Nulmeting Procesmonitor Proeftuinen Somatische revalidatiezorg

Transcriptie

1 Nulmeting Procesmonitor Proeftuinen Somatische revalidatiezorg Antoinette Bolscher Hannie Fonk Procesbegeleiders Proeftuinen Januari nulmeting procesmonitor def

2 Nulmeting Procesmonitor proeftuinen SRZ 2

3 Inhoud 1. Inleiding pag Monitor Proeftuinen Somatische revalidatiezorg 1.2. Doel en resultaat procesmonitor 1.3. Opzet procesmonitor 1.4. Vraagstelling en aanpak nulmeting 2. Doelgroepen, doelen en interventies in de proeftuinen Doelgroepen 2.2. Visie 2.3. Doelen 2.4. Interventies 2.5. Overzicht doelen, doelgroepen en interventies 3. Ketenpartners in de proeftuinen Welke ketenpartners 3.2. Reden van deelname 3.3. Fase in de samenwerking 3.4. Rollen van partijen in de organisatie van ketensamenwerking 4. Voortgang implementatie Voortgang en ervaringen in de samenwerking 4.2. Voortgang en ervaringen bij de interventies 5. Succesfactoren Risico- en aandachtspunten, belemmerende factoren Tot slot 27 Bijlage: Overzicht proeftuinen naar doelgroepen 28 Nulmeting Procesmonitor proeftuinen SRZ 3

4 Nulmeting Procesmonitor proeftuinen SRZ 4

5 1 Inleiding 1.1 Monitor Proeftuinen Somatische revalidatiezorg De monitor is gericht op het proces en de organisatie van de zorg in de proeftuinen somatische revalidatiezorg, op de ontwikkeling van het zorgaanbod en op de effecten van de zorg. Op initiatief van ActiZ, ZN, NPCF, NVZ en VWS is het stimuleringsprogramma Proeftuinen voor vernieuwend aanbod van somatische revalidatiezorg gestart. Aanleiding is de beoogde overheveling van de somatische revalidatiezorg van de AWBZ naar de Zorgverzekeringswet per Die overheveling biedt extra kansen voor vernieuwing in de zorg. De 17 geselecteerde proeftuinen ontwikkelen een innovatief aanbod op maat voor de cliënt, in samenwerking met de diverse aanbieders in de keten en de zorgverzekeraars / zorgkantoren. Om te kunnen volgen hoe de proeftuinen in 2011 verlopen en wat ze opleveren is een monitor ontwikkeld. De monitor is gericht op het proces en de organisatie van de zorg, de ontwikkeling van het zorgaanbod (zorgpaden) en de effecten van de zorg. Er vindt een meting per proeftuin plaats. De gezamenlijke uitkomsten zullen worden gebruikt om vast te stellen hoe kwalitatief goede en doelmatige somatische revalidatiezorg er in de toekomst uit kan zien. Verder is het van belang goede praktijken uit de proeftuinen te identificeren en te verspreiden. Ook inzicht in de ketensamenwerking met zorgaanbieders en zorgkantoren/verzekeraars is van belang om van te leren voor de overheveling. 1.2 Doel en resultaat procesmonitor De procesmonitor betreft één van de drie hoofdvragen van de monitor, en is gericht op de monitoring van het proces en het realiseren van de doelstellingen per proeftuin. Voor de monitor van de proeftuinen zijn door de stuurgroep Proeftuinen drie hoofdvragen geformuleerd: 1. Hoe verloopt het proces in proeftuinen en worden de doelstellingen zoals ketenpartners die met elkaar hebben geformuleerd, gerealiseerd? 2. Tot welke vormen van integrale zorgtrajecten op individueel cliëntniveau leiden de proeftuinen? 3. Welke effecten heeft het vernieuwde zorgaanbod op de uitkomst van revalidatie? De eerste hoofdvraag is door de procesbegeleiders van de proeftuinen uitgewerkt in een procesmonitor. Vragen 2 en 3 zijn uitgewerkt in een wetenschappelijk onderzoek door een onderzoeksgroep onder leiding van Prof. dr. W.P. Achterberg. Bij de analyse en interpretatie van de uitkomsten worden de resultaten van de verschillende onderzoekslijnen in samenhang bekeken. Met de monitoring van het proces in de proeftuinen kan worden geleerd van de ervaringen in de proeftuinen, en kunnen succesfactoren en belemmeringen in beeld worden gebracht: wat is de inhoud en vorm van de samenwerking, hoe verloopt de samenwerking in de keten, hoe verloopt de inkoop van zorg, zijn er soepele overgangen in de zorg voor de cliënt, waar lopen Nulmeting Procesmonitor proeftuinen SRZ 5

