Veldwerk Haarlem Aardrijkskunde. Naam:.
|
|
- Renée Michiels
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Veldwerk Haarlem Aardrijkskunde Naam:. Klas:...
2 De opzet: Op 11 juni gaan wij voor de vakken geschiedenis en aardrijkskunde naar Haarlem. De aardrijkskunde opdracht gaan jullie voor een deel in de klas/thuis doen, maar een deel ook onderweg van of naar Haarlem. Voor aardrijkskunde bestaat de opdracht uit een fietstocht waarbij jullie de informatie uit dit boekje en jullie werkboek moeten gebruiken om met een andere blik te kijken naar de stad. Wij zullen dan op sommige plekken even stil staan waar ik of een andere docent dan nog kort even wat verteld of jullie een kleine opdracht geeft. Uiteindelijk krijgen jullie een schriftelijke overhoring over alles wat er in dit boekje staat, maar ook over de dingen die je hebt gezien op de fietstocht. Het is dus van belang dat je goed oplet! Allemaal veel plezier toegewenst met deze opdracht en veel succes!
3 DEEL 1: Het begin van Haarlem. (tot 1750) In deel 1 kijken we voornamelijk naar de vroege geschiedenis van Haarlem. Dit speelt zich allemaal af voor en tijdens de periode dat Haarlem omgrensd was door een stadsmuur. 1.1 Strandwal. Haarlem is gebouwd op een strandwal, dit is een zandbank die op het land ligt en enkele meters hoog kan zijn. Deze strandwallen lagen overal bij de kust in Nederland. Ook plaatsen als Hillegom, Lisse, Sassenheim en zelfs Alkmaar en Den Haag zijn begonnen op zo n strandwal. De eerste bewoners gingen daar wonen om hoog en droog te zitten als bescherming tegen de zee. Bron 1: Strandwallen in Noord en Zuid Holland.
4 1.2 Het Spaarne. Vlak naast deze strandwal ligt een veenrivier genaamd Het Spaarne. De eerste bewoners van Haarlem gingen vlak bij deze rivier wonen, dit omdat de rivier hun op vele manieren van dienst kon zijn. Ten eerste was het Spaarne een bron van water, dit werd gedronken maar ook gebruikt in de productie van onder andere bier en textiel. Ten tweede was het Spaarne een hele gunstige vaarroute voor de handel want vanaf het Spaarne kon je in 1 keer naar Amsterdam en zelfs de Zuiderzee varen. Bron 2: Haarlem in 1550 aan het Spaarne. T IJ Zuiderzee Amsterdam Bron 3: Het Spaarne (blauw), Amsterdam en de Zuiderzee (IJsselmeer)
5 1.3 De grachten en de stadsmuur. Haarlem lag hoog en droog op een strandwal en had veel profijt van de rivier het Spaarne. Maar net als elke andere middeleeuwse stad moest Haarlem zichzelf beschermen tegen de buitenwereld. Dit deden ze eerst door een grote gracht te graven om het centrum heen (de oude gracht). Doordat Haarlem groter groeide werd er uiteindelijk een stadsmuur te gebouwd met daar buiten een grote gracht. Deze muur werd volledig ingericht met 12 poorten, uitkijktorens en kanonnen om vijanden buiten te houden. Bron 4: Stadsmuur van Haarlem met daar om heen een gracht. 1 Bron 5: De oude gracht (1) en de stadsmuur met de nieuwe gracht. 2
6 In de gouden eeuw ( ) ging het zo goed met Haarlem dat ze moesten uitbreiden. Dit deden ze door de noordelijke muur ook nog af te breken en daar nieuw deel stad te bouwen. Dit is waar het huidige station ongeveer ligt. Om dit nieuwe deel stad werd weer een muur met een vesting gebouwd ter bescherming. Op onderstaand kaartje zie je de volgende grenzen van Haarlem. Zwarte lijn Spaarne Blauwe lijn De oude gracht Rode lijn De 1 e stadsmuur van Haarlem. Groene lijn Uitbreiding naar het Noorden. Bron 6: De grenzen van Haarlem.
7 1.4 De bebouwing en economie. Net als bijna elke stad in Nederland werd Haarlem om een grote kerk heen gebouwd met daarnaast een groot marktplein (de grote markt). Haarlem was (mede dankzij zijn ligging aan het Spaarne) een zeer succesvolle stad en binnen de stadsmuren bloeide de economie op. Doordat Haarlem binnen zijn stadsmuren moest blijven maar wel bleef doorgroeien werd het centrum van Haarlem heel vol en druk met allerlei kleine kronkelende straatjes met overal mensen en bedrijven. Haarlem was voornamelijk een stad die zich specialiseerde in de textiel, het bouwen van schepen en het brouwen van bier. Er waren op een gegeven moment 100! bierbrouwerijen in Haarlem. Veel van deze nijverheid zie je nog terug in de huidige stad in de vorm van oude panden waar nog goed te zien is wat ze vroeger deden. In 1631 werd binnen Haarlem een trekvaart aangelegd die Haarlem met Amsterdam verbond en in 1657 volgde de trekvaart tussen Haarlem en Leiden (de Leidsevaart). Dit systeem van trekvaarten maakte handel met nabij gelegen steden zeer eenvoudig. Bron 7: De Leidsevaart, met een trekschuit en postkoets rond 1700 Bron 8: Een gracht in Haarlem, op achtergrond Bavo kerk op grote markt rond 1700
8 DEEL 2: Haarlem en de industriële revolutie. ( ) In dit deel kijken we naar de groei van Haarlem vlak voor en tijdens de industriële revolutie. Haarlem is rond 1800 nog steeds dezelfde stad binnen dezelfde stadsmuur, maar dat zou snel veranderen! 2.1 De ontmanteling In 1874 kwam er een wet waarin stond dat alle steden hun vestingmuur mochten afbreken, dit noem je ontmanteling. Haarlem had dit bij uitzondering al eerder mogen doen. In 1821 werden de muren stuk voor stuk afgebroken en kwamen er grote plantsoenen, villawijken en wandelparken voor in de plaats. Op onderstaande satellietfoto zie je ook goed hoe de oude vestingmuur bij de gracht in het noorden plaats heeft gemaakt voor groen gebied. Bron 9: Stadsmuur is nu park. Doordat Haarlem geen muren meer had werd het mogelijk gemaakt om een treinspoor aan te leggen. In 1839 werd de eerste spoorlijn van Nederland geopend, die tussen Haarlem en Amsterdam! Met als gevolg een treinstation in Haarlem op de plek waar eerst nog een stadsmuur stond.
