Industriemonitor. Jaargang 7 december 2003

Transcriptie

1 Industriemonitor Jaargang 7 december 23 Centraal Bureau voor de Statistiek Voorburg/Heerlen, 23

2 Verklaring der tekens. = gegevens ontbreken * = voorlopig cijfer x = geheim = nihil = (indien voorkomend tussen twee getallen) tot en met (,) = het getal is minder dan de helft van de gekozen eenheid niets (blank) = een cijfer kan op logische gronden niet voorkomen = 22 tot en met 23 22/23 = het gemiddelde over de jaren 22 tot en met 23 22/ 3 = oogstjaar, boekjaar, schooljaar enz. beginnend in 22 en eindigend in / 92 22/ 3 = boekjaar enz. 1992/ 93 tot en met 22/ 3 In geval van afronding kan het voorkomen dat de totalen niet geheel overeenstemmen met de som der opgetelde getallen. Verbeterde cijfers in staten en tabellen zijn niet als zodanig gekenmerkt. 2 Centraal Bureau voor de Statistiek

3 Colofon Inhoud Uitgever Centraal Bureau voor de Statistiek Prinses Beatrixlaan XZ Voorburg Druk Centraal Bureau voor de Statistiek Facilitair Bedrijf Omslagontwerp WAT ontwerpers, Utrecht Inlichtingen Tel (,5 per minuut) Fax (45) infoservice@cbs.nl Bestellingen verkoop@cbs.nl Internet Voorwoord 4 Hoofdartikel Branche uitgebreid: de metaal-, elektrotechnische en transportmiddelenindustrie 5 Industrie totaal Nederland en de industrie 9 Industrie per branche Voedings- en genotmiddelenindustrie 13 Textiel-, kleding- en lederindustrie 17 Papier- en grafische industrie 21 Aardolie-, chemische, rubber- en kunststofindustrie 25 Metaal-, elektrotechnische en transportmiddelenindustrie 29 Hout-, bouwmaterialen- en overige industrie 33 Gepubliceerde artikelen 36 Gepubliceerde producttabellen 37 Informatieservice 38 Alfabetische begrippenlijst 39 Andere CBS-publicaties 42 Centraal Bureau voor de Statistiek, Voorburg/Heerlen, 23. Bronvermelding is verplicht. Verveelvoudiging voor eigen gebruik of intern gebruik is toegestaan. Prijzen zijn excl. administratie- en verzendkosten. Prijs: 94,8 per jaar (11 nummers) Losse nummers 12,8 Kengetal: K-2 ISSN CBS-productnummer: Centraal Bureau voor de Statistiek

4 Voorwoord Vorige maand heeft u kunnen vernemen dat uw huidige abonnement op de papieren publicatie Industriemonitor wordt stopgezet. Per 1 januari 24 verschijnt de Industriemonitor namelijk niet meer op papier. Vanaf die datum zal de Industriemonitor als elektronische publicatie op de website van het cbs verschijnen. De plaats van de nieuwe elektronische publicatie Industriemonitor zal zijn binnen het thema industrie. De publicatie is eveneens op onze website te vinden via publicaties/industrie. Voor vragen over het thema industrie kunt u terecht bij de infoservice van het CBS, tel (,5 per minuut) of via infoservice@cbs.nl.

5 Branche uitgebreid: de metaal-, elektrotechnische en transportmiddelenindustrie Hen van der Bosch 1 De metaal-, elektrotechnische en transportmiddelenindustrie heeft het grootste aandeel in de productie van de totale industrie. Ook voor de werkgelegenheid en toegevoegde waarde gaat dit op. De branche is zeer divers qua samenstelling en men kan spreken van een bonte verzameling van bedrijven. Zo zijn er de grootschalige producenten van basismetalen, maar ook kleine hightech-bedrijven. Er zijn fabrikanten van eindproducten naast die van halffabrikaten en vele toeleveranciers. Ook zijn er bedrijven gericht op massaproductie, terwijl anderen volgens zeer specifieke wensen van de opdrachtgever werken. Branche heeft groot aandeel in de industrie De metaal-, elektrotechnische en transportmiddelenindustrie heeft een groot aandeel in de totale industrie. Deze branche is, vergeleken met de andere branches binnen de industrie, zelfs de grootste wat betreft de kenmerken productiewaarde, werkgelegenheid en toegevoegde waarde. Zo bedraagt de productiewaarde in 22 bijna 65,6 miljard euro. Hiermee heeft deze branche een aandeel van bijna eenderde in die van de totale industrie. Daarnaast zijn zo n 356 duizend personen in de branche werkzaam. Dat is bijna 4 procent van de werkzame beroepsbevolking in de totale industrie. De toegevoegde bedraagt bijna 19,1 miljard euro. Dat komt neer op bijna 3 procent van die van de totale industrie. 1. Aandeel per branche, 22* productie toegevoegde waarde beroepsbevolking Textiel- en lederindustrie Hout-, bouwmaterialen-, meubel- en overige industrie Papier- en grafische industrie Voedings- en genotmiddelenindustrie Aardolie-, chemische en rubberindustrie Metaal-, elektrotechnische en transportmiddelenindustrie Afzetcategorieën Hoewel de branche dus het grootste aandeel in de totale industrie heeft, zijn er toch enkele opmerkelijke verschillen in de afzetcategorieën. Zo is van deze branche iets meer dan de helft van de afzet bestemd voor de export. Bij de totale industrie is dit 44 procent. En waar de totale industrie bijna een vijfde deel afzet in de categorie consumptie, is dit voor deze branche nog geen tiende deel. Daarentegen is de categorie investeringen het dubbele van die van de totale industrie. De afzetcategorie intermediair is voor de branche 27 procent, tegen 31 procent voor de totale industrie. Productie valt terug De laatste tijd is de gang van zaken in de metaal-, elektrotechnische en transportmiddelenindustrie niet zo florissant. Van begin 2 tot april 21 is de procentuele ontwikkeling op jaarbasis wel nog groter dan die van de totale industrie, maar daarna komt de klad erin. Sinds die tijd presteert de branche duidelijk minder dan de totale industrie. In tijden van hoogconjunctuur gaat het deze branche dus voor de wind, maar in perioden van laagconjunctuur krijgt ze zware klappen. 2. Productie: Procentuele ontwikkeling ten opzichte van het voorgaand jaar SBI SBI Staat 1. Afzet naar categorieën, 22* Basismetaal- Metaalproducindustrie tenindustrie Machine- en ap- Elektrotechniparatenindustrie sche industrie Transportmiddelenindustrie Branche totaal Rest van de industrie Industrie totaal Consumptie Export Bruto investeringen Intermediair Totaal Industriemonitor 23/12 5