6 de ketenpartners tegenaan als ze vernieuwend aanbod willen realiseren, etc. Deze leerervaringen bij het vormgeven van een vernieuwend zorgaanbod in ketensamenwerking kunnen worden gebruikt bij de verdere uitwerking in 2011 en 2012 van de overheveling van de revalidatiezorg naar de Zorgverzekeringswet. De procesmonitor zal beschrijvend van opzet en met name kwalitatief van aard zijn. Resultaat van de procesmonitor is een over-all rapportage van de nulmeting, een tussentijdse en een eindrapportage. De rapportages geven een samenvattende beschrijving van de bevindingen in de proeftuinen en een overall beeld met conclusies en aanbevelingen over het proces in de keten (samenwerking, organisatie van de zorg, randvoorwaarden, succes- en belemmerende factoren zoals ervaren door de deelnemers in de proeftuinen). Daarnaast zijn er rapportages van de metingen per proeftuin. 1.3 Opzet procesmonitor De procesmonitor kent een nulmeting, een tussen- en eindmeting, en kijkt door de tijd heen naar organisatie, inrichting en uitvoering van de ketenzorg in de proeftuinen. In de procesmonitor wordt het proces in de proeftuinen gevolgd via een nulmeting, een tussen- en eindmeting. In de nulmeting wordt de uitgangssituatie vastgelegd en wordt (o.m.) vastgelegd wat de beoogde doelen zijn en hoe men deze wil bereiken. Tussentijds en aan het eind van de proeftuinperiode worden de resultaten met betrekking tot deze doelen gemeten. Tevens wordt tijdens het proces gemeten welke randvoorwaarden van invloed zijn op de uitkomsten. Per proeftuin wordt gerapporteerd over het verloop en de bevindingen in het proces, en zo ontstaat door de tijd heen een beeld van het procesverloop en realisatie van de doelen, de ontwikkeling met betrekking tot de samenwerking tussen ketenpartners, en succes- en belemmerende factoren voor het realiseren van een vernieuwend zorgaanbod. Daarnaast kunnen de resultaten op procesniveau van de proeftuinen worden gerelateerd aan de uitkomsten van de tweede en derde hoofdvraag van de monitor. Op basis hiervan kunnen aanbevelingen voor de ketensamenwerking voor somatische revalidatiezorg (best practices, conceptzorgstandaarden) worden gedaan en voor de randvoorwaarden. In de procesmonitor wordt gekeken naar: 1. Organisatie van de keten (structuur, draagvlak) Wat wil men gaan doen (doel), waarom (visie), met wie (ketenpartners), voor wie (doelgroep)? Hiermee wordt een nulmeting vastgelegd, waaraan het verloop van het proces kan worden getoetst. Tevens geeft het een korte schets van het waar, de omgevingssituatie waarbinnen de proeftuin werkt. 2. Inrichting van de ketenzorg Hoe wordt de keten ingericht? Hoe geven de ketenpartners gestalte aan een samenhangend zorgtraject? Hoe wil men het proces van ketensamenwerking vormgeven? Welke randvoorwaarden zijn gerealiseerd? Wat is en hoe is dit geformaliseerd? 3. Uitvoering van de zorg via de keten (werking van de keten) Nulmeting Procesmonitor proeftuinen SRZ 6

7 En werkt de keten ook? Hierbij gaat het niet om de outcome op individueel cliëntniveau (dat is onderdeel van het wetenschappelijk onderzoek). Het gaat hier om de vraag hoe de organisatie van het zorgaanbod en de ketensamenwerking uitpakt in de praktijk, en of de randvoorwaarden voldoen. 1.4 Vraagstelling en aanpak nulmeting De nulmeting beschrijft wat de proeftuinen willen bereiken, waarom, voor en met wie, op basis van de plannen van aanpak en een impressie van de stand van zaken. In de nulmeting wordt de uitgangssituatie van de proeftuinen vastgelegd. Doel is om een ijkpunt te hebben om het verloop van het proces en het realiseren van de doelen te kunnen toetsen. Kernpunten zijn: wat wil men gaan doen (doel en interventies om het doel te realiseren), waarom (visie), voor wie (doelgroep), met wie (ketenpartners), en hoe (rollen van partijen)? De nulmeting focust daarbij op de organisatie van de keten (samenwerking) en nog niet op de inrichting van de zorgketen (die is in vele situaties nog in ontwikkeling) of de uitvoering. De inrichting en uitvoering komt in de tussen- resp. eindmeting aan de orde. Voor de nulmeting is gebruik gemaakt van de plannen van aanpak van de proeftuinen (oktober 2010). Dit is aangevuld met informatie uit gesprekken van de procesbegeleiders met contactpersonen van de proeftuinen en de zorgkantoren, met name over de stand van zaken per eind 2010 (voortgang implementatie en bevindingen in het proces). Er is nu nog geen informatie opgevraagd bij andere ketenpartners, in de tussen- en eindmeting is dit wel de bedoeling. De gesprekken geven een meer ingekleurd beeld van de ontwikkelingen en ervaringen in de proeftuinen en de vragen die spelen in de proeftuin. Nulmeting Procesmonitor proeftuinen SRZ 7

8 2 Doelgroepen, doelen en interventies in de proeftuinen 2.1 Doelgroepen De proeftuinen richten zich op één, enkele of alle doelgroepen binnen de somatische revalidatiezorg. CVA, electieve orthopedie en (heup)fractuur komen het vaakst voor. Binnen de somatische revalidatiezorg worden vijf doelgroepen onderscheiden in het kader van het transitietarief van de NZa: CVA, electieve orthopedie, (heup)fractuur, amputatie en overige diagnosen. Iedere proeftuin heeft bepaald op welke doelgroep of doelgroepen men zich gaat richten. De meest voorkomende doelgroepen in de proeftuinen zijn CVA en electieve orthopedie, gevolgd door (heup)fracturen en overige diagnosen. In schema: Doelgroep Aantal keer in proeftuin Opmerking CVA 13 Leeswijzer: in 13 proeftuinen richt men zich op de doelgroep CVA Electieve orthopedie 13 (Heup)fractuur 10 1 proeftuin start eerst met vernieuwingen voor een andere doelgroep, en in het najaar 2011 voor deze doelgroepen Amputatie 3 Overige 7 Hierbij gaat het in 1 proeftuin specifiek om Parkinson, 1 proeftuin COPD, 1 proeftuin clinic care, 1 proeftuin betreft het een schakelunit Een aantal proeftuinen richt zich op één doelgroep. De keuze voor één doelgroep kan verschillende redenen hebben: - een bewuste keuze om de focus beperkt te houden; - doorontwikkeling van een bepaald traject waarmee men bezig is; - het zorgkantoor wil voor één groep het transitietarief afspreken. Andere proeftuinen kiezen juist voor meerdere doelgroepen: - groepen waar de meeste verbetering mogelijk en wenselijk is; - op de revalidatieafdeling worden verschillende doelgroepen tegelijk behandeld, of het beleid wordt organisatiebreed doorgevoerd; een verandering in beleid heeft effect op alle doelgroepen; - de focus in de proeftuin is vanuit een algemeen perspectief (frailty) en niet vanuit de specifieke diagnose. Nulmeting Procesmonitor proeftuinen SRZ 8

