OOM Onderwijsinformatie. cijfers en trends 2009/2010

Transcriptie

1 OOM Onderwijsinformatie cijfers en trends 2009/2010

2 Inhoudsopgave Onderwijsinformatie cijfers en trends 2009/ Leeswijzer 5 Samenvatting OOM Onderwijsinformatie cijfers en trends 2009/ Ontwikkelingen in de beroepskolom vmbo, mbo, hbo Ontwikkelingen aantallen leerlingen in de beroepskolom Aantallen leerlingen en gediplomeerden metaaltechnische opleidingen vmbo Aantallen leerlingen en gediplomeerden metaaltechnische opleidingen mbo Aantallen leerlingen en gediplomeerden metaaltechnische opleidingen hbo 20 2 Onderwijs ontwikkelingen in de metaalbewerking Instroom bbl-leerlingen in de metaalbewerking OOM bedrijven en opleiden van leerlingen Opleidingsvariant bbl: on-the-job/off-the-job/scholingspool Ontwikkelingen aantallen andere leerwerktrajecten, MKB route (mbo en hbo) en stages 27 3 Ontwikkelingen in bijscholing in de metaalbewerking Totaal aanvragen regelingen (bedrijven en werknemers, aantal scholingsdagen) Gevolgde cursussen naar aantallen Gevolgde cursussen naar budget 32 Bijlage 1 Clustering opleidingen mbo 33 2

3 Onderwijsinformatie cijfers en trends 2009/2010 In deze rapportage worden de resultaten van OOM Onderwijsinformatie cijfers en trends 2009/2010 besproken. Hierin brengt OOM de ontwikkelingen in het metaaltechnische beroepsonderwijs in beeld. De monitor bekijkt drie ontwikkelingen: Ontwikkelingen in de beroepskolom vmbo, mbo en hbo. Ontwikkelingen van het onderwijs in de metaalbewerking. Ontwikkelingen in bijscholing in de metaalbewerking. Afbakening onderzoek metaaltechnisch beroepsonderwijs Dit rapport richt zich met name op metaaltechnische opleidingen in het beroepsonderwijs. In dit onderzoek is een afbakening gemaakt van de relevante opleidingen voor de metaalbewerking in het vmbo, mbo en hbo. 1. vmbo: binnen het vmbo kunnen er twee richtingen worden onderscheiden die voor de metaalbewerking van belang zijn: Metaaltechniek en Metalektro. 2. mbo: voor het mbo zijn de metaaltechnische opleidingen in veertien clusters opgedeeld (zie bijlage 1). Een tweede toegepaste clustering binnen dit onderzoek is de indeling in niveaus: niveau 1 Assistent, niveau 2 Basisberoepsbeoefenaar, niveau 3 Vakfunctionaris, niveau 4 Middenkaderfunctionaris/Specialistenopleiding. Een derde indeling is het onderscheid in beroepsopleidende leerweg (bol) en beroepsbegeleidende leerweg (bbl). 3. hbo: in het hbo bestaan er 50 technische opleidingen. Voor de metaalbewerkingbranche zijn de volgende zes opleidingen van belang: a Aviation. b Engineering, design & innovation. c Luchtvaarttechnologie. d Technische bedrijfskunde. e Scheepsbouwkunde. f Werktuigbouwkunde/business engineering. 3

4 OOM regelingen In dit rapport wordt verwezen naar de volgende OOM regelingen: LeerWerkbijdrage. De LeerWerkBijdrage (LWB) is bedoeld als een financiële tegemoetkoming voor bedrijven ten aanzien van de kosten van het opleiden van leerlingen voor een beroeps opleiding op niveau 1 tot en met 4 (mbo) en niveau 5 (hbo bachelor en master). Met deze bijdrage wil OOM bedrijven stimuleren om leerlingen op te leiden en (toekomstige) werknemers een goede start van hun loopbaan in de branche te bieden. De LeerWerkBijdrage kent drie varianten: BBL on-the-job De regeling is gericht op leerlingen van alle niveaus. De leerling werkt vier dagen per week bij het leerbedrijf en gaat één dag per week naar school. BBL off-the-job De regeling is gericht op leerlingen van niveau 1 en 2 die speciale begeleiding nodig hebben. De leerling werkt gemiddeld twee dagen per week bij het leerbedrijf en gaat één dag per week naar school. Daarnaast volgt de leerling gemiddeld twee dagen per week een praktijkopleiding bij een regionale praktijkschool. BBL scholingspool Een leerling die een bbl-opleiding via de scholingspool volgt, wordt opgeleid door een samenwerkingsverband van OOM-bedrijven. De regeling is gericht op leerlingen van alle niveaus. De leerling werkt gemiddeld drie dagen per week bij het leerbedrijf en gaat één dag per week naar school. Daarnaast volgt de leerling gemiddeld één dag per week een praktijkopleiding bij een regionale praktijkschool. Persoonlijke TrainingsToelage. De Persoonlijke TrainingsToelage (PTT) is een persoonlijk leerbudget gericht op de werknemer. Het leerbudget is bedoeld voor scholing en andere ontwikkelingsactiviteiten. Een aanvraag wordt gedaan via een POP-aanvraagformulier, waarin werknemer en werkgever de gezamenlijke afspraken vastleggen. Met de PTT wil het bestuur van OOM de dialoog over leren tussen werkgever en werknemer stimuleren en de werknemer motiveren om ook de eigen verantwoordelijkheid voor de loopbaan op te pakken. Stagevergoeding. Leerlingen van vmbo, mbo (bol) en hbo kunnen een snuffelstage, een stage of een afstudeerstage volgen bij een OOM bedrijf. De werkgevers de stageplaats aanbiedt kan hiervoor een vergoeding aanvragen. Bronbestanden Voor dit onderzoek is gebruik gemaakt van de volgende bronbestanden: Arbeidsmarkt- en onderwijsinformatie van Kenteq. OOM subsidiebestanden 2008, 2009 en 2010 (deze gegevens zijn op 1 september 2010 vastgesteld). Bestanden van de HBO-raad. Bestanden van het CBS. 4

5 Leeswijzer In het eerste hoofdstuk worden de ontwikkelingen in de beroepskolom geschetst. De ontwikkelingen in de metaaltechnische opleidingen worden afgezet tegen andere technische opleidingen. Achtereenvolgens worden de details van de metaaltechnische opleidingen (leeraantallen en gediplomeerden) in het vmbo, mbo en hbo besproken. In hoofdstuk 2 en 3 wordt op basis van de subsidiebestanden van OOM het gebruik van OOM bedrijven en werknemers van de diverse bijscholingsregelingen, leerwerkregelingen en stagevergoedingen geanalyseerd. Er is gekeken naar het gebruik van de regelingen over de periode 2007 tot Hoofdstuk 2 gaat in op het gebruik van de OOM leerwerkregelingen: bbl on-the-job, bbl off-the-job en bbl scholingspool. Het gebruik van deze regelingen wordt vergeleken met de ontwikkelingen in het metaaltechnisch beroepsonderwijs. Daarnaast wordt het gebruik van de stagevergoedingen voor vmbo, mbo en hbo leerlingen geanalyseerd. In hoofdstuk 3 worden de bijscholingsactiviteiten van bedrijven en werknemers in kaart gebracht. Geanalyseerd wordt welk deel van de bedrijven zich bezighoudt met bijscholen, hoeveel werknemers bijscholing volgen en hoeveel bijscholingsdagen hierbij worden ingezet. Tot slot wordt ook bekeken welk type cursussen wordt gevolgd en welke trends op het gebied van bijscholen eventueel zichtbaar zijn. 5