6 Branche met vele bedrijfstakken De metaal-, elektrotechnische en transportmiddelenindustrie is een branche die bestaat uit veel verschillende bedrijfstakken. Uitgaande van de Standaard Bedrijfsindeling (SBI) is deze branche opgebouwd uit de volgende bedrijfstakken: - Basismetaalindustrie (SBI 27) - Metaalproductenindustrie (SBI 28) - Machine- en apparatenindustrie (SBI 29) - Kantoormachine- en computerindustrie (SBI 3) - Overige elektrische apparatenindustrie (SBI 31) - Audio-, video-, telecomapparatenindustrie (SBI 32) - Medische en optische apparatenindustrie (SBI 33) - Auto-, aanhangwagen-, opleggerindustrie (SBI 34) - Overige transportmiddelenindustrie (SBI 35) Doordat de branche is samengesteld uit zo veel verschillende bedrijfstakken kan men spreken van een bonte verzameling van bedrijven. Maar er is meer. Ook bínnen een bedrijfstak zijn vaak grote verschillen qua bedrijfsgrootte, afzetmarkt of productieproces. Basismetaalindustrie (SBI 27) De basismetaalindustrie wordt gedomineerd door grootschalige producenten. Zij verwerken delfstoffen zoals ijzererts en bauxiet tot staal, aluminium en halfproducten zoals platen en rollen. Deze halfproducten worden, voor zover niet voor export bestemd, vooral door de rest van de branche verder verwerkt tot andere halffabrikaten en eindproducten. Kijkend naar de afzet van deze bedrijfstak zien we dat die fifty-fifty verdeeld is over export en intermediair gebruik in Nederland. Overigens wordt de export in het buitenland eveneens intermediair verwerkt. In 22 zijn 26 duizend mensen in de basismetaal werkzaam. Zij genereren een productiewaarde van ruim 5,7 miljard euro. De toegevoegde waarde is bijna 1,5 miljard euro en dat is 8 procent van die van de branche. Metaalproductenindustrie (SBI 28) In tegenstelling tot de basismetaalindustrie is in de metaalproductenindustrie het midden- en kleinbedrijf sterk vertegenwoordigd. Het betreft veelal toeleveranciers, die vaak produceren volgens de specificaties van de opdrachtgever. Te denken valt hierbij aan constructiewerkplaatsen, producenten van ramen, deuren en kozijnen, het maken van gereedschap en matrijzen e.d. Daarnaast vinden we hier ook bedrijven die voor opdrachtgevers een bepaalde be- of verwerking verrichten met aangeleverde halffabrikaten. Onder deze groep vinden we bijvoorbeeld de lasinrichtingen en de oppervlaktebehandelingbedrijven. Vanuit productie-oogpunt is de metaalproductenindustrie dus vooral een industrie van toeleveranciers en leveranciers van loondiensten. Dit blijkt ook uit de afzetcategorieën. Ruim een kwart is bestemd voor export en 6 procent is voor intermediair gebruik in Nederland. Overigens wordt ook van deze bedrijfstak een behoorlijk deel van de export in het buitenland verder been verwerkt. De categorieën consumptie en investeringen omvatten samen 13 procent. De gerealiseerde productiewaarde in de metaalproductenindustrie is bijna 13,8 miljard euro en de toegevoegde waarde bedraagt ruim 4,7 miljard euro. Deze bedragen worden gerealiseerd door 14 duizend mensen van de werkzame beroepsbevolking. Dit is 27 procent van de werkzame beroepsbevolking in de branche. Productiewaarde, 22* Toegevoegde waarde, 22* Werkzame beroepsbevolking, Basismetaalindustrie Metaalproductenindustrie Machine-industrie Elektrotechnische industrie Transportmiddelenindustrie Centraal Bureau voor de Statistiek

7 Machine- en apparatenindustrie (SBI 29) Ook in de machine- en apparatenindustrie vinden we veel bedrijven in het midden- en kleinbedrijf. Ze zijn vaak toeleverancier van grote bedrijven die complexe productiesystemen leveren. Wel zijn de bedrijven in deze bedrijfstak vaak zeer specialistisch. Ze richten zich vaak op bepaalde producten of op bepaalde delen van de markt. Een voorbeeld van het focussen op bepaalde producten zijn de fabrikanten van pompen en compressoren of de fabrikanten van motoren. Bij bepaalde delen van de markt kan men denken aan machines voor een bepaalde bedrijfstak of machines voor specifieke industriële activiteiten, zoals bakkerijmachines of machines voor slachterijen en vleesverwerking. De machine- en apparatenindustrie is echter sterker gericht op de export dan de metaalproductenindustrie. Iets meer dan 4 procent valt in deze afzetcategorie. Met bijna 3 procent is intermediair verbruik de tweede categorie. Daarnaast is een kwart aan te merken als investeringen, de rest is consumptie. Net als in de metaalproductenindustrie verdient ook een groot deel van de beroepsbevolking van de branche zijn brood in de machine- en apparatenindustrie. Een kwart van de werkzame beroepsbevolking in de branche is hier werkzaam en dat zijn 96 duizend mensen. Met zijn allen produceren ze voor ruim 15 miljard euro en genereren ze een toegevoegde waarde van ruim 4,8 miljard euro. Elektrotechnische industrie (SBI 3, 31, 32, 33) In de elektrotechnische industrie is sprake van veel kleine bedrijven enerzijds tegenover enkele zeer grote bedrijven anderzijds. Hightech is in deze bedrijfstak zeker van toepassing. Binnen deze combinatie van bedrijfstakken wordt een groot scala van producten gefabriceerd. Dat varieert van elektrotechnische apparaten zoals kantoormachines, computers en telecommunicatieapparatuur tot orthopedische en protheseartikelen waaronder kunstgebitten, maar ook brillenglazen. Verder wordt er meet-, regel- en controle-apparatuur geproduceerd. Deze clustering van bedrijfstakken is sterk gericht op de export; ruim tweederde van de afzet gaat naar het buitenland. Bijna 2 procent is voor intermediair verbruik. De rest is ongeveer gelijk verdeeld over de categorieën consumptie en investeringen. Tezamen produceren de bedrijven in deze bedrijfstak voor bijna 17,5 miljard euro. Hiervoor zijn dagelijks 95 duizend mensen in de weer en dat is ook een kwart van de werkzame beroepsbevolking in de branche. De toegevoegde waarde bedraagt 5 miljard euro. Na de basismetaalindustrie heeft deze bedrijfstak de hoogste toegevoegde waarde per werkzaam persoon binnen de metaal-, elektrotechnische en transportmiddelenindustrie. Transportmiddelenindustrie (SBI 34, 35) Ook bij de transportmiddelenindustrie zijn er aan de ene kant enkele grote autofabrikanten en scheepswerven, maar aan de andere kant juist veel kleine bedrijven. Deze kleine bedrijven houden zich bijvoorbeeld bezig met carrosseriebouw of met de bouw en reparatie van pleziervaartuigen. De afzet in deze bedrijfstak is wat gelijkmatiger verdeeld over de verschillende categorieën. De grootste is de export, met een aandeel van iets meer dan eenderde. Ruim een kwart is voor de categorie investeringen. De categorie intermediair neemt een vijfde deel voor zijn rekening en dan resteert iets minder dan een vijfde deel voor consumptie. In de transportmiddelenindustrie zijn 61 duizend personen van de werkzame beroepsbevolking aan het werk. Ze realiseren een productiewaarde van ruim 13,5 miljard euro en de toegevoegde waarde is bijna 3 miljard euro. 1 De auteur is werkzaam bij de Sector Bedrijfsstatistieken Statistische Analyse Heerlen van het Centraal Bureau voor de Statistiek. Industriemonitor 23/12 7