9 In schema: Aantal doelgroepen Aantal proeftuinen dat dit aantal doelgroepen in de proeftuin meeneemt Opmerking 1 3 Leeswijzer: 3 proeftuinen richten zich op 1 doelgroep 2 4 Leeswijzer: 4 proeftuinen richten zich op 2 doelgroepen 3 7 Waarvan 1 proeftuin met 1 doelgroep start en in het najaar start met de andere Visie Kernwoorden in de visie op somatische revalidatiezorg in de proeftuinen zijn: verbeteren en vernieuwen van de zorg, met meer aandacht voor de rol van de cliënt zelf, verbetering in de samenwerking en soepele overgangen in de keten. Ook met het oog op het belang van verbeteren van de efficiency en effectiviteit van de zorg. In het Plan van aanpak hebben de ketenpartners hun visie op de somatische revalidatiezorg en de vernieuwingen in de proeftuin weergegeven. In een aantal proeftuinen is deze visie gezamenlijk ontwikkeld, in een aantal proeftuinen is de visie van het verpleeghuis verwoord en vervolgens onderschreven door de ketenpartners. Dit is vaak inherent aan het ontwikkelproces in de proeftuin waarbij het verpleeghuis de initiatiefnemer is (zie par. 3.3 rollen van partijen). De visie beschrijft het wenkend perspectief van partijen. Iedere proeftuin heeft daarin een eigen perspectief. Toch zijn daarin wel duidelijk een aantal gemeenschappelijke lijnen in de proeftuinen te onderscheiden: 1) De wens om de kwaliteit van zorg te verbeteren en vernieuwingen te realiseren, in het belang van het welbevinden van de cliënt: a) een gevarieerd en passend aanbod dat aansluit bij de behoefte van de cliënt; b) gericht op een zo kort mogelijke verstoring van het evenwicht van de cliënt en een zo goed mogelijk herstel binnen de individuele mogelijkheden; een zodanige aanpak en op herstel gerichte omgeving dat de cliënt sneller herstelt, en zelfredzaamheid behoud en/of verbetert; c) verbeteringen in de zorg gericht op betere uitkomsten van het revalidatieproces en een hoge kwaliteit van zorg; d) tijdige triage om de juiste behandeling op de juiste plaats te kunnen inzetten; 2) Een belangrijke rol voor de cliënt en het cliëntsysteem in de revalidatie: Nulmeting Procesmonitor proeftuinen SRZ 9

10 a) meer zelfregie van de cliënt, handen op de rug- zorg ; b) cliënt is goed betrokken bij en goed geïnformeerd over behandeldoelen, revalidatietraject, beoogde resultaten; c) systematische betrokkenheid en ondersteuning van mantelzorgers in het revalidatietraject; 3) Verbeteringen in samenwerking en afstemming: a) betere multidisciplinaire samenwerking binnen en ook tussen de schakels in de keten; 4) Soepele overgangen in de zorg / transmurale zorg: a) naadloze overgangen in de zorg; betere verbindingen tussen alle ketens (intramuraal, extramuraal); b) werkprocessen door de keten heen die op elkaar aansluiten; 5) Efficiënte en effectieve zorg: a) een aanpak die gericht is op een snelle terugkeer naar huis in het belang van de client en in het belang van een goede doorstroming in de zorg (verkorting ligduur in het ziekenhuis en verpleeghuis); b) bevorderen van zelfredzaamheid en minder afhankelijk van zorg blijven; c) betere inzet van behandeldisciplines en van beschikbare beddencapaciteit. 2.3 Doelen De doelen die de proeftuinen zich hebben gesteld, zijn vaak voor meerdere doelgroepen hetzelfde. Verkorting van de ligduur en verbetering van (de samenhang in) de revalidatiezorg zijn hoofddoelen in alle proeftuinen, en uitgewerkt in diverse doelen. Voor electieve orthopedie en de doelgroep overige diagnosen zijn enkele specifieke doelen geformuleerd. Hoofddoel van de proeftuinen is om een vernieuwend aanbod voor de somatische revalidatiezorg te ontwikkelen in samenwerking tussen ketenpartners. Instellingen die somatische revalidatiezorg leveren die bekostigd wordt op basis van de AWBZ (ZZP9 en dagactiviteit revalidatie) wordt daarbij de mogelijkheid geboden gebruik te maken van een zogenaamd transitietarief. Hiervoor heeft de NZa beleidsregels ontwikkeld. Het transitietarief is gekoppeld aan een aantal voorwaarden, waarbij de inzet van extra behandeling en een maximale behandelduur (maximale periode ZZP9) de belangrijkste zijn. Verkorting van de ligduur en verbetering van (de samenhang in) de revalidatiezorg zijn hoofddoelen die in alle proeftuinen terugkomen. Deze doelen zijn in diverse thema s uitgewerkt. In de plannen van aanpak hebben de proeftuinen de doelen beschreven die zij willen bereiken. Soms is dit uitgesplitst per doelgroep, vaker gelden dezelfde doelen voor meerdere doelgroepen (bijv. verkorting van ligduur). Doel en interventie (middel) om dat doel te bereiken, zijn niet altijd scherp onderscheiden of lopen dooreen. Bijvoorbeeld: intensivering van behandeling kan een middel zijn om verkorting Nulmeting Procesmonitor proeftuinen SRZ 10

11 van ligduur (doel) te realiseren. De intensivering van behandeling kan echter ook als eigenstandig doel zijn aangegeven. Onderstaand een samenvattend overzicht van de doelen in de proeftuin. Allereerst de doelen zoals die zijn aangegeven voor meerdere doelgroepen, vervolgens een aantal specifieke doelen voor enkele doelgroepen. Doelen voor meerdere doelgroepen: 1) Verkorting van de ligduur in het ziekenhuis en/of verpleeghuis, gericht op: a) cliënt zo kort mogelijk in intramurale setting laten verblijven, sneller naar huis; b) betere doorstroming in de keten; 2) Juiste plaats voor en behandeling van de cliënt (triage); 3) Verbeteren van de kwaliteit van zorg en zorgen voor afgestemde zorg: a) zorgpaden / zorgarrangementen per doelgroep, soms met onderscheid naar intensieve behandeling en basis behandeling; b) cliënt naar een zo hoog mogelijk niveau van functioneren helpen resp. herstel van functionele mogelijkheden van vóór het incident, of anders zo goed mogelijk leren omgaan met de functionele beperkingen; c) behandeling zo goed mogelijk afgestemd op de cliënt; d) sneller herstel; e) verbeteren van de informatieoverdracht in de keten; f) tijdige herkenning van kwetsbaarheid bij opname en zorgen dat de mate van kwetsbaarheid is afgenomen bij ontslag; g) verbetering van de samenhang in de keten; 4) Intensivering van de behandeling; 5) Rol van de cliënt versterken in het revalidatietraject: eigen regie, zo groot mogelijke autonomie, eigen verantwoordelijkheid in de revalidatie; een therapeutisch klimaat dat deze rol stimuleert; 6) Rol van de professionals verbeteren: bijv. specialist ouderengeneeskunde in een vroeg stadium (al in het ziekenhuis) betrekken; 7) Rol van de mantelzorgers versterken: systematische betrokkenheid en ondersteuning van de mantelzorgers gedurende het revalidatietraject; 8) Verbeteren van de overgang terug naar huis: a) verbeteren / intensiveren van de poliklinische revalidatiemogelijkheden en dagbehandeling; b) nazorg en controle, nazorgconsult; c) versnellen van het traject van woningaanpassingen in overleg met de gemeente; 9) Tevreden cliënten; toename van kwaliteit van leven; Nulmeting Procesmonitor proeftuinen SRZ 11