9 2.2 De industriële revolutie. Halverwege de 19 e eeuw kwam dankzij de industriële revolutie veel industrie te staan in en rondom steden. Zo ook in Haarlem. In Haarlem vond je onder andere machinefabriek Figee, de chocoladefabriek Droste, de drukkerij Enschedé, de scheepswerf Conrad en de spoorrijtuigenfabriek Beijnes. Deze fabrieken hadden heel veel arbeiders nodig die vanuit omliggende dorpen naar Haarlem kwamen om te werken en wonen. Het inwonertal schoot omhoog en er moesten heel snel veel huizen buiten de oude stadsgrenzen worden bijgebouwd. Er werd totaal niet gedacht aan luxe, tuintjes, comfort of kwaliteit. Er moesten zo snel mogelijk heel veel huizen bijkomen, deze waren vaak tochtig, gehorig en stonden dicht op elkaar. Veel wijken uit die tijd zijn nu gesloopt doordat ze gewoonweg te slecht van kwaliteit waren. Bron 10: Een typisch arbeidershuis tijdens de Industriële revolutie. 2.3 De woningwet In 1902 werd de woningwet ingevoerd in Nederland waardoor ieder huis aan bepaalde eisen moest voldoen. Zo moest elk huis uit meerdere kamers bestaan, mocht niet te donker/klein zijn en moest een toilet hebben. Hierdoor werden de nieuwere arbeiderswijken wat netter dan hun voorgangers. Veel huizen zagen er nu hetzelfde uit en er was wat meer ruimte. Deze wijken kan je nog vaak terugvinden in Haarlem, mits ze goed zijn onderhouden. Bron 11: Arbeiderswoningen na de woningweg, 1934.
10 2.3 Overig Haarlem. Er werd niet alleen gebouwd buiten de oude stadsmuur, maar ook binnen in het oude centrum van Haarlem veranderde heel veel. Met name de wegen en grachten (infrastructuur) werden aangepakt. De belangrijkste verandering die je nu nog kan terugzien is het dempen (volgooien met zand) van de grachten. Zo werd de oude gracht gedempt en daar werd een straat van gemaakt (zie bron 5 voor de gracht). Deze straat is nu een van de drukste straten van Haarlem waar vele monumenten aan staan, de gedempte oude gracht. Daarnaast werd ook een gracht gedempt wat nu de Raaks is geworden. Toch een gek idee, dat de plekken waar de V&D en de Pathé nu staan eerst gewoon water lag, toch? Bron 12: De gedempte oude gracht nu.
11 DEEL 3: Haarlem en de moderne tijd (1950 nu) We hebben nu geleerd hoe Haarlem is ontstaan en hoe Haarlem uiteindelijk uit zijn stadsgrenzen is gegroeid door de Industriële revolutie. Ook weten we nu dat je daarom in het centrum vooral hele oude herenhuizen vind met kleine straatjes en daaromheen vooral veel arbeiderswoningen van na de woningwet. Maar dat is nog lang niet alles, want ook na de 2e wereldoorlog groeide Haarlem door. En we gaan nu leren hoe dat is gegaan. 3.1 De hoogte in. Zo rond 1950 was er een groot gebrek aan huizen (woningnood), om veel mensen toch een plek te geven werden flats en portiekwoningen gebouwd. Op deze manier kon je wel tot 100 mensen kwijt op de plek waar normaal maar 10 mensen kunnen wonen. Rond deze flats werden vaak mooie groene parken en plantsoenen geplaatst. Niet alleen in Haarlem zag je dit, maar in heel Nederland. Zo ook in Hillegom, waar rond deze tijd de Mesdagflats werden gebouwd. In figuur 2 van je tekstboek op pagina 30 kan je goed zien hoe een arbeiderswijk en een flatwijk bij elkaar liggen. 3.2 Ruimte! In de jaren 70 ging het heel goed met Nederland, en veel mensen geboren na de 2 e wereldoorlog (de baby-boom generatie) begonnen zelf kinderen te krijgen. Hierdoor was er een enorm grote vraag naar ruime eengezinswoningen en deze werden dan ook gebouwd. Deze wijken met eengezinswoningen waren vaak ruim van opzet en hadden veel groenvoorzieningen en speelplekken voor de kinderen. Dit zijn nog steeds populaire wijken. Later kwamen er in sommige gebieden ook nog ruime villawijken bij. Bron 13:: Een echte jaren 70 wijk.
12 3.3 Slopen, breken en opbouwen. Haarlem kent vele soorten wijken met elk hun eigen geschiedenis en verhaal. Toch loopt het niet in elke wijk even goed af. Zo zijn er aardig wat wijken (voornamelijk de flatwijken en arbeiderswijken) waar het langzaam achteruit ging met de kwaliteit van de wijk. De woningen werden niet meer onderhouden en de mensen gingen niet meer goed met elkaar om. Deze problemen ontstaan vaak als de mensen met een diploma/goede baan weg verhuizen uit die wijken op zoek naar een eengezinswoning. Dan kan het wel eens voorkomen dat er vooral arme mensen achter blijven die soms geen werk of opleiding hebben. De gemeente van Haarlem pakt deze problemen op 2 manieren aan. Renovatie: is het opknappen van oude woningen/wijken. Hierbij blijft het originele pand wel staan, maar wordt het zogezegd helemaal opgefrist. Sloop en nieuwbouw: Is het slopen van de oude woningen/wijk waarna er iets volledig nieuws voor terug komt.