8 8 Centraal Bureau voor de Statistiek

9 Nederland en de industrie De in november beschikbare gegevens laten geen verdere verslechtering zien van de Nederlandse economie. Wel is er sprake van een lichte terugval van het vertrouwen van de industriële ondernemers in november. De omzet is in september van dit jaar bijna 2 procent lager. Ook de productie en de afzetprijzen zijn iets lager. De ondernemers in de industrie verwachten voor november 23 januari 24 een zelfde bedrijvigheid met gelijkblijvende afzetprijzen en een verdere daling van de personeelssterkte. Algemeen: geen verdere verslechtering De eerste raming van de economische groei over het derde kwartaal dit jaar laat geen verdere verslechtering van de economische situatie zien. Het volume van het bruto binnenlands product is in het derde kwartaal 1,1 procent kleiner dan in hetzelfde kwartaal van vorig jaar. In het tweede kwartaal bedroeg de krimp 1,2 procent. Het volume van zowel de in- als de uitvoer is opnieuw lager dan een jaar eerder. Een lichtpuntje is dat de daling van de investeringen de kleinste is sinds 21. De overheidsconsumptie groeit onverminderd voort. De stijging van het producentenvertrouwen heeft zich in november niet doorgezet, er is sprake van een lichte terugval. Het consumentenvertrouwen daarentegen is gestegen naar het hoogste niveau van dit jaar. De werkloosheid loopt nog steeds op, zij het dat het stijgingstempo afneemt. De inflatie bedroeg in oktober 2, procent, evenveel als in september. Productie industrie opnieuw lager De industrie heeft in het derde kwartaal dit jaar 1,9 procent minder geproduceerd dan een jaar eerder. In het eerste en tweede kwartaal bedroeg de productiedaling,6 en 1,6 procent. In de laatste maand van het derde kwartaal heeft de industrie het iets minder slecht gedaan dan in het derde kwartaal als geheel. In september lag de productie 1,2 procent onder het niveau van september vorig jaar. Na correctie voor seizoeninvloeden is de productie in september ten opzichte van augustus gelijk gebleven. Afzetprijzen iets hoger De afzetprijzen van de Nederlandse industrie zijn in het derde kwartaal van 23 met,5 procent gestegen ten opzichte van het tweede kwartaal. De binnenlandse afzet is,6 procent duurder geworden. Geëxporteerde producten zijn met,4 procent in prijs gestegen. Ondanks de lichte stijging ligt het prijsniveau in het derde kwartaal nog iets lager (-,2 procent) dan in het derde kwartaal van 22. De ondernemers hebben in het derde kwartaal van dit jaar 2,4 procent meer betaald voor grondstoffen en halffabrikaten dan in het tweede kwartaal. Deze stijging van de verbruiksprijzen volgt op een daling van ruim 6 procent in het tweede kwartaal. In Nederland aangeschafte grondstoffen en halffabrikaten zijn 3, procent duurder geworden. Voor geïmporteerde verbruiksgoederen is 1,9 procent meer betaald. In vergelijking met een jaar eerder liggen de verbruiksprijzen in het derde kwartaal gemiddeld,9 procent hoger. In september waren de afzetprijzen,9 procent lager dan in september 22, de verbruiksprijzen,3 procent. Omzet industrie iets lager De Nederlandse industrie heeft in september van dit jaar bijna 2 procent minder omgezet dan in september 22. De binnenlandse omzet ligt bijna 5 procent lager, de buitenlandse omzet bijna 1 procent hoger. Als voor de ontwikkeling van de afzetprijzen en een werkdag meer wordt gecorrigeerd, komt het volume van de gemiddelde dagomzet ruim 5 procent lager uit. Op de binnenlandse markt is het volume van de gemiddelde dagomzet bijna 1 procent lager, op de buitenlandse markt bijna 2 procent. In het derde kwartaal van dit jaar heeft de industrie 4 procent minder omgezet dan een jaar eerder, vooral door een lagere binnenlandse omzet. In het tweede kwartaal was de totale omzet ruim 3 procent lager dan een jaar eerder. In het eerste kwartaal werd nog 1 procent meer omgezet. Lichte terugval producentenvertrouwen Het producentenvertrouwen is in november ten opzichte van oktober iets afgenomen. De stemmingsindicator van de ondernemers in de industrie is met,8 punt gedaald naar -3,8. Na het dieptepunt van de indicator in juni van dit jaar (-1,1) is het vertrouwen in de periode juli tot en met oktober langzaam verbeterd. In november zet deze verbetering dus niet door. De lichte terugval is nagenoeg geheel te wijten aan de minder gunstige verwachtingen van de ondernemers over de bedrijvigheid. Net als in oktober vindt per saldo 6 procent van de ondernemers de voorraden gereed product te groot. Meer orders Uit de Conjunctuurtest van november blijkt dat de orderontvangsten in oktober 23 voor de tweede maand op rij zijn gestegen. Voor alle sectoren van de industrie geldt dat in oktober meer orders zijn ontvangen dan in september. De toename van de orders uit het buitenland was het grootst. De index van de orderpositie, die de omvang van de orderportefeuille weergeeft, is met,3 punt gestegen naar 9,7 (juli 2=1). Desondanks blijft het oordeel van de ondernemers over de orderpositie onveranderd negatief. Verwachtingen De ondernemers in de industrie voorzien geen verandering in de bedrijvigheid in de periode november 23 januari 24. De afzetprijzen zullen naar verwachting gelijk blijven. De industriële ondernemers verwachten tevens in de komende maanden een verdere daling van de personeelssterkte. Al sinds juni 21 voorzien meer ondernemers in de industrie een daling van de werkgelegenheid dan een toename. Industriemonitor 23/12 9

10 Industrie september 2 - september 23 Procentuele ontwikkeling t.o.v. dezelfde periode voorgaand jaar gecentreerd gemiddelde (3-maands voortschrijdend gecentreerd gemiddelde) Omzet, afzetprijs en productie sep.' dec. mrt.'1 juni sep. dec. mrt.'2 juni sep. dec. mrt.'3 jun. sep. Omzet Afzetprijs Productie Omzet sep.' dec. mrt.'1 juni sep. dec. mrt.'2 juni sep. dec. mrt.'3 jun. sep. Binnenland Buitenland Afzetprijs sep.' dec. mrt.'1 juni sep. dec. mrt.'2 juni sep. dec. mrt.'3 jun. sep. Binnenland Buitenland Verbruiks- en importprijs sep.' dec. mrt.'1 juni sep. dec. mrt.'2 juni sep. dec. mrt.'3 jun. sep. Verbruik Import 1 Centraal Bureau voor de Statistiek