6 Samenvatting OOM Onderwijsinformatie cijfers en trends 2009/2010 In opdracht van het Opleidings- en Ontwikkelingsfonds voor de Metaalbewerking (OOM) heeft CINOP het onderzoek Onderwijsinformatie 2009/2010 uitgevoerd. Het doel van deze rapportage is inzicht te geven in de stand van zaken en ontwikkelingen in de beroepskolom (vmbo, mbo en hbo), het onderwijs in de metaalbewerking en bijscholing van medewerkers in de metaalbewerking. Gegevens uit het rapport zijn ontleend aan het arbeidsmarktonderzoek van Kenteq, CBS, HBO-raad en OOM subsidiebestanden van bijscholing en LeerWerkBijdragen met de peildatum 1 september Aangezien nog niet alle aanvragen voor LeerWerkBijdragen van 2009 zijn ingestuurd en/of verwerkt, ligt het eindresultaat voor 2009 nog niet vast. De gegevens uit 2009 zijn onder voorbehoud. Tenslotte is de PTT, de regeling om bijscholing te stimuleren, in 2009 tijdelijk stop gezet. In 2010 is de regeling weer gestart, maar onder aangepaste condities. De aantallen cursussen, bedrijven en werknemers uit 2009 en 2010 zijn daarom niet vergelijkbaar met voorgaande jaren. Relatieve vergelijkingen met andere jaren kunnen wel worden gemaakt. Landelijke ontwikkelingen in de beroepskolom vmbo, mbo, hbo Aantal metaaltechnische vmbo- en mbo-leerlingen daalt Het aantal leerlingen in een metaaltechnische beroepsopleiding (vmbo, mbo en hbo) daalt in 2009/2010 met 5,9%. De overige technische opleidingen vertonen de laatste jaren een licht stijgende trend. De daling in de metaaltechnische beroepsopleidingen wordt veroorzaakt door zowel een daling in het metaaltechnisch vmbo-onderwijs (-9%) als in het mbo-onderwijs (-10%). Voor een deel is de daling van het metaaltechnisch vmbo-onderwijs gerelateerd aan de daling van het vmbo-onderwijs in het algemeen (-2%). Een mogelijke verklaring voor de daling in het mbo-onderwijs is de toename van de gemengde technische opleidingen. De daling in metaaltechnisch mbo-onderwijs wordt veroorzaakt door een daling bij de assistentopleiding (niveau 1) en de middenkaderopleiding (niveau 4). Beide opleidingen verliezen leerlingen aan breed vormende technische opleidingen die leerlingen aantrekken, zoals AKA (arbeidsmarktgekwalificeerde assistent, niveau 1) en WEI (werktuigbouwkunde, elektrotechniek en installatietechniek, niveau 4). De trend naar meer brancheoverstijgende opleidingen op niveau 1 en 4 zet verder door. Communicerende vaten: bol en bbl Het totaal aantal metaaltechnische bol-leerlingen daalt met 11% en het aantal bblleerlingen daalt met 9%. Voor alle bbl-opleidingen op de vier niveaus is een daling waar te nemen. Een mogelijke verklaring voor de daling van de bbl-opleidingen is de verminderde werkgelegenheid in onder andere de sector metaalbewerking in Er lijkt sprake van een effect van communicerende vaten. De leerlingen die een bblopleiding willen volgen op niveau 2 en 3 wijken bij gebrek aan werkgelegenheid uit naar de dagopleiding (bol-opleiding) van hetzelfde niveau. De bol-opleidingen op niveau 2 en 3 vertonen in 2009/2010 een aanzienlijke stijging van respectievelijk 29% en 24%. Wanneer een deel van deze bol-leerlingen op een later moment, bij een verbeterde conjunctuur, alsnog starten met een leerwerkbaan (bbl) dan zou in potentie de bbl-instroom weer kunnen stijgen. 6

7 Veranderingen binnen opleidingen voor metaalbewerking De opleiding metaalbewerker is dit jaar voor de eerste keer de grootste opleidings richting binnen alle metaalopleidingen. Deze opleiding bestaat sinds 2008/2009 en vervangt deels een aantal oudere opleidingen. De nieuwe opleiding is in 2009/2010 verdubbeld in omvang. Andere oudere opleidingen gericht op de basis disciplines (lassen, constructie, plaatwerken en verspanen) van metaalbewerking dalen sterk in 2009/2010. Voor een deel is er sprake van een verschuiving van oude opleidingen in een brede nieuwe opleiding. Er is sprake van een netto daling van 8% van de opleidingen gericht op de basis disciplines van metaalbewerking. Deze daling is vergelijkbaar met de totale daling van 9% voor alle mbo-opleidingen. Er is dus geen sprake van een onevenredig grote daling van de basisopleidingen van metaalbewerking. De nieuwe opleiding is gericht op een breder vormende opleiding waarin meerdere disciplines van metaalbewerking aan bod komen. De daling voor de basis disciplines is eveneens waar te nemen in de ontwikkeling van de werkgelegenheid in de sector. Het onderzoek Arbeidsmarktinformatie cijfers en trend 2010 van OOM laat in 2009 een aanzienlijke daling zien van de beroepen lassen, constructie, plaatwerken en verspanen onder invloed van de economische crisis. Opvallende dalende leerlingaantallen zijn waar te nemen bij opleidingen gericht op servicemonteurs (-28%) en de productie van vliegtuigen (-32%). In de sector is de werkgelegenheid voor deze beroepen de laatste jaren stabiel (vliegtuigen) en licht stijgend voor servicemonteurs. 1 In de sector lijkt er derhalve voldoende werkgelegenheid voor leerlingen van deze opleidingen. De daling in aantal leerlingen is voor de continuïteit van bedrijven met behoefte aan werknemers met deze kwalificaties niet wenselijk. Opvallende stijgende leerlingaantallen zijn waar te nemen bij de opleidingen gericht op Machinebouw mechatronica (22%), Fijnmechanische techniek (29%) en Operator productietechniek (49%). De stijging van het aantal leerlingen voor opleidingen Operator productietechniek is opvallend omdat de werkgelegenheid voor deze functies tijdens de economische crisis in 2008 en 2009 in de sector sterk is afgenomen. Mogelijk zijn leerlingen ondanks de beperkte werkgelegenheid aantrekkelijk omdat het om werknemers in opleiding gaat Bij Leerlingen in opleidingen gericht op Machinebouw en Mechatronica is er meer instroom op niveau 3 en 4. Ondanks de terugval in de werkgelegenheid in de sector, hebben deze leerlingen een beter arbeidsmarktperspectief vanwege het hogere opleidingsniveau. 7 1 Arbeidsmarktinformatie cijfers en trend 2010.