13 3.4 Verschil moet er wezen. Wij gaan binnenkort op de fiets naar Haarlem en op de heen of terugweg gaan wij een reisje maken langs al deze verschillende periodes van de stad. Zo gaan wij het oude centrum zien met de restanten van de stadsmuur en de grachten. Maar ook arbeiderswijken, hoogbouw en de eengezinswoningen van Haarlem. Ik hoop dat jullie daar na het lezen van dit boekje iets anders naar kijken en begrijpen dat een stad niet zomaar uit de grond wordt gestampt. Daarnaast wil ik jullie vragen om tijdens het fietsen vooral jullie ogen goed te gebruiken. Wat zien jullie nou eigenlijk? Wie wonen hier? Welke winkels zie ik? Is er veel of weinig groen? Dit zijn allemaal zaken die terug kunnen komen op de toets waarmee wij dit boekje afsluiten. Tot slot heb ik een overzicht gemaakt van een standaard opbouw van een Nederlandse stad. Natuurlijk zal je het nooit zo netjes zien in het echt, maar het is wel een handige manier om te onthouden hoe een stad in elkaar zit. (en ik zou hem ook zeker weten leren voor de toets!) 1: Oude centrum 2: Arbeiderswijken (meestal na woningwet) 3: Hoogbouw. 4: Eengezinswoningen 5a: Villawijken/overige nieuwbouw
die een woning zochten. Aan de rand van de stad zijn de nieuwbouwwijken. Daar hebben de meeste huizen een tuin.
Meander Samenvatting groep 6 Thema 5 Allemaal mensen Samenvatting Stedenbouw Oude en nieuwe steden zijn op dezelfde manier opgebouwd. In het midden ligt de binnenstad of het centrum. Rondom het centrum
Nadere informatieLeerlijn erfgoededucatie Hengelo. Lesbladen groep 8
Leerlijn erfgoededucatie Hengelo Lesbladen groep 8 Industrieel erfgoed en herbestemming in Hengelo Naam: School: Groep: Les 1: Fabrieken van vroeger 1. Oude foto s en wist jedat? De volgende foto s zijn
Nadere informatieNaam: Waar woon jij? Vraag 1b. Waarom wonen veel mensen in Kenia in een hut? Vraag 1a. In wat voor soort huis woon jij?
Naam: Waar woon jij? Wonen over de hele wereld Heb jij wel eens in een tent gewoond? Waarschijnlijk niet. In de vakantie is het leuk. Maar voor altijd? Toch zijn er mensen op de wereld die altijd in een
Nadere informatiedie een woning zochten. Aan de rand van de stad zijn de nieuwbouwwijken. Daar hebben de meeste huizen een tuin.
Meander Samenvatting groep 6 Thema 5 Allemaal mensen Samenvatting Stedenbouw Oude en nieuwe steden zijn op dezelfde manier opgebouwd. In het midden ligt de binnenstad of het centrum. Rondom het centrum
Nadere informatiemaakboek In dit Klooikoffer Maakboek vertel je over je werkstuk. Zo leren anderen van jouw werk. Dat is toch gaaf?
let op: al het klooien is op eigen risico! ;) Lekker samen klooien! maakboek In dit Klooikoffer Maakboek vertel je over je werkstuk. Zo leren anderen van jouw werk. Dat is toch gaaf? Vertel alles wat je
Nadere informatieKastelen in Nederland
Kastelen in Nederland J In ons land staan veel kastelen. Meer dan honderd. De meeste van die kastelen staan in het water. Bijvoorbeeld midden in een meer of een heel grote vijver. Als er geen water was,
Nadere informatieSamenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 2
Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 2 Samenvatting door M. 1649 woorden 1 juni 2013 5, 105 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde De Geo Hoofdstuk 2, Nederland verandert Paragraaf 1, Amsterdam, de
Nadere informatieOpdrachten bij Architectuurroute Uden
Op de vouwfolder staat de route aangegeven. Je loopt route A, die begint bij het Museum voor Religieuze Kunst. Bij enkele gebouwen op de route worden vragen gesteld. Deze vragen maak je in klad in dit
Nadere informatieJonge Stedenbouwkundigen
herontwerp de stad Amsterdam Lesmateriaal VO Museum Het Grachtenhuis Lesmateriaal VO herontwerp de stad Amsterdam Lesmateriaal ter voorbereiding of verwerking van een bezoek aan museum Het Grachtenhuis
Nadere informatieReferentieonderzoek Oude Noorden
Referentieonderzoek Oude Noorden Positie van de wijk. Het Oude Noorden ligt ten noorden van Rotterdam Centraal. Het is ongeveer 15 minuten lopen of je kan de tram pakken die via de druk bereden straat
Nadere informatieGeschiedenis van de duinen
Geschiedenis van de duinen Bijna de hele Nederlandse kust bestaat uit duinen. We weten hier niet beter, dan dat dat heel normaal is. Toch is dat niet zo. De kust van Frankrijk, Spanje en Portugal bijvoorbeeld
Nadere informatieen nog andere straten moest nog worden aangelegd.
In de Belle Epoque had de Brabantstraat en de Brabantdam. De Brabantstraat liep van de Vogelmarkt tot aan het François Laurentplein. Deze straat is een van de oudste van Gent want werd reeds vermeld in
Nadere informatieplattegronden van delft
plattegronden van delft Deze toren is op 9 februari 2011 vijftien meter opgeschoven. Op heel oude plattegronden kun je ook al terugvinden. deze Bagijnetoren (zo heet hij) Een plattegrond wijst je de weg
Nadere informatieF r a n c i s c u s. v a n. Leven met aandacht. w e g D e. Erfgoed Congregatie Zusters Franciscanessen van Oirschot
Leven met aandacht Erfgoed Congregatie Zusters Franciscanessen van Oirschot w e g D e v a n F r a n c i s c u s 2 Leven met aandacht Inhoud 1 De weg van Franciscus 9 2 De oprichting van de congregatie
Nadere informatielandelijk, licht EN eclectisch interieur
interieur landelijk, licht EN eclectisch TEKST: ANNEMIE WILLEMSE - FOTOGRAFIE: JAN VERLINDE De bewoners van dit huis woonden eerder al in hetzelfde park. Ze waren het erover eens dat dit het leukste en
Nadere informatieDe Romeinen. Wie waren de Romeinen?
De Romeinen Wie waren de Romeinen? Lang voor de Romeinen naar ons land kwamen, woonden ze in een kleine staat rond de stad Rome. Vanaf 500 voor Christus begonnen de Romeinen met gebiedsuitbreiding. Als
Nadere informatieEen deel van het onderzoek doe je met z n tweeën, het andere deel doe je zelfstandig. Dit onderzoek telt als repetitie A en B.
