Fact sheet. Diversiteit en integratie Figuur 1 Allochtone herkomstgroepen in Amsterdam, 2010 (procenten)

Transcriptie

1 Fact sheet nummer 3 mei 211 Diversiteit en integratie 21 De helft van de Amsterdammers heeft een migratieachtergrond. Zij zijn of zelf in het buitenland geboren, of hebben ouders die buiten Nederland zijn geboren. Zij hebben wortels in 186 verschillende landen van over de hele wereld. De Amsterdamse bevolking is zeer divers. In de Diversiteits- en Integratiemonitor worden de ontwikkelingen van de verschillende groepen in Amsterdam gevolgd. In welke mate doen verschillende groepen mee in de samenleving, welke hulpbronnen hebben ze daarvoor beschikbaar en welke ruimte biedt de samenleving om mee te kunnen doen? In deze fact sheet zijn de resultaten samengevat. Ten opzichte van de vorige meting van de Diversiteits- en Integratiemonitor in 27 is de beeldvorming van verschillende groepen redelijk stabiel met een kleine positieve tendens. Ook in de ervaren discriminatie zien we dit terug. Bij de Marokkaanse groep, waar de situatie het minst gunstig is, was er een lichte verbetering. De ruimte die de samenleving biedt aan migranten om te participeren in de maatschappij lijkt daarmee iets te zijn verruimd. Figuur 1 Allochtone herkomstgroepen in Amsterdam, 21 (procenten) Marokko Suriname West-, Noord- en Zuid-Europa Turkije Indonesië/Nederlands Indië (vm) Midden-Oosten overig westers overig Afrika Ghana MOE-landen Noord-Afrika Zuid- en Midden-Amerika 4 18 BRIC-landen Nederlanse Antillen en Aruba overig Azië overig Oost-Europa

2 Figuur 2 Beeldvorming en discriminatie, (procenten) Positief beeld over verschillende herkomstgroepen Ervaren discriminatie naar herkomstgroepering positief over positief over positief over positief over Nederlanders bron: ABM/O+S De segregatie in Amsterdam neemt nog altijd toe: buiten de ring is er een stijging van het aandeel niet-westerse, terwijl hun aandeel binnen de ring gelijk blijft en op sommige plekken juist afneemt. Ontmoetingskansen tussen en niet-westerse worden daarmee kleiner en dit kan een negatief effect hebben op het vertrouwen tussen groepen. Segregatie heeft daarmee een negatieve invloed op integratie. In Zuidoost vormen niet-westerse de meerderheid, in Nieuw-West ligt het aandeel op de helft. In Noord is het aandeel ook toegenomen en ligt het nu met 36 op het gemiddelde van de stad. In Oost en West ligt het aandeel niet-westerse ook op het gemiddelde van de stad, maar dit aandeel neemt de laatste jaren wat af. In Centrum en Zuid is het aandeel niet-westerse laag () en neemt het ook nauwelijks toe. Figuur 3 Niet-westerse Niet-westerse naar buurtcombinatie, naar stadsdeel, (procenten) 21 en toe-/afname Centrum West Nieuw-West Zuid Oost Noord Zuidoost Aandeel niet-westerse 21 3 en meer minder dan 3 afname (-21) toename (-21)

