijke als de fysieke gezondheid van mensen Mensen in armoede hebben minder toegang tot de gezondheidszorg UITSTELLEN GEZONDHEIDSZORGEN Uit de gezondheidsbabbels blijkt dat heel wat mensen gezondheidszorgen uitstellen. Uitstellen gezondheidszorgen Ja 43 / 77 Neen 33 / 77 Geen antwoord 1 / 77 Totaal 77 / 77 De gezondheidszorgen die uitgesteld worden zijn (mensen mochten verschillende zorgverstrekkers aanduiden): Huisarts (26), Tandarts (25), Kinesist (16), Ziekenhuisopname (13), Specialist (11), Psycholoog of psychiater (10), Gynaecoloog (9), Armoederapport Lier 29

30 Uit de gezondheidsbabbels blijkt dat slechts 22% van de bevraagden hun huisarts met de derdebetalersregeling 5 werkt. Al dan niet met derdebetalersregeling werken Ja, werkt met derdebetalersregeling 17 / 77 Neen, werkt niet met derdebetalersregeling 29 / 77 Weet niet of huisarts met derdebetalersregeling werkt 21 / 77 Wordt geregeld via het OCMW 7 / 77 Geen antwoord 2 / 77 Ziekenkas is niet in orde 1 / 77 Totaal 77 / 77 FINANCIËLE PROBLEMEN TEN GEVOLGE VAN GEZONDHEIDSZORGEN Uit de gezondheidsbabbels blijkt dat heel wat mensen schulden hebben ten gevolge van gezondheidszorgen. Hebben van een afbetalingsplan Ja 30 / 77 Neen 43 / 77 Geen antwoord 4 / 77 Totaal 77 / 77 EVENTUELE MAATREGELEN OCMW Het OCMW van Lier werkt niet met een medische kaart 6. Er zijn geen systematische maatregelen. D.w.z. dat er geen algemene regel is maar dat het OCMW zoekt naar een gepaste dienstverlening per individuele situatie. Soms gebeurt er een individuele ten laste neming van ziekenhuisfacturen. De ten laste neming kan geheel of gedeeltelijk zijn. Er gebeurt opvolging en er wordt gekeken wat de resultaten zijn. Het OCMW geeft soms ook apotheektoelagen; (soms 100%, soms 50%). Een voorwaarde is wel dat cliënten een globaal medisch dossier hebben bij een huisarts. Uit de gezondheidsbabbels blijkt dat het OCMW slechts bij een beperkt aantal bevraagden ooit tussenkwam bij medische kosten. Dit terwijl toch een groep bevraagd werd die in precaire financiële omstandigheden leeft. 5 Wanneer de huisarts de derdebetalersregeling toepast moet de patiënt enkel het remgeld betalen. De huisarts regelt de rest van het geld rechtstreeks met het ziekenfonds van de patiënt. Zo moet de patiënt geen geld meer voorschieten. 6 Dit is een document waardoor het OCMW zich er t.a.v. de zorgverlener toe verplicht om de kosten van (bepaalde) medische prestaties gedurende een bepaalde termijn ten laste te nemen. 30 Armoederapport Lier

31 Ooit tussenkomst OCMW voor medische kosten Ja 14 / 77 Neen, nooit gevraagd 48 / 77 Neen, gevraagd maar niet gekregen 12 / 77 Geen antwoord 3 / 77 Totaal 77 / 77 Voor mensen zonder papieren is de toegankelijkheid van de gezondheidszorg een probleem. Voor hen bestaat de procedure dringende medische hulp. Sleutelfiguren ervaren problemen bij de toepassing van deze procedure. Zij vinden dat het OCMW effectiever zou moeten werken voor mensen zonder papieren. Er zou meer directere begeleiding moeten zijn zodat mensen zonder papieren beter hun weg zouden vinden. De papierwinkel voor mensen zonder papieren zou minder moeten zijn. Ook het OCMW zelf vindt de procedure dringende medische hulp moeilijk. TANDZORG Uit de gezondheidsbabbels blijkt dat tandzorg een groot probleem is. Slechts 35% gaat naar de tandarts voor een preventief onderzoek. 47% gaat enkel als hij/zij tandpijn heeft. Gaat naar de tandarts Alleen bij pijn 36 / 77 (Soms) preventief 27 / 77 Heeft geen tanden meer 6 / 77 Gaat nooit naar de tandarts 3 / 77 Geen antwoord 5 / 77 Totaal 77 / Geestelijke gezondheidsproblemen en de toegankelijkheid van de geestelijke gezondheidszorg Zowel mensen in armoede als hulpverleners geven aan dat de problemen op vlak van geestelijke gezondheid erg groot zijn. Tegelijkertijd zijn er grote problemen wat de toegankelijkheid van de geestelijke gezondheidszorg betreft. Het aanbod van de geestelijke gezondheidszorg is onvoldoende gekend bij veel mensen. Uit de gezondheidsbabbels blijkt dat slechts één op drie van de bevraagden weet waar hij eventueel terecht wanneer hij met zichzelf in de knoop zit. Of het psychisch moeilijk heeft. Al dan niet kennen van plekken waar je terecht kan met psychische problemen Ik weet het niet 28 / 77 Ja 26 / 77 Neen 17 / 77 Geen antwoord 6 / 77 Totaal 77 / 77 De plaatsen die mensen kennen zijn (mensen mochten meerdere plaatsen aangeven): d Amandelboom (5), Centrum Geestelijke Gezondheidszorg De Pont (5), Ons Gedacht (4), Straathoekwerk (3), PAAZ (3), Psycholoog (2), Huisarts (2), Psychiatrisch ziekenhuis Duffel (1), Armoederapport Lier 31