Fact sheet. Demografische ontwikkelingen: aantal jonge ouderen gaat sterk toenemen in Amsterdam. nummer 6 november 2004

Transcriptie

1 Fact sheet nummer 6 november 24 Demografische ontwikkelingen: aantal jonge ouderen gaat sterk toenemen in Deze Fact sheet is tot stand gekomen in samenwerking met de Dienst Ruimtelijke Ordening. Het inwonertal van is in 23 met ruim 2.5 personen tot inwoners toegenomen. Deze groei is sterker dan in de twee voorafgaande jaren toen het aantal inwoners met slechts enkele honderden steeg. De grotere bevolkingstoename is voornamelijk veroorzaakt door de gestegen vestiging van het aantal jongeren tussen de 17 en 25 jaar vanuit andere plaatsen in het land én het verminderde vertrek naar het binnenland. Hoewel het vertrek afnam, blijken wel steeds meer allochtonen naar de regio door te stromen. De vestiging vanuit het buitenland nam sterk af zodat het buitenlandse vestigingsoverschot een ondergeschikte rol speelde. Het overschot dat lange tijd een grote invloed op de ontwikkeling van het inwonertal had, daalde in 23 tot slechts iets meer dan 1. personen. De natuurlijke aanwas ligt al een aantal jaren op een hoog niveau en droeg ook in 23 bij aan de stijging van het aantal inwoners. Naar verwachting zal de bevolking in 23 gestegen zijn tot 835. inwoners, een toename van bijna 1. personen. Hierbij is verondersteld dat de jaarlijkse woningproductie, die de laatste jaren bij de plannen achterbleef, weer op gang komt. Volgens de woningbouwprogrammering zullen de eerste jaren 3. woningen aan de woningvoorraad worden toegevoegd. Daarna zal de jaarlijkse toename 2.5 woningen bedragen. IJburg zal hierbij het belangrijkste nieuwbouwproject zijn. 2 Ontwikkeling van het aantal inwoners in, x binnenlands migratiesaldo buitenlands migratiesaldo natuurlijke aanwas toe-/afname van het aantal inwoners

2 2 Demografische ontwikkelingen in 23 stand per : geboorte sterfte natuurlijke aanwas 4.48 e 4.48 binnenlands vertrekoverschot buitenlands vestigingsoverschot totale vertrekoverschot e natuurlijke aanwas + migratiesaldo administratieve correctie toename aantal inwoners e stand per : Bron: O+S De economische recessie en de aangescherpte toelatingseisen zorgen ervoor dat de buitenlandse vestiging momenteel vrij laag is, waardoor er wat meer ruimte op de woningmarkt komt. De vestiging uit de rest van het land neemt hierdoor de komende jaren toe en het vertrek naar het binnenland af. Tegelijkertijd is verondersteld dat de opgelopen vertraging in de woningbouw snel wordt ingelopen, waardoor het binnenlandse vertrekoverschot tijdelijk vrijwel verwaarloosbaar zal zijn. De groei van het aantal inwoners zal de eerste jaren daarom wat hoger liggen dan in de periode daarna. De bevolking veroudert, maar anders dan in de rest van het land, is er geen sprake van vergrijzing. Het aantal jonge ouderen personen van 55 tot en met 69 jaar neemt wel toe, maar het aantal personen van jaar en ouderen de doelgroep ouderen blijft zeker tot medio 22 afnemen. Door de veroudering en de individualisering neemt vooral het aantal oudere eenpersoonshuishoudens sterk toe. Nog geen geboortedaling in Vanaf het midden van de jaren negentig ligt het niveau van de geboorte in op een aanzienlijk hoger niveau dan in de jaren daarvoor. Het Centraal Bureau voor de Statistiek constateerde dat in de jaren negentig een relatie ontstond tussen de economische conjunctuur en de hoogte van de geboorte. In de eerste helft van de jaren negentig had de economische terugval voor een afname van de geboorte gezorgd. Kort daarop sloeg de baisse om in een hoogconjunctuur en steeg met een vertraging van een à twee jaar de geboorte weer. Door het toegenomen vertrouwen in de eigen financiële situatie waren veel mensen tot (de eerder uitgestelde) gezinsvorming of -uitbreiding overgegaan. Door de huidige economische terugval is de geboorte in weer aan het dalen. Anders dan in de rest van het land neemt in de geboorte (nog) niet af. Uit de voorlopige cijfers blijkt dat de geboorte ook in het eerste halfjaar van 24 niet gedaald is. Natuurlijk heeft ook in het afgenomen consumentenvertrouwen invloed op de geboorte, maar spelen andere ontwikkelingen eveneens een belangrijke rol. Natuurlijke aanwas in, x geboorte sterfte natuurlijke aanwas