3 Figuur 4 Doelgroep en deelname aan de voorschool naar stadsdeel, Centrum Zuid peuters met VVE-indicatie Oost peuters met VVE indicatie op de voorschool Structurele participatie: onderwijs, werk en huisvesting Onderwijs, werk en huisvesting vormen de basis voor integratie. De startpositie om te kunnen participeren is niet voor iedereen gelijk, ook bij kinderen zien we hierin verschillen. De voorschool moet er aan bijdragen dat kinderen niet al met een achterstand aan de basisschool beginnen. Veel peuters volgen in Amsterdam de voorschool en het bereik groeit jaarlijks. Van de 13. peuters in Amsterdam hebben er in bij het consultatiebureau een indicatie voor de voorschool gekregen. Zij lopen de kans een achterstand op te bouwen omdat er bijvoorbeeld thuis weinig Nederlands wordt gesproken. Niet alle peuters met een indicatie gaan ook werkelijk naar de voorschool toe, in 21 lag de deelname op. In de meeste stadsdelen blijft de deelname Noord West Zuidoost Nieuw-West onbekend bron: DMO/O+S nog achter op de totale doelgroep. In Noord en West is het verschil het kleinst. Of de voorschool ook werkelijk bijdraagt aan het voorkomen van achterstanden is weinig over bekend, maar het grote bereik biedt wel de mogelijkheid. Basisschoolleerlingen van niet-westerse herkomst kregen ook in 21 veel vaker een laag schooladvies (praktijkonderwijs of VMBO met leerwegondersteuning) dan, maar voor beide groepen is het aandeel wel afgenomen in de laatste jaren. Het aandeel hogere schooladviezen is toegenomen, het sterkst bij de autochtone leerlingen en leerlingen van Turkse herkomst. Veel basisscholen in Amsterdam voldoen nog niet aan de kwaliteitsnormen van de inspectie, waardoor leerlingen niet het onderwijs krijgen waar ze recht op hebben. In de afgelopen jaren is er actief beleid gevoerd om meer invloed te krijgen op de kwaliteit van het Amsterdamse basisonderwijs. Het aantal zwakke scholen neemt af. Of de afname aan lagere schooladviezen ook een gevolg is van deze geïntensiveerde aanpak is niet te zeggen. Ongeveer 2 van de leerlingen van Surinaamse, Antilliaanse, Turkse en Marokkaanse herkomst volgt HAVO of VWO, bij de autochtone leerlingen is dit. Opvallend hierin is het verschil met de gevolgde niveaus in Nederland als geheel: Surinaamse leerlingen volgen in Amsterdam minder vaak HAVO/VWO dan gemiddeld in Nederland, voor autochtone leerlingen geldt het tegenovergestelde. 3 Figuur Basisschooladvies voor vervolgonderwijs en deelname HAVO/VWO in het derde leerjaar van het voortgezet onderwijs naar herkomstgroepering Basisschooladvies naar herkomstgroepering, (procenten) Deelname HAVO/VWO in het derde leerjaar naar herkomstgroepering in Amsterdam en Nederland, schooljaar 29/ niet-westerse Antillianen en Arubanan overige westerse niet-westerse PRO, VMBO met LWOO VMBO, VMBO T/HAVO Nederland Amsterdam HAVO HAVO/VWO, VWO kopklas bron: DMO/O+S bron: CBS

4 4 De studenten van niet-westerse herkomst nemen toe in Amsterdam, vooral op het HBO. Inmiddels is 36 van de Amsterdamse studenten op het HBO van niet-westerse herkomst en 17 van de Amsterdamse studenten op de universiteit. Ondanks de toename blijven de verschillen tussen groepen groot. Iets meer dan twintig pro- cent van de Surinaamse, Turkse en Marokkaanse jongvolwassen Amsterdammers (19-24 jaar) volgt hoger onderwijs, ten opzichte van 32 gemiddeld van alle jongvolwassenen in Nederland. In Amsterdam, omdat er veel studenten naar de stad komen, volgt gemiddeld 44 van de jongvolwassenen hoger onderwijs. Figuur 6 Deelname aan HBO en WO naar herkomstgroep van jongeren tussen jaar, 2/ 1-29/ 1 (procenten) HBO WO / 1 21/ 2 22/ 3 23/ 4 24/ / 6 26/ 7 27/ 8 28/ 9 29/ 1 2/ 1 21/ 2 22/ 3 23/ 4 24/ / 6 26/ 7 27/ 8 28/ 9 29/ 1 Antillianen Meisjes volgen inmiddels vaker hoger onderwijs dan jongens. In het basisonderwijs is er nog nauwelijks verschil in algemene leerprestaties tussen jongens en meisjes. In de basisschooladviezen voor het vervolgonderwijs krijgen jongens en meisjes dezelfde adviezen. Net als bij jongens van niet-westerse herkomst krijgt van de meisjes uit deze herkomstgroepen een vervolgadvies voor PRO/LWOO tegen 8 van de autochtone jongens en meisjes. Verschillen tussen jongens en meisjes in het onderwijs ontstaan tijdens het voortgezet onderwijs. Ze beginnen op gelijke niveaus, maar meisjes doen uiteindelijke vaker VWO eindexamen. Jongens blijven na de leerplicht wel even vaak onderwijs volgen, maar doen dit op lagere niveaus dan meisjes. Hoe meer belang vrouwen hechten aan opleiding en carrière hoe vaker de gezinsvorming wordt uitgesteld. De gemiddelde leeftijd waarop Amsterdamse vrouwen aan kinderen beginnen neemt toe. In tien jaar tijd (van 2-21) is dit van 29,4 jaar naar 31, jaar gegaan. In deze periode zijn de verschillen tussen herkomstgroepen kleiner geworden. Vooral Turkse vrouwen, die voorheen gemiddeld al op 23 jarige leeftijd kinderen kregen, zijn in leeftijd Figuur 7 Gemiddelde leeftijd van de moeder bij het eerste kind en het kindertal per vrouw Gemiddelde leeftijd van de moeder bij geboorte van het eerste kind, Gemiddeld aantal kinderen per vrouw in Amsterdam, leeftijd , 4, 3, 3, 2, 2, 1, 1,, , Antillianen overige niet-westerse

