Begrijpen van gedrag. Aleid H.M. Beets Kessens Fontys OSO HJK 4 november 2014

Transcriptie

1 Begrijpen van gedrag Aleid H.M. Beets Kessens Fontys OSO HJK 4 november 2014 a.beets@fontys.nl

2 Activiteitenoverzicht Mijn bedoeling Inleiding Je eigen casus! Relatie SEO en gedrag Begrijpen van gedrag: hoofd, hart en handen Waarnemen Verklaren en begrijpen van gedrag Sociale ondersteuning bieden Toepassing op jouw eigen casus Afsluiting

3 Mijn bedoeling Vanuit het kijken naar het kind in haar/zijn context krijg je zicht op: Wat heeft dit kind (van mij) nodig? Daardoor kun je je afstemmingsmogelijkheden op de sociaal-emotionele behoeften van het hele kind uitbreiden.

4 Inleiding Casus Rik: een verhaal uit de praktijk van alledag

5 Negatieve spiraal Leerkrachten vertonen juist bij risicoleerlingen een negatieve houding, geven minder positieve feedback en minder instructie dan bij andere kinderen. Leeftijdgenootjes nemen deze houding over. Risicoleerling internaliseert deze negatieve houding (rond 7 jaar); negatief zelfbeeld, verlies zelfvertrouwen. Probleemgedrag neemt toe. (Montague & Rinaldi, 2001).

6 Eigen casus? Herken je het verhaal? Herken je die negatieve spiraal? Wat is voor jou een risicoleerling? Wat zijn jouw ervaringen? Vertel je verhaal!

7 Relatie SEO en gedrag Wat is sociaal-emotionele (competentie) ontwikkeling (se(c)o) eigenlijk? Wat is de relatie tussen sociaal-emotionele ontwikkeling en gedrag?

8 Definitie sociaal-emotionele ontwikkeling Sociale en emotionele ontwikkeling heeft betrekking op de ontwikkeling van cognitieve vaardigheden, gedragsvaardigheden, beleving- en houdingsvaardigheden in het omgaan met zichzelf en anderen en het andere (natuur, dieren, culturen, opvattingen). (Deley, 2004)

9 Definitie sociaal-emotionele competentie Het vermogen van een mens om adequaat om te gaan met zichzelf, met anderen en met de wereld die hem omringd. Het gaat daarbij om een geheel van kennis, inzichten, houdingen en vaardigheden. (Houterman, Jacobse, Jongerius, e.a., 2002)

10 Twee benen... het zelfvertrouwen en het vertrouwen in de ander, kan men zien als de twee benen waarop men zich staande kan houden in de aanhoudende stroom van levensgebeurtenissen. (Van Lieshout, Van Lier en Hoeben,1993)

11 Ontwikkelingstaken De sociaal-emotionele ontwikkeling van kinderen is op te vatten als het doorlopen van een reeks ontwikkelingstaken (Riksen-Walraven, 1989) Ontwikkelingstaken op de basisschool: - omgang met leeftijdsgenoten - omgang met de leerkracht - omgang met persoonlijke problematiek - schoolse vaardigheden Ontwikkelingstaken uiten zich in concrete probleemsituaties

12 Sociale competentie van het kind Sociaal competent: het juiste gedrag op het juiste moment Vier aspecten van competentie: - denken (inzicht, hoofd) - doen (vaardigheden, handen) - voelen en willen (houdingen, hart)

13 Begrijpen van gedrag Hoe krijgen wij zicht op het totale kind? Stemmen wij af op hoofd, hart en handen? Hoe kunnen we achter het gedrag kijken? Waarnemen, verklaren en begrijpen en sociale ondersteuning bieden.

14 Waarnemen Voorwaarden voor goed observeren met als doel informatie verzamelen Kijken, waarnemen, observeren, met je hoofd: weten wat je ziet hart: aanvoelen en invoelen van wat je ziet; intuïtie; sensitief zijn handen: ingaan op wat je ziet; handelen; in interactie gaan; responsief zijn; onderwijsaanbod afstemmen (Beets Kessens, 2009)

15 Kijken naar Videofragment F. Welke vragen zou je jezelf stellen met het oog op een goede afstemming op de behoeften van F.? Wat denk je (hoofd)? Wat voel je (hart)? Wat zou je willen doen om een beter beeld te krijgen (handen)?

16 Verklaren en begrijpen van gedrag Het ecologisch model Complex gedrag (G) is de variabele uitkomst van de interactie van de persoon (P) met belangrijke anderen in verschillende contexten (CC): G = P x CC Hulpmiddel: Kijkwijzer Ecologie van de leerling (Van Meersbergen & De Vries, 2013)

17 Gedrag heeft een functie! Gedrag is de oplossing van het kind voor een probleem! Wij moeten achter dat gedrag kijken en het proberen te begrijpen Hoe is de balans in de ecologie? Lichamelijk functioneren? Ontvluchten van iets of iemand? Iets vermijden? Iets niet kunnen? Aandacht vragen (is een belangrijk signaal!) Iets graag willen hebben/doen?

18 Kijkwijzer ecologie van de leerling Korte toelichting Neem de kijkwijzer voor jezelf even door. Houd daarbij je eigen casus voor ogen. Wissel dan uit in drietallen: Op welke aspecten van de ecologie van het kind heb je al zicht? Wat zou je nog willen weten? Wat levert deze kijkwijzer je op?

19 Sociale ondersteuning bieden Was er een moment in je kindertijd, waarin je je op school gehoord, gevoeld, gezien en begrepen voelde? Welke omgevingsfactoren werkten positief?

20 Sociale ondersteuning bieden Vertrouwensrelatie Responsiviteit Uitzonderingen

21 Sociale ondersteuning bieden: vertrouwensrelatie Het opbouwen van een vertrouwensrelatie is voorwaarde voor effectief handelen! Veiligheid bieden + positieve accepterende houding = warme pedagogische relatie

22 Sociale ondersteuning bieden: responsiviteit Responsief gedrag (juist reageren): aandacht geven aan het gevoel (hart) gedrag reguleren (handen) informeren (hoofd) afgestemd op de behoefte van de leerling

23 Sociale ondersteuning bieden: zoeken naar uitzonderingen! Zoek naar de uitzonderingen voor aanknopingspunten voor het handelen! Wanneer komt het gedrag niet voor? Wat is er dan anders? Wie is er dan anders? Wat doe jij anders? Wat doet het kind anders? Wat kun je van deze situatie leren voor je afstemming? (Kienhuis, 2010)

24 Bespreek in tweetallen Eigen casus (optioneel) Je observaties: waarop heb je gelet? Denken (hoofd), voelen (hart), doen (hande(le)n)? Wat wil je nog gaan observeren? De beschermende en belemmerende factoren. Waar weet je nog weinig van? De wijze van geboden ondersteuning: waarop heb je je voornamelijk gericht (hoofd, hart, handen)? Ken je de uitzonderingen? Kun je nu uitzonderingen noemen? Wanneer komt het niet voor? Noteer (voor elkaar) eventueel de feedback, tops en tips! Plenair delen van enkele reflecties op wat het gesprek hierover je heeft opgeleverd.

25 Tot slot Casus Rik: hoe liep het af

26 Afsluiting Wat neem je mee naar morgen? Dank voor je aandacht! Wel thuis!