11 Tabel 1.1 Kerngegevens: Nederland en de industrie Eenheid jaar kwartaal maand Ontwikc.q. basis keling 1) 3e kw. 4e kw. 2e kw. 3e kw. aug. sept. jul. aug. sept. Industrie Omzet (waarde) 2=1 1,1 96,9 95,1 1,1 95,7 91,2 89,9 1,4 91,5 83,6 98,6-1,8 binnenland 2=1 99,8 97,8 95,6 11, 97,1 89,3 9,2 12,1 89,3 81, 97,5-4,5 buitenland 2=1 1,3 88,5 94,7 99,2 94,4 93, 89,7 98,9 93,6 85,9 99,5,6 Ontvangen orders (waarde) 2=1 13,7 91,9 87,2 91,.. 8,2 88,7... binnenland 2=1 14,3 91,8 85,6 89,.. 83,1 88,9... buitenland 2=1 13,3 92, 88,2 92,1.. 78,6 88,7... Afzetprijs 1995=1 115,7 114,5 115,6 116,1 114,8 115,4 115,3 117, 114,5 115,8 115,9 -,9 binnenland 1995=1 113,4 113,3 113,7 114,4 114,7 115,4 113,5 114,7 114,8 115,6 116, 1,1 buitenland 1995=1 117,1 115,4 116,8 117,2 114,9 115,4 116,5 118,5 114,3 116, 115,9-2,2 Verbruiksprijs 1995=1 121,9 119,6 12,9 121,7 119, 121,9 12,3 123,2 119, 123,9 122,8 -,3 import 1995=1 127,9 126,4 127,8 127,4 12,7 123, 127,3 129,8 121,6 124,7 122,7-5,5 Productie (volume gemiddelde dag) 2=1 99,1 97,5 93,3 99,4 99,3 91,6 87,1 11,5 88, 86,5 1,3-1,2 Productie (seizoengecorrigeerd) 2=1 99,2 97,6 97,5 97,5 97,4 95,7 97,3 97,4 94,5 96,4 96,1 Bruto toegevoegde waarde (bp, volume) 2=1 99,1 97,5 96,7 99, 96,4. -3, Vacatures openstaand 2) ,3 ontstaan ,6 vervuld ,1 Aantal bedrijven 3) 1 46,1 47,2 45,9 Uitgesproken faillissementen Aantal werkdagen Energieverbruik PJ Nederland Bruto binnenlands product (volume, mp) 2=1 11,2 11,5 99,3 13,6 12,4 98,3-1,1 Gezinsconsumptie (volume) 2=1 11,4 12,3 1,3 15,3 12, 98,8-1,4 Bedrijfsinvesteringen (volume) 2=1 98,9 93,3 81,8 94,4 97,2 8, -2,2 Invoer goederen en diensten (volume) 2=1 12,4 12,2 99,7 15,7 12,4 99,1 -,6 Uitvoer goederen en diensten (volume) 2=1 11,7 11,8 1,8 15,8 1, 99,3-1,5 Werkloze beroepsbevolking 4) Vacatures openstaand 2) ,8 ontstaan ,5 vervuld ,9 Uitzenduren en uren aan derden 5) mln uren 371, 351,6 94,9 88,2.. Aantal bedrijven 3) 1 714,6 713,7 693, Uitgesproken faillissementen 6) Energieverbruik PJ Consumentenprijsindexcijfers 2=1 14,2 17,6 18, 18,2 19,8 11,2 17,7 18,8 19,7 11, 111, 1) Laatst gepubliceerde maand t.o.v. vergelijkbare maand voorgaand jaar. Kwartaalcijfers laatst gepubliceerde kwartaal t.o.v. kwartaal voorgaand jaar. 2) Jaarcijfer is gemiddelde. 3) Stand per 1 januari. 4) Kwartaalcijfer, betreft middelste maand van het kwartaal. 5) Uitzenduren volgens overeenkomst "voor de duur van de opdracht" en uren van arbeidskrachten in dienst van het uitzendbureau "voor bepaalde of onbepaalde tijd". 6) Bedrijven en instellingen. Productiegroei en producentenvertrouwen november november nov.'99 feb.' mei aug. nov. feb.'1 mei aug. nov. feb.'2 mei aug. nov. feb.'3 mei aug. nov. Productiegroei Producentenvertrouwen Industriemonitor 23/12 11

12 Tabel 1.2 Conjunctuurgegevens maand: Nederland en de industrie jaar maand Gemidd laatste jun. jul. aug. sept. okt. nov. 12 mnd. Industrie 1) Producentenvertrouwen -1,1-1,6-1,1-7,4-7, -4,8-3, -3,8-5,6 Orderontvangst vorige maand t.o.v. maand daarvoor binnenlandse markt buitenlandse markt Bedrijvigheid vorige maand t.o.v. maand daarvoor Orderpositie 2) 96,8 93,1 91,5 91,4 91,2 9,1 9,4 9,7 91,7 Beoordelingen: 3) orderontvangst orderpositie totaal orderpositie buitenland voorraden gereed product Verwachting: 3) bedrijvigheid komende 3 maanden verkoopprijs komende 3 maanden personeelssterkte komende 3 maanden Nederland Consumentenvertrouwen economische klimaat koopbereidheid CBS-koersindex algemeen 781,7 593,8 49, 432,8 44,6 46,8 47,7 473,7 438,6 Gemiddeld rendement staatsleningen () 4,8 4,7 3,5 3,3 3,6 3,9 3,9 4,1 3,8 1) Uitkomsten ontleend uit de Conjunctuurtest per maand. Verschil in percentage toegenomen/groot (+) en afgenomen/klein (-), tenzij anders vermeld. 2) Indices: juli 2 = 1. De orderpositie is gemeten in de eerste helft van de verslagmaand. 3) Betreft oordelen / verwachtingen gemeten in de eerste dagen van de verslagmaand. Tabel 1.3 Conjunctuurtest kwartaal: industrie 1) jaar kwartaal Gemidd laatste jul. okt. jan. apr. jul. okt. 4 kw. Bezettingsgraad 83, 81,7 82,9 82,9 82,3 81,9 81,2 81,4 81,7 Productiebelemmeringen 2) geen stagnatie a.g.v. onvoldoende vraag tekort aan arbeid te geringe productiecapaciteit overige belemmeringen Beoordelingen: 2) productiecapaciteit Concurrentiepositie afgelopen kwartaal binnenlandse markt buitenlandse markt binnen Europese Unie buiten Europese Unie Verwachting: 2) buitenlandse afzet komend kwartaal ) Uitkomsten ontleend uit de Conjunctuurtest per kwartaal. De enquête is ingevuld in de eerste dagen van de eerste maand van het betreffende kwartaal. Verschil in percentage toegenomen/groot (+) en afgenomen/klein (-), tenzij anders vermeld. 2) Betreft oordelen / verwachtingen gemeten in de eerste dagen van het betreffende kwartaal. Industriemonitor 23/12 12

