Voorbeeld actiepunten Aandachtspunt = bevorderen van interactie tussen kinderen tijdens de evaluatie van de les

Transcriptie

1 1 Lesschemaformulier (LSF) Handleiding versie / Pedagogogische Hogeschool De Kempel Helmond Kop Op ieder lesschemaformulier noteer je jouw voor- en achternaam en de jaargroep op de Kempel. Je noteert de naam van je stageschool, de groep waaraan je lesgeeft en de naam van je mentor (of de persoon die hem/haar vervangt). Bij vak/onderwerp geef je met trefwoorden aan bij welk vak en/of onderwerp jouw les het beste is onder te brengen. Voor de student: Aandachtspunten deze week Aandachtspunten en actiepunten zijn jouw eigen doelstellingen. Een aandachtspunt omschrijft wat je wilt ontwikkelen aan je eigen vakmanschap. Zo n aandachtspunt is afkomstig uit de leerpunten van je vorige les, een eerdere ervaring of van ontwikkelpunten die je aan het einde van je vorige stageperiode hebt genoteerd. Voorbeeld aandachtspunten bevorderen van interactie tussen kinderen tijdens de evaluatie van de les kinderen aanspreken die tijdens het zelfstandig werken niet taakgericht zijn bij de start van een les na de pauze de aandacht van de kinderen krijgen Aandachtspunten gelden meestal voor enkele stagedagen. Wanneer het aandachtspunt betrekking heeft op een moeilijk onderdeel van jouw vakmanschap is het nodig om hieraan langere tijd op verschillende manieren te werken. Jouw leerdoel (aandachtspunt) blijft dan lessen lang onveranderd, terwijl de wijze waarop je het doel probeert te bereiken (de actiepunten) kan variëren. Actiepunten deze les Een actiepunt vertelt hoe je in deze les daadwerkelijk aan je aandachtspunt gaat werken. Het geeft concreet aan wat je gaat doen. Hierdoor is controle door jezelf en anderen mogelijk. Bij het bepalen van actiepunten kunnen theorie of een observatie, door je mentor van jouw handelen, ondersteunen. Voorbeeld actiepunten Aandachtspunt = bevorderen van interactie tussen kinderen tijdens de evaluatie van de les Kinderen plaats laten nemen in een kring, zodat oogcontact makkelijker is Werken met doorgeefbeurten waarbij kinderen zelf de volgende spreker mogen kiezen Afspraak maken dat kinderen op elkaar reageren Jouw aandachts- en actiepunten kun je koppelen aan een kritische kern. Een kritische kern is een deelcompetentie die tijdens een bepaalde periode van de opleiding centraal staat. Het voorbeeld laat zien hoe dit verwerkt kan worden in het lesschemaformulier.

2 Voorbeeld: Aandachtspunten Kritische kern 1.2: Interpersoonlijk competentie Communiceren in de groep : Bevorderen van interactie tussen de kinderen tijdens evaluatie van de les Actiepunten deze les Kinderen plaats laten nemen in een kring, zodat oogcontact makkelijker is Werken met doorgeefbeurten waarbij kinderen zelf de volgende spreker mogen kiezen Afspraak maken dat kinderen op elkaar reageren Voor de kinderen: Lesdoel Met elke les heb je een bedoeling. Lesdoelen brengen onder woorden wat je wilt dat de kinderen met jouw les bereiken. Wat kennen of kunnen de leerlingen na de les? Een lesdoel kent drie vormeisen: 1. Er zit altijd een WERKWOORD in waarmee je aangeeft wat kinderen na afloop van de les kunnen, kennen, ervaren enz. 2. Er komt altijd INHOUD in voor zodat je weet wat de leerlingen moeten kunnen, kennen, ervaren, enz. 3. Een lesdoel is zo CONCREET mogelijk geformuleerd. TIP: Start iedere doelstelling met de zin: Aan het einde van de les kunnen/kennen de leerlingen.. Als je heel duidelijk omschrijft wat je wilt bereiken, ondervind je hieraan steun bij de verdere invulling van de les en bij het evalueren van de les. Voorbeelden lesdoelen Aan het einde van de les kunnen/kennen de leerlingen in eigen woorden vertellen in welke periode in de geschiedenis we spreken van "de Middeleeuwen". de dubbelstructuur toepassen bij het rekenen tot 20. een zelfportret maken van zichzelf en daarbij rekening houden met de verhoudingen Beginsituatie Als je de kinderen iets wil leren en je wilt je les goed laten verlopen, dan is het belangrijk om naar de beginsituatie te kijken. Wat weten de kinderen al van de inhoud? Vinden zij de inhoud interessant? Bij welke werkvorm zijn de kinderen erg betrokken? Kort gezegd: wat is de situatie die je aantreft voordat je de les start? Hieronder vallen verschillende aspecten. In de voorbereiding denk je na over de aspecten: betekenis, organisatie en niveau. Betekenis: Wat vinden kinderen van het onderwerp en de inhoud van de les? Organisatie: Wat tref ik aan op het gebied van organisatie: welke materialen kan ik gebruiken, welke aspecten van de klasinrichting zijn van belang, etc.? Niveau Wat kunnen of kennen de kinderen al wat betreft de leerstof? We vragen je om in de P1-fase vooral na te denken over de betekenis die de les voor het kind zal (of kan) hebben. Wat verwacht JIJ dat de kinderen van jouw les zullen vinden? Kun je daar op inspelen, of kun je de betekenis die kinderen geven aan jouw les beïnvloeden? Vanaf de P2-fase wordt verondersteld dat je ook de aspecten niveau en organisatie steeds beter kan inschatten.

