Kanker en seksualiteit

Transcriptie

1 Kanker en seksualiteit AnneMarie Kuijs Manager Ontwikkeling & Begeleiding Stichting-OOK 31 januari 2019

2 AnneMarie Kuijs, maart

3 AnneMarie Kuijs, maart KQ&oref=https%3A%2F%2Fwww.youtube.co m%2fwatch%3fv%3dq64htnej6kq&has_verifi ed=1

4 Welke associaties heb je met seks? Wat voor woorden, gedachten komen er op als je denkt aan seks

5 AnneMarie Kuijs, oktober 2018 Persoonlijke bagage opdracht 10 min Sta eens stil bij je eigen persoonlijke bagage Wat betekent seks voor jou? Wat heb je mee gekregen uit je jeugd? Wat waren je eerste ervaringen met seks? Hoe makkelijk of moeilijk praat je over seks? Dit alles bepaalt mede hoe je tegenover een gesprek over seksualiteit staat buiten de functionele kant

6 AnneMarie Kuijs, maart Wat is seksualiteit? No sex, we're dying' (Redelman, 2009) Seksualiteit is een essentieel onderdeel van het menselijk bestaan in alle fasen van het leven en wordt beïnvloed door biologische, psychologische en sociale factoren. Wat mensen verstaan onder seksualiteit kan verschillen. Wat voor de één seks is, is voor de ander intimiteit of heeft voor een derde misschien wel helemaal niets met een van beide te maken.

7 AnneMarie Kuijs, maart Spreek je wel eens over seksualiteit? Wat zou je willen bespreken over dit onderwerp?

8 AnneMarie Kuijs, oktober 2018 Ellen 53 jaar Woont sinds 4 jaar samen met haar vriend na een nare scheiding Heeft 3 grote kinderen ( ) + 2 stiefkinderen (20-23) Her2 pos mammacarcinoom met pos. okselklieren(2016) Neo adj CT, mammasparende OK met okselklierdissectie, RTX post OK, trastuzumab tot 1 jaar na start en tamoxifen Sinds januari 2018 bot en lever metastasen met veel pijn

9 AnneMarie Kuijs, oktober 2018 Het belang van seksualiteit Contact maken Liefde tonen Betere stemming, minder depressie Oxytocine werkt ook angst verminderend Knuffelen en orgasme doen oxytocine spiegel stijgen Spierontspanning Slaapt vaak beter Beter onderling contact Fijne seks leidt af van pijn

10 AnneMarie Kuijs, maart Functies van seksualiteit Voortplanting (reproductie) Lust (recreatie) Intimiteit (Relatie) Identiteit (zelfbeeld) Functioneel (doel ligt buiten de seks)

11 Hoe kijken we naar seksualiteit Bio-psycho-sociale model Lichamelijk Psychologische Sociaal Cultuur / context AnneMarie Kuijs, maart

12 AnneMarie Kuijs, oktober 2018 Ellen Sinds januari andere hormonale therapie April gestart met chemotherapie ivm toename klachten en tumormarker (stop CT sinds nov) Is weer gestopt met werken (kantine middelbare school) Is sinds de start van chemo meer moe, de pijn is bijna helemaal weg Lichamelijk gaat het naar omstandigheden redelijk goed Psychologisch; we zien een vrouw die aangeeft ik pluk de dag eigenlijk ook wel weer naar haar werk wil, leuke collega s sociaal: een lieve vriend die heel bezorgd is, altijd meekomt en zoals ze zelf zegt haar verzorgt als een koningin

13 Verschillen AnneMarie Kuijs, maart Mannen: seks door zin Vrouwen: zin door seks

14 Seksuele responscyclus AnneMarie Kuijs, oktober

15 AnneMarie Kuijs, maart orgasme verlangen ~ zin ~ opwinding herstel

16

17 Weegschaal AnneMarie Kuijs, oktober

18 Vermijdingscirkel

19 AnneMarie Kuijs, maart We kunnen onze ogen sluiten..

20 AnneMarie Kuijs, oktober 2018 Ellen Ik spreek Ellen bij stichting OOK op doorverwijzing van de mammacare verpleegkundige ivm vragen over spoor 1 en 2 In ons gesprek waarop ik langs de verschillende leefdomeinen wandel met Ellen, geef ik aan dat al deze behandelingen vaak impact hebben op je relatie en ook op de beleving seksualiteit en vraag hoe zij dat heeft ervaren. Ze kijkt me aan en begint spontaan te huilen, 1 simpele vraag en een stortvloed van gevoelens, strubbelingen en gedachten komen naar me toe.