5 opgeschoven. Bij Surinaamse en Antilliaanse vrouwen is het redelijk stabiel tussen de 26 en 27 jaar. Gemiddeld in Nederland beginnen vrouwen op hun 3e met kinderen. Autochtone en westerse allochtone vrouwen in Amsterdam beginnen later met kinderen dan gemiddeld in Nederland: zij zijn dan gemiddeld 32 jaar. Het aantal kinderen dat een vrouw krijgt komt voor de verschillende groepen steeds dichter bij elkaar te liggen. Marokkaanse en Turkse vrouwen krijgen minder kinderen dan voorheen. Het kindertal bij autochtone vrouwen neemt toe. 1 Ondanks de toename aan opleidingsniveau en uitstellen van gezinsvorming is de participatie op de arbeidsmarkt bij vrouwen (68) nog altijd lager dan bij mannen (79). Vooral Turkse (42) en Marokkaanse vrouwen (37) participeren weinig. De participatie bij niet-westerse groepen (vrouwen en mannen) is lager dan bij en westerse. Gemiddeld ligt de arbeidsparticipatie op 8 voor en westerse en op ruim voor en. Overige niet-westerse (66) en /Antillianen (67) nemen een middenpositie in. Deze verschillen tussen de niet-westerse migrantengroepen komen vooral door de verschillende arbeidspositie van vrouwen. Mannen van Turkse, Marokkaanse, Surinaamse/Antilliaanse herkomst participeren evenveel (iets minder dan 7). Kijken we alleen naar de hoogopgeleide jongvolwassenen (-34 jaar) dan is de arbeidsparticipatie bij autochtone mannen en vrouwen gelijk (92). Bij hoogopgeleiden van niet-westerse herkomst is er wel een verschil tussen mannen en vrouwen, van hen werkt respectievelijk 9 en Tot in 28 was er nog sprake van een daling van de werkloosheid, maar vanaf 29 is de kredietcrisis ook op de arbeidsmarkt te merken en loopt de werkloosheid op. Vooral bij de groep overige niet-westerse liep de werkloosheid sterk op, maar ook bij de en was er een toename. Op 1 oktober 21 stond 6,7 van de Amsterdammers tussen en 64 jaar ingeschreven als werkzoekende. Dit is weer gelijk aan de situatie voor de kredietcrisis. De verschillen tussen de herkomstgroepen zijn groot, variërend van 4 bij de, 9 van de Antillianen en, en rond de van de, en de overige niet-westerse. Jongeren en lager opgeleiden vormen de kwetsbaarste groepen op de arbeidsmarkt. Het derde structurele participatieterrein is huisvesting. Goede huisvesting is belangrijk om ook op andere terreinen mee te kunnen doen in de samenleving. In Amsterdam is het niet voor iedereen even gemakkelijk goede huisvesting te vinden. Het woonbeleid is er wel op gericht dit verbeteren, onder andere door het differentiëren van de woningvoorraad. In de periode is de koopwoningvoorraad verder uitgebreid. Inmiddels hebben drie op de tien autochtone en westerse allochtone huishoudens een koopwoning en 16 van de niet-westerse. Figuur 8 Arbeidsparticipatie en werkloosheid naar herkomstgroepering Bruto arbeidsparticipatie naar herkomstgroepering en geslacht, Niet-werkende werkzoekenden naar herkomstgroep, 29 (procenten) (procenten) januari 26 1 juli 26 1 januari 27 1 juli 27 1 januari 28 1 juli 28 1 januari 29 1 juli 29 1 januari 21 1 juli 21 1 oktober 21 / Antillianen mannen vrouwen ov. nietwesterse westerse totaal /REB westerse Antillianen overige niet-westerse Totaal bron: UWV/Werkbedrijf/O+S

