DOMEINBESCHRIJVING 27 MEI 2014 VOORLOPIG CONCEPT

Transcriptie

1 DOMEINBESCHRIJVING 27 MEI 2014 VOORLOPIG CONCEPT 1. VOORSTEL NIEUW DOMEIN B INTERNE ORGANISATIE en PERSONEELSBELEID 1.1 Doel en inhoud In dit domein ligt het accent op het interne functioneren van organisaties, alsmede het hieraan gerelateerde personeelsbeleid. De kern van dit domein is het inzicht verschaffen in i. hoe organisaties zijn georganiseerd, en welke organisatievormen zijn te onderscheiden ii. welke taken van het management te onderscheiden zijn en hoe deze zich verhouden tot de doelstelling(en) van de organisatie iii. personeelsbeleid zowel in termen van het motiveren (en belonen) van werknemers als het onderkennen van relevante wet- en regelgeving (ontslagrecht bijvoorbeeld). Nadrukkelijk zal worden aangeven dat de wijze waarop organisaties zijn georganiseerd, niet statisch is. Een organisatie moet zich vernieuwen gezien de veranderende omgeving waaraan zij onderhevig is. Zeker in een concurrerende omgeving is het bestaansrecht van een organisatie niet gegarandeerd. Wat maakt de onderneming succesvol? Hoe kan haar interne organisatie en personeelsbeleid hieraan bijdragen? Wat motiveert werknemers om zich in te zetten voor de organisatie? Ook zal worden aangegeven dat veel organisatieactiviteiten in samenwerking met andere organisaties tot stand komen. 1.2 Eindtermen havo B Interne organisatie en personeelsbeleid B1 Interne organisatie 11. De kandidaat kan de interne organisatie (inclusief de taken van het management en de stijlen van leiderschap) van een organisatie beschrijven en deze relateren aan de doelstelling en aard van de organisatie. B2 Personeelsbeleid 12. De kandidaat kan personeelsbeleid (HRM) beschrijven en daarbij de relatie leggen met de doelstelling en de aard van de organisatie (inclusief de relevante wet- en regelgeving) vwo B B1 Interne organisatie en personeelsbeleid Interne organisatie 1

2 11. De kandidaat kan de interne organisatie (inclusief de taken van het management en de stijlen van leiderschap) van een organisatie beschrijven en deze relateren aan de doelstelling en aard van de organisatie. 12. De kandidaat kan de interne organisatie beschrijven en verklaren aan de hand van de belangrijkste historische en hedendaagse organisatietheorieën. B2 Personeelsbeleid 13. De kandidaat kan personeelsbeleid (HRM) beschrijven en daarbij de relatie leggen met de doelstelling en de aard van de organisatie (inclusief de relevante wet- en regelgeving). 1.3 Specificaties havo B1 Interne organisatie 11. De kandidaat kan de interne organisatie (inclusief de taken van het management en de stijlen van leiderschap) van een organisatie beschrijven en deze relateren aan de doelstelling en aard van de organisatie. inhoud functies van de interne organisatie o de doelgerichte en efficiënte coördinatie van de activiteiten van de organisatie o identiteit verschaffen aan medewerkers en de mogelijkheid zich te ontwikkelen organisatievormen processen o productie o dienstverlening o verkoop o inkoop o logistiek o innovatie, ontwikkeling, o ondersteunende processen (bijvoorbeeld personeelsbeleid) o management accounting o informatievoorziening o facilitaire diensten plannings- en coördinatieprocessen coördinatiemechanismen o hiërarchische of opgelegde coördinatie (aanwijzingen van een leidinggevenden, planning, budgets, structuren) o zelf-coördinatie (directe horizontale communicatie tussen medewerkers, werkoverleg, teamwork, toegang tot gemeenschappelijke informatie, cultuur) leiderschapsstijlen taken van het management o vooruitzien, plannen o de organisatie organiseren o leidinggeven o de activiteiten coördineren o controleren en bijstellen 2