12 10) Tevreden medewerkers; 11) Toetsen van de financiële haalbaarheid van zorgverlening op deze wijze aan deze doelgroepen; zicht op tijdbesteding en kosten van de revalidatiezorg en behandeling in het verpleeghuis; 12) Effectieve en efficiënte revalidatiezorg realiseren. Specifieke doelen voor de doelgroep electieve orthopedie: 13) Prevalidatie: verbeteren van de positie van kwetsbare ouderen voordat zij een geplande operatie ingaan; 14) Verminderen postoperatieve complicaties en verminderen van het aantal heropnames in het ziekenhuis als gevolg van deze complicaties; 15) Opnameduur beter kunnen voorspellen in verband met het managen van verwachtingen van de cliënt. Specifieke doelen voor de doelgroep overige diagnosen : 16) Meer inzicht verkrijgen in de doelgroep: a) welke cliënten vormen deze doelgroep; b) welke zorg is het meest gepast, zijn er specifieke zorgpaden op te stellen? 17) Verminderen van verkeerde bedden. Toelichting bij het doel: Verkorting ligduur Een van de doelen is verkorting van de ligduur in het verpleeghuis. Een beperking van de ligduur tot een bepaald maximum aantal weken is ook voorwaarde in de beleidsregels van NZa met betrekking tot het transitietarief. Voor de nulmeting is de huidige ligduur van de diverse doelgroepen in het verpleeghuis opgevraagd. In een aantal verpleeghuizen zijn deze gegevens niet bekend, of worden in een enkel geval niet ter beschikking gesteld in verband met te maken afspraken met het zorgkantoor. De wel bekende gegevens lopen sterk uiteen, maar deze cijfers kunnen om diverse redenen niet vergeleken worden met elkaar. Niet alleen omdat de bronjaren kunnen verschillen, maar ook omdat er verschillen zitten in hoe en wat wordt geregistreerd en de doelgroepen op de afdelingen in de proeftuinen kunnen verschillen (is hier al dan niet al een selectie gemaakt van cliënten voor short- of longstay). Of er verblijven ook cliënten op de afdeling (kort- of langdurend) die wachten op een plaats elders, wat een vertekening geeft. Nulmeting Procesmonitor proeftuinen SRZ 12

13 2.4 Interventies De interventies in de proeftuinen om de gestelde doelen te realiseren, zijn voor meerdere doelgroepen hetzelfde. Voor electieve orthopedie en de doelgroep overige diagnosen hebben enkele proeftuinen daarnaast een aantal specifieke interventies geformuleerd. De proeftuinen hebben in hun plan van aanpak diverse interventies genoemd om de doelen te realiseren. In de meeste proeftuinen zijn alle interventies bedoeld voor alle doelgroepen in de proeftuin. Voor de doelgroepen electieve orthopedie en overige diagnosen zijn er daarnaast enkele specifieke interventies genoemd. De interventies in overzicht zijn (voor een schematisch overzicht van doelgroepen, doelen en interventies, zie de volgende paragraaf): 1) Ketenzorg voor doelgroepen ontwikkelen en implementeren: a) zorgpaden voor doelgroepen ontwikkelen en implementeren (al dan niet met behandelprotocollen en prestatie-indicatoren per doelgroep): i) duidelijkheid over inhoud van zorg en behandeling; duidelijkheid over wachttijd, doorlooptijd, verantwoordelijkheden, overdracht en voortgaande assessment (klinimetrie); ii) zorgpad voor intensieve zorg en een zorgpad voor basiszorg per doelgroep; b) Aanpak van knelpunten in de doorstroming: bijv. ontwikkelen van een flexibele afdeling waar uitgerevalideerde cliënten die wachten op opname in een verzorgingshuis of op aanpassingen thuis, tijdelijk kunnen verblijven; gesprekken met het zorgkantoor over een tekort aan chronische somatische plaatsen; verbeteren van de doorstroming naar thuis (zie 8); 2) Triage-instrument ontwikkelen en implementeren: a) Beslisboom met cliëntprofielen; b) Criteria wanneer een cliënt (niet) binnen de gestelde tijd overgeplaatst kan worden naar het verpleeghuis; 3) Kwaliteit van zorg en samenhang in de zorg: a) Verbeteren van de afstemming en informatieoverdracht in de keten, bijv. door middel van een checklist / overdrachtformulier met alle relevante info; b) Verbeteren van de afstemming tussen somatische revalidatie / herstelzorg (verpleeghuis) en specialistische revalidatie (revalidatiecentrum); c) Afstemming tussen intramurale revalidatie, poliklinische behandeling en dagbehandeling; d) Kwetsbaarheid en co-morbiditeit bij opname (in het ziekenhuis/verpleeghuis) vaststellen en passende behandeling bepalen; e) Regie in het gehele traject; Nulmeting Procesmonitor proeftuinen SRZ 13