21 Meest voorkomende oorzaken seksuele problemen AnneMarie Kuijs, maart Geen zin meer hebben, verlies verlangen Moeheid Negatief zelfbeeld Pijn Vaginale droogheid Belemmerende overtuigingen Angst Opstelling partner Individuele klachten horend bij persoonlijke situatie

22 AnneMarie Kuijs, maart Biologische aspecten Verandering lichaam, amputatie, stoma Leeftijd, heeft invloed op verwachtingen, kinderwens?, al gewend om te gaan met veranderingen in seksualiteit? Hormonale veranderingen, hoe worden ze ervaren? Hoeveel last geven ze? Radiotherapie, impact Moeheid Incontinentie klachten

23 AnneMarie Kuijs, maart Psychologische aspecten Veranderd lichaamsbeeld Veranderd zelfbeeld Aanpassingsvermogen Veranderde betekenis van de seksualiteit Leven met de gevolgen van de behandeling Veranderd toekomstperspectief Aanvaarding wordt beïnvloed door individuele verschillen, sociale omgevingssteun en stress

24 AnneMarie Kuijs, maart Relationele aspecten Functie van het seksuele probleem Plaats en betekenis van seksualiteit binnen de relatie Rolverandering en rolverwarring, de zorgende partner kan met zichzelf in conflict komen om de verzorgde partner ook als een seksuele partner te zien Belangrijke factoren: Hoe was de seksuele relatie voor de diagnose Welke behoefte is er nu Wat is daar voor nodig Zoeken naar een nieuw evenwicht

25 AnneMarie Kuijs, maart Palliatieve fase

26 Wat komen jullie aan vragen tegen in de palliatieve fase?

27 AnneMarie Kuijs, oktober 2018 Ellen Na ons gesprek blijkt: Ze is moe en bang voor de pijn in haar rug en heup Ze kan haar borst niet kan aanraken en haar man mag dat ook niet, daar zit die kanker Ze heeft totaal geen zin meer heeft in seks terwijl dat voor hen beiden ongelofelijk fijn was en bindend Ze heeft afstand genomen van haar lijf, ze vindt haar lijf lelijk, het heeft haar in de steek gelaten, het reageert niet meer zoals ze wil, lubricatieproblemen Ze ergert zich aan alle goede zorgen en heeft het gevoel een ziek kind te zijn ipv een aantrekkelijke vrouw en haar vriend blijft aangeven dat het allemaal niet uitmaakt en dat hij zoveel van haar houdt.

28 AnneMarie Kuijs, maart Herstel en aanpassing van seksualiteit Communicatie, maak het bespreekbaar Met hulpverlener Met partner Met vrienden Met lotgenoten Aanpassen aan veranderingen, lichamelijk, psychologisch, relationeel Aandacht voor intimiteit Betrokken partner

29 Gedrags interventies AnneMarie Kuijs, oktober

30 AnneMarie Kuijs, maart Wie kan (moet) het ter sprake brengen Behandelend arts, chirurg, oncoloog, radiotherapeut Verpleegkundig specialist, case manager Verpleegkundige Patiënt zelf?.. Nee die moet niet die mag

31 AnneMarie Kuijs, oktober 2018 En dan.. Help erover te praten Praten over. Gevoelens die erbij kunnen horen Welke gedachten er zijn Waar ze bang voor zijn Over hoe het zelfbeeld is Wat ze graag willen Wat is de betekenis van seks is voor henzelf en voor de partner Welke verwachtingen ze hebben tav intimiteit/seksualiteit en hun partner MOTTO: Praten over seks moet je leren door het te gaan doen!