3 o verantwoording afleggen B2 Personeelsbeleid 12. De kandidaat kan personeelsbeleid (HRM) beschrijven en daarbij de relatie leggen met de doelstelling en de aard van de organisatie (inclusief de relevante wet- en regelgeving). inhoud werkgever en werknemer human capital arbeidsovereenkomst o elementen die bepalen of er sprake is van een arbeidsovereenkomst: 1. er dient sprake te zijn van een gezagsverhouding 2. de verplichting om (persoonlijk) arbeid te verrichten door de werknemer 3. er dient loon te worden betaald door de werkgever 4. de arbeid dient gedurende een zekere tijd te worden verricht o de belangrijkste vormen van een arbeidsovereenkomst - CAO - individuele overeenkomst - arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd - tijdelijke arbeidsovereenkomst - afroepcontracten - nul-uren contracten - ZZP-overeenkomst arbeidsrecht vanuit het perspectief van de organisatie o het ontslagrecht en wat dit betekent voor de flexibiliteit van de organisatie o arbeidswetgeving interne arbeidsverhoudingen o de rol van de ondernemingsraad o de rol van de vakbonden het onderscheid tussen beloningsvormen, zoals: o geldelijke beloning o carrièrekansen o persoonlijke en professionele ontwikkeling vwo B1 Interne organisatie 11. De kandidaat kan de interne organisatie (inclusief de taken van het management en de stijlen van leiderschap) van een organisatie beschrijven en deze relateren aan de doelstelling en aard van de organisatie. inhoud functies van de interne organisatie o de doelgerichte en efficiënte coördinatie van de activiteiten van de organisatie o identiteit verschaffen aan medewerkers en de mogelijkheid zich te ontwikkelen o een vorm van immaterieel kapitaal dat bij kan dragen aan de verdediging van de concurrentiepositie van de organisatie organisatievormen processen o productie 3

4 o dienstverlening o verkoop o inkoop o logistiek o innovatie, ontwikkeling, o ondersteunende processen (bijvoorbeeld personeelsbeleid) o management accounting o informatievoorziening o facilitaire diensten plannings- en coördinatieprocessen grondslagen voor taakspecialisatie o deelbewerking (Adam Smith s speldenmaker) o vaktechnisch (loodgieter vs. elektricien) o functioneel (verkoper, inkoper, controller, ontwerper) o doelgroep (kinderarts vs. geriatrisch arts) o geografisch o distributiekanaal gedragswetenschappelijke aspecten o psychologisch klimaat o organisatiecultuur coördinatiemechanismen o hiërarchische of opgelegde coördinatie (aanwijzingen van leidinggevenden, planning, budgets, structuren) o zelfcoördinatie (directe horizontale communicatie tussen medewerkers, werkoverleg, teamwork, toegang tot gemeenschappelijke informatie, cultuur) leiderschapsstijlen de rollen van informatie voor het nemen van beslissingen en het beoordelen van prestaties o informatie als kapitaalgoed (bijvoorbeeld de waarde van databestanden) o input voor producten en diensten o communicatie en coördinatie taken van het management o vooruitzien, plannen o de organisatie organiseren o leidinggeven o de activiteiten coördineren o controleren en bijstellen o verantwoording afleggen 12 De kandidaat kan de interne organisatie beschrijven en verklaren aan de hand van de belangrijkste historische en hedendaagse organisatietheorieën. inhoud organisatievormen o de middeleeuwse maatschap voor de organisatie en financiering van de handel over lange afstand o de organisatie van de werkvloer volgens de principes van het Fordisme (de lopende band) en het scientific management o de bestuursdoctrine van Fayol en Weber's bureaucratie o de information-based organisatie (als opvolger van Weber s bureaucratische command & control organisatie) 4

5 B2 Personeelsbeleid 13. De kandidaat kan personeelsbeleid (HRM) beschrijven en daarbij de relatie leggen met de doelstelling en de aard van de organisatie (inclusief de relevante wet- en regelgeving). inhoud werkgever en werknemer human capital motivatietheorieën arbeidsovereenkomst o elementen die bepalen of er sprake is van een arbeidsovereenkomst: 1. er dient sprake te zijn van een gezagsverhouding 2. de verplichting om (persoonlijk) arbeid te verrichten door de werknemer 3. er dient loon te worden betaald door de werkgever 4. de arbeid dient gedurende een zekere tijd te worden verricht o de belangrijkste vormen van een arbeidsovereenkomst - CAO - individuele overeenkomst - arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd - tijdelijke arbeidsovereenkomst - afroepcontracten - nul-uren contracten - ZZP-overeenkomst arbeidsrecht vanuit het perspectief van de organisatie o het ontslagrecht en wat dit betekent voor de flexibiliteit van de organisatie o arbeidswetgeving interne arbeidsverhoudingen o de rol van de ondernemingsraad o rol van de vakbonden het onderscheid tussen beloningsvormen o geldelijke beloning o carrièrekansen o persoonlijke en professionele ontwikkeling activiteiten van personeelsbeleid: o het opstellen van functieprofielen o functiewaardering o personeelsplanning o werving en selectie o het opstellen van arbeidscontracten o de ontwikkeling van de totale loonkosten van de organisatie analyseren o adviseren over programma s van om-, her- en bijscholing (investeringen in human capital) en deze in- en uitvoeren o een beoordelingssysteem van medewerkers opstellen o adviseren en assisteren bij de beoordeling van medewerkers (beoordelings- en functioneringsgesprekken) o bewaken dat de wijze van omgang met elkaar in de organisatie overeenkomstig de waarden van de organisatie is o adviseren over individuele beloning, ontslagzaken, vergunningen voor buitenlandse medewerkers, bedrijfsmaatschappelijk werk, de Arboarts, etc. 5

