In 2016 heeft uw gemeenteraad twee besluiten genomen met betrekking tot de begraafplaatsen in

Transcriptie

1 Raadsvoorstel Gemeente IJsselstein agendapunt Aan de raad van de gemeente IJsselstein Zaaknummer : Programma : Commissie : Ruimte Portefeuillehouder: dhr. V.G.M. van den Berg Informatie bij : R.H. Vermeulen /tel.nr. : r.vermeulen@ijsselstein.nl/1813 Evaluatiedatum : Datum: 16 mei 2017 Blad : 1 van 6 Onderwerp Cultuurhistorisch onderzoek begraafplaats Eiteren Samenvatting In 2016 heeft uw gemeenteraad een tweetal besluiten genomen met betrekking tot de begraafplaatsen in IJsselstein. Ten eerste heeft u op 7 april 2016 een visie op de begraafplaatsen in IJsselstein vastgesteld. Ten tweede heeft u op 12 mei 2016 een voorstel voor het ruimen van graven vastgesteld. In beide voorstellen is specifiek aandacht geschonken aan het historische karakter van de begraafplaats Eiteren. Tijdens de behandeling van de visie op de begraafplaatsen IJsselstein heeft het CDA een motie ingediend met als onderwerp de cultureel historische waarde van begraafplaats Eiteren. Men heeft het college verzocht om een onderzoek te doen naar de cultureel historische waarde en de staat van de graven op begraafplaats Eiteren. De motie is unaniem aangenomen en omarmd door het college. Op 25 november 2016 heeft Stichting Historische Kring IJsselstein (SHKIJ) dit onderzoek (bijlage 1) afgerond. De SHKIJ heeft twee aanbevelingen voorgesteld: 1. Herstellen 20 historische grafmonumenten ad (incl BTW) en toekennen monumentale status aan de beschreven historische graven. Voor de kosten herstellen graven heeft SHKIJ contact gelegd met een gespecialiseerd bedrijf, zie ook blz onderzoeksrapport. 2. Opstellen beheersvisie en beheersplan en beheerstichting op te richten. Geadviseerd wordt om de (20) historische grafmonumenten te herstellen en daarvoor een eenmalig budget ad (incl. BTW) beschikbaar te stellen en de overige grafmonumenten stapsgewijs op te knappen en onderhouden met het reeds beschikbaar gestelde bedrag ad per jaar. Het college heeft besloten dat het cultuurhistorisch onderzoek begraafplaats Eiteren onderdeel uitmaakt van de redengevende beschrijving van de gemeentelijke monumentenstatus Eiteren. De bevoegdheid tot het verlenen van de monumentenstatus is een bevoegdheid van het college van B&W. Geadviseerd wordt om aanbeveling 2 niet over te nemen. RMN is verantwoordelijk voor het onderhoud van de twee begraafplaatsen. Voorgesteld wordt om het onderhoud van de begraafplaatsen, inclusief het onderhoud van de voorgedragen historische graven, bij RMN te laten en de begraafplaats stapsgewijs te ontwikkelen tot een unieke en monumentale stilteplek in het centrum van de stad. Indien in de nabije toekomst bewonersinitiatieven worden ontwikkeld, binnen de door de raad vastgestelde kaders, worden deze onderzocht. Inleiding In 2016 heeft uw gemeenteraad twee besluiten genomen met betrekking tot de begraafplaatsen in IJsselstein. Ten eerste heeft u op 7 april 2016 een visie op de begraafplaatsen in IJsselstein vastgesteld. De belangrijkste uitgangspunten van deze visie zijn:

2 Raadsvoorstel Blad: 2 van 6 - Voldoende ruimte voor rouwverwerking, gedenken en herinneren. Behouden huidige waarden van de begraafplaatsen. Dienstverlening en informatieverstrekking door medewerkers van de begraafplaatsen nauwkeurig, betrokken en klantvriendelijk. Natuurlijke begraafplaatsen met veel groen en bomen. Beheerkwaliteit van de begraafplaats hoog. Aan de hand van deze visie is een aantal verbeteringen uitgevoerd. Ten tweede heeft u op 12 mei 2016 een voorstel voor het ruimen van graven vastgesteld. In beide voorstellen is specifiek aandacht geschonken aan het historische karakter van begraafplaats Eiteren. De begraafplaats Eiteren is als beschermd gemeentelijk monument aangewezen en staat op de gemeentelijke monumentenlijst. De begraafplaats wordt van belang geacht vanwege: Architectuur historie, vanwege het bouwtype begraafplaats met haarbuisje; Gaafheid van de begraafplaats en het baarhuisje, hek, greppel en geboomte; Cultuurhistorie, aangezien de aanleg een uitvloeisel was van het Koninklijk Besluit van 1829 dat begraven binnen kerken en kernen verbood. Het gaat dus vooral om de begraafplaats op zich, de vorm, hekwerk, greppel, bomen, etc. (foto 1). Foto 1. Monument begraafplaats. In de vastgestelde visie op de begraafplaatsen IJsselstein is opgenomen dat begraafplaats Eiteren alleen nog wordt gebruikt voor bijzettingen. Door de begraafplaats na het ruimen te verfraaien met haagjes en heesters en de gelegenheid te bieden voor het plaatsen van (herdenkings)-bankjes kan de begraafplaats zich ontwikkelen tot een unieke en monumentale stilteplek in het centrum van de stad waar men kan gedenken en herinneren met behoud van het monumentale gedeelte (van voor 1865) rechtsachter bij het 'dodenhuisje. De graven op het kerkhof zijn geen onderdeel van het gemeentelijk monument Begraafplaats Eiteren en hebben geen speciale status in de zin dat zij onderdeel zijn van deze monumentale status. De graven kunnen, volgens de huidige verordening, geruimd worden op het moment dat de termijn van huur of rechten koop is verlopen en niet verlengd. Na overleg met de Stichting Historische Kring IJsselstein (SHKIJ) is naar voren gekomen dat zich op de begraafplaats een aantal historisch gezien belangrijke graven bevinden. In de publicatie van SHKIJ uit 2004 over de geschiedenis van begraven en begraafplaatsen in IJsselstein is begraafplaats Eiteren beschreven. Enkele historisch belangrijke wetenswaardigheden van de begraafplaats Eiteren zijn: De grafindeling op het kwadrant rechtsachter is voor een deel nog gelijk aan de oudste opzet. Het betreft

3 Raadsvoorstel Blad: 3 van 6 het oude 'protestantse gedeelte van koopgraven. De grafindeling is gebaseerd op de oude grafindeling van de kerk. De grafstenen symboliseren de vroegere kerkvloer. De graven liggen praktisch naadloos tegen elkaar zonder tussenpaden. (foto 2) Op de begraafplaats liggen een aantal bijzondere graven, familiegraven en o.a. predikantengraven. Foto 2. Bijzondere graven. Voordat in 2016 werd gestart met het ruimen van graven op begraafplaats Eiteren heeft de Stichting Historische Kringen IJsselstein op ons verzoek een lijst opgesteld van graven die, gezien de bijzondere historische betekenis, voorlopig niet geruimd worden. Het gaat hierbij om: Graven die een bijzonder historische betekenis hebben van voor Historische familiegraven, (o.a. fam. Van der Roest). Graven waarvan rechten eeuwigdurend zijn afgekocht, (o.a. fam. Immink) Graven met bijzondere betekenis (bv vroedvrouw/huishoudster en predikantengraven). Aansluitend is gestart met het ruimen van graven zonder bijzondere historische betekenis.. Tijdens de behandeling van de visie op de begraafplaatsen IJsselstein heeft het CDA een motie ingediend met als onderwerp de cultureel historische waarde van begraafplaats Eiteren. In deze motie wordt het college verzocht om: Een onderzoek te doen naar de cultureel historische waarde en de staat van de graven op begraafplaats Eiteren. Terug te komen met de uitkomst in het cluster om een goede afweging te maken hoe we de status van dit monumentale kerkhof kunnen brengen op het gewenste niveau en dat ook zo te houden. Voor het maken van deze afweging tevens informatie verstrekken / mee te nemen: o De kosten om de graven te herstellen en te onderhouden o Een overzicht van de eigenaren en onderhoudsplichtigen van de graven.(van de in het onderzoek beschreven historische graven zijn, op een enkele uitzondering na, geen rechthebbenden meer bekend in de gemeentelijke administratie.) Op 25 november 2016 heeft Stichting Historische Kring IJsselstein (SHKIJ) dit onderzoek (bijlage 1) afgerond. De SHKIJ heeft twee aanbevelingen voorgesteld, samengevat: 1. Herstellen 20 historische grafmonumenten ad (incl BTW) en toekennen monumentale status aan de beschreven historische graven. 2. Opstellen beheervisie, beheersplan en beheerstichting op te richten.