13 Voedings- en genotmiddelenindustrie In september 23 is de omzet van de voedings- en genotmiddelenindustrie 5 procent hoger dan in september 22. Door de extra werkdag in september 23 en de hogere afzetprijzen resulteert een volume van de gemiddelde dagomzet dat ruim 2,5 procent lager is. De bedrijvigheid stijgt zeer fors en ook de verkopen laten een stijging zien. De ondernemers zijn positiever over hun afzet. Voor november 23 tot en met januari 24 verwachten de ondernemers een gelijkblijvende bedrijvigheid en fors hogere verkoopprijzen. Ook verwachten veel producenten een daling van het aantal werknemers. Omzet stijgt in september De buitenlandse omzet van de voedings- en genotmiddelenindustrie ligt in september 23 ruim 8 procent hoger dan in september vorig jaar. Ook op de binnenlandse markt wordt meer omgezet en wel bijna 2,5 procent. Daarmee komt de totale omzet van de branche 5 procent hoger uit dan in september 22. De stijging van de gemiddelde afzetprijs houdt aan. In september komt deze 2,9 procent hoger uit dan in dezelfde maand vorig jaar. Op de binnenlandse markt wordt een stijging genoteerd van 3,3 procent en de buitenlandse afzetprijzen komen 2,6 procent hoger uit. Rekening houdend met de hogere afzetprijzen en de extra werkdag in september 23, resulteert een volume van de gemiddelde dagomzet dat ruim 2,5 procent lager is dan in september 22. Op de buitenlandse markt ligt dit volume nog bijna 1 procent hoger dankzij de grotere omzetstijging. Maar op de binnenlandse markt komt het volume van de gemiddelde dagomzet 5,5 procent lager uit. Doordat de verbruiksprijzen met 7,4 procent veel sterker stijgen dan de afzetprijzen, komen de marges verder onder druk te staan. Het volume van de gemiddelde dagproductie ligt 1 procent lager dan in september 22. Omzet daalt in derde kwartaal Ondanks de gunstige omzetontwikkeling in september gaat het derde kwartaal van 23 de boeken in met een lagere omzet van ruim,5 procent. De ruim 1 procent hogere omzet op de buitenlandse markt kan de daling in eigen land van ruim 2 procent ten opzichte van het derde kwartaal in 22 niet compenseren. Het volume van de gemiddelde dagomzet komt voor het derde kwartaal 3 procent lager uit dan het derde kwartaal van 22. De gemiddelde dagproductie komt over dezelfde periode 3,2 procent lager uit. Juli, met een 5,9 procent lager productievolume, draagt hier het sterkst aan bij. Bedrijvigheid blijft zeer fors stijgen Uit de Conjunctuurtest van november 23 blijkt dat de bedrijvigheid in de voedings- en genotmiddelenindustrie ook van september op oktober zeer fors stijgt. Deze ontwikkeling doet zich voor in alle delen van de branche. Verkopen stijgen vooral op de buitenlandse markt In de voedings- en genotmiddelindustrie stijgen de verkopen en dat is vooral te danken aan de fors hogere verkopen op de buitenlandse markt. In vrijwel alle delen van de branche stijgen de verkopen in meer of mindere mate. Uitzonderingen zijn de zuivelproductenindustrie waar de verkopen gelijk blijven en de dranken- en tabakindustrie waar de verkopen licht dalen. Ondernemers zijn positiever over hun afzet De producenten in de voedings- en genotmiddelenindustrie zijn beter te spreken over hun totale afzet. Ook over de buitenlandse afzet zijn ze iets positiever. De zuivelproducenten zijn echter minder tevreden over hun afzet. En ook in de broodfabrieken en bakkerijen is men hierover iets negatiever. In de rest van de branche is men daarentegen duidelijk positiever over de totale afzet. Het oordeel van de ondernemers in de branche over de verkopen blijft stabiel van september op oktober. De minder negatieve stemming onder de producenten in de dranken- en tabakverwerkende industrie compenseert de somberheid in de rest van de branche. De voorraad gereed product wordt door iets minder ondernemers in de voedings- en genotmiddelenindustrie te groot gevonden, gelet op de te verwachten afzet. Verwachtingen Voor november 23 tot en met januari 24 verwachten de producenten in de branche dat de bedrijvigheid stabiel blijft. In de diervoederindustrie verwacht men echter een zeer fors hogere bedrijvigheid, terwijl de producenten in de zuivelproductenindustrie en de dranken- en tabaksverwerkende industrie rekenen op een daling van de bedrijvigheid. Verder verwachten de ondernemers in de branche fors hogere verkoopprijzen. Alleen in de slachterijen en vleesverwerking rekent men erop dat de verkoopprijzen gelijk blijven en in de broodfabrieken en bakkerijen verwacht men iets lagere prijzen. Tot slot verwachten veel producenten een afname van het aantal werknemers. Vooral in de diervoederindustrie ziet men het somber in. Daar voorzien drie op de tien ondernemers een daling van het aantal werknemers. Industriemonitor 23/12 13

14 Voedings- en genotmiddelenindustrie september 2 - september 23 Procentuele ontwikkeling t.o.v. dezelfde periode voorgaand jaar gecentreerd gemiddelde (3-maands voortschrijdend gecentreerd gemiddelde) Omzet, afzetprijs en productie sep.' dec. mrt.'1 juni sep. dec. mrt.'2 juni sep. dec. mrt.'3 jun. sep. Omzet Afzetprijs Productie Omzet sep.' dec. mrt.'1 juni sep. dec. mrt.'2 juni sep. dec. mrt.'3 jun. sep. Binnenland Buitenland Afzetprijs sep.' dec. mrt.'1 juni sep. dec. mrt.'2 juni sep. dec. mrt.'3 jun. sep. Binnenland Buitenland Verbruiks- en importprijs sep.' dec. mrt.'1 juni sep. dec. mrt.'2 juni sep. dec. mrt.'3 jun. sep. Verbruik Import 14 Centraal Bureau voor de Statistiek

15 Tabel 2.1 Kerngegevens: Voedings- en genotmiddelenindustrie Eenheid jaar kwartaal maand Ontwik keling 1) 3e kw. 4e kw. 2e kw. 3e kw. aug. sept. jul. aug. sept. Omzet (waarde) 2=1 16,6 17, 15,5 18,7 15,7 14,9 13,9 15,1 15,3 99,1 11,4 5, binnenland 2=1 16,6 18,3 16,9 111,2 17,7 14,7 16,1 16,5 15,5 99,5 19, 2,3 buitenland 2=1 16,7 15,5 14, 15,9 13,2 15,2 11,4 13,6 15, 98,6 112,1 8,2 Afzetprijs 1995=1 112, 113,3 113,3 115,5 114,2 116,2 112,9 115,1 114,7 115,4 118,5 2,9 binnenland 1995=1 11,4 11, 19,8 11,7 111,3 112,7 19,6 11,5 111,8 112,1 114,2 3,3 buitenland 1995=1 113,3 116,2 116,4 119,7 116,7 119,2 115,8 119,1 117,1 118,2 122,2 2,6 Verbruiksprijs 1995=1 111,3 19,4 11, 112,1 111,9 116,7 19,9 112,3 11,5 119,1 12,5 7,4 import 1995=1 114, 117,7 117,9 118, 112,3 112,3 118,7 117,3 11,3 112,8 113,9-2,9 Productie (volume gemiddelde dag) 2=1 99,4 1,5 98,4 15,2 97,9 95,2 95,1 13,8 9,5 92,3 12,8-1, Bruto toegevoegde waarde (bp, vol.)2=1 99,3 1,4 11,5 14,9 95,9. -3,2 Aantal bedrijven 2) 1 5,1 4,8 4,7 Uitgesproken faillissementen Aantal werkdagen Energieverbruik PJ ) Laatst gepubliceerde maand t.o.v. vergelijkbare maand voorgaand jaar. Kwartaalcijfers laatst gepubliceerde kwartaal t.o.v. kwartaal voorgaand jaar. 2) Stand per 1 januari. Tabel 2.2 Conjunctuurtest 1) Voedings- en genotmiddelenindustrie: maand- en kwartaalgegevens Eenheid jaar maand Gemidd. 2) laatste jun. jul. aug. sept. okt. nov. 12 mnd. Maandgegevens Verkoop / orderontvangst vorige maand t.o.v. maand daarvoor binnenlandse markt buitenlandse markt Bedrijvigheid vorige maand t.o.v. maand daarvoor Beoordeling: 3) verkoop / orderontvangst afzet / orderpositie totaal afzet / orderpositie buitenland voorraden gereed product Verwachting: 3) bedrijvigheid komende 3 maanden verkoopprijs komende 3 maanden personeelssterkte komende 3 maanden jaar kwartaal Gemidd laatste jul. okt. jan. apr. jul. okt. 4 kw. Kwartaalgegevens Bezettingsgraad 4) 83,9 83,7 83,3 84,1 84,6 84,3 82,4 83,4 83,7 Productiebelemmeringen 4) geen stagnatie als gevolg van onvoldoende vraag tekort aan arbeid te geringe productiecapaciteit overige belemmeringen Beoordeling productiecapaciteit 4) Concurrentiepositie afgelopen 3 maanden binnenlandse markt buitenlandse markt binnen de Europese Unie buitenlandse markt buiten de Europese Unie Verwachting buitenlandse afzet komende 3 maanden ) De vragen zoals ze in de Conjunctuurtest worden gesteld, zijn te vinden in de alfabetische begrippenlijst. 2) Verschil in percentage toegenomen / groot (+) en afgenomen / klein (-), tenzij anders vermeld. 3) Betreft oordelen / verwachtingen gemeten in de eerste helft van de verslagmaand. 4) Het kwartaalcijfer heeft betrekking op de eerste helft van de eerste maand (verslagmaand) van het betreffende kwartaal. Industriemonitor 23/12 15