3 Bij de analyse van de geboorte moet zowel naar het aantal vrouwen in de vruchtbare levensfase als naar de ontwikkeling van het leeftijdspecifieke vruchtbaarheidscijfer (gemiddeld aantal kinderen per vrouw) worden gekeken. Het blijkt dat het grote aantal geboorten in hoge mate veroorzaakt wordt door de toename van het vruchtbaarheidscijfer van autochtone vrouwen van 3 jaar en ouder. Naast dit inhaaleffect treedt er in wellicht nog een andere ontwikkeling op. Het is mogelijk dat in de hoofdstad steeds meer oudere en hoogopgeleide vrouwen in staat zijn om zonder al te veel problemen het moederschap te combineren met hun werk en eventueel dure kinderopvang te betalen. Bij allochtone vrouwen zullen economische afwegingen zeker een rol spelen, maar aangezien de tweede generatie veel minder kinderen krijgt dan de eerste generatie, nam hun geboortecijfer tijdens de hoogconjunctuur juist af. Mede door deze ontwikkeling zal naar verwachting ook in de geboorte weer gaan dalen. Minder immigratie Sinds het begin van de jaren zestig is er in vrijwel voortdurend een buitenlands vestigingsoverschot. De ontwikkeling van dit overschot kent echter wel een grillig verloop. In 23 was het overschot erg laag. De vestiging uit het buitenland daalde sterk, terwijl het vertrek steeg. In de rest van het land daalde het buitenlandse vestigingsoverschot zo sterk dat er zelfs een vertrekoverschot met het buitenland ontstond. Deze afname zal voornamelijk door het strengere toelatings- en uitzettingsbeleid en de verslechterde economische situatie veroorzaakt zijn. Al geruime tijd vestigen zich vrij veel migranten uit Ghana, Pakistan, Egypte, China en Afghanistan in. In 23 nam het vestigingsoverschot uit deze zogenoemde overige nietgeïndustrialiseerde landen met uitzondering van Ghana sterk af. Ook bij de meer traditionele immigrantengroepen als Surinamers, Antillianen, Turken en Marokkanen nam de vestiging af en het vertrek toe. Een groot deel van de vestigers uit Turkije en Marokko zijn de zogenoemde importbruiden en -bruidegoms. Door hun huwelijk met een reeds in wonende partner, krijgen zij automatisch een verblijfsvergunning. Bij de Turken is het aantal bruiden en bruidegoms al geruime tijd vrijwel gelijk. Uit Marokko vestigen zich iets meer pasgetrouwde vrouwen dan mannen. Het is mogelijk dat de huwelijksmigratie naar gaat afnemen. Indien binnenkort strengere vestigingseisen worden ingesteld, zullen er minder partners naar komen. 3 Buitenlands vestigingssaldo in per etnische groep, overige buitenlanders uit niet-geïndustrialiseerde landen Marokkanen overige buitenlanders uit geïndustrialiseerde landen Turken Surinamers Zuid-Europeanen Antillianen ers

4 Binnenlandse migratie in naar leeftijd, 1998, 21 en Meer vestiging van jongeren Het binnenlandse vertrekoverschot is in korte tijd sterk gedaald. In 23 bedroeg het overschot personen, terwijl in 22 en 21 het overschot met 5.9 resp. 7.6 personen aanzienlijk hoger lag. Het huidige niveau komt overeen met dat van de jaren negentig, toen het overschot eveneens vrij laag was. De binnenlandse vestiging wordt vrijwel geheel door de vestiging van personen tussen de 17 en 35 jaar bepaald. Verder blijkt dat de situatie op de woningmarkt doorwerkt in de ontwikkeling van de binnenlandse vestiging. In de jaren dat de toename van de woningvoorraad vrij groot is en de ruimte op de woningmarkt groter wordt, hebben jongeren meer mogelijkheden om zich te vestigen dan in een periode dat er krapte op de woningmarkt is zoals de afgelopen jaren. Binnenlandse migratiesaldo in naar etniciteit, Toch is de laatste twee jaar de vestiging van jongeren tussen de 17 en 25 gestegen. Deze groep is, evenals een groot deel van de vestigers uit het buitenland, voornamelijk aangewezen op de goedkopere delen van de woningmarkt. Het is mogelijk dat door de afgenomen buitenlandse vestiging meer ruimte voor jongeren op dit segment van de woningmarkt is ontstaan. Niet door het aantrekken van de woningbouw maar door de verminderde vestiging vanuit het buitenland ontstond meer ruimte op de woningmarkt. Veel etnische minderheden die zich in vestigen, wonen de eerste jaren met een groot aantal mensen in een kleine woning. Na verloop van tijd zijn zij in staat om hun woonpositie te verbeteren. Tot voor kort richtten zij zich daarbij vrijwel uitsluitend op zelf. Ook bij het vervolg van hun wooncarrière kozen ze voor een woning in deze stad. De laatste jaren treedt hier verandering in op en vertrekken er steeds meer etnische minderheden naar de regio rond de stad. In eerste instantie betrof dit alleen Surinamers, maar de laatste paar jaar vertrekken ook steeds meer Turken en Marokkanen naar Almere en andere omliggende gemeenten etnische minderheden ers en overige buitenlanders In 23 bedroeg het binnenlandse vertrekoverschot van de etnische minderheden 2.1 personen. Dit overschot was veel groter dan het vertrekoverschot van de ers en westerse allochtonen (tezamen slechts personen). Aangezien het vertrekoverschot van de etnische minderheden al een paar jaar vrij hoog is, lijkt het er op dat de regio aantrekkelijk en toegankelijk voor hen geworden is. Omdat bij de Antillianen ook met het buitenland een vertrekoverschot aanwezig is, neemt door het verhoogde vertrek naar de regio het aantal Antillianen in de stad zelfs af.

