Leven met assertiviteitsproblemen

Transcriptie

1 Leven met assertiviteitsproblemen

2 Van A tot ggz De boeken in de reeks Van A tot ggz beschrijven niet alleen oorzaak, verloop en behandeling van de onderhavige problemen, maar geven ook antwoord op de vraag hoe men met het probleem om moet gaan. Door de prettig leesbare combinatie van beschouwingen, cartoons en citaten zijn de boeken niet alleen geschikt voor vertegenwoordigers van patiëntenverenigingen, behandelaren en mantelzorgers, maar vooral ook voor de cliënten zelf en de mensen in hun directe omgeving. De reeks staat onder redactie van: Fred Sterk, psycholoog-psychotherapeut, werkzaam bij CAP Den Haag, centrum voor arbeid en psyche Sjoerd Swaen, psycholoog-psychotherapeut, werkzaam bij het programma angststoornissen van PsyQ psycho-medische programma s te Den Haag Jenny Swart, fondsredacteur, uitgeverij Bohn Stafleu van Loghum

3 Leven met assertiviteitsproblemen Sjef Peeters en Karel Klumpers Bohn Stafleu van Loghum Houten 2003

4 2003 Bohn Stafleu van Loghum, Houten Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voorzover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16b Auteurswet 1912 j het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd bij Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet 1912, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3051, 2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) dient men zich tot de uitgever te wenden. ISBN NUR 777 Ontwerp omslag: PH&D, Huizen Cartoons: Marcel Jurriëns Bohn Stafleu van Loghum Het Spoor 2 Distributeur in België: Standaard Uitgeverij Postbus 246 Mechelsesteenweg GA Houten 2018 Antwerpen

5 Voorwoord Assertiviteit is een bekend begrip. Er wordt mee bedoeld: in staat zijn voor jezelf op te komen, je mening te geven, een plek in te nemen. Subassertiviteit is het tegenovergestelde. Iemand die subassertief is, laat zich te gemakkelijk wegdrukken, offert zich te vaak op en durft nauwelijks ruimte in te nemen. In dit boekje hebben we geprobeerd te beschrijven wat subassertiviteit, ofwel problemen door te weinig assertiviteit, inhoudt en wat je eraan kunt doen. Mogelijke oorzaken, officiële behandelingen en zelfhulptips komen aan de orde. Ook hebben we aandacht besteed aan het feit dat het begrip assertief wel heel bekend is, maar in de officiële diagnostiek niet voorkomt. We hebben een verband gelegd met angstklachten, omdat subassertiviteit daar het meest mee verwant is. Een precies aantal noemen van de hoeveelheid mensen die last hebben van subassertiviteit is moeilijk, omdat de klacht als zodanig niet officieel geïnventariseerd wordt. De schattingen van het aantal mensen in Nederland met assertiviteitsproblemen lopen uiteen van 6 tot 13 % van de bevolking. Het gaat om veel mensen, in elk geval. Voor die mensen en andere geïnteresseerde lezers is dit boekje geschreven. De voorbeelden zullen hopelijk herkenbaar zijn, want ze zijn, geanonimiseerd in verband met de privacy, ontleend aan onze jarenlange ervaring met de behandeling van assertiviteitsproblemen. 5

6 We willen dit boekje opdragen aan alle cliënten die wij in de loop van de jaren hebben mogen ontmoeten en die in feite hebben bijgedragen aan de ontwikkeling van onze ideeën. We hopen dat de lezer het de moeite waard vindt en er iets uithaalt wat in zijn of haar leven toepasbaar is op het gebied van assertiviteit. Voor ons was het plezierig dit boekje samen te schrijven. Het vormt de weerslag van 25 jaar in vriendschap samenwerken. Onze dank gaat verder uit naar Joke Kragten voor het kritisch doorlezen van de tekst. Ook danken wij Fred Sterk en Sjoerd Swaen voor hun steun en aanmoediging. Sjef Peeters en Karel Klumpers Den Haag/Hillegom, juni

7 Inhoud Voorwoord 5 1 Wat is er met me aan de hand? 11 Typerend beeld van de kwaal 11 Jezelf wegcijferen 13 Subassertiviteit vroeger en nu 16 Subassertiviteit en assertiviteit 18 Subassertiviteit en agressiviteit 21 Hoe subassertief ben je? Diagnostiek en zelftest 23 Samenvatting 29 2 Hoe heeft het zover kunnen komen? 31 Hoe komt het dat je niet assertief bent? 31 Aangeboren of aangeleerd? 32 Biologische factoren 32 Genetische invloeden 33 Psychologische modellen 33 Opvoedingsfactoren 38 Hechting 39 Het ontwikkelingsmodel 39 Man-vrouwrollen 40 Sociale angst en subassertiviteit 42 Samenvatting 43 7

8 3 Wat staat me te wachten? 45 Het beloop van de kwaal in de nabije toekomst 45 Onbehandeld 45 Gevolgen 49 Behandeld 51 Hulpverlening 52 Zelfhulp 53 Mogelijke complicaties 53 Samenvatting 55 4 Wat betekent een en ander voor mijn omgeving? 59 Wat betekent het voor mezelf? 59 Wat betekent het voor mijn omgeving? 61 Voordelen 61 Nadelen 62 Partners 63 Ouders 64 Kinderen 65 Steun zoeken 65 Gevolgen voor activiteiten 67 Privé-sfeer 67 Beroepsuitoefening 68 Collega s 70 Carrière 71 Samenvatting 71 5 Welke behandelingen bestaan er? 73 Geschiedenis 73 Algemene toepasbaarheid van het assertiviteitsprogramma 74 De assertiviteitsgroep 75 Ontspanningsoefeningen 77 8

9 Oefeningen om basale en specifieke vaardigheden 77 (beter) aan te leren 77 Rollenspelen 81 Huiswerk 83 Cognitieve oefeningen 85 Veel voorkomende gedachten bij subassertiviteit 87 Drie vijanden van assertiviteit: Smoesjeskoning, Angsthaas en Zwartkijker 89 Oefeningen met de Roos van Leary 92 Het draaiboek 96 De kracht van de groepsbehandeling 98 Individuele gedragstherapie 100 Registraties en bezinningsopdrachten 100 Gedragsanalyses 101 Zeven geheimen van de assertieve persoon 102 Samenvatting Hoe kan ik de draad weer oppakken? 107 Zal ik mijn oude leven kunnen hervatten? 107 Wat kun je direct zelf doen? 108 Oefeningen 109 Lezen 110 Internet 111 Hoe ga ik om met mijn beperkingen? 111 Omgaan met terugval 112 Wat als niets helpt? 113 Ambulante, deeltijd- of klinische behandeling 113 Andere therapievormen 114 Alternatieve hulpverlening 114 Samenvatting 116 9

10 7 Adressen en literatuur 117 Algemeen 117 Internet 118 Aanbevolen (zelfhulp)boeken 118 Voor dit boek geraadpleegde literatuur 119 Over de auteurs 121 Raad van advies