14 f) Scholing van medewerkers en coaching on-the-job (deskundigheid revalidatiezorg, therapeutisch klimaat, etc.); 4) Intensievere en meer behandeling, flexibilisering, alternatieve vormen van behandeling: a) 6 dagen per week behandeling onder begeleiding van therapeut; b) Individuele en groepstherapie; c) Innovatieve / alternatieve behandeling, bijv. met behulp van computergames, deelname aan project Snel in Beweging; d) Extra oefenzaal / oefenzaal langer open voor cliënten; e) Doelgroep gericht oefen- / instructieboek; f) Flexibele inzet van behandelaren, bijv. ook inzet in 1 e lijn / bij cliënt thuis; 5) Ontwikkelen van een therapeutisch klimaat, zelfmanagement van de cliënt versterken (motivatieverhogend): a) Dagactiviteiten therapeutisch inzetten, cliënt stimuleren tot zelfredzaamheid (zelf koffie zetten in plaats van koffie aanreiken bijvoorbeeld); revalidatiezorg overnemen; b) Werken met een cliëntagenda, waarbij aandacht is voor en balans tussen activiteit en rust, om de cliënt actief aan het eigen herstelproces te laten deelnemen; c) Geven van informatie en voorlichting; d) Bij de start van de revalidatie afspreken van de verwachte einddatum van de revalidatie / werken met een voorlopige ontslagdatum; heldere ontslagcriteria; e) Deelname van de cliënt aan het multidisciplinair overleg (MDO); f) Casemanager die de cliënt gedurende het traject coacht en overgangen goed regelt / Wegwijzer als aanspreekpunt voor de cliënt in het gehele proces; 6) Professionals breder in het revalidatietraject inzetten: a) Specialist ouderengeneeskunde al in het ziekenhuis betrekken voor opstellen van het behandelplan, bij triage; b) Geriatrisch verpleegkundige die vroegtijdig (in het ziekenhuis of op postacute afdeling van het verpleeghuis) zorgproblemen diagnosticeert; c) Samenwerking tussen professionals van verschillende organisaties versterken; d) Transferverpleegkundige die bij binnenkomst alle cliënten die in het verpleeghuis voor revalidatiezorg komen, ziet; 7) Mantelzorgers goed betrekken: a) Informatie en voorlichting aan mantelzorgers; b) Ondersteunen van mantelzorgers; c) Mantelzorgers betrekken in het gehele revalidatietraject en z.n. scholing bieden; 8) Overgang naar thuis: Nulmeting Procesmonitor proeftuinen SRZ 14

15 a) Vanaf de opname al aandacht voor de situatie thuis en voorbereiden op terugkeer naar huis (z.n. opstarten aanpassingen thuis); b) Poliklinische revalidatie, mogelijkheid van (intensieve) dagbehandeling individueel en / of groepsgericht; c) Ontwikkelen nazorg, bijv. consult door specialist ouderengeneeskunde; follow up door thuiszorg (nagaan of de revalidatiecliënt thuis kan functioneren); d) Inzet van thuiszorg om zelfzorgtekorten aan te vullen; e) Zorg op afstand inzetten; periodiek contact met de casemanager; f) Betere aansluiting tussen de afronding van de revalidatie en de overgang naar thuis; bijv. door een oefenkamer in het verpleeghuis waarin de thuissituatie wordt nagebootst; g) Cliënt ondersteunen in het regelen van faciliteiten en aanbrengen van aanpassingen in de thuissituatie; h) Wachttijden voor woningaanpassingen verkorten in overleg met de gemeente, bijv. door het ontwikkelen van een basispakket waardoor woningaanpassingen binnen 2 weken geregeld zijn; i) Aanpak van de wachttijden ortheses en protheses; 9) Meten cliënttevredenheid; tevredenheid als resultante van alle interventies; 10) Meten medewerkertevredenheid; tevredenheid als resultante van alle interventies; 11) Registratie en analyse van ingezette zorg en middelen: a) Behandelaar-agenda voor planning en registratie; b) Registratie van zorg en behandeling; 12) Aanpassen organisatie van zorg op onderdelen a) Periodiek / wekelijks afstemmen van het aantal bedden en de formatie in het verpleeghuis op het aantal cliënten / de doorstroming vanuit het ziekenhuis; b) Multidisciplinaire samenwerking organiseren / bijv. zorgteam en revalidatiebehandelteam integreren; Specifieke interventies voor de doelgroep electieve orthopedie: 13) Pre-operatief assessment: screening welke factoren optimaliseren voor operatie, inschatten revalidatieduur; 14) Conditie van de cliënt optimaliseren via diverse interventies (bijv. fysiek, voeding, geneesmiddelengebruik); 15) In pre-operatieve fase de cliënt informeren, ondersteunen in het regelen van faciliteiten en aanpassingen voor na OK, informeren over de verwachte revalidatieduur zodat de client (en omgeving) zich hierop instelt; Nulmeting Procesmonitor proeftuinen SRZ 15

16 Specifieke interventies voor de doelgroep overige diagnoses : 16) Onderzoek naar deze doelgroep: wie zijn de cliënten in deze groep, welke diagnose en zorgvraag? 17) Een of meerdere specifieke zorgpaden ontwikkelen en implementeren op basis van het NPCF zorgpad overige diagnoses. Nulmeting Procesmonitor proeftuinen SRZ 16