8 Onderwijsontwikkelingen in de metaalbewerking (peildatum november 2010) Verwachte daling instroom leerlingen in 2009/2010 In 2009/2010 zijn er op dit moment (peildatum november 2010) leerlingen met een bbl-opleiding bij een OOM bedrijf begonnen. Het aantal leerlingen in de jaren daarvoor was gestegen van in 2007/2008 tot leerlingen in 2008/2009. Dit betekende een stijging van 6%. Deze omvang wordt waarschijnlijk niet gehaald in 2009/2010. De informatie over 2009/2010 staat nog niet vast vanwege de vertraging van subsidieaanvragen voor het opleiden van leerlingen. De verwachte daling in 2009 is met name gerelateerd aan het achterblijven van de instroom op niveau 2. Voor alle overige niveaus lijkt de instroom tenminste stabiel te blijven ten opzichte van afgelopen jaren. De daling in de basis beroepsopleiding (niveau 2) heeft op termijn ook gevolgen voor instroom in de vakopleiding (niveau 3) en de specialistenopleiding (niveau 4). Verwachte daling van bedrijven met één of meerdere leerlingen in 2009/2010 In 2009/2010 zijn er op dit moment (peildatum november 2010) bedrijven die één of meerdere leerlingen opleiden. Het aantal bedrijven met een leerling in opleiding is gestegen van bedrijven in 2007/2008 tot bedrijven in 2008/2009. De verwachting is dat het aantal bedrijven van 2009/2010 nog zal stijgen, maar het aantal bedrijven van 2008/2009 wordt waarschijnlijk niet gehaald. Daling off-the-job-leerlingen De scholingspool heeft in 2008/2009 een omvang van 122 leerlingen en stijgt in 2009/2010 naar 220 leerlingen. De scholingspool maakt in 2009/ % uit van het totale leerlingenbestand. De grootste groep leerlingen wordt volgens de on-the-job-variant opgeleid (76%). Het aandeel on-the-job-leerlingen is ten opzichte van een jaar gelijk gebleven. 10% van de leerlingen wordt off-the-job opgeleid in Dit is een opvallend daling van de off-the-job-leerlingen, die de jaren daarvoor een constant aandeel vormden van 15% tot 17% van het totaal aantal leerlingen. Bij de off-the-job-variant werken leerlingen twee dagen bij het leerbedrijf. De overige dagen gaan ze naar school en het praktijkcentrum. Werkgevers kiezen in deze minder goede conjunctuur mogelijk voor een leerling die meer dagen inzetbaar is voor het bedrijf. Mogelijk is de scholingspool (stijgend aantal leerlingen) een aantrekkelijk alternatief. De leerlingen worden ondersteund door een praktijkcentrum, maar zijn ook drie dagen bij het bedrijf inzetbaar. Stijging aantal stagiaires vmbo en hbo In 2009/2010 is voor bijna 1900 mbo-stagiairs subsidie aangevraagd door een OOMbedrijf. Dit is 8% minder dan in 2008/2009, maar de stagecijfers van 2009/2010 voor het mbo zullen naar verwachting nog verder oplopen. Het aantal vmbo-en hbo-stagiaires is respectievelijk met 4% en 2% gestegen. De stijging van het aantal vmbo-stagiaires is opvallend omdat het aantal vmbo-leerlingen de laatste jaren daalt. Dit wil zeggen dat een groter deel van het totaal aantal metaaltechnische vmbo-leerlingen bij OOMbedrijven stage loopt. OOM-bedrijven zijn actiever bezig met stageplaatsen aanbieden. Dit is gezien de dalende trend van het metaaltechnische vmbo-leerlingen een belangrijk gegeven. Stageplaatsen kunnen een belangrijke bijdrage leveren aan de instroom in het metaaltechnisch middelbaar beroepsonderwijs en de sector. 8

9 Ontwikkelingen in bijscholing in de metaalbewerking Bijscholing in metaalbewerking gedaald onder invloed van wijzigingen PTT De stopzetting van de PTT in juni 2009 heeft een groot effect gehad op de scholingsdeelname. In 2009 bleek het budget voor de PTT ontoereikend om aan de vraag te voldoen. Wanneer het budget het zou toelaten dat de PTT langer zou doorlopen, is het waarschijnlijk dat de aantallen in 2009 boven het niveau van de voorgaande jaren uit zouden zijn gekomen. In 2010 is de PTT opnieuw gestart, maar de subsidievoorwaarden zijn beperkt ten opzichte van 2008 en de eerste helft van De belangstelling voor de PTT in 2010 blijft achter bij de verwachtingen. Door deze wijzingen in het PTT-stelsel zijn vergelijkingen tussen 2009/2010 en eerdere jaren niet mogelijk en/of minder relevant. Opvallende trends in 2009 en 2010 zijn: er zijn in 2010 minder werknemers per bedrijf geschoold dan in In 2009 volgde gemiddeld 6,2 werknemers per bedrijf scholing (aantal scholende werknemers/aantal scholende bedrijven). In 2010 is deze verhouding gedaald naar 3,6. In 2010 gold een bedrijfslimitering van 5 werknemers per bedrijf of 20% van de werknemers bij bedrijven met meer dan 25 werknemers. Deze beperking is waarschijnlijk een belangrijke factor in de daling van het aantal scholende werknemers per bedrijf; het aandeel van opleidingen in automatisering (van 13% naar 10%) is in 2010 aanzienlijk gezakt. Door de nieuwe condities van de PTT (maximaal 375 subsidie per werknemer) zijn cursussen met hoge kostprijs minder aantrekkelijk om te volgen. Dit zou met name voor de opleidingen automatisering - met een relatief hoge kostprijs van gemiddeld ongeveer 900 per deelnemer - een beperking kunnen vormen. Werkgevers ontvangen maximaal 375 subsidie en moeten dan meer dan 50% bijbetalen; het aandeel opleidingen in logistiek (van 18% naar 12% is in 2010 eveneens gedaald. Deze daling laat zich verklaren door de relatief grote belangstelling voor E achter B bij rijopleidingen in Deze opleiding was in 2010 niet meer subsidiabel; in 2010 zijn er meer veiligheid-, milieu- en arbocursussen aangevraagd. Deze stijging was niet verwacht omdat in 2010 minder gunstige voorwaarden golden voor deze wettelijk verplichte cursussen. De bijdrage aan een wettelijke cursus was 25% van de opleidingskosten in plaats van 50% voor andere (vakgerichte) opleidingen. Deze maatregel was juist gericht om het investeren in vakgerichte opleidingen meer aantrekkelijk te maken. Dit effect is niet zichtbaar in de scholingsdeelname in 2010; tenslotte is het aandeel techniek gestegen van 11% naar 15%. Bij technische cursussen is er een toename van opleidingen voor elektrotechniek, hydrauliek en landbouwmechanisatie. Bedrijven die in 2010 in deze scholing investeren betalen zelf een substantieel deel van de opleiding van de werknemer zelf. Er zijn aanzienlijk minder bedrijven en werknemers die deelnemen aan scholing in De bedrijven die wel in scholing investeren kiezen, ondanks een relatieve hoge investering per deelnemer, vaker voor een technische opleiding. 9

