Bespreekbaar maken van seksualiteit

Transcriptie

1 Johan De Munter - Kankercentrum Bespreekbaar maken van seksualiteit INTIEM in team 7 juni 2018 Uz Gent let's also talk about sexuality! scrubsmag.com

2 Inhoud Inleiding Definities Een complex probleem Impact en omvang probleem Bespreken seksualiteit Rol van de partner Palliatieve zorg Take home messages

3 Titel op meerdere tekstregels Mannen denken ongeveer 19x per dag aan seks! Bijna 8000x minder dan eerder werd gedacht. Bijna net zoveel aan voedsel als seks 18x per dag. Gevolgd door slaap, 11x per dag Gemiddeld denken mannen nog 2x zoveel aan seks als vrouwen 3 /

4 Definities Seksualiteit is een centraal aspect van het mens door het leven en omvat geslacht, gender identiteit en rol, seksuele oriëntatie, erotiek, plezier, intimiteit en voortplanting. Seksuele gezondheid is een toestand van fysiek, emotioneel, mentaal en sociaal welzijn in relatie tot seksualiteit, het is niet alleen de afwezigheid van ziekte, disfunctie of gebrek. Elke patiënt omschrijft hun seksualiteit en seksuele gezondheid anders en uniek, naar geslacht, leeftijd, persoonlijke houding, religieuze en culturele overtuigingen. National Cancer Institute, /

5 Diagnose van kanker en een behandeling voor kanker Veranderingen in: lichaamsbeeld fertiliteit sexueel functioneren Na behandeling Voor behandeling = alle aspecten van kanker en de behandeling hebben Tijdens behandeling effect op seksualiteitsbeleving van de patiënt (Krebs, 2006) 5 /

6 Herval Een complex probleem! Voorgeschiedenis Gebeurtenissen die impact hebben op seksualiteit Aandoening Lokalisatie, type aandoening, Behandeling Directe en indirecte impact op seksualiteit Follow-up Korte en lange termijn effecten. De toekomst?? 6 /

7 Impact op seksualiteit door de behandeling Impact van chirurgie Impact van chemotherapie Impact van hormonale therapie Impact van radiotherapie 7 / VOETTEKST What Should I Say? Talking With Patients About Sexuality Issues, Clinical Journal of Oncology Nursing

8 Omvang seksuele problemen bij kanker 30% % bij patiënten met kanker Afhankelijk van aard tumor, plaats, behandeling, prognose, bijwerkingen behandelingen en eerdere seksuele problemen 20% - 30% partners van mensen met kanker 8 / Sadovsky R. et al., Cancer and Sexual Problems. J.Sex Med 2010; 7:

9 Impact op seksualiteit door de behandeling 9 / What Should I Say? Talking With Patients About Sexuality Issues, Clinical Journal of Oncology Nursing

10 Wat vragen patiënten ivm seksualiteit? Patiënten verklaarden dat ze wensten dat hun zorgverlener hen gewoon om hun seksualiteit had gevraagd. Als mijn verpleegkundige het onderwerp seksualiteit naar voren had gebracht, is het mogelijk dat ik het interessant had gevonden. Anderen mensen lieten weten dat het gewoon goed was geweest wanneer hun hulpverlener vragen had gesteld over seksualiteit. Informatie over wat er met het lichaam gebeurt tijdens de behandeling van kanker en de impact van vermoeidheid op de seksualiteit zou gewaardeerd zijn. 10 / The Importance of Assessing Sexuality, Clinical Journal of Oncology Nursing

11 Wat vragen patiënten ivm seksualiteit? Toestemming Normalisering en valideren Luisteren Informatie Praktisch advies en passende doorverwijzing 11 /

12 Bespreken seksualiteit: Wie, wat en hoe? VRAGENLIJSTEN bij oncologieverpleegkundigen in Nederland (N= 477) 88% voelen zich verantwoordelijk voor het bespreken van seksueel functioneren 89 % denkt: oncoloog medeverantwoordelijk 74 % denkt: oncoloog zelden bespreekt 70% van patiënten hebben problemen met seksueel functioneren 33 % bespreekt seksualiteit routinematig seksuele bijwerkingen door behandelingen (71%) lubricatieproblemen bij vrouwen (29 %) erectieproblemen (52%) Oudere en ervaren verpleegkundigen bespreken seksualiteit vaker 12 / Krouwel EM et al, Tijdschrift v. Seksuologie 38 (2014):192

13 Bespreken seksualiteit: Wie, wat en hoe? VRAGENLIJSTEN bij chirurgen oncologie in Nederland (N= 165) 86% voelt zich verantwoordelijk voor bespreken seksualiteit 9 % bespreekt seksualiteit en seksueel functioneren meer dan de helft tot altijd 46 % willen aanvullende training ivm training bespreking seksueel functioneren 13 / Hagen J.H. et al, Tijdschrift v. Seksuologie 38 (2014):192

14 14 / Bespreken seksualiteit: Kennis en Kunde

15 Bespreken seksualiteit: hoe aanpakken? Wees je bewust van je eigen houding en kennis over seksualiteit! Identificeer eventuele vooroordelen & gedachten die uzelf heeft ivm seksualiteit. Als je je ongemakkelijk voelt over seks en seksualiteit, zal de patiënt dat ook zijn. zorgverleners moeten hun eigen comfort zone vinden, voordat ze in gesprek gaan met hun patiënten. Julien, Thom, & Kline, /

16 Bespreken seksualiteit: hoe aanpakken? Zorg dat uw patiënt zich op uw gemak voelt! Privacy (visueel & auditief) Aanwezigen Plan voldoende tijd voor het gesprek Zorg voor een goede verstandhouding voordat u gevoelige vragen stelt. 16 /

17 Bespreken seksualiteit: hoe aanpakken? Gebruik neutrale en inclusieve termen bv: spreek over 'partner. Stel uw vragen op een niet-oordelende manier. Julien, Thom, & Kline, /

18 Bespreken seksualiteit: hoe aanpakken? 18 / Vermijd veronderstellingen over uw patiënt op basis van: leeftijd, uiterlijk, burgerlijke staat, of enige andere factor. Tenzij u daarom vraagt, kunt u de seksuele geaardheid, het gedrag of de genderidentiteit van een persoon niet kennen.