17 2.5 Overzicht doelgroepen, doelen en interventies Doelgroep Doelen Interventies Alle 1. Verkorting van de ligduur in het ziekenhuis en/of verpleeghuis Zorgpaden voor doelgroepen ontwikkelen en implementeren Aanpak knelpunten in de doorstroming 2. Juiste plaats en behandeling van de cliënt (triage) Triage-instrument ontwikkelen en implementeren 3. Verbeteren kwaliteit van zorg en zorgen voor afgestemde zorg Scholing medewerkers en coaching on-the-job Verbeteren afstemming en informatieoverdracht in de keten Kwetsbaarheid en co-morbiditeit bij opname (in ziekenhuis/verpleeghuis) vaststellen, behandeling bepalen Alle overige interventies 4. Intensivering van de behandeling Intensievere en meer behandeling, flexibilisering, alternatieve vormen van behandeling 5. Rol van de cliënt versterken in het revalidatietraject Ontwikkelen therapeutisch klimaat, zelfmanagement van cliënt versterken 6. Rol van de professionals verbeteren Professionals breder in het revalidatietraject inzetten 7. Rol van de mantelzorgers versterken Informatie, voorlichting, ondersteuning, betrekken, scholing van mantelzorgers 8. Verbeteren van de overgang terug naar huis Poliklinische revalidatie, dagbehandeling Nazorg / follow up thuis Wachttijden voor aanpassingen (woning, ortheses, protheses etc.) aanpakken 9. Tevreden cliënten Meten tevredenheid; tevredenheid als resultante van alle interventies 10. Tevreden medewerkers Meten tevredenheid; tevredenheid als resultante van alle interventies 11. Toetsen van de financiële haalbaarheid van deze zorg Registratie en analyse van ingezette zorg en middelen 12. Effectieve en efficiënte revalidatiezorg Aanpassen organisatie van zorg op onderdelen (bijv. periodiek / wekelijks afstemmen bedden en formatie op doorstroming vanuit ziekenhuis) Resultante van alle interventies Electieve orthopedie Overige diagnoses 13. Verbeteren positie van kwetsbare ouderen voor geplande operatie 14. Verminderen postoperatieve complicaties 15. Verbeteren van de screening in het voortraject 16. Meer inzicht verkrijgen in de doelgroep 17. Verminderen van verkeerde bedden Voor operatie assessment mbt: welke factoren optimaliseren voor operatie, inschatten revalidatieduur Conditie cliënt optimaliseren via diverse interventies (bijv. fysiek, voeding, geneesmiddelengebruik) In pre-operatieve fase cliënt informeren, ondersteunen in regelen van faciliteiten en aanpassingen voor na OK, informeren over verwachte revalidatieduur zodat cliënt (en omgeving) zich hierop instelt Onderzoek naar deze doelgroep Een of meerdere specifieke zorgpaden obv NPCF zorgpad overige diagnoses Nulmeting Procesmonitor proeftuinen SRZ 17

18 3 Ketenpartners in de proeftuinen 3.1 Welke ketenpartners In alle proeftuinen zijn verpleeghuizen, ziekenhuizen en zorgkantoor / zorgverzekeraar ketenpartners. In enkele proeftuinen zijn er ook nog andere partners. De kern van de proeftuinen wordt gevormd door de verpleeghuizen en ziekenhuizen aan de aanbodzijde, en zorgkantoor / zorgverzekeraar aan de inkoopzijde. Het verpleeghuis is in alle 17 proeftuinen de initiatiefnemer van de proeftuin. Dit is te verklaren vanuit het feit dat het in de proeftuinen gaat om de somatische revalidatiezorg, die met name wordt geboden in de verpleeghuizen. Het zorgkantoor is (nu nog) de inkopende partij van de somatische revalidatiezorg en is derhalve ook betrokken in alle proeftuinen. In verband met de beoogde overheveling heeft het zorgkantoor hierover (meer of minder) contact met de zorgverzekeraar. In paragraaf 3.3. wordt nader ingegaan op de rollen van partijen. Ketenpartners Deelname in aantal proeftuinen Opmerking Verpleeghuis 17 Het verpleeghuis is in alle proeftuinen initiatiefnemer van de proeftuin Ziekenhuis 17 In alle proeftuinen participeert een ziekenhuis; in 1 proeftuin participeren 2 ziekenhuizen, in 1-3 ziekenhuizen, in 1-5 ziekenhuizen Revalidatiecentrum 6 1 revalidatiecentrum participeert in 3 proeftuinen Thuiszorg 9 De participerende thuiszorgorganisatie is in alle proeftuinen onderdeel van het concern waartoe ook het verpleeghuis (initiatiefnemer proeftuin) behoort 1 e lijns behandelaren 4 De 1 e lijns behandelaren zijn: 1x huisartsen, 1x coöperatie fysiotherapie, 2x behandelaren in de 1 e lijn van het concern waartoe ook het verpleeghuis behoort Zorgkantoor / zorgverzekeraar 17 Zorgkantoor is de partij die productie-afspraken maakt / heeft gemaakt met het verpleeghuis 3.2 Reden van deelname Algemene redenen voor partijen om deel te nemen in de proeftuin zijn met name de mogelijkheden voor verbetering in: de kwaliteit van zorg, de tevredenheid van cliënten, samenwerking in de keten en efficiency en effectiviteit in de zorg. Daarnaast heeft ieder vaak ook een eigen belang. Nulmeting Procesmonitor proeftuinen SRZ 18

19 Partijen hebben ieder hun eigen reden om als ketenpartner deel te nemen in de proeftuinen. Die redenen vertonen wel een grote overeenkomst. Men ziet mogelijkheden om de kwaliteit van zorg te verbeteren door betere afstemming en samenwerking in de keten. Dit is in het belang van de cliënt (cliënttevredenheid verhogen), en biedt ook mogelijkheden om de efficiency en effectiviteit in de zorg te verbeteren door een doelmatiger inzet van mensen, capaciteit, middelen. Men wil innoveren in de zorg. Voor verpleeghuizen speelt ook een rol dat men wil anticiperen op de ontwikkelingen en zich wil profileren op het gebied van revalidatiezorg. Naast verbetering in de keten wordt ook verbetering in de zorg intern in het verpleeghuis beoogd en een verdere professionalisering van de revalidatiezorg. De proeftuin is voor een aantal verpleeghuizen hierbij een belangrijke prikkel. En met het registreren wil men het inzicht in de inzet en de kosten verbeteren om beter te kunnen sturen. Voor ziekenhuizen speelt het belang van verkorting van de ligduur in het ziekenhuis. Die mogelijkheid van ligduurverkorting is mede afhankelijk van wat het verpleeghuis aan revalidatie kan bieden en aan de doorstroming in de keten. Het ziekenhuis heeft belang bij een snel beschikbaar en kwalitatief goed vervolgtraject na het ziekenhuis. Revalidatiecentra willen hun expertise inbrengen in de keten, en mede vorm geven aan de revalidatieketen en de positie van de specialistische revalidatie hierin. Voor de thuiszorgorganisaties en behandelaren in de 1 e lijn is van belang om de keten naar de thuissituatie te versterken, voor de continuïteit van zorg en het realiseren van de mogelijkheid dat cliënten zo snel mogelijk terug kunnen naar huis. Zorgkantoor en zorgverzekeraar willen met de proeftuin bijdragen aan de innovatie en verbetering in de zorg en een doelmatige en doeltreffende inzet van middelen realiseren. Tevens wil men leren van de proeftuinen door het monitoren van de effecten en ervaring opdoen voor de overheveling van deze revalidatiezorg naar de Zorgverzekeringswet. Beoogd wordt ook een vermindering van de wachtlijsten door verbetering van de doorstroming in de keten. 3.3 Fase in de samenwerking In het merendeel van de proeftuinen werken de ketenpartners al langer samen. In het merendeel van de proeftuinen (14) is er sprake van al langer bestaande samenwerking tussen de ketenpartners. Die samenwerking beoogt men in de proeftuin te verbeteren of verder te uit te breiden. In enkele (4) proeftuinen was er al samenwerking tussen de ketenpartners, en gaat men in de proeftuin samen iets nieuws ontwikkelen. In 1 proeftuin is de ketensamenwerking helemaal nieuw en wordt een nieuw product ontwikkeld. Enkele proeftuinen vallen in meerdere categorieën: hier is sprake van doorontwikkeling van bestaande samenwerking voor bepaalde doelgroepen én wordt iets nieuws ontwikkeld (nieuw aanbod of voor nieuwe doelgroep). Nulmeting Procesmonitor proeftuinen SRZ 19