In jouw stad of dorp zijn er vast wel wijken waar mensen met wat hogere inkomens wonen en wijken waar mensen met wat lagere inkomens wonen. Er wordt beweerd dat mensen met een hoger inkomen meer en verder
Nadere informatie1 Amsterdam, de opbouw van een stad
1 Amsterdam, de opbouw van een stad 1 2 a Met de handel in specerijen in Oost-Indië. b Er waren nog geen moderne vervoermiddelen dus moesten de arbeiders naar de fabriek lopen. c Er kwamen regels voor
Nadere informatieGrachtengordel Amsterdam
Grachtengordel Amsterdam Door AnnaRosa Klaver, Dorian Rijsdijk, Isaac Blom en Yvonne Dijksterghuis, 2B Klas van mr. Van Montfoort Veel van de Amsterdamse grachtenpanden zijn gebouwd in of na de 17e eeuw,
Nadere informatieNetje is een meid! Vrolijke meid, uit een vissersdorp!
Netje is een meid! Vrolijke meid, uit een vissersdorp! Haring! Verse haring! Wie maakt me los! Ik heb verse haring! Ha... ja, nou heb ik jullie aandacht, hè? Sorry, ik ben uitverkocht. Vandaag geen haring
Nadere informatieHoekstra & van Eck. Huizen van. Geschikt voor motorrijders. Grote achtertuin. Gezellige woonkeuken. Gelegen nabij Hekslootpolder
Huizen van Hoekstra & van Eck Eksterlaan 177, 2026 XE Haarlem Grote achtertuin Gezellige woonkeuken Gelegen nabij Hekslootpolder Geschikt voor motorrijders Kindvriendelijke woonomgeving H26 Kenmerken Soort
Nadere informatieDe Drijvende Speelstad
De Drijvende Speelstad Spelen op het water In Rotterdam wordt op het water in de Rijnhaven een complete wijk gebouwd. Maar hoe maken we deze drijvende stad leuk voor kinderen? We maken er een Drijvende
Nadere informatieSamenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 4
Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 4 Samenvatting door V. 1441 woorden 21 mei 2017 5,5 4 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde BuiteNLand Paragraaf 2 Wat is een stad? 4 kenmerken: - Een bepaalde,
Nadere informatieGent 24b. De Predikherenlei anno 1820 door de Hollandse soldaat Wynantz. Onderbergen. Het pand van de Dominicanen. Predikherenlei
De Predikherenlei anno 1820 door de Hollandse soldaat Wynantz Gent 24b Onderbergen. Het pand van de Dominicanen Predikherenlei Rue de la Valléé nr 40 /Onderbergen Onderbergen nr 57 in 1940 Tweede gedeelte
Nadere informatiewww.bennyvreden.nl - BVP 1740 - Hint Music 2010 - De trein
Lied :..! (cd track / ) Voor de lol of voor je werk. Naar een feest of naar de kerk. Naar Parijs of Almelo. Met de trein ben je er zo. Reizen naar een verre stad. Met je koffer en je kat. Stap maar in
Nadere informatiePraktische opdracht Aardrijkskunde Arnhem en Nijmegen
Praktische opdracht Aardrijkskunde Arnhem en Nijmegen Praktische-opdracht door een scholier 1967 woorden 23 mei 2003 5,5 50 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde Inleiding: Het onderwerp van deze Praktische
Nadere informatieGEBIEDEN. 4 havo 3 Stedelijke gebieden 4-5
GEBIEDEN 4 havo 3 Stedelijke gebieden 4-5 Probleemwijken Groot aandeel sociale huurwoningen Slechte kwaliteit woonomgeving Afname aantal voorzieningen Toename asociaal gedrag Sociale en etnische spanningen
Nadere informatieinfo@pietnowee.nl Pagina 1
"Thuis heb ik nog een ansichtkaart" Ik heb er zelfs meer dan één van het dorp waar ik geboren ben. Mijn voorouders waren tuinders en woonden voornamelijk in Den Hoorn en omgeving. Veel is er veranderd
Nadere informatieOp de foto is een bord te zien van een doner kebab tent bij het station van hoofddorp. Op dit bord hebben ze geprobeerd te communiceren met de
Op de foto is een bord te zien van een doner kebab tent bij het station van hoofddorp. Op dit bord hebben ze geprobeerd te communiceren met de mensen, maar naar mijn mening komt dit niet goed over bij
Nadere informatieSpreekbeurten.info Spreekbeurten en Werkstukken http://spreekbeurten.info
De Chinese Muur 1. Voorwoord. 2. Wat is de Chinese Muur? 3. Waar ligt de Chinese Muur? 4. Waarom bouwden de Chinezen de Chinese Muur? 5. Hoe bouwden de Chinezen de Chinese Muur? 6. Hoe lang en hoe groot
Nadere informatieSoms ben ik eens boos, en soms wel eens verdrietig, af en toe eens bang, en heel vaak ook wel blij.
Lied: Ik ben ik (bij thema 1: ik ben mezelf) (nr. 1 en 2 op de CD) : Weet ik wie ik ben? Ja, ik weet wie ik ben. Weet ik wie ik ben? Ja, ik weet wie ik ben. Ik heb een mooie naam, van achter en vooraan.
Nadere informatieMentor Datum Groep Aantal lln
Lesvoorbereidingsformulier Fontys Hogeschool Kind en Educatie, Pabo Eindhoven Bron: Didactisch model van Gelder Student(e) Klas Stageschool Plaats Dilia Couwenberg P14EhvADT t Startblok Eindhoven Mentor
Nadere informatieOver het toneelstuk Gijsbrecht van Amstel
Voorwoord Gijsbrecht van Amstel leefde rond 1300. Hij was de belangrijkste man van de stad Amsterdam in die tijd. Gijsbrecht was geliefd bij de bevolking van Amsterdam, maar hij had ook veel vijanden.
Nadere informatieDe binnenstad is een woongelegenheid in een stedelijk centrum, omdat daar minder en dure woningen zijn, en veel horeca, winkels en kantoren.