3 Voorbeelden beginsituatie Betekenis De kinderen zijn nieuwsgierig naar de proefjes die ze mogen gaan doen Er zijn enkele kinderen die procenten erg moeilijk vinden en daardoor minder zin hebben in de les (!! Dit punt moet dus zeker terugkomen in het vak Betrokkenheid!!) Organisatie De klas staat in een carré-opstelling De werkboeken liggen achter in de klas Niveau De kinderen weten wat een legenda is De kinderen beheersen de tafels tot 10 Fasering Naam + Tijd Een les bestaat altijd uit verschillende onderdelen. Elk onderdeel heeft zijn eigen bedoeling, zoals aandacht trekken, iets nieuws uitleggen of zelfstandig aan de slag gaan. Het is voor jou belangrijk om per onderdeel te weten wat je wil bereiken. Door dat onderdeel een naam te geven, zoals inleiding en evaluatie, kun je daar duidelijkheid in krijgen. Daarnaast geef je aan hoelang een lesonderdeel naar jouw inschatting gaat duren. Achteraf ga je na of jouw inschatting juist is geweest. Hierdoor leer je om in te schatten hoe lang een activiteit duurt en zo om te gaan met tijd. Wanneer je dit laatste goed kunt, voel je je vrij om tijdens een les te versnellen of te vertragen. Lesverloop / lesinhoud Elke les heeft een verloop en is dus voortdurend in beweging. Bij het lesverloop probeer je een chronologisch verloop van je les te beschrijven. In het lesverloop geef je antwoord op vragen als: Welke lesinhoud stel ik aan de orde? Hoe is deze lesinhoud opgebouwd? Wat doe ik? Wat doen de kinderen? Hoe maak ik kinderen enthousiast en op welke wijze houd ik de betrokkenheid hoog? Hoe organiseer ik het uitdelen van materiaal of het maken van groepjes? Wat doen kinderen die eerder klaar zijn? Hoe ga ik van start en hoe sluit ik de les af? Het lesverloop beschrijft de les in grote lijnen. Je bepaalt in gedachten, bijna als een film, van begin tot het eind wat jij als leerkracht gaat doen en hoe je verwacht dat de kinderen hierop reageren. Vervolgens beschrijf je deze gedachten, samengevat, in het lesschemaformulier. Opmerkingen Naast het lesverloop is een kolom voor opmerkingen opgenomen. Deze is bedoeld om opmerkingen in te plaatsen die jij voor het lesverloop van groot belang vindt. Je kunt hierbij denken aan een lijstje van materialen die je nodig hebt in een bepaalde fase, aan de werkvormen die je gebruikt, of aan de paginanummers van het boek. Gebruik deze kolom als het jou kan ondersteunen bij de uitvoer van de les. Ook kun je de kolom gebruiken om aspecten van het lesverloop te verantwoorden vanuit de theorie. Denk hierbij aan de fasen van een vakconcept of aan een bron die je gebruikt hebt ten aanzien van de inhoud.