16 16 Centraal Bureau voor de Statistiek

17 Textiel-, kleding- en lederindustrie De omzet van de textiel-, kleding-, en lederindustrie lag in september ruim 2 procent onder het niveau van september 22. Het volume van de gemiddelde dagproductie kwam 4,3 procent lager uit. Uit de Conjunctuurtest van november blijkt dat de ondernemers uit de branche voor de periode november tot en met januari verwachten dat de bedrijvigheid stabiel zal blijven. De werkgelegenheid in de branche zal in deze periode naar verwachting fors afnemen. Zeer weinig ondernemers voorzien prijswijzigingen in deze periode. Redelijke septembermaand in slecht 3 e kwartaal Na de magere resultaten in juli en augustus was september de beste maand van het kwartaal voor de branche. Niettemin lag de omzet ruim 2 procent lager ten opzichte van september 22. Omdat september dit jaar een werkdag meer had, kwam het volume van de gemiddelde dagomzet nog lager uit, namelijk bijna 8 procent. Het volume van de gemiddelde dagproductie liep met 4,3 procent terug. De afzetprijzen lagen op jaarbasis 1 procent hoger dan in september 22. De importprijzen lagen 1,1 procent lager en de verbruiksprijzen,2 procent. Het derde kwartaal van 23 was ronduit teleurstellend voor de branche. Vergeleken met het derde kwartaal het jaar ervoor liep de gemiddelde dagomzet met 9,4 procent terug. Dat is ruim twee keer zoveel als in de eerste twee kwartalen. Bedrijvigheid afgenomen in oktober Uit de Conjunctuurtest van november blijkt dat de bedrijvigheid in oktober stabiel is gebleven ten opzichte van september. De orderontvangsten namen toe, vooral vanuit het buitenland. Gecorrigeerd voor het seizoen stijgt de index voor de orderpositie met 1, punt tot 85,. De sombere stemming onder de ondernemers uit de branche over de orderontvangst bleef onveranderd. Ten aanzien van de orderpositie waren zij beter te spreken, al bleven zij uiterst somber. Per saldo vindt bijna een op de zeven ondernemers de voorraad gereed product te groot gelet op de verwachte afzet. 1. Textielindustrie Voor de textielindustrie is het derde kwartaal zeer slecht verlopen. Vooral in augustus was de omzet flink lager. In september lag de omzet van de textielindustrie bijna 6 procent lager dan in september 22. Het volume van de gemiddelde dagomzet was ruim 1 procent kleiner. De gemiddelde afzetprijzen stegen in vergelijking met september 22 met,5 procent. De importprijzen lagen,9 procent lager en de verbruiksprijzen,2 procent. In de textielindustrie bleef de bedrijvigheid in oktober stabiel ten opzichte van september, zo blijkt uit de Conjunctuurtest van november. De orderontvangsten namen echter toe. Gecorrigeerd voor het seizoen neemt de index van de orderpositie toe met 2,3 punt tot 85,7. Desondanks is de stemming onder ondernemers uit de branche over de orderontvangst en de orderpositie slechts licht positiever dan in september en blijft somber. Per saldo vindt bijna een op de zeven ondernemers dat de voorraad gereed product te groot is, gelet op de verwachte afzet. 2. Kledingindustrie In de kledingindustrie waren de resultaten van september beter dan in de andere delen van de branche. De omzet kwam 23 procent hoger uit vergeleken met september 22. Dit was de eerste omzetstijging sinds december. In het buitenland was zelfs ruim 28 procent meer omgezet. In het binnenland lag de omzet met bijna 19 procent eveneens fors hoger. De verkoopprijzen stegen in vergelijking met september vorig jaar gemiddeld met 1,5 procent. De importprijzen lagen 3 procent lager en de verbruiksprijzen 1,1 procent. Uit de Conjunctuurtest van november blijkt dat de bedrijvigheid van september op oktober licht is toegenomen. De orderontvangst uit het binnenland liep weliswaar terug, maar uit het buitenland kwamen juist meer orders binnen. Per saldo bleef de orderontvangst op een vergelijkbaar niveau als in september. Gecorrigeerd voor het seizoen neemt de index voor de orderpositie met 1,1 punt af tot 79,7. Ondernemers zijn iets minder negatief gestemd over de orderpositie dan in de voorgaande maand. Per saldo een op de tien ondernemers vindt dat de voorraad gereed product te groot is gelet op de verwachte afzet. 3. Lederindustrie In de lederindustrie kwam de omzet in september 23 bijna 4 procent lager uit dan in september 22. De binnenlandse omzet daalde met bijna 7 procent het sterkst. Op de buitenlandse markt bleef de daling beperkt tot bijna 1 procent. Gecorrigeerd voor het prijs- en het werkdageffect kwam de gemiddelde dagomzet in september bijna 11 procent lager uit vergeleken met het jaar ervoor. Gemiddeld lagen de afzetprijzen 3,3 procent hoger. De importprijzen lagen 1,5 procent hoger en de verbruiksprijzen gemiddeld 1,8 procent. Verwachtingen Ondernemers in de textielindustrie verwachten dat de bedrijvigheid in de periode november tot en met januari gelijk zal blijven. In de kledingindustrie verwacht men een lichte toename. Vooral ondernemers in de textielindustrie verwachten dat in deze periode de werkgelegenheid zal afnemen. Industriemonitor 23/12 17