Praktische-opdracht door Mere 1507 woorden 11 juni 2015 7 3 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde BuiteNLand Stap 2 Een wijk kiezen Wij kozen de Binnenstad! Dit leek ons een interessante wijk om te
Nadere informatieDe gelijkenis van het huis op de rots en op het zand.
De gelijkenis van het huis op de rots en op het zand. Eerst lezen. Daarna volgen er vragen en opdrachten. Gelijkenissen Toen de Heere Jezus op aarde was, heeft Hij gelijkenissen verteld om de mensen veel
Nadere informatieDe Leemvallei, ga je mee op onderzoek?
De Leemvallei, ga je mee op onderzoek? Hallo allemaal, welkom in dit waanzinnige park voor jong en oud! Vandaag krijgen jullie de kans om dit park in het echt te openen met elkaar. Dit gaan we doen op
Nadere informatieNationaal congres Taal en Lezen. 15 oktober 2015 Begrijpend luisteren WWW.CPS.NL
Nationaal congres Taal en Lezen 15 oktober 2015 Begrijpend luisteren WWW.CPS.NL Contactgegevens Annemarieke Kool a.kool@cps.nl 06 55 81 87 65 Programma 1. Welkom 2. Doelen van workshop 3. Theorie strategieën
Nadere informatieInhoud. Het leven van Escher. Weiland wordt vogel. Kringloop metamorfose. De wereld op z n kop.
Inhoud. Blz. 1. Blz. 2. Blz. 3. Blz. 4. Blz. 5. Blz. 6. Blz. 7. Blz. 8. Blz. 9. Blz. 10. Blz. 11. Kaft Inhoud Het leven van Escher. Moeilijke jaren. Weiland wordt vogel. Kringloop metamorfose. De wereld
Nadere informatieHuizen. Luxe keuken. Vrij uitzicht. Twee goede slaapkamers. Moderne bouw. Eigen parkeerplaats. Ringweg-Kruiskamp 71 H, 3814 TE Amersfoort H47 H47
Huizen vanhendriks Ringweg-Kruiskamp 71 H, 3814 TE Amersfoort Vrij uitzicht Moderne bouw Twee goede slaapkamers Luxe keuken Eigen parkeerplaats H47 H47 Kenmerken Soort Kamers Woonoppervlakte Inhoud Bouwjaar
Nadere informatieAdvies blok Wonen en buitenruimte
Als Kindergemeenteraad hebben we ons twee jaar lang verdiept in verschillende beleidsterreinen. We werden hierbij ondersteund door drie adviescommissies: Milieu, Economie en Veiligheid. Ook hebben er ruim
Nadere informatieFLIPPEN. Naam: Ruben van Dijk Datum van inlevering: 28/11/06 Klas: M1C Tutorgroep: 2
FLIPPEN Naam: Ruben van Dijk Datum van inlevering: 28/11/06 Klas: M1C Tutorgroep: 2 Verantwoording: Opleiding: Media Vormgeven School: Media college Amsterdam Jaar: 1 Projectomschrijving: Het maken van
Nadere informatieBelgië. Jopie Euwe-Beaufort (links)
België De afgelopen negen jaar mocht ik wonen in de hoofdstad van Europa. Zag ik voorheen Antwerpen als de mooie gezellige stad van België en Brussel als een grauw en grijs bestuursbolwerk, vanaf de eerste
Nadere informatieLesbrief MAASVLAKTE 2 OPDRACHT 1 - TOPOGRAFIE EN AARDRIJKSKUNDE
Lesbrief Onderbouw voortgezet onderwijs - HAVO MAASVLAKTE 2 De haven van Rotterdam wordt te klein, omdat we steeds meer goederen bestellen uit verre landen. Daarom komt er een nieuw stuk haven: Maasvlakte
Nadere informatieVeldwerkopdracht Utrecht in ontwikkeling
Veldwerkopdracht Utrecht in ontwikkeling Herstructurering van de Schepenbuurt en omgeving Maarten Seerden Inleiding Schepenbuurt en omgeving Bouwperiode: jaren 40-50 van de 20e eeuw Wijk is verouderd behoefte
Nadere informatieIedereen is van harte welkom Zie hieronder
NIEUWSBRIEF Secr. Cor Knoop Fresiastraat 24 4921 HC Made Tel 062-683642 e.mail: caknoop@hetnet.nl jaargang 15 nummer 4, augustus 2012 Uitnodiging 1 Hierbij nodigen wij U uit voor de dagexcursie naar de
Nadere informatieHoogbegaafdheid: Een uitdaging! Clarinda de Jonge en Marjo Oosterbaan
Hoogbegaafdheid: Een uitdaging! Clarinda de Jonge en Marjo Oosterbaan Hoogbegaafdheid, pff, dat bestaat niet. Hoezo hoogbegaafd, hij moet eerst maar eens een voldoende halen voor de wiskunde repetitie.
Nadere informatieHoekstra & van Eck. Huizen van. Nieuw, modern sanitair. Gemoderniseerde benedenwoning. Woonkamer met massief eiken houten vloer
Huizen van Hoekstra & van Eck Esschilderstraat 12 zwart, 2012 BD Haarlem Gemoderniseerde benedenwoning Gelegen in Het Rozenprieel Woonkamer met massief eiken houten vloer Nieuw, modern sanitair Nabij het
Nadere informatieVerhaal: Jozef en Maria
Verhaal: Jozef en Maria Er was eens een vrouw, Maria. Maria was een heel gewone jonge vrouw, net zo gewoon als jij en ik. Toch had God haar uitgekozen om iets heel belangrijks te doen. Iets wat de hele
Nadere informatieJonge Stedenbouwkundigen
herontwerp de stad Amsterdam Lesmateriaal PO Museum Het Grachtenhuis Lesmateriaal PO herontwerp de stad Amsterdam Lesmateriaal ter voorbereiding of verwerking van een bezoek aan museum Het Grachtenhuis
Nadere informatieSpeech van commissaris van de koningin Max van den Berg, opening vmbo-schooljaar, Hogeland College, Uithuizen, 20 september 2012
Speech van commissaris van de koningin Max van den Berg, opening vmbo-schooljaar, Hogeland College, Uithuizen, 20 september 2012 Beste leerlingen, dames en heren, Er is een filmpje op YouTube dat begint
Nadere informatieHuizen. Ruime, tuingerichte woonkamer. Kindvriendelijke buurt. Luxe keuken en badkamer. Diepe, zonnige achtertuin.