10 1 Ontwikkelingen in de beroepskolom vmbo, mbo, hbo Ontwikkelingen in de beroepskolom vmbo, mbo en hbo: Het aantal leerlingen in een metaaltechnische beroepsopleiding (vmbo, mbo en hbo) daalt met 5,9%. Dit wordt veroorzaakt door een daling in het metaaltechnisch vmbo-onderwijs (-14%) en mbo-onderwijs (-10%). In het hbo-onderwijs stijgen de leerlingaantallen met ongeveer 3%. Voor een deel is de daling van het metaaltechnisch vmbo-onderwijs (-5,9%) gerelateerd aan de daling van het totale vmbo-onderwijs (-2%). Verder daalt het aantal vmbo-leerlingen voor technische opleidingen met 3%. Een derde mogelijke verklaring voor de daling in metaaltechnische opleidingen zou de toename van de gemengde technische opleidingen kunnen zijn. Voor metaaltechnische mbo-opleidingen (bol+bbl samen) op zowel niveau 1 als niveau 4 geldt dat de oude branchespecifieke opleidingen worden afgebouwd en vervangen door brancheoverstijgende opleidingen. De metaaltechnische opleidingen niveau 1 en 4 hebben te maken met een terugloop van leerlingen in 2009/2010 van respectievelijk -8% en -23% (bol en bbl samen). De metaaltechnische mbo-opleidingen op niveau 2 en 3 kende de afgelopen jaren een opgaande trend. In 2009/2010 is er sprake van een daling van 6% op niveau 2 en een daling van 2% op niveau 3. Het totaal aantal metaaltechnische bol-leerlingen daalt met 11%. Dit wordt veroorzaakt door de grote daling van leerlingen op niveau 4 (-28%), deze groep vertegenwoordigt het grootste aandeel bol-leerlingen. Het aantal bbl-leerlingen daalt eveneens met 9%. Voor alle opleidingen, behalve de opleiding op niveau 4, is een daling waar te nemen. Een mogelijke verklaring voor de daling van de bbl-opleidingen is de verminderde werkgelegenheid in onder andere de sector metaalbewerking in Er lijkt sprake van een effect van communicerende vaten. De leerlingen op niveau 2 en 3 wijken bij gebrek aan werkgelegenheid uit naar de dagopleiding (bol-opleiding) van hetzelfde niveau. De bolopleidingen op niveau 2 en 3 vertonen in 2009/2010 een aanzienlijke stijging van respectievelijk 29% en 24%. Het aantal gediplomeerden in het metaaltechnisch mbo is gestegen met 13%. De stijging in de leerlingaantallen van de laatste jaren zijn een verklaring voor deze stijging. Gezien de daling van de instroom op niveau 4 is de komende jaren een terugval van het aantal gediplomeerden te verwachten. De daling van het aantal gediplomeerden op niveau 1 (-11%) laat zich verklaren door een verminderde instroom van de laatste jaren. De opleiding metaalbewerker is dit jaar voor de eerste keer de grootste opleidingsrichting. Deze opleiding bestaat sinds 2008/2009 en vervangt deels een aantal oudere opleidingen. Deze opleiding kent een verdubbeling van de leerlingaantallen in 2009/2010. Opvallend is dat het aantal gediplomeerden achterblijft. Binnen de metaaltechnische hbo-opleidingen zet de licht stijgende trend van de afgelopen jaren door. Het aantal leerlingen dat een metaaltechnische hbo-opleiding volgt stijgt met 3%. De dalende trend van het aantal gediplomeerden van metaaltechnische hbo-opleidingen van de laatste jaren is gestopt en omgezet in een stijging van 4% in De opleiding Engineering, design & innovation kent de laatste jaren een toename van het aantal leerlingen. 10

11 1.1 Ontwikkelingen aantallen leerlingen in de beroepskolom In het schooljaar 2009/2010 volgen leerlingen een metaaltechnische opleiding in het vmbo, mbo of hbo. Dit komt overeen met 2,7% van het totaal aantal leerlingen in het beroepsonderwijs. Het aandeel is gezakt ten opzichte van 2007/2008 (3,1%). Tabel 1 Aantal leerlingen metaaltechnisch vmbo/mbo/hbo ten opzichte van het overige beroepsonderwijs 2009/ /2010 % Metaaltechnische opleidingen % Overige technische opleidingen % Niet-technisch beroepsonderwijs % Beroepsonderwijs totaal % Bron: Kenteq, arbeidsmarktonderzoek 2010/2011 en CBS.statline.nl november Het aantal leerlingen, dat een metaaltechnische opleiding volgde, daalde het vorig jaar met ongeveer 2,6%. Dit jaar (2009/2010) is de daling 5,9%. De daling is dus groter dan de afgelopen jaren. De leerlingaantallen voor de overige technische opleidingen en de niet-technische opleidingen zijn in 2009/2010 respectievelijk met 2,5% en 2,4% gestegen. De leerlingaantallen van de metaaltechnische opleidingen vertonen een dalende trend. Dit komt niet overeen met de ontwikkeling van de overige technische opleidingen, die de laatste jaren meer leerlingen hebben getrokken. Tabel 2 Ontwikkeling leerlingaantallen metaaltechnisch vmbo/mbo/hbo ten opzichte van het overig beroepsonderwijs / / /2010 Verschil 2008/ /2010 Metaaltechnische opleidingen ,9% Overige technische opleidingen ,5% Niet-technisch beroepsonderwijs ,4% Beroepsonderwijs totaal ,1% Bron: Kenteq, arbeidsmarktonderzoek 2010/2011 en CBS.statline.nl november

12 Tabel 3 Ontwikkelingen leerlingenaantallen metaaltechnische opleidingen, overige technische opleidingen en niet-technische opleidingen Beroepskolom 2007/ / /2010 Verschil 2008/ /2010 vmbo (leerjaar 3 + 4) Metaaltechnische opleidingen % Overige technische opleidingen % Niet-technische opleidingen % mbo (bol+bbl) Metaaltechnische opleidingen % Overige technische opleidingen % Niet-technische opleidingen % hbo Metaaltechnische opleidingen % Overige technische opleidingen % Niet-technische opleidingen % Bron: Kenteq, arbeidsmarktonderzoek 2010/2011 en CBS.statline.nl november 2010 De daling van het aantal leerlingen in het metaaltechnisch beroepsonderwijs is een combinatie van een daling van het aantal leerlingen in het vmbo (-14%) en een daling van het aantal leerlingen in het metaaltechnisch beroepsonderwijs in het mbo ( 10%). Ook de overige technische opleidingen in het vmbo dalen (-2%). De overige technische opleidingen in het mbo daarentegen stijgen met 2%. In het hbo is zowel het aantal studenten dat een metaaltechnische opleiding gestegen met 3%. Ook binnen de overige technische opleidingen valt een stijging te noteren (6%). 12