32 AnneMarie Kuijs, maart BLISS model voor iedere zorgverlener B: breng het onderwerp op passende wijze ter sprake LI: luisteren naar de individuele ervaringen S: steun de patiënt en toon begrip S: stimuleer communicatie tussen de partners!!! S: serveer informatie, ben voorzichtig met advies en verwijs zo nodig door

33 AnneMarie Kuijs, maart 2018 PLISSIT model voor de zorgverlener die therapeutische handvatten kan bieden 33 Permission: de klacht/vraag mag er zijn, er kan over gesproken worden Limited Information: informatie/voorlichting geven over oorzaken en gevolgen Specific Suggestions: concrete adviezen geven voor aanpassing of verandering Intensive Therapy: intensieve therapie (bijv. rouwbegeleiding of een seksuoloog)

34 AnneMarie Kuijs, maart

35 AnneMarie Kuijs, oktober 2018 Ellen Heb ik nog 2 keer gezien, 1 x met partner en nog 1 maal alleen Alleen het praten erover was al enorm helpend De oefeningen om weer in contact en verbinding te komen met haar eigen lijf waren confronterend en riepen veel emotie op, ze is er doorheen gegaan zoals ze zelf zegt Pas daarna kon ze weer in de verbinding komen met haar man en hem toelaten Ze liggen nu regelmatig naakt tegen elkaar aan en raken elkaar aan. Dit is enorm verbindend en voor hen nu prima En ja haar vriend krijgt daar wel een erectie van, dat ziet ze als een compliment en niet als dat hij meer wil en verwacht. Ze zoeken andere tijden dan in de avond als Ellen moe is, er mag tijd zijn om elkaar te voelen Ellen geeft aan; ik krijg er energie van en kan ongelofelijk genieten van het voelen van zijn lijf Seksualiteit heeft een nieuwe betekenis gekregen

36 AnneMarie Kuijs, maart Volgens hoogleraar dr. Ellen Laan AMC Het is een misverstand dat de meest intieme vorm van seks bestaat uit geslachtsgemeenschap

37 AnneMarie Kuijs, maart Wat kan helpen Zet het op de agenda, maak tijd en ruimte om het te bespreken Luister naar elkaar zonder meteen te reageren Geef elkaar ruimte Toon begrip Wees duidelijk en eerlijk in je verlangens en behoeften Benoem wat je fijn vind en goed gaat Geef aan wat je graag zou willen Zoektocht naar een nieuwe invulling Bespreek het met je arts, verpleegkundige, vriendinnen, lotgenoten Humor

38 AnneMarie Kuijs, maart Take home messages Seksualiteit is een basis behoefte voor ieder mens! Iedere zorg professional zou hier oog voor moeten hebben Seks is voor jezelf en voor samen Seks kan altijd opnieuw ontdekt worden Seks werkt het beste met een leeg hoofd en een vol hart

39 Casuïstiek In twee tallen. Gesprek voeren over seksualiteit aan de hand van een casus. Hoe kom je bij het probleem. De een is de professional en stelt vragen, de ander is patient en krijgt nog aanvullende informatie

40 AnneMarie Kuijs, maart Casus Vrouw 47 jaar Gehuwd voor de tweede keer 2 zonen van 21 en 23 jaar Neo adj chemo en radiatie bij een rectum carcinoom Rectum amputatie en stoma

41 AnneMarie Kuijs, maart Probleem Moe Geen penetratie mogelijk, vagina zit dicht Angstig Man wil heel graag vrijen

42 AnneMarie Kuijs, maart Casus Vrouw 64 jaar Woont samen vriendin Geen kinderen Autologe stamceltransplantatie gehad 6 mnd geleden Ziekte is terug

43 AnneMarie Kuijs, maart Probleem Moe Geen zin Voor vriendin is seks veel belangrijker dan voor haar Knuffelen en bij elkaar zijn is ook heel fijn Heeft behoefte aan lichamelijk contact, niet aan seks

44