4 Raadsvoorstel Blad: 4 van 6 Geadviseerd wordt om aanbeveling 1a over te nemen en de voorgestelde historische grafmonumenten te herstellen en daarvoor eenmalige bijdrage van beschikbaar te stellen en de overige grafmonumenten stapsgewijs op te knappen en alle historische graven te onderhouden met het reeds beschikbaar gestelde bedrag van per jaar. Aanbeveling 1b betreft toekennen monumentale status graven. Zoals eerder beschreven gaat het bij de huidige monumentale status van begraafplaats Eiteren vooral om de begraafplaats op zich (vorm, hekwerk, greppel en bomen). Geadviseerd wordt om ook de historische graven, zoals beschreven in het onderzoek SHKIJ, onderdeel te laten uitmaken van de monumentale status. Hiervoor is advies ingewonnen en verkregen bij de monumentencommissie IJsselstein (MooiSticht). Die commissie is van oordeel dat de rapportage Cultuurhistorische onderzoek begraafplaats Eiteren moet worden toegevoegd aan de redengevende beschrijving van de gemeentelijke monumentenstatus begraafplaats Eiteren. Dit betreft een bevoegdheid van het college, het college heeft besloten om dit advies over te nemen. Geadviseerd wordt om aanbeveling 2 niet over te nemen. RMN is verantwoordelijk voor het onderhoud van de twee begraafplaatsen. Voorgesteld wordt om het onderhoud van de begraafplaatsen, waaronder het onderhoud van de voorgedragen historische graven, bij RMN te laten. En de begraafplaats stapsgewijs te ontwikkelen tot een unieke en monumentale stilteplek in het centrum van de stad. Indien in de nabije toekomst bewonersinitiatieven worden ontwikkeld, binnen de door de raad vastgestelde kaders, worden deze onderzocht. Wat willen we bereiken? Dat de historische graven op de monumentale begraafplaats Eiteren worden gerestaureerd, blijvend worden onderhouden en de begraafplaats mede daardoor kan uitgroeien tot een unieke en monumentale stilteplek in het centrum van IJsselstein. En daarmee een belangrijke cultuurhistorische informatiebron vanuit het verleden bewaard blijft. Waarom willen we dit? 1. Argumenten Bij het vaststellen van de visie op de begraafplaatsen IJsselstein is al benadrukt dat de begraafplaats Eiteren, gezien het historische karakter, een unieke plek is in IJsselstein. Met dit besluit wordt het mogelijk om de historische graven op deze locatie te restaureren en daarmee kan de begraafplaats uitgroeien tot een volwaardig en beeldbepalend monument in het midden van de stad, waar het tevens mogelijk wordt om in stilte te gedenken. 2. Alternatieven Indien de raad zou besluiten om de historische graven niet te herstellen, zal met de beschikbare middelen worden getracht het verval van de monumenten zoveel als mogelijk tegen te gaan. Echter dit is niet in lijn met de door de raad ingediende motie. 3. Kanttekeningen De Erfgoedverordening IJsselstein 2013: Het besluit tot aanwijzing van een monument is een discretionaire bevoegdheid van het college. Na afweging van alle betrokken belangen kan tot aanwijzing worden besloten. De afweging van de belangen van de rechthebbende ten opzichte van de te beschermen monumentale waarden moet uitdrukkelijk gemotiveerd in het besluit naar voren komen (de redengeving). Het college moet het advies inwinnen van de monumentencommissie als bedoeld onder artikel 1, sub d. Op 5 april 2017 heeft het college het advies van de monumentencommissie/commissie voor ruimtelijke kwaliteit van IJsselstein ontvangen. Het collegebesluit heeft besloten om de historische graven, zoals beschreven in het onderzoek SHKIJ, onderdeel te laten uitmaken van de monumentale status die van toepassing is voor begraafplaats