18 Textiel-, kleding-, leder- en schoenindustrie september 2 - september 23 Procentuele ontwikkeling t.o.v. dezelfde periode voorgaand jaar gecentreerd gemiddelde (3-maands voortschrijdend gecentreerd gemiddelde) Omzet, afzetprijs en productie sep.' dec. mrt.'1 juni sep. dec. mrt.'2 juni sep. dec. mrt.'3 jun. sep. Omzet Afzetprijs Productie Omzet sep.' dec. mrt.'1 juni sep. dec. mrt.'2 juni sep. dec. mrt.'3 jun. sep. Binnenland Buitenland Afzetprijs sep.' dec. mrt.'1 juni sep. dec. mrt.'2 juni sep. dec. mrt.'3 jun. sep. Binnenland Buitenland Verbruiks- en importprijs sep.' dec. mrt.'1 juni sep. dec. mrt.'2 juni sep. dec. mrt.'3 jun. sep. Verbruik Import 18 Centraal Bureau voor de Statistiek

19 Tabel 3.1 Kerngegevens: Textiel-, kleding-, leder- en schoenindustrie Eenheid jaar kwartaal maand Ontwik keling 1) 3e kw. 4e kw. 2e kw. 3e kw. aug. sept. jul. aug. sept. Omzet (waarde) 2=1 96,2 92,9 9,1 91,8 89,3 82,2 83,4 98,9 81,3 68,8 96,6-2,3 binnenland 2=1 94, 85,1 81,2 82,3 84,5 73,2 76,5 86,2 72, 62,5 85,1-1,3 buitenland 2=1 98,1 99,3 97,4 99,7 93,3 89,7 89,1 19,3 89, 74, 16,1-2,9 Ontvangen orders (waarde) 2=1 14,2 92,8 88,1 91,9.. 82,1 98,2... binnenland 2=1 11,4 84,4 78,2 83,.. 75,2 83,5... buitenland 2=1 16,5 99,8 96,4 99,4.. 87,9 11,5... Afzetprijs 1995=1 13,8 15,1 15,1 15,7 16,1 15,9 15,1 15,1 15,6 15,8 16,2 1, binnenland 1995=1 12,6 13,7 13,6 13,9 14,4 14,3 13,5 13,7 13,8 14,2 14,9 1,1 buitenland 1995=1 14,7 16,1 16,1 17, 17,2 17, 16,2 16,1 16,8 17, 17,1 1, Verbruiksprijs 1995=1 17,5 17, 16,9 17,3 17, 16,7 16,7 17,2 16,4 16,8 17, -,2 import 1995=1 11, 19, 18,6 18,8 18,2 17,5 18,6 18,8 17,4 17,6 17,5-1,1 Productie (volume gemiddelde dag) 2=1 92,7 89,8 85,6 88,1 9,9 8,5 72,9 1,4 79,2 66,1 96,1-4,3 Bruto toegevoegde waarde (bp, vol.)2=1 91,8 89,8 92,4 87, 87,6. -4,4 Aantal bedrijven 2) 1 3,3 3,1 3, Uitgesproken faillissementen Aantal werkdagen Energieverbruik PJ ) Laatst gepubliceerde maand t.o.v. vergelijkbare maand voorgaand jaar. Kwartaalcijfers laatst gepubliceerde kwartaal t.o.v. kwartaal voorgaand jaar. 2) Stand per 1 januari. Tabel 3.2 Conjunctuurtest 1) Textiel-, kleding-, leder- en schoenindustrie: maand- en kwartaalgegevens Eenheid jaar maand Gemidd. 2) laatste jun. jul. aug. sept. okt. nov. 12 mnd. Maandgegevens Orderontvangst vorige maand t.o.v. maand daarvoor binnenlandse markt buitenlandse markt Bedrijvigheid vorige maand t.o.v. maand daarvoor Orderpositie (indices: juli 2 = 1) 98, 94,3 85, 83,5 82,8 83,3 83,5 84,3 85,9 Beoordeling: 3) orderontvangst orderpositie totaal orderpositie buitenland voorraden gereed product Verwachting: 3) bedrijvigheid komende 3 maanden verkoopprijs komende 3 maanden personeelssterkte komende 3 maanden jaar kwartaal Gemidd laatste jul. okt. jan. apr. jul. okt. 4 kw. Kwartaalgegevens Bezettingsgraad 4) 82,6 8,4 82,7 82,5 82,1 8,3 79,9 79,3 8,4 Productiebelemmeringen 4) geen stagnatie als gevolg van onvoldoende vraag tekort aan arbeid te geringe productiecapaciteit overige belemmeringen Beoordeling productiecapaciteit 4) Concurrentiepositie afgelopen 3 maanden binnenlandse markt buitenlandse markt binnen de Europese Unie buitenlandse markt buiten de Europese Unie Verwachting buitenlandse afzet komende 3 maanden ) De vragen zoals ze in de Conjunctuurtest worden gesteld, zijn te vinden in de alfabetische begrippenlijst. 2) Verschil in percentage toegenomen / groot (+) en afgenomen / klein (-), tenzij anders vermeld. 3) Betreft oordelen / verwachtingen gemeten in de eerste helft van de verslagmaand. 4) Het kwartaalcijfer heeft betrekking op de eerste helft van de eerste maand (verslagmaand) van het betreffende kwartaal. Industriemonitor 23/12 19

20 2 Centraal Bureau voor de Statistiek

21 Papier- en grafische industrie De omzet van de papier- en grafische industrie ligt in september,6 procent hoger dan in september 22. Uit de Conjunctuurtest blijkt dat de ondernemers geen verandering in de bedrijvigheid verwachten voor november 23tot en met januari 24. Per saldo een op de vijf ondernemers verwacht een daling van het personeelsbestand. Bijna één op de zes ondernemers verwacht dat de prijzen zullen dalen. Hogere omzet De omzet van de papier- en grafische industrie ligt in september,6 procent hoger dan in september 22. In het binnenland is de omzet ruim 2 procent lager dan in september vorig jaar, in het buitenland werd ruim 7 procent meer omzet gerealiseerd. Omzetontwikkeling papier- en grafische industrie (procentuele mutatie ten opzichte van dezelfde maand voorgaand jaar) jan-1 apr jul okt jan-2 apr jul okt jan-3 apr jul De ontwikkeling van het volume van de gemiddelde dagomzet is in september echter negatief. Voor de totale branche daalt deze indicator in september 23 ten opzichte van september 22 met bijna 2 procent. In het binnenland daalde het volume van de gemiddelde dagomzet met bijna 5 procent, in het buitenland steeg het volume van de gemiddelde dagomzet echter met 5 procent. De afzetprijzen waren in september 2,1 procent lager dan in september 22. De verbruiksprijzen waren 1,7 procent lager. Bedrijvigheid neemt toe Uit de Conjunctuurtest van november blijkt dat de bedrijvigheid van september op oktober fors is toegenomen. Ook de orderontvangsten in de branche namen toe. Deze toename deed zich in gelijke mate voor op zowel binnenlandse als de buitenlandse markt. De index van de orderpositie stijgt met 1,8 indexpunten tot 89,4. Gecorrigeerd voor het seizoen stijgt de index met 1,3 indexpunten tot 88,2. Over de buitenlandse orders waren de ondernemers iets beter te spreken dan in de voorafgaande maand. Over de totale orderpositie waren de ondernemers wel duidelijk positiever. 1. Papierindustrie Voor de vijfde maand op rij komt de omzet in de papierindustrie lager uit dan dezelfde maand het jaar ervoor. In september is dit 1 procent. De binnenlandse omzet ligt bijna 4 procent lager, de buitenlandse omzet ruim 1 procent hoger. Het volume van de gemiddelde dagomzet is in september bijna 3 procent kleiner dan in september 22. Verder blijkt uit de Conjunctuurtest van november, dat van september op oktober de bedrijvigheid is toegenomen. Daarnaast zijn de orderontvangsten toegenomen. Vooral de buitenlandse orders stegen fors. De stemming over de orderportefeuille verbeterde in oktober vergeleken met september. 2. Grafische industrie In de grafische industrie ligt de omzet in september 23 ruim 1 procent hoger dan in september 22. Het volume van de gemiddelde dagomzet komt echter bijna 2 procent lager uit. Dit komt door een lagere omzet in het binnenland (bijna 5 procent); De omzet naar het buitenland nam namelijk met bijna 19 procent toe. Uit de Conjunctuurtest van november blijkt dat de bedrijvigheid van september op oktober fors is gestegen. De orderontvangst neemt toe, vooral in het binnenland. De index van de orderpositie stijgt met 1,7 indexpunten tot 9,2. Gecorrigeerd voor het seizoen stijgt de index met 2,7 indexpunten tot 88,7. Over de orderpositie verbeterde de stemming onder de ondernemers dan ook fors. Verwachtingen De ondernemers spreken zich in de Conjunctuurtest op enkele punten uit over hun verwachtingen voor november 23 tot en met januari 24. Per saldo wordt voor de gehele branche geen verandering in de bedrijvigheid verwacht. In de papierindustrie neemt de bedrijvigheid naar verwachting wel toe. Zowel in de papierindustrie als in de grafische industrie verwacht per saldo één op de vijf ondernemers een vermindering van het personeelsbestand. Ook verwacht één op de zes ondernemers dat de verkoopprijzen zullen dalen. Industriemonitor 23/12 21