20 3.4 Rollen van partijen in de organisatie van de ketensamenwerking Het verpleeghuis is in alle proeftuinen de initiatiefnemer van de proeftuin. Daarnaast vervullen andere ketenpartners hun rol als onderdeel van de keten. In de proeftuinen wordt met een aantal partners een (deel van de) keten van somatische revalidatiezorg gevormd. In deze paragraaf worden de rollen beschreven die partijen in de proeftuin vervullen in de organisatie van de ketensamenwerking. De ervaringen en voortgang in de samenwerking komt in hoofdstuk 4 aan de orde. Het verpleeghuis is in alle proeftuinen de initiatiefnemer en ook de trekker van de proeftuinen. Het verpleeghuis organiseert en coördineert het project en het overleg tussen de ketenpartners. Tevens werkt het verpleeghuis in de eigen organisatie aan de verbeteringen en vernieuwingen in de zorg. Het verpleeghuis zorgt voor de financiële randvoorwaarden voor de revalidatiezorg in het verpleeghuis (afspraken met zorgkantoor) en draagt zorg voor registratie en aanleveren van gegevens (voor DBC, monitor, zorgkantoor). De ziekenhuizen zijn vaak het startpunt in de keten van somatische revalidatiezorg. Ziekenhuizen hebben de rol om een goede aansluiting met het vervolg in de keten te maken. Dit ligt zowel op management- als op professioneel niveau. Verpleeghuis, ziekenhuis en professionals gezamenlijk hebben de rol om invulling te geven aan interventies die de keten betreffen: het ontwikkelen en invoeren van zorgpaden, triageinstrument, informatie-overdracht in de keten, etc. Revalidatiecentra hebben in de proeftuinen een rol van inbreng van expertise bij de verdere ontwikkeling van het revalidatietraject, en een rol als onderdeel van de keten, waarbij gekeken wordt naar de afstemming tussen de specialistische en somatische revalidatiezorg en een verdere verbetering van de totale revalidatieketen. Thuiszorg en 1 e lijns behandelaren zijn, als ze zijn betrokken in de proeftuin, veelal onderdeel van het concern waartoe ook het verpleeghuis behoort. De rol is dan met name het verlengen van de keten naar de thuissituatie. In een enkele proeftuin zijn de huisartsen (op afstand) betrokken. Het zorgkantoor is de partij die de zorg inkoopt en afspraken maakt met het verpleeghuis. Het zorgkantoor stuurt daarbij vooral op kwaliteit van zorg, doelmatigheid en doeltreffendheid. De zorgverzekeraar is de inkoper van de zorg als de somatische revalidatiezorg is overgeheveld naar de Zorgverzekeringswet. Nulmeting Procesmonitor proeftuinen SRZ 20

21 4 Voortgang implementatie 4.1 Voortgang en ervaringen in de samenwerking Alle proeftuinen zijn na de definitieve erkenning als proeftuin gestart met uitvoering te geven aan het plan van aanpak. Het verpleeghuis vervult de rol van trekker van de proeftuin. De andere ketenpartners zijn in een aantal proeftuinen zeer actieve deelnemers, in andere meer volgend. In een aantal proeftuinen ligt de focus nadrukkelijk op de schakels in de keten en hebben de ketenpartners allen een actievere rol. In andere proeftuinen ligt de focus meer op de verbetering en vernieuwing van de zorg in en door het verpleeghuis, in aansluiting op de zorg vanuit het ziekenhuis en de doorstroom naar thuis. Het verpleeghuis is dan de centrale partij, en andere ketenpartners hebben een minder actieve rol. Die rollen weerspiegelen zich in de projectstructuur van de proeftuinen. Focust de proeftuin op alle schakels, dan zijn alle partijen betrokken in een stuurgroep, projectgroep en evt. werkgroepen die regelmatig bijeen komen. Daarbij is in diverse proeftuinen aansluiting gezocht bij bestaande overlegstructuren, zoals een transmuraal zorgnetwerk of een ketenoverleg CVA. Ligt de focus meer op de vernieuwing in het verpleeghuis zelf, dan is er een minder frequent overleg met de ketenpartners, en vindt het overleg plaats in ketenverband of in bilaterale overlegvormen. Een aandachtspunt daarbij is dat de deskundigheid van alle betrokken partners dan mogelijk niet optimaal wordt benut en men intern gefocust blijft. Ziekenhuizen zijn in een aantal proeftuinen een actieve partner, in een aantal proeftuinen is men meer volgend aan het verpleeghuis. In de stuurgroep van de proeftuin is het ziekenhuis meestal vertegenwoordigd vanuit het management. Professionals / specialisten worden betrokken bij de inhoudelijke ontwikkeling. Voor die inhoudelijke ontwikkeling is wel (vooraf) het commitment van de specialisten nodig. In een aantal proeftuinen is dat geregeld en nemen de specialisten actief deel, in andere vergt het extra aandacht en (doorloop)tijd om draagvlak en betrokkenheid van de specialisten te creëren. Ook wordt ervaren in proeftuinen dat de hiërarchische structuur in het ziekenhuis anders is en anders werkt dan in het verpleeghuis. Dat bemoeilijkt in een aantal situaties de samenwerking. Het ziekenhuis is een organisatie met een eigen cultuur en communicatiestructuur, welke nogal verschillend blijkt te zijn van de verpleeghuiscultuur. Naast bedrijfsleiders is er per discipline een maatschap van specialisten, die ook een stem heeft. In een van de proeftuinen is in dit verband in overleg gekozen om ook de nurse practitioner vanuit het ziekenhuis te betrekken. De rol van revalidatiecentra komt met name naar voren bij de verdere inhoudelijke uitwerking, bijvoorbeeld bij de afstemming tussen somatische en specialistische revalidatie. De zorgkantoren denken meer of minder actief mee in de ontwikkeling van de proeftuin. Enkelen participeren in het ketenoverleg van de proeftuin en praten direct mee in de ontwikkeling van plannen. Andere laten zich informeren en reageren op plannen. Een aantal zorgkantoren zouden graag een actievere rol willen vervullen in de proeftuin maar hen ontbreekt de tijd. Een aantal zorgkantoren heeft een apart beleidskader met aanvullende voorwaarden gemaakt voor de inkoop van somatische revalidatiezorg. Zorgkantoren hebben tijd nodig gehad om te Nulmeting Procesmonitor proeftuinen SRZ 21

