Definiëring. Klinische profielen in de RTNA: PLI en ASS. Enkele voorbeelden. Pragmatische taalproblemen in de DSM. Pragmatische competentie:

Transcriptie

1 Klinische profielen in de RTNA: PLI en ASS Dr. Mieke Ketelaars Definiëring Pragmatische competentie: Het adequaat gebruik van taal in context (Bishop, 2000) Maar: - Wat is adequaat? - Wat is taal in context? - Taal versus communicatie - Pragmatiek versus semantiek Enkele voorbeelden Wie het hoogste gooit, mag beginnen En toen ging de bus uit de stad. Hij wilde niet meer op de stoep. Hij sprong in een koeienwei. Hij zei: moeee! Pragmatische taalproblemen in de DSM ASS Gesprek over gevoelens...of over superhelden? Maar ook: - Turntaking - Woordvindingsproblemen - Etc taalstoornissen ADHD 1

2 De ontwikkeling van PLI - Semantic pragmatic deficit syndrome (Rapin & Allen, 1983) - Niet gebonden aan één stoornis - Semantic pragmatic disorder (Bishop & Rosenbloom, 1987) - Geen duidelijk syndroom maar set van geassocieerde problemen De ontwikkeling van PLI - Pragmatic language impairment (Bishop, 2000) - semantische problemen geen kernsymptoom - Social (pragmatic) communication disorder (SCD) (DSM-5; APA, 2013) - Officiele diagnose Social Communication Disorder - Problemen in het sociaal gebruik van verbale en nonverbale communicatie - Beperking in het gebruik van communicatie voor sociale doeleinden - Beperking in het vermogen tot aanpassen communicatie naar context of gesprekspartner - Moeite met handhaven regels rondom conversatie en narratie - Moeite met begrip van impliciete communicatie Onderscheid SCD-ASS SCD afwezigheid van repetitief gedrag en restrictieve interesses 2

3 Problemen met diagnose SCD Wat weten we er eigenlijk van? - Beperkte info over prevalentie, comorbiditeit, de exacte problematiek en het verloop van de problematiek - Gradatie met ASS? Problemen met diagnose SCD Hoe kunnen we het vaststellen? - Verleden voornamelijk spontane taalanalyses, maar weinig efficient en betrouwbaar. Wel ecologisch valide! - Tegenwoordig meer gebruik narratieven. Efficiënt, betrouwbaar en valide, maar beperkt in scope Narratie in de RTNA BVT onderdeel meet narratie - Gestandaardiseerd - Betrouwbaar - Sensitief voor ontwikkeling - Ecologisch valide Maar kan het de taalproblemen van kinderen met PLI en ASS opsporen? Wat hebben we onderzocht? - Is er sprake van afwijkingen in narratieve vaardigheden bij kinderen met PLI? - Hoe ziet de ontwikkeling van narratieve vaardigheden eruit bij kinderen met PLI? - Achterstand of stoornis? 3

4 Onderzoeksgroep - Zich normaal ontwikkelende kinderen Normale CCC-score*, geen problemen - Kinderen met pragmatische taalproblemen CCC score onder cut-off van Onderzoek op 5, 6, en 7-jarige leeftijd Maten RTNA, Busverhaal (Jansonius et al., 2014) Interbeoordelaarsbetrouwbaarheid minimaal 80 procent op alle maten Aantal uitingen Gemiddelde zinslengte langste vijf uitingen Aantal onderschikkingen Plot componenten Irrelevante uitingen Impliciete referenties *Bishop, 1998; Dutch translation: Hartman et al, 1998 Gemiddelde lengte uitingen Aantal onderschikkingen 4

5 Aantal uitingen Plotcomponenten Irrelevante uitingen Impliciete referenten 5

6 Wat is het profiel van kinderen met PLI? - Kinderen met PLI laten een algehele achterstand zien op narratieve vaardigheden, met uitzondering van de proportie impliciete referenten - Hoewel er sprake is van ontwikkeling, wordt de achterstand niet ingelopen - Niet gewoon zwakker, maar ook echt anders - IQ niet relevant In de praktijk... De bus kwam/ {en} die had de wiel los/ {en} toen had die stop!/ {en} toen had ie geen zin meer/ Hij lachte/ Toen kwam buskie/ Dat is de trein/ Die deed uitschelden/ {en} toen ging die naar het tunneltje/ Toen zei die: Stop!/ Maar hij had geen zin in/ {en} hij zei haaa! {en} toen ging die: ik had er genoeg om op de weg te rijden/ {en} toen ging die over het hek springen/ Toen zei de koe: huh, wat is dat nou?/ Daar kijkt ie heel sloom/ {en} dat was het/ En hoe zit het met ASS? ASS... ADHD Onderzoeksgroep - 32 kinderen met ASS (lft 8;8 jaar) Diagnose door psychiater, IQ > 80, comorbide problematiek niet uitgesloten - 32 zich normaal ontwikkelende kinderen Gematcht op leeftijd, geslacht en IQ taalstoornissen 6

7 Wat is het profiel van kinderen met ASS? - Ook hier sprake van zwakkere narratieve vaardigheden - Minder uitingen, minder plotcomponenten en meer irrelevante uitingen - Gecorrigeerd voor aantal uitingen alleen meer irrelevante uitingen - MAAR: Geen afwijking op gemiddelde zinslengte en aantal onderschikkigen Resultaten * * Typisch voorbeeld... <Nou> de bus1 {die} ree dus met de man erin/ <Nou> toen...ging de bus kapot/ {En} toen pakte die man een... <een> reparatieding.../ Daar ging ie de bus even mee repareren1/ Ook wel een dubbeldekker/ want het is een dubbeldekker geloof ik/ Die komen in <Engel> Londen voor / Heel veel in Engeland zijn er geloof ik/ Klinische ervaring - Kinderen met ASS hebben moeite met het fantasie-aspect van het verhaal maar een bus kan eigenlijk niet praten 7

8 Wat kunnen we met deze informatie? - BVT is in staat de taalproblemen van kinderen met PLI en ASS vast te stellen - Geen directe vergelijking mogelijk ivm lft, MAAR: - Grote overlap in problematiek van kinderen met ASS en kinderen met PLI op narratief gebied - Taalproblematiek van kinderen met ASS meer op inhoudelijke aspecten dan structurele aspecten Dus... - Mogelijkheid om problematiek te vangen : ja - Duidelijke klinische profielen: voorzichtig ja, maar ook overlap - Taalproblematiek van kinderen met PLI óók in structurele aspecten BEDANKT VOOR DE AANDACHT! m.p.ketelaars@fsw.leidenuniv.nl 8