5 Raadsvoorstel Blad: 5 van 6 Eiteren. Het betreft een overeenkomstig artikel 1, onder a, sub 2 terrein van algemeen belang Erfgoedverordening IJsselstein. Het is niet nodig om de graven (grafmonumenten) afzonderlijk aan te wijzen als monument. De historische graven zijn goed beschreven en als historische graven opgenomen in de gemeentelijke administratie. Wat gaat het kosten? Eenmalige kosten herstellen 20 historische grafmonumenten ad (incl. BTW), deze kosten betrekken bij de integrale financiële afweging in juli Inschatting kosten herstellen door Vreeker Begraafplaats BV. Voorbereidingskosten, advies en toezicht RMN vanuit budget structurele kosten opknappen en onderhouden historische grafmonumenten Structurele kosten opknappen overige grafmonumenten en onderhouden historische grafmonumenten ad (incl. BTW) zijn reeds in de begroting opgenomen (besluit Visie begraafplaatsen 2016, zaak ). Wat gaan we daarvoor doen? Na besluitvorming wordt de opdracht tot het herstellen van de monumenten neergelegd bij RMN. Zij houden toezicht op de werkzaamheden en nemen na afronding het onderhoud van de graven over. Het is de verwachting dat in 2017 gestart wordt met de herstelwerkzaamheden. Communicatie voortraject In het voortraject zijn RMN, Stichting Historische Kring IJsselstein en monumentencommissie IJsselstein betrokken. Communicatie besluit Na besluitvorming zal daarvan melding worden gedaan op de gemeentepagina. Tevens worden de Stichting Historische Kring IJsselstein (SHKIJ) en monumentencommissie IJsselstein (MooiSticht) geïnformeerd. Voorstel 1. Instemmen met het cultuurhistorisch onderzoek begraafplaats Eiteren. 2. Ambitie 1 (herstellen historische graven) uit onderzoek SHKIJ overnemen en daarvoor eenmalig een budget ad beschikbaar stellen en dit besluit mee te nemen bij de integrale financiële afweging in juli Hoogachtend, BURGEMEESTER EN WETHOUDERS VAN IJSSELSTEIN, de secretaris, de burgemeester, J. Pol mr. P.J.M. van Domburg Overzicht bijlagen: Bijlage 1 'Cultuurhistorisch onderzoek begraafplaats Eiteren. Bijlage 2 'Advies monumentenstatus begraafplaats Eiteren.

6 Raadsbesluit blad : 6 van 6 De raad van de gemeente IJsselstein; Gelezen het voorstel van burgemeester en wethouders van 16 mei 2017, zaaknummer BESLUIT: 1. In te stemmen met het cultuurhistorisch onderzoek begraafplaats Eiteren. 2. Ambitie 1 (herstellen historische graven) uit onderzoek SHKIJ overnemen en daarvoor eenmalig een budget ad beschikbaar stellen en dit besluit mee te nemen bij de integrale financiële afweging in juli Aldus besloten in de openbare vergadering van de raad van de gemeente IJsselstein, gehouden op 6 juli 2017 de voorzitter, A.J.O. van Kooij