Huizen vanhendriks Tuinkamp 3, 3829 GL Amersfoort Kindvriendelijke buurt Diepe, zonnige achtertuin Luxe keuken en badkamer Ruime, tuingerichte woonkamer Gunstige ligging H47 Kenmerken Soort Type Kamers
Nadere informatieTijdwijzer. Het begin. Voor en na Christus
138 Tijdwijzer Het begin Op deze tijdbalk past niet de hele geschiedenis van de mens. Er lopen namelijk al zo n 100.000 jaar mensen rond op aarde. Eigenlijk zou er dus nog 95.000 jaar bij moeten op de
Nadere informatieIvonne Bressers: Dank je wel. Rob Kleijs: Ivon, Kun je nog eens uitleggen wat het Usher Syndroom is?
100 Col 's beklimmen in 40 dagen met een totale afstand van 4100 kilometer. Eddy Driessen uit Arnhem wil die tocht gaan afleggen en dat doet hij voor zijn plezier maar ook voor het goede doel. Namelijk
Nadere informatieDe woonkamer. Er staan veel dozen in de woonkamer, er staat een bank en een kast die half in elkaar gezet is.
SAMENWONEN 1. EXT. ROND HET HUIS - DAG Rond het huis. Judith en Peter zijn aan het verhuizen, er staat een verhuiswagen voor het huis. Judith en Peter lopen vaak heen en weer met dozen. Ze lachen naar
Nadere informatieHolland 1000 jaar geleden. Meer weten? Klik hier
Holland 1000 jaar geleden Meer weten? Klik hier de plaat Holland 1000 jaar geleden INHOUD Waar kijken we naar? Abdij van Egmond Huldtoneel Kerkje van Velsen Ridders over de Heerenweg Haarlem Rijnsburg
Nadere informatieSCHOOLKRANT GROEP 7 & 8
SCHOOLKRANT GROEP 7 & 8 Spreekbeurt week: Kwade Hoek Jack en ik deden een spreekbeurt over De Kwade Hoek. We zijn begonnen met werken tijdens docu. Later kregen we te horen dat we hem op vrijdag 16 mei
Nadere informatieLesbrief Door het stof kruipen Op onderzoek naar je eigen school
Lesbrief Door het stof kruipen Op onderzoek naar je eigen school Inhoud: 1. Inleiding 2. Algemene informatie 3. Opbouw van de les 4. Voorbereiding en lestips 1 Door het stof kruipen De gemeente Hoogezand-Sappemeer
Nadere informatieT W E E D E W E R E L D O O R L O G i n p e r s p e c t i e f
1 Tijdens de lessen over de Tweede Wereldoorlog heb je geleerd over Anne Frank. Een joods meisje dat met haar familie ondergedoken zat in het Achterhuis op de Prinsengracht in Amsterdam. Anne hield een
Nadere informatieGent 25c. Goudstr Beersteeg Oudevest, Katelijnenstr Minnemeers Kongobrug Reke Blekersdijk Nieuwland Godshuishammeken Huidevetterken Ham
Goudstr Beersteeg Oudevest, Katelijnenstr Minnemeers Kongobrug Reke Blekersdijk Nieuwland Godshuishammeken Huidevetterken Ham Gent 25c De Minnemeersbrug lag in het verlengde van de Goudstraat Goudstr /Beersteeg
Nadere informatieKorte lesbrief Koningsbomen Ter gelegenheid van het planten van de Lindeboom voor Koning Willem Alexander Op 30 april 2013
Korte lesbrief Koningsbomen Ter gelegenheid van het planten van de Lindeboom voor Koning Willem Alexander Op 30 april 2013 Geschiedenis Op 30 april 2013 wordt de Prins van Oranje, beter bekend als Prins
Nadere informatieHoekstra & van Eck. Huizen van. Centraal gelegen. Ideaal voor starters! Bovenste woonlaag. Actieve VvE. Kant-en-klaar
Huizen van Hoekstra & van Eck Engelandlaan 634, 2034 HB Haarlem Ideaal voor starters! Bovenste woonlaag Actieve VvE Centraal gelegen Kant-en-klaar H26 Kenmerken Soort Kamers Woonoppervlakte Inhoud Bouwjaar
Nadere informatieDe Leefplekmeter Wat vind je van je leefplek?
De Leefplekmeter Wat vind je van je leefplek? Waarom een Leefplekmeter? We brengen een groot deel van onze tijd door op de plek waar we wonen of werken. Dit heeft belangrijke gevolgen voor ons leven en
Nadere informatiedroooo droooo oooom speurtocht je stad je toekomst 12 april - 3 juli oba is Paleis voor Volksvlijt
droooo oooom je stad speurtocht droooo oooom je toekomst 12 april - 3 juli oba is Paleis voor Volksvlijt Een speurtocht door de tentoonstelling Volksvlijt2056 voor jong (en oud) Ooit, heel lang geleden,
Nadere informatieTU Delft Rmit Afstudeeropdracht 2010/2011 Kasteel Gemert, De nieuwe KMA. Titelblad
Titelblad Vanaf april 2010 staat het kasteel van Gemert leeg. De laatste bewoners waren enkele paters die het grootste deel van hun leven in het buiteland hun geloof hadden onderwezen. Wegens hun leeftijd
Nadere informatieIk heb geen zin om op te staan
Liedteksten De avonturen van mijnheer Kommer en mijnheer Kwel Voorbereiding in de klas: meezingen refrein Het Dorp Het is weer tijd om op te staan Maar ik heb geen zin Hij heeft geen zin Om naar m n school
Nadere informatie7.5 Script en plaatjes post-test
7.5 Script en plaatjes post-test De vorige keer waren we hier om Drakie wat beter te leren praten en Drakie heeft toen een heleboel van jou geleerd. Dat vond ie heel leuk. Vandaag gaan we wat dingen die
Nadere informatieJullie groepje gaat onderzoek doen naar de Grote of Sint Maartenkerk bij jullie in het dorp. Deze kerk staat bovenop de terp.