13 1.2 Aantallen leerlingen en gediplomeerden metaaltechnische opleidingen vmbo Er zijn in het vmbo twee opleidingsrichtingen die tot het metaaltechnisch beroepsonderwijs gerekend kunnen worden. Het zijn de richtingen metaaltechniek en metalektro. Onderstaande tabel beschrijft de ontwikkelingen van de leerlingenaantallen in leerjaar 3 en 4 van deze twee opleidingen. Tabel 4 Tabel 4 Leerlingenaantallen metaaltechnische opleidingen vmbo / / /2010 Verschil 2008/ /2010 Metaaltechniek % Metalektro % Totaal % Bron: Kenteq, arbeidsmarktonderzoek 2010/2011 Evenals vorig jaar kampen beide opleidingen met aanzienlijke terugloop van leerlingaantallen. Totaal is de terugloop van metaaltechnische leerlingen 14%. De daling is voor een deel te verklaren uit de daling van het totaal aantal leerlingen in het vmbo (-2%, zie tabel 5). Tabel 5 Tabel 5 Ontwikkeling vmbo-leerlingen landelijk / / /2010 Verschil 2008/ /2010 vmbo/lwoo gemengde leerweg 3/ % vmbo/lwoo kaderberoepsger 3/ % vmbo/lwoo basisberoepsop 3/ % vmbo/lwoo theoretische leerweg % Totaal % Cbs.statline.nl november Verder daalt het aantal vmbo-leerlingen voor technische opleidingen met 2% (zie tabel 3). Een derde mogelijke oorzaak van de daling is de verschuiving van sectorspecifieke opleidingen naar meer sectoroverstijgende opleidingen binnen het vmbo. In het Arbeidsmarktonderzoek 2009/2010 van Kenteq wordt gesteld dat in 2006 alle leerlingen waren toe te schrijven aan de de vier traditionele sectoren (techniek, economie, zorg en landbouw). In 2008/2009 valt 6 procent van de leerlingen onder een combinatiesector. Zij zijn niet toe te delen aan een specifieke sector of aan een kenniscentrum.

14 1.3 Aantallen leerlingen en gediplomeerden metaaltechnische opleidingen mbo De ontwikkelingen in mbo-onderwijs zijn stabiel in 2009/2010 als het gaat om de totale leerlingaantallen. Er zijn 2% meer leerlingen mbo breed. Voor de sector techniek is er stijging van 1% op te tekenen en specifiek voor OOM relevante metaaltechnische opleidingen is de daling 10%. Tabel 6 Ontwikkeling mbo-leerlingen / / /2010 Verschil 2008/ /2010 Mbo totaal % Mbo techniek % Mbo metaal % Bron: Kenteq, arbeidsmarktonderzoek 2010/2011 en CBS.statline.nl november 2010 Opleidingsniveaus metaaltechnisch mbo (bol + bbl) Er bestaan vier verschillende opleidingsniveaus in het mbo. Onderstaande tabel beschrijft de ontwikkelingen van de leerlingenaantallen binnen deze vier niveaus in het metaaltechnisch mbo. In tabel 7 worden de leerlingenaantallen van de leerwegen bol en bbl samen weergegeven. Tabel 7 Leerlingenaantal metaaltechnisch mbo naar niveau (bol en bbl samen) 2007/ / /2010 Verschil 2008/ /2010 Niveau 1 Assistent opleiding % Niveau 2 Basisberoepsopleiding % Niveau 3 Vakopleiding % Niveau 4 Middenkaderopleiding/ Specialistenopleiding % Totaal % Bron: Kenteq, arbeidsmarktonderzoek 2010/

15 Alle opleidingsniveaus vertonen in schooljaar 2009/2010 een daling ten opzichte van 2008/2009 (gemiddeld -10%). De grootste dalingen zijn voor niveau 4 (- 23%) en voor niveau 1 (- 8%). Ook de opleidingen op niveau 2 (-6%) en 3 (-2%) dalen voor het eerst in drie jaar. Voor niveau 1 is dit verklaren doordat de oude branchespecifieke assistentenopleidingen worden afgebouwd en vervangen door een brancheoverstijgende opleiding op niveau 1: AKA (ArbeidsmarktgeKwalificeerde Assistent). Dezelfde trend is zichtbaar op niveau 4, de overstijgende opleidingen zijn een combinatie tussen werktuigbouwkunde, elektrotechniek en installatietechniek (wei). De leerlingen in deze brancheoverstijgende opleidingen vormen ondanks deze verbreding een potentiële doelgroep voor de metaalbewerking. Voorbeeld van uitstroomprofielen zijn Technicus middenkader WEI en Middenkader engineering. Bol/bbl metaaltechnisch mbo De volgende tabel splitst de ontwikkeling van leerlingenaantallen uit naar niveau en leerweg (bol/bbl). Tabel 8 Aantal leerlingen binnen metaaltechnisch mbo naar bol/bbl en niveau Opleidingsniveau 2008/ /2010 bol bbl Verschil bol 2008/ /2010 Verschil bbl Niveau 1 Assistent opleiding % % Niveau 2 Basisberoepsopleiding % % Niveau 3 Vakopleiding % % Niveau 4 Middenkaderopleiding/ Specialistenopleiding % % Totaal % % Bron: Kenteq, arbeidsmarktonderzoek 2010/2011 Bol Het totaal aantal metaaltechnische bol-leerlingen daalt met 11%. Dit wordt veroorzaakt door de grote daling van leerlingen op niveau 4 (-28%), deze groep vertegenwoordigt het grootste aandeel bol-leerlingen. Daarnaast daalt het aantal leerlingen in de Assistent opleiding met 6%. De opleidingsniveaus 2 en 3 vertonen daarentegen een aanzienlijke stijging van respectievelijk 29% en 24%. 15 Bbl Binnen de bbl-leerweg is voor alle opleidingen, behalve de opleiding op niveau 4, een daling waar te nemen. Voor de totale groep bbl-leerlingen is daling -9%. De Assistent opleiding daalt met 9%. Dit is te wijten aan de verhoogde instroom bij de AKA- opleidingen. De opleidingen op niveau 2 en 3 vertonen een daling ten opzichte van 2008/2009 (-13% en -5%). De middenkaderopleiding groeit met 7%.

16 Een mogelijke verklaring voor de daling van de bbl-opleidingen is de verminderde werkgelegenheid in onder andere de metaalbewerking in Er lijkt sprake van een effect van communicerende vaten. De leerlingen op niveau 2 en 3 wijken bij gebruik aan werkgelegenheid uit naar de dagopleiding (bol opleiding) van hetzelfde niveau. Aandeel bol en bbl naar niveau Onderstaande tabel gaat in op de verhouding van het aantal bol-leerlingen en bbl-leerlingen per niveau. Tabel 9 Verhouding bol/bbl naar opleidingsniveau Opleidingsniveau 2008/ /2010 % bol %bbl % bol %bbl 1 Assistent opleiding 24% 76% 24% 76% 2 Basisberoepsopleiding 16% 84% 23% 77% 3 Vakopleiding 10% 90% 13% 87% 4 Middenkaderopleiding/ Specialistenopleiding 86% 14% 80% 20% Totaal 35% 65% 34% 66% Bron: Kenteq, arbeidsmarktonderzoek 2010/ % van de leerlingen volgt in 2009/2010 een bbl-opleiding. Zoals eerder beschreven is het accent voor de niveau 2 en 3 opleidingen meer naar de bol verschoven. 7% meer leerlingen van niveau 2 volgen een bol-opleiding (23% in 2009/2010 en 16% in 2008/2009). Voor de niveau 4 opleidingen is de verdeling bol/bbl juist omgekeerd verschoven. In 2008/2009 volgde 86% van de leerlingen in de middenkaderopleiding de bol variant, in 2009/2010 is dit aandeel gezakt naar 80%. 16