22 Papier- en grafische industrie september 2 - september 23 Procentuele ontwikkeling t.o.v. dezelfde periode voorgaand jaar gecentreerd gemiddelde (3-maands voortschrijdend gecentreerd gemiddelde) Omzet, afzetprijs en productie sep.' dec. mrt.'1 juni sep. dec. mrt.'2 juni sep. dec. mrt.'3 jun. sep. Omzet Afzetprijs Productie Omzet sep.' dec. mrt.'1 juni sep. dec. mrt.'2 juni sep. dec. mrt.'3 jun. sep. Binnenland Buitenland Afzetprijs sep.' dec. mrt.'1 juni sep. dec. mrt.'2 juni sep. dec. mrt.'3 jun. sep. Binnenland Buitenland Verbruiks- en importprijs sep.' dec. mrt.'1 juni sep. dec. mrt.'2 juni sep. dec. mrt.'3 jun. sep. Verbruik Import 22 Centraal Bureau voor de Statistiek

23 Tabel 4.1 Kerngegevens: Papier- en grafische industrie Eenheid jaar kwartaal maand Ontwik keling 1) 3e kw. 4e kw. 2e kw. 3e kw. aug. sept. jul. aug. sept. Omzet (waarde) 2=1 11,8 97,1 93,8 99,9 95,4 9,6 88,8 98,3 88,1 84,8 98,9,6 binnenland 2=1 11, 96,4 92,9 11,1 96,3 88,6 88,6 97,1 88,2 82,8 94,8-2,4 buitenland 2=1 13,6 98,8 95,9 97,1 93,2 95,5 89,1 11,2 87,9 89,8 18,8 7,5 Ontvangen orders (waarde) 2=1 111,9 1,8 98,3 97,3.. 89,9 13,4... binnenland 2=1 112,1 11,2 95,5 96,2.. 88,6 98,4... buitenland 2=1 111,8 1,4 1,5 98,2.. 9,9 17,4... Afzetprijs 1995=1 15,1 15,5 16,3 16,3 15,1 14,3 16,3 16,5 14,5 14,3 14,3-2,1 binnenland 1995=1 14,5 15,2 15,3 15,5 14,1 13,5 15,3 15,6 13,6 13,4 13,5-2, buitenland 1995=1 16, 15,8 18, 17,7 16,8 15,7 18, 18, 16, 15,7 15,6-2,3 Verbruiksprijs 1995=1 12,6 99,9 1,3 1,2 99,9 98,8 1,3 1,5 98,7 99, 98,8-1,7 import 1995=1 13,1 99,2 99,4 99, 97,7 96,6 99,3 99,5 96,7 96,7 96,5-3, Productie (volume gemiddelde dag) 2=1 98,5 95,3 88,7 1,6 96,1 88,5 84,2 96,4 84,3 86,6 94,6-1,9 Bruto toegevoegde waarde (bp, vol.)2=1 98,5 95,4 92, 13,8 89,1. -5,4 Aantal bedrijven 3) 1 7,1 7,4 7,2 Uitgesproken faillissementen Aantal werkdagen Energieverbruik PJ ) Laatst gepubliceerde maand t.o.v. vergelijkbare maand voorgaand jaar. Kwartaalcijfers laatst gepubliceerde kwartaal t.o.v. kwartaal voorgaand jaar. 2) Uitkomsten hebben betrekking op de ontvangen orders in de papierindustrie. 3) Stand per 1 januari. Tabel 4.2 Conjunctuurtest 1) Papier- en grafische industrie: maand- en kwartaalgegevens Eenheid jaar maand Gemidd. 2) laatste jun. jul. aug. sept. okt. nov. 12 mnd. Maandgegevens Orderontvangst vorige maand t.o.v. maand daarvoor binnenlandse markt buitenlandse markt Bedrijvigheid vorige maand t.o.v. maand daarvoor Orderpositie (indices: juli 2 = 1) 97,5 95, 89,5 89,3 89,1 87,8 87,6 89,4 91,1 Beoordeling: 3) orderontvangst orderpositie totaal orderpositie buitenland voorraden gereed product Verwachting: 3) bedrijvigheid komende 3 maanden verkoopprijs komende 3 maanden personeelssterkte komende 3 maanden jaar kwartaal Gemidd laatste jul. okt. jan. apr. jul. okt. 4 kw. Kwartaalgegevens Bezettingsgraad 4) 87,6 85,5 87,3 86,5 87,1 85,6 84,8 84,6 85,5 Productiebelemmeringen 4) geen stagnatie als gevolg van onvoldoende vraag tekort aan arbeid te geringe productiecapaciteit overige belemmeringen Beoordeling productiecapaciteit 4) Concurrentiepositie afgelopen 3 maanden binnenlandse markt buitenlandse markt binnen de Europese Unie buitenlandse markt buiten de Europese Unie Verwachting buitenlandse afzet komende 3 maanden ) De vragen zoals ze in de Conjunctuurtest worden gesteld, zijn te vinden in de alfabetische begrippenlijst. 2) Verschil in percentage toegenomen / groot (+) en afgenomen / klein (-), tenzij anders vermeld. 3) Betreft oordelen / verwachtingen gemeten in de eerste helft van de verslagmaand. 4) Het kwartaalcijfer heeft betrekking op de eerste helft van de eerste maand (verslagmaand) van het betreffende kwartaal. Industriemonitor 23/12 23