namen 1 a OPDRACHTKAART HALLUM - ONDERZOEK Sint Maartenkerk Jullie groepje gaat onderzoek doen naar de Grote of Sint Maartenkerk bij jullie in het dorp. Deze kerk staat bovenop de terp. Op deze kaart staan
Nadere informatieROSANNE. Oh, oh, oh. Van Aemstel Produkties - De leukste uitjes van Amsterdam - www.amterdamexcursies.nl
ROSANNE Rosanne, ik weet dat er heel veel mannen zijn Elke keer weer een ander en mij doet 't pijn Want jou liefde waarmee jij mij soms verblijdt Wil ik liever, liever, liever, liever voor altijd Als ik
Nadere informatieAchter de schermen. Projectgroep en werkgroepen. Andere overleggen
november-december 2014 Bouwbrief 8 Herontwikkeling locatie De Wissel Achter de schermen De verbouw van de locaties t Rond 1, 3, 7, en 9 gaat razendsnel; als je een week niet hebt gekeken herken je het
Nadere informatieHunebedden. Inleiding. Hoofdstuk 1 Wat zijn hunebedden en waar kun je ze vinden?
Hunebedden Inleiding Ik hou mijn werkstuk over hunebedden, omdat ik het een leuk onderwerp vind. Maar ik hou het er ook over, omdat ik er veel van te weten wil komen. Ik ben op het idee gekomen, omdat
Nadere informatieNeus correctie 2012. Aanleiding. Intake gesprek. Stap 1: Wat gaan we doen
Neus correctie 2012 Aanleiding Al een tijdje heb ik last van mijn neus. Als kind van een jaar of 5 kreeg ik een schep tegen mijn neus, wat er waarschijnlijk voor heeft gezorgd dat mijn neus brak. Als kind
Nadere informatieAfdrukken pagina 2-19 dubbelzijdig formaat A4 naar behoefte kunnen lege A4-pagina s worden tussengevoegd
Gebruiksaanwijzing leerdagboek Exempel Spelen met vuur Afdrukken pagina 2-19 dubbelzijdig formaat A4 naar behoefte kunnen lege A4-pagina s worden tussengevoegd Aanwijzingen Schrijf- en tekenruimte in leerdagboek
Nadere informatieModern jaren-30 huis met vrij uitzicht!
Modern jaren-30 huis met vrij uitzicht! Keverdijk 21 Naarden Algemeen Perceeloppervlakte: Bouwjaar: Aanvaarding: Vraagprijs: 187 m² 1930 in overleg 325.000 k.k. Bijzonderheden Soort woning eengezinswoning
Nadere informatieHOTTENTOTTENTEN- TENTENTOONSTELLING
HOTTENTOTTENTEN- TENTENTOONSTELLING 6 Stap 1 Binnenkort is Tim jarig. Zijn ouders organiseren een feestje. Zijn familieleden willen graag weten waarmee ze hem een plezier kunnen doen. Tim wil hun een lijstje
Nadere informatieEen moeilijk woord voor Natuurbrug is Ecoduct. Wat dat nu precies is, legt de schrijver Frank van Pamelen hieronder nog eens uit.
Ecoduct Een moeilijk woord voor Natuurbrug is Ecoduct. Wat dat nu precies is, legt de schrijver Frank van Pamelen hieronder nog eens uit. Ecoduct Wat is dat dan precies, een ecoduct? Zo vroeg een jonge
Nadere informatieVerleden Heden Toekomst van de 3 Hoefijzers
Verleden Heden Toekomst van de 3 Hoefijzers Verleden Heden Toekomst van de 3 Hoefijzers Gedichten van leerlingen groep 6a St Josephschool Breda 2008 voorwoord In de maanden mei en juni van 2008 zijn de
Nadere informatieJuli - augustus 2011 - nr 335
Juli - augustus 2011 - nr 335 Kijker nr 335 : zomer 2011 Voor sommigen zit het er misschien al bijna op. Voor anderen is het nog maar pas begonnen en voor nog anderen duurt het nog enkele weken. Eén ding
Nadere informatieWat doet het waterschap voor de wegen?
Lesbrief wegen Wat doet het waterschap voor de wegen? Veilige wegen www.wshd.nl/lerenoverwater Afdeling Communicatie waterschap Hollandse Delta 1 Veilige wegen Sommige waterschappen zoals waterschap Hollandse
Nadere informatieVoorwoord. Daarna ging ik praten met Chitra, een Tamilvrouw uit Sri Lanka. Zij zette zich in voor de Tamilstrijd.
Voorwoord In dit boek staan interviews van nieuwkomers over hun leven in Nederland. Ik geef al twintig jaar les aan nieuwkomers. Al deze mensen hebben prachtige verhalen te vertellen. Dus wie moest ik
Nadere informatieverkoopt Binnenkort in verkoop Luxe nieuwbouw appartementen Mientekade in Halfweg
verkoopt Eind 2015 Mientekade in Halfweg Binnenkort in verkoop Luxe nieuwbouw appartementen Zeven woningen aan Mientekade * Veel ruimte vanaf ca. 114m2 * Zonnig balkon op zuid-oost * Met uitzicht op het
Nadere informatieIk heb een nieuw horloge, zegt papa. Kijk.
Prent 1 Sst, ik hoor iets! Prent 1. Sst, ik hoor iets! Said en Jamal zitten aan tafel te eten. Samen met papa en mama. Ik heb een nieuw horloge, zegt papa. Kijk. Papa laat het horloge zien. Het is een
Nadere informatieVRIJBLIJVENDE OBJECTINFORMATIE HERENSTRAAT 33 3431 CV TE NIEUWEGEIN
VRIJBLIJVENDE OBJECTINFORMATIE HERENSTRAAT 33 3431 CV TE NIEUWEGEIN Geachte bezoeker van onze website, In reactie op de door u getoonde belangstelling danken wij u hartelijk voor het opvragen van onze
Nadere informatieEen nieuw boek van Ter Palen!
Een nieuw boek van Ter Palen! In bedrijf : Ter Palen beschrijft industrieel verleden Het is al een tijdje geleden, maar we hebben voor u weer een publicatie klaar: In bedrijf. Onze ondervoorzitter dompelde
Nadere informatieInhoudsopgave Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.