17 Gediplomeerden mbo De onderstaande tabel toont de ontwikkeling van het aantal gediplomeerden van metaaltechnische mbo-opleidingen per niveau. Tabel 10 Gediplomeerden metaaltechnisch mbo naar niveau / / /2009 Verschil 2007/ / Assistent opleiding % 2. Basisberoepsopleiding % 3. Vakopleiding % 4. Middenkaderopleiding/ Specialistenopleiding % Totaal % Bron: CBS.statline.nl november 2010 Het aantal gediplomeerden in het metaaltechnisch mbo is gestegen met 13%. De niveau 3 en 4 opleidingen kennen een stijging van het aantal gediplomeerden (+18%). Gezien de daling van de instroom op niveau 4 is de komende jaren een terugval van het aantal gediplomeerden te verwachten. Daarnaast vertaalt de stijging in de aantallen leerlingen in de vakopleiding (niveau 3) van de voorgaande jaren in meer gediplomeerden (+18%). De daling van het aantal gediplomeerden op niveau 1 (-11%) laat zich verklaren door een verminderde instroom van de laatste jaren (zie tabel 7). Opleidingsclustering mbo Op dit moment bestaan er iets meer dan 120 metaaltechnische opleidingen in het mbo. In dit onderzoek zijn deze opleidingen geclusterd volgende veertien opleidingsrichtingen: Constructiewerker. Fijnmechanische techniek. Lassen. Machinebouw mechatronica. Middenkaderopleiding/werktuigbouwkunde. Metaalbewerker Mobiele werktuigen. Monteur service en onderhoud. Operator. Pijpenbewerker. Plaatwerken. Verspanen. Vliegtuigen. Werkvoorbereider/tekenaar. 17

18 Onderstaande tabel geeft aan hoeveel leerlingen er in elke opleidingsrichting zitten in de laatste twee jaar. Tabel 11 Leerlingenaantallen van opleidingsrichtingen van metaaltechnische mbo-opleidingen / /2010 Verschil 2008/2009 Naam cluster Aantal % Aantal % 2009/2010 Metaalbewerker % % 108% Operator 400 3% 595 5% 49% Fijnmechanische techniek 587 5% 760 7% 29% Machinebouw mechatronica 969 8% % 22% Mobiele werktuigen 858 7% 881 8% 3% Overig 90 1% 76 1% -16% Constructiewerker 997 8% 751 7% -25% Monteur service en onderhoud % 776 7% -28% Vliegtuigen 953 8% 647 6% -32% Middenkaderopleiding/werktuigbouwkunde % % -35% Lassen % % -35% Verspanen 866 7% 535 5% -38% Plaatwerken 628 5% 345 3% -45% Werkvoorbereider/tekenaar 16 0% 7 0% -56% Pijpenbewerker 111 1% 39 0% -65% Totaal % % Bron: Kenteq, arbeidsmarktonderzoek 2010/2011 In 2009/2010 zijn er grote veranderingen in de aantallen leerlingen per opleidingsrichting. Deze zijn voornamelijk te wijten aan de introductie van een nieuwe opleiding metaalbewerker. Opleiding metaalbewerker De opleiding metaalbewerker is dit jaar voor de eerste keer de grootste opleidingsrichting. Het gaat hier om een nieuwe opleiding Metaalbewerker (crebonummer 94300) die is gestart in 2008/2009 en bijbehorende uitstroomdifferentiaties. In de breed vormende opleiding metaalbewerker (crebonummer 94301) worden verschillende disciplines 18

19 van metaalbewerking gecombineerd zoals constructiewerken, lassen en plaatwerken. Deze opleiding op niveau 2 kent een toename van 700 in 2008/2009 naar leerlingen in 2009/2010. Deze stijging gaat ten koste van de zogenaamde oude opleidingen (crebonummers die starten met 10xxx) en meer specifieke opleidingen zoals: Constructiebankwerker/ Lasser, Constructiewerker (Constructiewerker Staalbouw), Plaat- en Constructiewerker en Plaatwerker. In de onderstaande tabel 12 wordt een indicatie gegeven van de netto verandering van de opleidingen gericht op de basis disciplines van metaalbewerking. Tabel 12 Netto verandering metaaltechnische opleidingen Opleidingsrichting 2008/ /2010 Verschil % 2008/ /2010 Verschil % 2008/ /2010 Metaalbewerker % Lassen % Constructiewerker % Plaatwerken % Verspanen % Totaal % Bron: Kenteq, arbeidsmarktonderzoek 2010/2011 Er is sprake van een nettodaling van 8% ten opzichte van vorig schooljaar. Deze daling is vergelijkbaar met de totale daling van 9% voor alle MBO-opleidingen. Er is dus geen sprake van een grote daling van de basis disciplines van metaalbewerking. De nieuwe opleiding is gericht op een breder vormende opleiding waarin meerdere disciplines van metaalbewerking aan bod komen. Opvallende veranderingen Evenals vorig jaar is opvallend dat de middenkaderopleiding/werktuigbouwkunde te maken heeft met een terugloop van leerlingen. Dit is voornamelijk te wijten aan de terugloop in de bol niveau 4 opleidingen. Zoals echter eerder is aangegeven gaan steeds meer niveau 4 leerlingen een zogenaamde wei-opleiding volgen. Opvallende dalende leerlingaantallen zijn waar te nemen bij opleidingen gericht op servicemonteurs (-28%) en vliegtuigen (-32%). Opvallende stijgende leerlingaantallen zijn waar te nemen bij Machinebouw mechatronica (+22%), Fijnmechanische techniek (+29%) en Operator (+49%). 19

20 1.4 Aantallen leerlingen en gediplomeerden metaaltechnische opleidingen hbo Opleidingsrichtingen hbo Tabel 13 gaat in op de ontwikkelingen van het aantal studenten binnen het metaal-technisch hbo. Tabel 13 Ontwikkeling aantallen studenten binnen metaaltechnisch hbo naar opleidingsrichting /2007 Aantal 2007/2008 Aantal 2008/2009 Aantal Verschil # 2008/ /2010 Verschil % 2008/ /2010 Aviation % Engineering, design & innovation % Luchtvaarttechnologie % Scheepsbouwkunde % Technische bedrijfskunde % Werktuigbouwkunde/business engineering % Totaal metaaltechnisch hbo % Bron: HBO-raad november 2010 Het aantal studenten dat een metaaltechnische hbo-opleiding volgt is licht gestegen (+3%). Voor de twee grootste opleidingen (werktuigbouwkunde/business engineering en technische bedrijfskunde) geldt dat het aantal studenten redelijk stabiel is. Het aantal studenten bij de opleiding scheepsbouwkunde is in 2009/2010 met 17% gestegen. De opleiding Luchtvaarttechnologie is licht gedaald (-1%). Tenslotte kennen de opleidingen Aviation (+17%), maar ook Engineering, design & innovation (+30%) een stijgende lijn. Engineering, design & innovation is een brede technische opleiding waarin techniek en ontwerpen in het licht staan van maatschappelijke behoeftes. Deze brede toepassingen van techniek vormen kennelijk een aantrekkelijk perspectief voor studenten. Gediplomeerden hbo 20