5 Ontwikkeling van het aantal inwoners in en naar enkele leeftijdsgroepen, (index: 24=1) -19 jaar jaar: potentiële beroepsbevolking 23 veroudert maar vergrijst niet In tegenstelling tot de rest van het land vindt in geen vergrijzing plaats. Het aantal 65-plussers zal tot aan 211 zelfs nog dalen. Daarna neemt het aantal en aandeel ouderen in de stad weer toe. Dit geldt echter niet voor de oudste bewoners van de stad. Het aantal personen van jaar en ouder inwoners die veel gebruik van de zorg maken zal nog zeker tot medio 22 blijven dalen Bij de jonge leeftijdsgroepen zijn de veranderingen veel geringer. Evenals in de rest van het land verandert het aantal jongeren tot en met 19 jaar niet veel jaar De potentiële beroepsbevolking het aantal inwoners van 15 tot en met 64 jaar gaat in in tegenstelling tot de rest van het land nog iets groeien. Er treedt wel een verschuiving op. Een steeds groter deel van de potentiële beroepsbevolking gaat tot de oudere leeftijdsgroepen behoren jaar Er is in weliswaar voorlopig nog geen sprake van vergrijzing, maar de bevolking veroudert wel. De leeftijdsopbouw van de bevolking wordt in namelijk sterk beïnvloed door de omvangrijke groep babyboomers ; bewoners die tussen 1946 en 1965 geboren zijn en momenteel tussen de 4 en 6 jaar oud zijn. 15 De komende jaren zal met het verouderen van de babyboomers het aantal en aandeel jonge ouderen gaan stijgen. Het aantal personen van 55 tot en met 69 jaar zal tot 23 met ruim 5% toenemen, een stijging die sterker is dan in de rest van het land, waar het aandeel met 35% evenwel ook fors stijgt jaar

6 6 Percentage jarigen in de stadsdelen van, stand 24 en toename tot 215 A - -Centrum T - Zuidoost C - Westerpark G - Zeeburg D - Oud-West U - Oost/Watergraafsmeer V - Oud Zuid Q - Osdorp R - Slotervaart P - Geuzenveld-Slotermeer J - De Baarsjes W - Zuideramstel N - -Noord H - Bos en Lommer % toename tot 215 De veroudering van de bevolking vindt vooral in de centrale stadsdelen plaats. Lange tijd was de bevolking in deze stadsdelen vrij jong. Het verloop was groot waarbij jonge bewoners bij hun vertrek veelal opgevolgd werden door andere jongeren. Het centrum fungeert al geruime tijd als opvang- en verdeelcentrum. Jongeren uit het hele land komen naar de stad en een groot aantal van hen vindt een (tijdelijke) woonplek in het centrum. Na verloop van tijd vertrekt een deel weer uit de stad. De laatste jaren treedt vooral in stadsdeel -Centrum hierin verandering op. Steeds meer personen zien het centrum niet meer als plek om alleen tijdens hun studietijd te wonen. Ze verkiezen om als alleenstaande of samen met een partner in het centrum te blijven wonen. Hierdoor vermindert het verloop en verouderen deze stadsdelen. De vele babyboomers zorgen ervoor dat het aandeel jarigen de komende jaren sterk stijgt. De toename in het stadsdeel -Centrum is zelfs sterker dan in enig ander stadsdeel. Door de verminderde doorstroming in de centale stadsdelen kunnen jongeren met een laag inkomen zich moeilijk in deze stadsdelen vestigen en zullen zij steeds verder van het centrum een woonplek moeten zoeken. Ook op andere terreinen kunnen conflicterende belangen en wensen gaan ontstaan. Oudere welvarende huishoudens willen andere voorzieningen dan jongeren. Ondanks hun stedelijke leefstijl die vroeger alleen aan de jongeren toebehoorde zal door het verouderen van de bewoners de dynamiek van de centale stadsdelen verminderen. De ouderen gaan het centrum steeds meer als een woonbuurt beschouwen en het is zelfs mogelijk dat bepaalde centrumfuncties onder druk komen te staan. Festivals, parades en andere openbare festiviteiten kunnen steeds meer als overlast ervaren worden. Colofon Weesperstraat VN Telefoon Fax algemeen@os.amsterdam.nl Jodenbreestraat NH Telefoon Fax info@dro.amsterdam.nl Auteurs: drs. L. Wintershoven (DRO) drs. M.F.M. Janssen (O+S)