Leven met een paniekstoornis

Transcriptie

1 Leven met een paniekstoornis

2 Van A tot ggz De boeken in de reeks Van A tot ggz beschrijven niet alleen oorzaak, verloop en behandeling van de onderhavige problemen, maar geven ook antwoord op de vraag hoe men met het probleem om moet gaan. Door de prettig leesbare combinatie van beschouwingen, cartoons en citaten zijn de boeken niet alleen geschikt voor vertegenwoordigers van patiëntenverenigingen, behandelaren en mantelzorgers, maar vooral ook voor de cliënten zelf en de mensen in hun directe omgeving. De reeks staat onder redactie van: Joke Kragten, gezondheidspsycholoog, als onderzoeker verbonden aan het Stanley Foundation Bipolair Netwerk en als therapeut bij Altrecht, afdeling Volwassenen Fred Sterk, psycholoog-psychotherapeut, bij CAP Den Haag, centrum voor arbeid en psyche, tevens docent in het post-academisch onderwijs Sjoerd Swaen, psycholoog-psychotherapeut, werkzaam bij PsyQ. psycho-medische programma s te Den Haag, afdeling angststoornissen, tevens supervisor en docent in het post-academisch onderwijs Reeds verschenen: 1. Joke Kragten, Leven met een manisch-depressieve stoornis, ISBN Fred Sterk en Sjoerd Swaen, Leven met een paniekstoornis, ISBN Fred Sterk en Sjoerd Swaen, Leven met een dwangstoornis, ISBN Ed Berretty, Leven met een dwangmatige persoonlijkheidsstoornis, ISBN x 5. Joke Kragten, Leven met een sociale fobie, ISBN J. Hoevenaars, Leven met een fobie, ISBN Y. Meesters, Leven met een winterdepressie, ISBN

3 Leven met een paniekstoornis Fred Sterk en Sjoerd Swaen Bohn Stafleu van Loghum Houten 2001

4 2001 Bohn Stafleu Van Loghum, Houten Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voorzover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16b Auteurswet 1912 j het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd bij Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet 1912, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3060, 1230 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) dient men zich tot de uitgever te wenden. Deze uitgave is met de grootste zorgvuldigheid samengesteld. Noch de maker, noch de uitgever stelt zich echter aansprakelijk voor eventuele schade als gevolg van eventuele onjuistheden en/of onvolledigheden in deze uitgave. ISBN NUGI 713 D/2001/3407/078 Eerste druk, eerste oplage 2001 Eerste druk, tweede oplage 2002 Eerste druk, derde oplage 2004 Eerste druk, vierde oplage 2006 Ontwerp omslag: p3, Huizen Cartoons: Marcel Jurriëns Bohn Stafleu Van Loghum Het Spoor AK Houten

5 Voorwoord In dit boek komen de oorzaken, behandelingsmogelijkheden en zelfhulptechnieken bij de paniekstoornis uitgebreid aan de orde. De paniekstoornis is de meest voorkomende angststoornis. Geschat wordt dat ze bij ongeveer vier op de honderd mensen (4%) voorkomt. Het gaat hierbij om serieuze klachten die zeer beangstigend kunnen zijn. Op de langere termijn kan een onbehandelde paniekstoornis tot allerlei extra problemen leiden: sociaal isolement, middelenmisbruik en belemmeringen in het gezins- en beroepsleven. We hebben geprobeerd om de kennis die er op dit moment is over de paniekstoornis en/of agorafobie zo toegankelijk mogelijk weer te geven; hoe meer je immers over deze stoornis weet, hoe makkelijker het is maatregelen te nemen die nodig zijn om een zo plezierig mogelijk leven te leiden. Heb je opmerkingen over het boek, of heb je nieuwe, interessante informatie, laat dit dan aan de uitgever weten. Bij een volgende druk zal daarvan dankbaar gebruik gemaakt worden. Wij willen de volgende mensen bedanken die ons met adviezen, intervisie en supervisie de afgelopen jaren gestimuleerd hebben: onze collega s en cliënten bij Altrecht te Utrecht, Parnassia PMC te Den Haag, het Ambulatorium (FSW) van de Universiteit Utrecht en de Stichting Fobieclub Nederland te Driebergen, met name Josine van Hamersveld. 5

6 Wij bedanken Daphne Dotsch en Jenny Swart van uitgeverij Bohn Stafleu Van Loghum voor hun inzet, visie en vooral geduld; Warnyta Koedijk van uitgeverij Kosmos Z&K voor haar medewerking; en ten slotte ons mede-redactielid van de A-ggZ-reeks, Joke Kragten, voor haar uitnodiging en waardevol commentaar op het manuscript. Utrecht, mei 2001 Fred Sterk en Sjoerd Swaen 6

7 Inhoud Voorwoord 5 1 Wat is er met me aan de hand? 11 Typerend beeld van de kwaal 11 Symptomen 12 Vroege en late symptomen 14 Diagnostiek 14 Paniekstoornis 15 Agorafobie 16 Onderzoek door huisarts en specialisten 21 Samenvatting 22 2 Hoe heeft het zover kunnen komen? 23 Mogelijke oorzaken voor de paniekstoornis met of zonder agorafobie 25 Langetermijnoorzaken 25 Biologische oorzaken 26 Kortetermijnoorzaken 27 Oorzaken die de angst instandhouden 28 Samenvatting 35 3 Wat staat me te wachten? 37 Middelenmisbruik en vermijdingsgedrag 39 7

8 De paniekstoornis en andere angsten 42 Denkfouten en misleidende leefregels 42 Motivatie en behandeling 46 Samenvatting 47 4 Wat betekent een en ander voor mijn omgeving? 49 De veiligheidspersoon als hulp bij het oefenen 51 Informeer anderen over de klacht 54 Grenzen stellen 56 Samenvatting 59 5 Welke behandelingen bestaan er? 61 Lichamelijke angstbeheersing 63 Anti-paniekmedicatie 63 Ademhalingsoefeningen 66 Ontspanningsoefeningen 68 Geestelijke angstbeheersing 69 Het aanpakken van rampgedachten 69 Positieve zelfinstructie en bibliotherapie 76 Gedragsmatige angstbeheersing 78 Oefenen met lichamelijke symptomen 78 Oefenen met moeilijke situaties 82 Samenvatting 84 6 Hoe kan ik de draad weer oppakken? 87 Stichting Fobieclub Nederland 87 Therapie en realistische verwachtingen 89 Wat kun je direct zelf doen? 90 Ontspanningsoefeningen 90 Gedragsexperimenten 93 Terugvalpreventie 97 8

9 Wat als niets helpt? 99 Alternatieve hulpverlening 101 Samenvatting Adressen en literatuur 103 Specifiek voor mensen met angststoornissen 103 Algemeen 104 Internet 105 Aanbevolen (zelfhulp)boeken 106 Voor dit boek geraadpleegde literatuur 106 Over de auteurs 109 9