Gemaakt door: Bjorge Buysman IPABO 2007 1 Inhoudsopgave Inhoudsopgave 2 Inleiding 3 Start van het project 4 Start lessen 4 Geschiedenis 5 Aardrijkskunde 6 Taal 7 Bronnen: 7 Bijlage 1: 8 Bijlage 2 Fout!
Nadere informatieWe hebben verleden week nog gewinkeld. Toen wisten we het nog niet. De kinderbijslag was binnen en ik mocht voor honderd euro kleren uitkiezen.
Woensdag Ik denk dat ik gek word! Dat moet wel, want ik heb net gehoord dat mijn moeder kanker heeft. Niet zomaar een kankertje dat met een chemo of bestraling overgaat. Nee. Het zit door haar hele lijf.
Nadere informatieLes 2: Voorspellen Tekst: Veilig in het verkeer. Introductiefase: 2. Vraag: "Kan iemand zich nog herinneren wat de bedoeling was bij het voorspellen?
Les 2: Voorspellen Tekst: Veilig in het verkeer "Welkom:... " Introductiefase: 1. "Vorige week zijn we begonnen met voorspellen." 2. Vraag: "Kan iemand zich nog herinneren wat de bedoeling was bij het
Nadere informatieWonen in de stad hv123. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. http://maken.wikiwijs.nl/63726
Auteur VO-content Laatst gewijzigd 09 May 2016 Licentie CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Webadres http://maken.wikiwijs.nl/63726 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein.
Nadere informatieWERKBOEK VOOR DE DALTON-VERSIE. Dit werkboek is van:. Ik zit in groep:.
WERKBOEK VOOR DE DALTON-VERSIE De Middeleeuwen Dit werkboek is van:. Ik zit in groep:. 1 Hoi! Ik ben Tim de Wekker! Ik wil graag weten hoe vaak en hoe lang je bezig bent met een taak. Daarom heb ik een
Nadere informatieOntmoetingscentrum Houtstroom Voor mensen met geheugenproblemen en/of dementie en hun mantelzorgers
Ontmoetingscentrum Houtstroom Voor mensen met geheugenproblemen en/of dementie en hun mantelzorgers Soms merk ik dat ik dingen die ik graag deed, zoals fietsen en koken, niet meer kan doen. Daardoor heb
Nadere informatieDe muur. Maar nu, ik wil uitbreken. Ik kom in het nauw en wil d r uit. Het lukt echter niet. De muur is te hoog. De muur is te dik.
De muur Ik heb een muur om me heen. Nou, een muur? Het lijken er wel tien. En niemand is in staat om Over die muur bij mij te komen. Ik laat je niet toe, Want dan zou je zien Hoe kwetsbaar ik ben. Maar
Nadere informatieArras. De Champs-Élysées
Utrecht, de Domstad Neeltje Jans Arras Kasseien in Noord-Frankrijk De Champs-Élysées Alpe d Huez Gâteau à la broche Utrecht, de Domstad De Tour de France start in 2015 in Utrecht. Utrecht wordt ook wel
Nadere informatieLesbrief MAASVLAKTE 2 OPDRACHT 1 - TOPOGRAFIE EN AARDRIJKSKUNDE
Lesbrief Onderbouw voortgezet onderwijs - VMBO MAASVLAKTE 2 De haven van Rotterdam wordt te klein, omdat we steeds meer goederen bestellen uit verre landen. Daarom komt er een nieuw stuk haven: Maasvlakte
Nadere informatieSchokland Werelderfgoed Kijktocht basis onderwijs
Schokland Werelderfgoed Kijktocht basis onderwijs Opdracht 1 Bij de tekst Schokland Werelderfgoed op de grond. 1a. De grote foto op de grond is gemaakt in 1930. Toen was Schokland nog een eiland. Waarom
Nadere informatie66 GZBwereld. groep 3/4/5 2015/ 2016
Û f _ 66 GZBwereld m 7 7 8 SS f groep 3/4/5 P 2015/ 2016 Wereldkids M is gemaakt door de GZB. De GZB wil graag dat alle mensen Jezus leren kennen. Daarom wonen er overal in de wereld zendingswerkers van
Nadere informatieDE WERELD VAN DE GROTE STAD
DE WERELD VAN DE GROTE STAD VIER KENMERKEN VAN HET BEGRIP STAD Een bepaalde omvang, per land verschillend Een hoge bebouwingsdichtheid in vergelijking met het omringende gebied Een beroepsbevolking die
Nadere informatieTools for Thinking Brainstormsessie Nederland onder water
Nicole Abramczuk Neall Jacob Silver Huber Mike Ottink (Captain) Britta Amons Angelo Copier Piotr Tekien (Notulist) Tools for Thinking Brainstormsessie Nederland onder water 13 november 2014 HKU GAMES &
Nadere informatieHET VERHAAL VAN KATRIN
HET VERHAAL VAN KATRIN Katrin begon heroïne te gebruiken toen ze ongeveer 12 was. In het begin deed ze dat nog af en toe. We hadden er niet genoeg geld voor. Door een ingrijpende gebeurtenis ging ze steeds
Nadere informatiede aanbieding reclame, korting De appels zijn in de a Ze zijn vandaag extra goedkoop.
Woordenlijst bij hoofdstuk 4 de aanbieding reclame, korting De appels zijn in de a Ze zijn vandaag extra goedkoop. alleen zonder andere mensen Hij is niet getrouwd. Hij woont helemaal a, zonder familie.
Nadere informatieThema Op het werk. Lesbrief 13. Hoe werkt de machine?
Thema Op het werk. Lesbrief 13. Hoe werkt de machine? is op het werk. moet aan de machine werken. De chef vertelt eerst hoe de machine werkt. Dan werkt met de machine. De machine doet het niet. roept een
Nadere informatieLesbrieven voor de basisschool Groep 6 t/m 8. Behorend bij de tentoonstelling. Anton Heyboer DE HAARLEMSE JAREN
Lesbrieven voor de basisschool Groep 6 t/m 8 Behorend bij de tentoonstelling Anton Heyboer DE HAARLEMSE JAREN 23 november 2012-19 mei 2013 Inhoudsopgave 1. Tijdelijke tentoonstelling Anton Heyboer De Haarlemse
Nadere informatie