OEFENTHERAPIE BIJ KNIE- EN HEUP- ARTROSE. Dr. Jesper Knoop, VU # Het begint met een idee

Transcriptie

1 OEFENTHERAPIE BIJ KNIE- EN HEUP- ARTROSE Dr. Jesper Knoop, VU # Het begint met een idee

2 INLEIDING Author Kovar Weidenhielm Børjesson Schilke Bautch Ettinger -ae Ettinger -rt Røgind Maurer Péloquin Horstmann Petrella Baker Fransen-gr Gür Topp Talbot Huang-a Keefe-CST Keefe Cheing McCarthy Messier - ex Messier - ex+d Rosemffet Huang-b Thorstensson Rooks An Lim Jan-h Jan-l Tsauo Lund-aq Lund-lb Evgeniadis Aglamis Weng Lee Lin-PrT Lin-ST Jan Trans -Vibf Trans -Vibm McKnight Bennell Bezalel Ni Salli-Isok Salli-Isom Wang-aq Wang-lb Lim-aq Lim-lb Foroughi Swank Sayers-high Sayers-slow Publicationsyear Chang 2012 # Het begint met een idee 2 Het begint met een idee SMD (95% CI) 0.63 (0.21, 1.06) 0.36 (-0.25, 0.98) 0.34 (-0.03, 0.70) 0.49 (0.01, 0.96) 0.57 (0.15, 1.00) 0.51 (0.21, 0.82) 0.46 (0.22, 0.70) 0.49 (0.25, 0.72) 0.44 (0.23, 0.65) 0.43 (0.25, 0.61) 0.49 (0.29, 0.69) 0.48 (0.30, 0.65) 0.49 (0.32, 0.66) 0.50 (0.35, 0.66) 0.59 (0.38, 0.79) 0.57 (0.38, 0.76) 0.55 (0.37, 0.73) 0.58 (0.40, 0.76) 0.55 (0.36, 0.73) 0.54 (0.36, 0.72) 0.52 (0.34, 0.70) 0.51 (0.34, 0.67) 0.47 (0.30, 0.65) 0.46 (0.30, 0.63) 0.45 (0.29, 0.61) 0.45 (0.29, 0.60) 0.43 (0.28, 0.59) 0.43 (0.28, 0.58) 0.44 (0.29, 0.59) 0.45 (0.30, 0.59) 0.46 (0.31, 0.60) 0.46 (0.32, 0.60) 0.46 (0.32, 0.60) 0.45 (0.31, 0.58) 0.44 (0.31, 0.57) 0.44 (0.31, 0.57) 0.43 (0.30, 0.56) 0.43 (0.30, 0.56) 0.43 (0.31, 0.56) 0.44 (0.32, 0.56) 0.45 (0.33, 0.57) 0.45 (0.33, 0.57) 0.45 (0.33, 0.57) 0.45 (0.33, 0.56) 0.43 (0.32, 0.55) 0.45 (0.33, 0.56) 0.45 (0.34, 0.56) 0.47 (0.35, 0.59) 0.50 (0.38, 0.63) 0.53 (0.40, 0.66) 0.53 (0.40, 0.66) 0.53 (0.40, 0.66) 0.53 (0.40, 0.65) 0.52 (0.39, 0.65) 0.52 (0.39, 0.64) 0.51 (0.39, 0.63) 0.51 (0.38, 0.63) 0.50 (0.38, 0.62) 0.51 (0.39, 0.63) Oefentherapie bij knie/heup artrose: > 100 RCTs Bewezen effectief: 1.2 punt op NRS voor knie OA 0.8 punt op NRS voor heup OA. maar gemiddeld een matig effect Figure courtesy of Carsten Juhl, University of Southern Denmark

3 INLEIDING Oefentherapie bij knie(-/heup)artrose bewezen effectief én: Ook bij ernstige knieartrose (Knoop et al, 2014; Villadsen et al, 2014) Ook bij patiënten met nevenaandoeningen (de Rooij et al, 2016) Ook kostenbesparend? mogelijk effect op uitstellen/afstellen operatie mogelijk minder arbeidsverzuim Zorgkosten artrose in NL: 1,1 miljard euro per jaar # Het begint met een idee 3 Het begint met een idee