4 Voorbeeld fasering Naam + Tijd Lesverloop Opmerkingen Voorkennis In groepjes van vier: de kinderen noteren zoveel Stap 1 ADIM ophalen woorden met ou en au in 3 minuten. model (5 min) Ik loop rond. (theorie) Eventuele fouten noteer ik op een blaadje. Kinderen die geen woorden noemen stimuleer ik door er Plaatjes naast te gaan zitten en plaatjes van woorden met woorden woorden met ou en au te laten zien. Bordgebruik Het bord (digiboard, smartboard, schoolbord, whiteboard) kan ondersteuning bieden bij jouw les. Je schrijft bijvoorbeeld sommen op die tijdens de instructie aan bod komen, je kunt een film laten zien (digiboard) of noteert het paginanummer van de bladzijde die de kinderen gaan lezen. Lesinhouden kunnen duidelijker gepresenteerd of ondersteund worden. Kinderen kunnen hierdoor de instructie beter begrijpen of de les beter volgen. In de voorbereiding kun je belangrijke punten voor het bordgebruik opnemen. Betrokkenheid De betrokkenheid van kinderen is een van de meest belangrijke aspecten van onderwijs. Kinderen die betrokken zijn bij jouw les, zijn met hun aandacht "bij de les". De les heeft betekenis voor kinderen. Dit leidt tot interesse, nieuwsgierigheid en motivatie. Je beschrijft hoe je de kinderen bij aanvang van de les betrokken maakt en vooral ook hoe je deze betrokkenheid vasthoudt. Voorbeeld Betrokkenheid Situatie Je geeft een les over muziekstijlen. Je kunt zelf prachtig op een keyboard spelen. Stel je instrument dan zichtbaar voor alle kinderen op. De kinderen zijn al nieuwsgierig naar wat er komen gaat. Je begint dan plotseling te spelen op je keyboard Ik zorg voor een hoge betrokkenheid door een keyboard in de klas te halen en vol enthousiasme te spelen voor de kinderen. Het keyboard is voor de kinderen iets nieuws en zal de aandacht trekken. Door gedurende de les het keyboard regelmatig te gebruiken kan ik de betrokkenheid vast houden. Bij BA1 (in de P2-fase) leer je dat betrokkenheid te plaatsen valt binnen een vijftal factoren. Dit noemen we de betrokkenheidverhogende factoren. Vanaf de P2-fase noem je deze betrokkenheidverhogende factoren in het LSF. Werkvormen en groeperingsvormen Als je een les voorbereidt stel je jezelf regelmatig de vraag: hoe zal ik dat aanpakken? Het antwoord op deze vraag bestaat vaak uit activiteiten die jij en/of de kinderen gaan doen tijdens de les. Deze activiteiten, die ervoor zorgen dat de kinderen gaan leren, noemen we WERKVORMEN. Je hebt ruime keuze uit verschillende werkvormen. Je kan deze werkvormen verdelen in vijf categorieën: interactievormen, instructievormen, opdrachtvormen, samenwerkingvormen en spelvormen Een GROEPERINGSVORM betreft de manier waarop stoelen / tafels en/of kinderen opgesteld zijn in de klas. Je hebt keuze uit drie groeperingsvormen: klassikaal, in groepen en individueel.

5 Voorbeeld Werkvormen en groeperingsvormen Werkvormen Groeperingsvormen instructie klassikaal circuitvorm in groepen (van 5) stelopdracht in groepen (van 2) collage maken individueel Knelpunten Om de les zo goed mogelijk te laten verlopen is het goed jezelf de vraag te stellen: welke knelpunten zou ik tegen kunnen komen?. Om vervolgens na te denken over hoe je deze knelpunten kunt voorkomen. Je kunt hierbij bijvoorbeeld denken aan de organisatie van de les of aan een opdracht die de kinderen naar verwachtingen moeilijk gaan vinden. Voorbeeld Knelpunten Situatie Rekenles aan groep 5 uit de methode Knelpunten Oplossing(en) sommige kinderen zijn sneller klaar klaaropdracht op het bord zetten Evaluatie van de student: Wat ging goed? In jouw voorbereiding heb je aandachtspunt(en), actiepunten en lesdoelen geformuleerd. Je gaat terug kijken naar je les om te bepalen wat er goed ging wat betreft deze punten en doelen. Bekijk ook of er nog andere zaken zijn die opvallen: wat ging er verder nog goed? Voor verbetering vatbaar Ook hier kijk je weer naar jouw aandachtspunt(en), actiepunten en lesdoelen. Noteer nu wat voor verbetering vatbaar is. Wat is er de oorzaak van dat je niet helemaal tevreden bent? Hoe denk je die verbetering te kunnen realiseren? Misschien zijn er aspecten van de les die je vooraf onvoldoende hebt doordacht. Ze ontbreken dan ook in je voorbereiding. Goed om te weten en te onthouden voor de voorbereiding van een volgende les. Leerpunten Tijdens deze les of naar aanleiding van deze les formuleer je leerpunten. Deze kunnen betrekking hebben op jouw actiepunten, op een leerstofgebied, de organisatie van de les, de werkvormen, etc. Een leerpunt kan je zo aanspreken dat je besluit hiervan een aandachtspunt te maken. Reactie van de mentor Het verdient de voorkeur dat de mentor ook reageert op jouw evaluatie van de les. Werk dus in de goede volgorde: eerst schrijf JIJ een evaluatie en pas dan ga je met je mentor in gesprek. De mentor kan reageren op de doelen die de student heeft geformuleerd voor deze les. Aan de andere kant heeft de student aandachtspunten en actiepunten geformuleerd. Dit zijn de leerdoelen op eigen niveau. Ook hier kan de mentor op reageren.