6 6 De tevredenheid met de woning is toegenomen van een rapportcijfer 7,2 in naar een 7, in 29. Dit is deels een gevolg van de uitbreiding van de koopwoningvoorraad. Bewoners van Figuur 9 Koopwoningbezit naar herkomstgroepering (hoofdbewoner), (procenten) koopwoningen zijn gemiddeld tevredener met hun woning dan huurders. Maar daarnaast is ook de waardering voor huurwoningen toegenomen. In de vorige monitor bleek al dat de Marokkaanse huishoudens de overstap naar een koopwoning weinig maken, bij hen blijft het aandeel eigenwoningbezit laag (6). Ook is de gemiddelde tevredenheid over hun woning weinig verbeterd. Zij geven gemiddeld een rapportcijfer, aan hun woning, twee punten lager dan het gemiddelde in Amsterdam (7,). De verschillen in de huisvestingssituatie van Marokkaanse huishoudens ten opzichte van de andere groepen zijn daarmee groter geworden. 1 Politieke en sociaalculturele participatie De politieke participatie van niet-westerse groepen neemt geleidelijk toe. De verschillen westerse Antillianen overige niet-westerse Totaal in stemintentie ( als er morgen gemeente- en deelraadverkiezingen zijn zou u dan gaan stemmen ) nemen heel geleidelijk wat af. Figuur 1 Stemintentie naar herkomstgroepering, (procenten) westerse Figuur 11 Alleen vrienden uit eigen etnische groep naar herkomstgroepering, -21 (procenten) overige niet-westerse westerse 21 bron: ABM/O+S bron: ABM/O+S Het aandeel interculturele contacten is, ondanks de toegenomen segregatie, ten opzichte van de vorige meting iets toegenomen (van 71 in 27 naar 77 in 29). Deze stijging was er vooral bij Surinaamse Amsterdammers en. In de vorige monitor bleek dat het aandeel gemengde vriendengroepen afnam. Deze trend zet door, meer Amsterdammers hebben enkel vrienden uit de eigen etnische groep. Dit geldt zowel voor,, als voor. Niet-westerse migranten van de tweede generatie hebben vaker gemengde vriendengroepen dan niet-westerse migranten van de eerste generatie. Vooral bij Surinaamse Amsterdammers is dit verschil groot. Hetzelfde geldt voor de gemengde huwelijken. Turkse en Marokkaanse Amsterdammers trouwen hoofdzakelijk binnen de eigen groep. Binnen het trouwen in de eigen groep is er wel een verschuiving te zien in de laatste jaren. In 21 trouwde nog 7-8 met iemand van de eerste generatie, in 29 was dit afgenomen tot 4-. Dit hangt samen met de afname aan importbruide(gomme)n. Turkse en Marokkaanse jongeren trouwen nu vaker met iemand die ook in Nederland is opgegroeid dan voorheen. Wel is er een verschil naar mannen en vrouwen. Turkse en Marokkaanse meisjes () trouwen wel nog vaker met iemand van de eerste generatie dan Turkse en Marokkaanse jongens (4). Voor deze meisjes kan dit een rem vormen op hun participatie in de samenleving.