19 Bespreken seksualiteit: hoe aanpakken? Besteed aandacht aan je lichaamstaal en houding. Probeer niet openlijk - overdreven te reageren, zelfs als je je ongemakkelijk voelt of het je in verlegenheid brengt. 19 / VOETTEKST

20 Bespreken seksualiteit: hoe aanpakken? Zorg ervoor dat zorgverlener en patiënt dezelfde taal spreken om verwarring te voorkomen. Vraag naar de gebruikte terminologie bij het praten over seksualiteit!? Wees voorbereid op het uitleggen van termen, omdat deze voor veel patiënten onbekend zullen zijn. Gebruik de afgesproken terminologie. 20 /

21 Bespreken seksualiteit: hoe aanpakken? Geef voorbeelden om de onderwerpen die u bespreekt te normaliseren. Deze verklaringen helpen patiënten begrijpen dat seksuele problemen voorkomen. Herformuleer uw vraag of leg in het kort uit waarom u een vraag stelt als een patiënt lijkt beledigd te zijn of terughoudend is om te antwoorden. 21 /

22 Bespreken seksualiteit: hoe aanpakken? Twee communicatiehulpmiddelen om seksualiteit te bespreken: PLISSIT model een vierstappenmodel systematische benadering (Annon, 1976; Katz, 2005). BETTER model Speciaal ontwikkeld voor oncologieverpleegkundigen een stapsgewijze manier om de communicatie tussen patiënt en verpleegkundige over intimiteit, seksualiteit en seksuele disfunctie te vergemakkelijken(mick, 2007; Mick, Hughes, & Cohen, 2003, 2004). 22 /

23 Bespreken seksualiteit: Anamnese & follow-up Anamnese van de seksuele gezondheid is het eerste deel van de identificatie van het probleem. Vraag elke patiënt naar seksualiteit als onderdeel van de algemene anamnese! Zorg voor vertrouwelijkheid om het comfort van de patiënt te vergroten door deze gevoelige informatie niet openbaar te maken. Begin met minder gevoelige vragen en vraag nadien naar meer gevoelige thema s. 23 /

24 Bespreken seksualiteit: anamnese & follow-up Ik ga u een paar vragen stellen over uw seksuele gezondheid. Omdat seksuele gezondheid erg belangrijk is voor de algehele gezondheid, vraag ik al mijn patiënten deze vragen. Voordat ik begin, heeft u vragen of zorgen in verband met seksualiteit die u zou willen bespreken? 24 /

25 Bespreken seksualiteit: anamnese & follow-up Twee modellen om de seksuele functie te beoordelen (Krebs, 2006; Mick, 2007) ALARM-model en PLEASURE-model 25 / Sexuality Assessment, JoAnn M. Mick, PhD, MBA, RN, AOCN, CNAA, BC

26 Bespreken seksualiteit: informatie Voorzie schriftelijke informatie! 26 /

27 Bespreken seksualiteit: Anamnese & follow-up ZORGPADEN 27 / Afbeelding uit

28 Bespreken seksualiteit: Anamnese & follow-up 28 / Vragenlijst GvHD dienst Hematologie UZ Gent

29 29 / Bespreken seksualiteit: Anamnese & follow-up

30 Bespreken seksualiteit: Anamnese & follow-up 30 / Uit PPT Digitaal onco platform_agoria workshop, E. Decoene UZ Gent

31 Bespreken seksualiteit Rol van de partner Kanker heeft invloed op partner Niet altijd meer rots in de branding Heeft vaak andere rol op zich genomen Veranderd seksleven Tegenstrijdige emoties/gedachten bij partners 31 /

32 Bespreken seksualiteit Mensen zijn seksuele wezens tot aan hun dood Mijn vrouw kuste me altijd op mijn mond als ze wegging, maar op een gegeven moment kuste ze alleen nog mijn voorhoofd, weer later gaf ze me een klopje op mijn schouder en toen ze vanmorgen wegging raakte ze even mijn tenen aan. Uit Aandacht voor seksualiteit en intimiteit in de palliatieve zorg door Dr. H. de Vocht 32 /

33 Take home messages Herken de patiënt als een seksueel persoon! Hulpverlener = vertrouwelijke positie vermogen om zorg voor seksualiteit en intimiteit te bespreken. Probeer geen kansen te missen om seksualiteit te bespreken. Discussie over seksualiteit kan zowel voor hulpverleners als patiënten ongemakkelijk zijn. Communicatietools zoals PLISSIT of BETTER kunnen hulpverleners helpen vertrouwen te krijgen in hun mogelijkheden om seksualiteit aan te pakken. Benadruk het belang van seksualiteit & intimiteit, sta open voor dit te bespreken! Stimuleer discussie over de mogelijke veranderingen. Aandacht voor de partner! 33 /

34 JOHAN DE MUNTER Verpleegkundig Functie consulent Hematologie Kankercentrum Afdeling of dienst Men kan niet spreken van een holistische aanpak in gezondheidszorg wanneer seksualiteit en intimiteit niet voldoende zijn besproken! Universitair Ziekenhuis Gent C. Heymanslaan 10 B 9000 Gent T +32 (0) E info@uzgent.be Volg ons op