4 INLEIDING Oefentherapie aanbevolen in alle (inter)nationale richtlijnen over knie-/heupartrose: KNGF-richtlijn VvOCM-richtlijn NOV-richtlijn (multidisciplinaire richtlijn) NHG-standaard (indien zelfstandig bewegen niet lukt) ACR-guideline EULAR-guideline OARSI-guideline NICE-guideline & opgenomen in basispakket (12 sessies) # Het begint met een idee 4 Het begint met een idee

5 INLEIDING Oefentherapie wel effectief, maar (nog) niet optimaal Onderzoeken uit Reade naar optimale oefentherapie: STABILO-onderzoek accent op kniestabiliteit Artrosebehandeling op Maat subgroepspecifieke benadering COOA-onderzoek aanpassing op basis van comorbiditeit VIDEX-onderzoek hoog vs. lage intensiteit # Het begint met een idee 5 Het begint met een idee

6 STABILO-onderzoek Bent u de afgelopen 3 maanden wel eens door uw knie gezakt? (doorzakken, wegschuiven of wankelen van de knie) (Felson et al, 07) 33% 67% Knoop et al, % No episodes 1-2 episodes 3-5 episodes >5 episodes

7 STABILO-onderzoek Focus op kniestabiliteit: bewust worden van knie (proprioceptie) knie onder controle houden uitvoering oefening staat centraal

8 STABILO-onderzoek Standaard programma: 12 weken; 2 sessies van 60 min./week + huiswerkoefeningen Oefengroep van 6-8 patiënten, begeleid door 2 fysiotherapeuten Wk 1-8: focus op spierversterking Wk 9-12: focus op dagelijkse activiteiten Nieuw programma: 12 weken; 2 sessies van 60 min./week + huiswerkoefeningen Oefengroep van 6-8 patiënten, begeleid door 2 fysiotherapeuten Wk 1-4: focus op kniestabiliteit Wk 5-8: focus op spierversterking Wk 9-12: focus op dagelijkse activiteiten

9 STABILO-onderzoek Veel (40%) verbetering Geen verschil tussen groepen Controle: Effect size: 0.9 Experimenteel: Effect size: 0.9

10 STABILO-onderzoek Beide programma s zeer effectief, maar geen verschil tussen beide groepen Spierkrachttoename lijkt belangrijk(ste) werkingsmechanisme (en ook gerelateerd aan verbetering kniestabiliteit) Geschikt voor implementatie in eerste lijn, maar dan: minder supervisie geen one-size-fits-all, maar behandeling afgestemd op specifieke type patiënt (subgroep/ fenotype )

11 ARTROSEBEHANDELING OP MAAT Knoop et al, 2011 v.d. Esch et al, 2015 Minimal disease phenotype Severe disease phenotype High muscle strength phenotype Obesity phenotype Depression phenotype n grade 0-1 grade 2 grade 3 grade 4 69 % 31 % 0 % 0 % 0 % 0 % 55 % 45 % 22 % 35 % 31 % 12 % strength, Nm 57 ± ± ± ± ± ± 36 BMI, kg/m 2 27 ± 4 30 ± 4 29 ± 4 41 ± 5 28 ± 4 30 ± 6 depressive mood, HADS Low muscle strength phenotype 31 % 35 % 23 % 11 % 56 % 37 % 7 % 0 % Total 37 % 27 % 22 % 14 % 3 ± 2 4 ± 3 3 ± 2 5 ± 3 10 ± 2 5 ± 3 Early OA # Het begint met een idee 11 Het begint met een idee Age-related OA Post-traumatic OA Obesity-related OA Chronic pain-related OA

12 ARTROSEBEHANDELING OP MAAT: PILOT KOOS ADL 100-0, improvement NRS pain 0-10, improvement # Het begint met een idee 12Sessions, Het begint n (min, met een max) idee Total group (n=50) High muscle strength (n=17) Low muscle strength (n=23) Obesity (n=6) Depression (n=4) +21% +21% +24% -6% +43% -37% -37% -45% -15% -35% 10 (2-24) 6 (3-19) 12 (2-24) 13 (8-21) 16 (8-24)

13 NIEUW ONDERZOEK: RCT Cluster randomized controlled trial 60 eerstelijns fysiotherapiepraktijken (2 FT s per praktijk), geloot: subgroepspecifieke behandeling (20 praktijken): > 5 patienten in 12 mnd per therapeut > scholing in interventie én onderzoeksprocedures (en nieuwe richtlijn) vóór start onderzoek vs. reguliere behandeling (40 praktijken): > 2-3 patienten in 6 mnd per therapeut > scholing in onderzoeksprocedures vóór start onderzoek > scholing in interventie (en nieuwe richtlijn) na onderzoek (vrijwillig) 400 patienten met knieartrose (jan-dec 2019) Metingen: > Effectiviteit (o.a. pijn, fysiek functioneren), kosteneffectiviteit en proces > Baseline, 3, 6, 9 en 12-maanden # Het begint met een idee 13 Het begint met een idee