7 Figuur 12 Huwende Turkse en Marokkaanse mannen en vrouwen, naar herkomst van de partner, (procenten) mannen van Turkse herkomst 9 9 mannen van Marokkaanse herkomst vrouwen Turkse van partner Turkse 1e generatie herkomst Turkse partner 2e generatie vrouwen van Marokkaanse herkomst Turkse partner 1e generatie Turkse partner 2e generatie Marokkaanse partner 1e generatie Marokkaanse partner 2e generatie autochtone partner partner van overige afkomst autochtone partner partner van overige afkomst Gezondheid, inkomen, en sociaal kapitaal De basis om mee te kunnen doen in de samenleving wordt gevormd met het kapitaal dat iemand bezit. Het gaat daarbij niet alleen om financieel kapitaal, het geld dat je kan besteden, maar ook om sociaal kapitaal en gezondheid. Een sociaal netwerk kan bijvoorbeeld helpen bij het vinden van werk en bieden van informele hulp. Eenzaamheid, een teken van een beperkt sociaal netwerk, komt vaker voor bij niet-westerse, met name Turkse Amsterdammers geven vaak aan zich eenzaam te voelen (28). Bij Marokkaanse (16) en Surinaamse Amsterdammers (11) ligt het lager, maar nog wel hoger dan onder (6). Problemen met gezondheid kunnen belemmeringen geven om te werken, naar school te gaan en andere activiteiten te ondernemen. Van de Turkse en Marokkaanse Amsterdammers geeft maar 6 aan een goede gezondheid te hebben, ten opzichte van 8 van de. nemen met 7 een middenpositie in. Figuur 13 Verdachten van misdrijven naar herkomstgroepering, mannen tussen 18- jaar in Amsterdam, (procenten) Ghanezen Antillianen en Arubanen westerse bron: CBS/statline Integratie en criminaliteit Een belangrijke factor in het publieke debat over integratie en de beeldvorming rond verschillende groepen is criminaliteit. Ten opzichte van de vorige meting is de ervaren veiligheid in Amsterdam toegenomen en de objectieve criminaliteit gedaald. Wel melden bewoners vaker overlast. Vooral overlast van jongeren ervaren bewoners als een groeiend probleem. De laatste veiligheidsrapportage van Amsterdam laat echter zien dat het aantal overlastgevende, hinderlijke en criminele jeugdgroepen gedaald is. Ook het aantal jongeren dat tot de zogenoemde Harde Kern behoort neemt af.

8 8 De grootste risicogroepen voor crimineel gedrag vormen jonge mannen (18- jaar), daarbinnen gaat het vooral om Marokkaanse jongens van de 2e generatie (2 verdacht van een misdrijf in 26) en Surinaamse (18) en Antilliaanse (17) jongens van de 1e generatie 3. Bij deze groep (mannen tussen 18- jaar) was er tot 26 er nog wel een stijging in het aandeel verdachten van criminaliteit. Dit was bij alle herkomstgroepen het geval. Ook in Nederland is er sprake van een stijging in jeugdcriminaliteit. 4 Inmiddels lijkt deze stijging gestopt en neemt de jeugdcriminaliteit zelfs wat af. Amsterdam in context: Nederland en de regio In de participatie van de verschillende groepen in Amsterdam zijn er zowel positieve als negatieve ontwikkelingen gaande. Amsterdam verschilt daarmee niet van andere delen van Nederland. Wel telt Amsterdam een veel groter aandeel. Achterstanden en problemen bij verschillende allochtone groepen komen daarmee uitvergroot in beeld en versterken het belang om actie te ondernemen en nieuw beleid te formuleren. Veel beleid gericht op achterstanden en problemen (denk aan straatcoaches, voorschool, kwaliteitsaanpak basisonderwijs) vindt zijn oorsprong dan ook in Amsterdam. Ook zorgt suburbanisatie ervoor dat Amsterdam een andere positie inneemt binnen Nederland. Gezinnen die de stad verlaten hebben over het algemeen een sterkere sociaal-economische positie dan zij die in de stad blijven. Sinds de jaren 9 van de vorige eeuw verlaten ook Surinaamse gezinnen de stad voor een woning in de regio. Inmiddels heeft de Surinaamse groep in Amsterdam een zwakkere sociaal-economische positie dan gemiddeld in Nederland. Het patroon lijkt daarmee vergelijkbaar met de suburbanisatie van en de jaren 7 en 8 en het is niet onwaarschijnlijk dat ook andere herkomstgroepen in de toekomst een dergelijk patroon zullen volgen. Noten 1 O+S. Ook gezinnen kiezen voor de stad, O+S. Hoogopgeleide niet-westerse jongeren succesvol op de arbeidsmarkt, CBS/statline, verdachten naar woongemeente, WODC. Trends in de geregistreerde jeugdcriminaliteit onder 12- tot en met 24-jarigen in de periode , Bevindingen uit de Monitor Jeugdcriminaliteit 29, Cahier 21-2, Den Haag. O+S. Fact sheet jeugdcriminaliteit en risicofactoren, nummer 1. Amsterdam, SCP. Jaarrapport integratie 29. Colofon Oudezijds Voorburgwal GL Amsterdam Telefoon Fax algemeen@os.amsterdam.nl Auteurs: ir. Hester Booi drs. Jeroen Slot