21 Tabel 14 beschrijft de ontwikkeling in het aantal gediplomeerden van de metaaltechnische hbo-opleidingen. Tabel 14 Gediplomeerden metaaltechnisch hbo naar opleidingsrichting Verschil # Verschil % Aviation % Engineering, design & innovation % Luchtvaarttechnologie % Scheepsbouwkunde % Technische bedrijfskunde % Werktuigbouwkunde/business engineering % Totaal % Bron: HBO-raad november 2010 De dalende trend van het aantal gediplomeerden van metaaltechnische hbo-opleidingen van de laatste jaren is gestopt en omgezet in een stijging van 4% in Opvallendheden zijn: De kleine opleiding Scheepsbouwkunde kent een wisselend verloop van gediplomeerden. In 2006 had de opleiding te maken met forse terugloop in gediplomeerden. In 2007 herstelde het aantal gediplomeerden echter weer. In 2008 is er wederom weer sprake van een daling (-28%). De grote opleiding Werktuigbouwkunde/business engineering kent een stijging van 8% (+78 gediplomeerden). De opleiding Engineering, design & innovation kent de laatste jaren een toename van het aantal leerlingen. Opvallend is dat het aantal gediplomeerden achterblijft. 21

22 2 Onderwijs ontwikkelingen in de metaalbewerking (peildatum november 2010) Bbl-leerlingen bij OOM aangesloten bedrijven: In 2009/2010 zijn er leerlingen gestart met een bbl-opleiding bij een OOM bedrijf. De verwachting is dat het aantal van 2008/2009 niet wordt gerealiseerd. De verwachte daling in 2009/2010 is met name gerelateerd aan het achterblijven van de instroom op niveau 2. In 2008/2009 is het aantal bbl-leerlingen ten opzichte van 2007/2008 met 6% gestegen naar instromers. In 2009/2010 zijn er op dit moment bedrijven met een of meerdere leerlingen. De verwachting is dat het aantal bedrijven van 2009/2010 nog zal stijgen, maar het aantal bedrijven van 2008/2009 wordt waarschijnlijk niet gehaald. De scholingspool maakt in 2009/ % uit van het totale leerlingenbestand. Er is een stijging van 122 leerlingen in 2008/2009 naar 220 in 2009/2010. De off-the-job-leerlingen vormden de laatste jaren een constant aandeel van 15% tot 17% van het totaal aantal leerlingen. In 2009/2010 daalt het aandeel off-the-job-leerlingen naar 10%. Waarschijnlijk blijft in 2009/2010 de instroom van deze leerlingen achter bij de afgelopen jaren. In 2009/2010 is voor bijna 1900 mbo-stagiairs subsidie aangevraagd door een OOM-bedrijf. Dit is 8% minder dan in 2008/2009, maar de stagecijfers van 2009/2010 voor het mbo zullen naar verwachting nog verder oplopen. Het aantal vmbo-en hbo-stagiaires is respectievelijk 4% en 2% gestegen. 2.1 Instroom bbl-leerlingen in de metaalbewerking In de volgende paragrafen van dit hoofdstuk wordt ingegaan op de instroom van leerlingen bij OOM aangesloten bedrijven. Bedrijven in de branche die een bbl-leerling opleiden kunnen hiervoor een bijdrage van OOM ontvangen. Sinds 2008 biedt OOM naast de bestaande leerwerksubsidies voor de on-the-job-leerlingen en the off-the job-leerlingen een derde subsidie variant aan: de scholingspool. Zie paragraaf OOM regelingen op pagina 1 voor meer informatie. Daarnaast kunnen bedrijven een bijdrage van OOM ontvangen voor: vmbo-leerlingen uit het 3e en 4e leerjaar die een leerwerktraject volgen of bezig zijn met een snuffelstage; bol-stagiairs uit het mbo; hbo-stagiairs. 22

23 Onderstaande tabel geeft een overzicht van het aantal leerlingen dat de afgelopen jaren is gestart met een bbl-opleiding in de branche en waarvoor bij OOM subsidie is aangevraagd. Tabel 15 Instroom bbl-leerlingen / / /2009 Verschil 2007/ / /2010 bbl-leerlingen % Bron: OOM subsidiebestanden november Het aantal instromers in 2009/2010 bedraagt en zal naar verwachting verder oplopen. De vraag is echter of gezien de daling van het totaal aantal metaaltechnische leerlingen in 2009/2010 het aantal van 2008/2009 zal worden gehaald. In 2008/2009 zijn er nieuwe leerlingen de branche ingestroomd. Ten opzichte van 2007/2008 zijn dit ongeveer 130 leerlingen meer (+6%). Van de instromers is 98% man. De stijging van het afgelopen jaar van het aantal vrouwen in een bbl-opleiding zet verder door van 31 in 2007/2008 naar 52 in 2008/2009. Het aantal vrouwen in 2009/2010 bedraagt op dit moment

24 Bbl-leerlingen naar opleidingsniveau Onderstaande tabel geeft een overzicht van het aantal bbl-leerlingen dat de afgelopen jaren is ingestroomd naar opleidingsniveau. Tabel 16 Uitgesplitst naar opleidingsniveau / / /2009 Verschil 2007/ / / Assistent opleiding % Basisberoepsopleiding % Vakopleiding % Middenkaderopleiding/ Specialistenopleiding % 107 Onbekend Totaal % Bron: OOM subsidiebestanden november In 2008/2009 is de instroom van het aantal leerlingen 6% toegenomen. Voor niveau 3 is deze toename zeer groot (+24%). In absolute aantallen leerlingen gaat het om een stijging van 410 naar 508 leerlingen. Er is sprake van een daling van 11% voor leerlingen op niveau 1. De leerlingenaantallen op niveau 2 zijn stabiel in 2008/2009 ten opzichte van 2007/2008 (-1%). Opvallend is dat in 2009/2010 met name de instroom op niveau 2 achterblijft ten opzicht van de andere niveaus. Ondanks de normale vertraging in de aantallen leerlingen vanwege de subsidiesystematiek, is dit een tweede indicatie dat de instroom in 2009/2010 lager zal uitvallen dan voorgaande jaren. 24