14 NIEUW ONDERZOEK: RCT 60 fysiotherapiepraktijken in regio Amsterdam/Leiden: Binnen 50 km van A dam/leiden 2 fysiotherapeuten per praktijk Trainingsfaciliteiten Maandelijks knieartrose patiënt behandeld in afgelopen jaar Bereid om usual care te geven (& uitgestelde scholing nieuwe behandeling en richtlijn) ReumaNetAmsterdam FyraNet Leiden Reumanetwerk Zaanstreek Eerstelijns Netwerk Amsterdam Eerstelijns Netwerk Almere ZON-NH Zorggroep FEL FysioNair Stageadressen HS Leiden Stageadressen HvA j.knoop@vu.nl Vrije Universiteit Amsterdam

15 Inhoud oefentherapie (KNGF-richtlijn 2018) Spierkracht onderste extremiteit Aerobe capaciteit Functionele activiteiten Optioneel: Mobiliteit Optioneel: Stabiliteit / Balans / Coördinatie Beweegplan (voor thuis en periode na fysiotherapie)

16 FITT-factoren oefentherapie FITT factoren Algemeen Frequentie Intensiteit Tijd Type Opbouw Spierkracht: 2-3x p/w Aeroob: 5 x 30 min p/w Spierkracht: 60-80% (Borg 14-17) van 1RM of 50-60% (Borg 12-13) van 1RM voor mensen die niet gewend zijn aan krachttraining. Streef naar 2-4 sets van 8-15 herhalingen en sec. pauze Aeroob: >60% (Borg 14-17) van max. hartslag of 40-60% (Borg 12-13) van max hartslag voor mensen die niet gewend zijn aan aerobe training Minimaal 12 weken tussen start en afronding behandeling Spierkracht, aeroob, functioneel: Combinatie van oefeningen met eigen lichaamsgewicht en met attributen of apparaten Focus op 1 type training per sessie Overweeg indien geïndiceerd: mobiliteit en stabiliteit/balans/coördinatie Wekelijks opbouw van frequentie, duur en/of intensiteit Overig Houd rekening met algemene trainingsprincipes en aanpassingen voor artrose

17 Spierkrachttraining quadriceps 2-4 series van 8-15 herhalingen 60-80% van one-repetition maximum (1RM) of BORG (wekelijks opbouwen) 2-3x per week Zo functioneel mogelijk trainen

18 Spierkrachttraining andere spieren Hamstrings Heupabductoren Gluteaal / Romp / Kuiten

19 Aerobe training Interval (bv. 3 series) >60% van max. hartslag of BORG (wekelijks opbouwen) 5x 30 minuten per week Zo functioneel mogelijk trainen

20 Functionele training Bv. aan de hand van de PSK-vragenlijst Lopen Gaan zitten Traplopen

21 Mobiliteitsoefeningen (eventueel) Indien sprake van mobiliteitsbeperking dat dagelijks functioneren belemmert

22 Stabiliteitstraining (eventueel) Stabiliteit / coördinatie / balans / neuromusculaire controle Indien sprake van instabiliteit/ balansproblemen etc. die dagelijks functioneren belemmeren

23 Thuisoefeningen/beweegactiviteiten Integreer oefeningen/beweegactiviteiten in dagelijks leven 2-3x per week spierversterkende oefeningen 5x 30 minuten per week aerobe oefeningen

24 Aandachtspunten oefentherapie Altijd in combinatie met goede voorlichting/advies Geleidelijke opbouw naar zo hoog mogelijke trainingsintensiteit Let op kwaliteit van de oefening Oefeningen zoveel mogelijk functioneel (PSK) Focus binnen 1 sessie op 1 trainingstype Zorg voor therapietrouw (blijvend beweeggedrag)

25 Dank voor uw aandacht! Interesse in deelname nieuw onderzoek? pelijk-onderzoek/stabiloonderzoek academy/stabilo/3_stabilo_slotbijeenkomst_- _de_uitkomsten_van_het_stabiloonderzoek.pdf # Het begint met een idee 25 Het begint met een idee