6 1.4 Verschil HAVO/VWO De eindterm De kandidaat kan de interne organisatie beschrijven en verklaren aan de hand van de belangrijkste historische en hedendaagse organisatietheorieën is een extra eindterm voor vwoleerlingen (eindterm 12): In de overige eindtermen speelt het havo meer in op essentie en toepasbaarheid en het vwo kent een verdieping (en verbreding), bijvoorbeeld eindterm 11 van het vwo (i.t.t. havo) gaat in op immaterieel kapitaal, grondslagen voor taakspecialisatie, gedragswetenschappelijke aspecten en rollen van informatie. Voor wat betreft eindterm 12 van havo bevat deze niet motivatietheorieën en activiteiten van personeelsbeleid die wel onderdeel zijn van de overeenkomstige eindterm 13 van vwo. 1.5 CE-SE verdeling opleiding: via het schoolexamen te examineren (sub)domeinen: havo B1 B2 vwo B1 B2 via het centraal examen te examineren (sub)domeinen: 6

7 2. TOELICHTING EN VERANTWOORDING GEMAAKTE KEUZES IN HET NIEUWE EXAMENPROGRAMMA 2.1 Wijzigingen t.o.v. huidige programma Het begrip niet-commerciële organisaties komt te vervallen. Maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) wordt nadrukkelijk niet genoemd omdat er vanuit wordt gegaan dat dit een integraal onderdeel is van het aansturen van organisaties, en niet een aparte activiteit. In de keuze ruimte bestaat de mogelijkheid (uiteraard) om hier verder op in te gaan. 2.2 Toelichting en verantwoording gemaakte keuzes Uitgangspunt in dit domein is de interne organisatie in de eenentwintigste eeuw. In tegenstelling tot het oude denken van duidelijk afgebakende organisaties en een constantheid over de tijd, staat een meer dynamisch perspectief centraal. Hierin zijn grotere veranderingen in de structuur van organisaties aan de orde van de dag en zijn organisaties ook opener in het aangaan van samenwerkingen (ze zijn nadrukkelijker onderdeel van een netwerk). Ook de arbeidsrelatie zelf is onderhevig aan veranderingen waar ook meer en meer zelfontplooiingsmogelijkheden van individuen centraal komen te staan. De volgende inventarisatie van deze dynamiek kan gemaakt worden: Een open karakter in termen van samenwerkingsverbanden, allianties en outsourcing; Tijdelijke arbeidscontracten en idem dienstverleningsovereenkomsten domineren over arbeidsovereenkomsten met onbepaalde duur (life time employment) Organisaties zullen nadrukkelijker moeten concurreren voor minder honkvaste werknemers ontplooiingsmogelijkheden en empowerment worden belangrijker Decentralisatie heeft de vorm van empowerment zodat zoveel mogelijk medewerkers voor zichzelf kunnen bepalen (berekenen) welke van hun alternatieve initiatieven, beslissingen en acties het meeste bijdraagt aan de prestaties van de organisatie als totaal; Informatie (en ICT) speelt een steeds belangrijkere rol. 7

8 3. HUIDIGE EXAMENPROGRAMMA M&O Domein B: Interne organisatie en personeelsbeleid (HAVO/VWO) Subdomein B1: Interne organisatie De kandidaat kan beschrijven en verklaren op welke manier(en) de functies binnen commerciële en niet-commerciële organisaties dienen samen te hangen om tot goede beslissingen te komen. Subdomein B2: Personeelsbeleid De kandidaat kan: - analyseren en verklaren waarom een organisatie bij het selecteren van personeel grote waarde hecht aan de economische voor- en nadelen die de organisatie heeft van nieuwe personeelsleden; - verklaren waarom de overheid via wetgeving of andere maatregelen tracht de positie van bepaalde sociale groeperingen op de arbeidsmarkt te beïnvloeden. 8