25 2.2 OOM bedrijven en opleiden van leerlingen De onderstaande tabel geeft een overzicht van het aantal bedrijven dat een aanvraag heeft ingediend voor bbl-leerlingen in de afgelopen vier jaar en hoe dit aantal zich verhoudt tot het aantal bedrijven in de branche. Tabel 17 Uitgesplitst naar opleidingsniveau / / /2009 Verschil 2007/ / /2010 Bedrijven met bbl-aanvragen % Aandeel van het totaal aantal bedrijven in de branche 10% 11% 11% 8% Bron: OOM subsidiebestanden november In 2009/2010 hebben bedrijven subsidie voor bbl-leerlingen aangevraagd bij OOM. Bij ongeveer 8% van alle bedrijven in de branche is in 2009/2010 een bbl-leerling gestart met de opleiding. De verwachting is dat dit aantal nog zal stijgen, het is echter onwaarschijnlijk dat het aantal van 2008/2009 wordt gerealiseerd. Kenmerken van bedrijven met bbl-instroom Onderstaande tabel biedt een overzicht van het aantal leerbedrijven dat een bbl-aanvraag heeft ingediend naar grootteklasse. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen grote bedrijven (>15 werknemers) en kleine bedrijven (<16 werknemers). Tabel 18 Uitgesplitst naar bedrijfsgrootte Bblaanvragen 2007/2008 Totale branche 2007 Bblaanvragen 2008/2009 Totale branche 2008 Bblaanvragen 2009/2010 Totale branche 2009 Totaal aantal bedrijven Aantal grote bedrijven (>15 werknemers) Aandeel grote bedrijven 46% 26% 47% 24% 50% 23% Bron: OOM subsidiebestanden 1 september In 2009/2010 zijn er voor het eerst evenveel grote als kleine leerbedrijven die subsidie hebben aangevraagd voor bbl-leerlingen. Voorgaande jaren was het aandeel grote bedrijven nog lager dan 50%. In de branche is slechts een kwart van de bedrijven een groot bedrijf. Grote bedrijven starten naar verhouding dus veel vaker met het opleiden van bbl-leerlingen dan kleine bedrijven.

26 2.3 Opleidingsvariant bbl: on-the-job/off-the-job/scholingspool Onderstaande tabel geeft een overzicht van het aantal on-the-job en off-the-job-trajecten sinds In de metaalbewerking wordt in 2009/ % van de leerlingen on-the-job opgeleid. Dit aandeel is kleiner dan in 2008/2009 (80%). De jaren daarvoor daalde het aandeel on-the-job ook onder invloed van de toename van de scholingspool-leerlingen. De scholingspool is een nieuwe regeling die in 2007 van kracht is gegaan. De scholingspool maakt in 2009/ % uit van het totale leerlingenbestand. Er is een stijging van 122 leerlingen in 2008/2009 naar 220 in 2009/2010. De off-the-job-leerlingen vormde de laatste jaren een constant aandeel van 15% tot 17%. In 2009/2010 daalt het aandeel off-the-job-leerlingen naar 10%. Waarschijnlijk blijft in 2009/2010 de instroom van deze leerlingen achter bij de afgelopen jaren. Tabel 19 Opleidingsvorm (dit jaar aangevuld met scholingspool) Opleidingsvorm 2006/ / / /2010 Aantal % Aantal % Aantal % Aantal % On-the-Job % % % % Off-the-Job % % % % Scholingspool 0% 79 4% 122 5% % Totaal % % % % Bron: OOM subsidiebestanden november

27 2.4 Ontwikkelingen aantallen andere leerwerktrajecten, MKB route (mbo en hbo) en stages Naast de beroepspraktijkvorming van de bbl zijn er in de branche leerlingen die stage lopen of een leerwerktraject volgen. Onderstaande tabel biedt een overzicht van de mate waarin de OOM-bedrijven subsidie hebben aangevraagd voor deze verschillende opleidingsvormen. Tabel 20 Ontwikkeling leerlingaantallen stages vmbo, mbo en hbo / / / /2010 Verschil % 2008/ /2010 Stage hbo % Stage mbo % Leerwerktraject vmbo % Vmbo stage % Bron: OOM subsidiebestanden november In 2009/2010 is voor mbo-stagiairs subsidie aangevraagd door een OOM-bedrijf. Op dit moment is er een daling van *% ten opzichte van 2008/200, maar het aantal mbo-stagiairs van 2009/2010 zullen naar verwachting nog verder oplopen. Het aantal vmbo- (+4%) en hbo-stagiaires (+2%) is in 2009/2010 gestegen. Het aantal vmbo leerwerktrajecten is in 2009/2010 vergelijkbaar met 2008/

28 3 Ontwikkelingen in bijscholing in de metaalbewerking Bijscholing in de metaalbewerking: Absolute vergelijkingen tussen 2009/2010 en eerdere jaren zijn vanwege de aangepaste voorwaarden van de PTT niet mogelijk. Opvallend is dat in 2010 de verhouding scholende werknemers per bedrijf is gedaald ten opzichte van In 2009 volgde gemiddeld 6,2 scholende werknemers per bedrijf (aantal scholende werknemers/aantal scholende bedrijven). In 2010 is deze verhouding gedaald naar 3,6. Een mogelijk oorzaak van deze daling is het instellen van een maximaal aantal werknemers per bedrijf die gebruik kunnen maken van de regeling in In 2010 zijn er zijn meer veiligheid-, milieu- en arbocursussen aangevraagd. Deze stijging was niet verwacht omdat in 2010 beperkende voorwaarden golden voor wettelijk verplichte cursussen. De bijdrage aan een wettelijke cursus was 25% van de opleidingskosten in plaats van 50% voor andere opleidingen. Werkgevers gebruiken het scholingsbudget ondanks deze beperking relatief en absoluut gezien vaker dan in Opvallend is dat tijdens de PTT het grootste deel van het scholingsbudget niet meer veiligheid, milieu en arbo is. Met 9% van de scholingsgelden zakt deze scholingscategorie naar de derde plaats. Een verklaring hiervoor is de cofinanciering voorwaarde van 25% voor wettelijk verplichte opleidingen. In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de bijscholing die binnen OOM-bedrijven plaatsvindt. Bijscholing is een belangrijk instrument om de kennis en vaardigheden van het personeel in de metaalsector up-to-date te houden en te vergroten. Bijscholing is vanaf 1 januari 2008 geregeld via de PTT waarmee werknemers een aanvraag in kunnen dienen na overleg met hun werkgever. Werknemers kunnen meerdere opnames van de PTT opnemen. Het bedrag was in 2008 en ,- voor een periode van twee jaar. In dit hoofdstuk wordt ook ingegaan op het gebruik van de PTT in 2009 en Zoals eerder vermeld is de PTT in 2009 voortijdig stopgezet vanwege uitputting van het budget. Het bedrag voor de PTT is daarom in 2010 teruggebracht naar 375,- per jaar. De aantallen cursussen, bedrijven en werknemers zijn daarom in 2009 en 2010 niet vergelijkbaar met voorgaande jaren. Relatieve vergelijkingen zoals in paragraaf 3.2 kunnen wel worden gemaakt. De gegevens in dit hoofdstuk zijn ontleend aan de administratie van OOM. Alleen cursussen waar OOM subsidie voor heeft toegekend zijn in dit hoofdstuk opgenomen. De daadwerkelijke omvang van de bijscholing in de metaalbewerking is dus waarschijnlijk groter dan hier wordt gepresenteerd. Het hoofdstuk begint met een overzicht van de ontwikkelingen in de bijscholing bij bedrijven in de branche. Vervolgens wordt nader ingegaan op de gevolgde cursussen. Het hoofdstuk begint met een overzicht van de ontwikkelingen in de bijscholing bijbedrijven in de branche. Vervolgens wordt nader ingegaan op de gevolgde cursussen. 28