22 bepalen hoe om te gaan met de somatische revalidatiezorg. Bij de ontwikkeling van dat beleid hebben de zorgkantoren zich ook laten voeden door de ontwikkelingen in de proeftuinen; tegelijkertijd vroegen de verpleeghuizen in de proeftuinen om helderheid over de kaders vooraf, om daarmee rekening te kunnen houden bij het maken van plannen. Het opstellen van het plan van aanpak voor de proeftuin en het beschikbaar komen van het beleidskader van het zorgkantoor schuurde daarmee soms. De zorgverzekeraar is in de meeste proeftuinen (nog) op afstand; in een enkele situatie is men bij de start betrokken geweest in een ketenoverleg. In de meeste situaties laten de zorgverzekeraars het voortouw bij het zorgkantoor en laat men zich door het zorgkantoor informeren. Enkele zorgkantoren ervaren dat de zorgverzekeraars nog afwachtend zijn wat betreft de somatische revalidatiezorg, zolang het besluit over de overheveling nog niet definitief is. Door een interne projectgroep wordt de onderlinge afstemming wel op gang gebracht. In een proeftuin zijn afspraken gemaakt met de gemeente in het kader van de Wmo over de woningaanpassingen. In andere proeftuinen is het overleg met de gemeenten gaande of is het een van de openstaande actiepunten voor de verbetering van de doorstroom naar huis. 4.2 Voortgang en ervaringen bij de interventies Gestaag vooruit. Soms conform planning, soms vertraagd. Er is veel enthousiasme, maar er zijn ook onverwachte hobbels op de weg. De proeftuin is een belangrijke stimulans om door te zetten. Startpositie De proeftuinen starten ieder vanuit een andere beginpositie. Het loopt uiteen van een proeftuin die met een nieuw product start in een regio waar men nog niet zo bekend is, tot een proeftuin die in samenwerking in de keten al werkt op een innovatieve wijze. Een aantal proeftuinen brengen een ontwikkeling waar men al mee bezig was, in de proeftuin in. Andere bouwen voort op een bestaande samenwerking met een nieuw aanbod voor een nieuwe doelgroep. Ook is de situatie in de verpleeghuizen waar een belangrijk deel van de innovatie plaatsvindt, verschillend. Reorganisatie, wisseling van leiding, benodigde aandacht voor het reguliere primair proces, leiden soms af van de ontwikkeling van de proeftuin. Tegelijkertijd is de proeftuin dan vaak juist een prikkel om wél door te gaan met de vernieuwingen. Planning Diverse proeftuinen hebben in hun plan van aanpak aangegeven dat de proeftuin een groeimodel is, waarbij gestart wordt met een aantal vernieuwingen en deze gaandeweg doorontwikkeld en ingevoerd worden, bijvoorbeeld de zorgpaden. Enkele proeftuinen zijn (peildatum medio januari 2011) al gestart met invoeren van vernieuwend aanbod, bijvoorbeeld prevalidatie, flexibele inzet van medewerkers, mogelijkheid van 6 dagen in de week behandeling, een extra oefenzaal waar cliënten buiten hun programma om kunnen oefenen onder begeleiding van een therapeut. Andere proeftuinen zijn bezig met de ontwikkeling van bijvoorbeeld zorg- Nulmeting Procesmonitor proeftuinen SRZ 22

23 paden, een triage-instrument, een therapeutisch klimaat op de revalidatieafdeling. Diverse proeftuinen geven aan dat de planning te ambitieus is geweest en de ontwikkeling en invoering meer tijd kost dan gedacht. Soms ligt hier ook een bewuste keuze onder, bijvoorbeeld de ervaring in de afgelopen periode dat de ontwikkeling van onderop, door de werkvloer, leidt tot meer draagvlak; men kiest nu voor die aanpak hoewel dat meer tijd kost. Bij een aantal interventies is ook niet precies te zeggen wat nu het startmoment is; op een afdeling wordt bijvoorbeeld gewerkt aan het verbeteren van het therapeutisch klimaat, daarbij gaat het om een cultuuromslag die de nodige tijd vraagt. Door het eraan werken wordt al wel het nodige in gang gezet. Ook is een ervaring van een proeftuin dat met de proeftuin het hele proces wordt blootgelegd en doorwrocht moet worden. Alle zwakke plekken komen naar boven en er moet soms meer worden aangepakt dan vooraf was gedacht, of zaken die men heeft laten sluimeren, moeten nu toch worden opgepakt, zoals het registreren van behandeling en zorg. De proeftuinen die nog aan het ontwikkelen zijn, verwachten rond maart / april te starten met de implementatie van vernieuwingen, en dit gaande het jaar uit te breiden. Inhoudelijke bijstellingen plan van aanpak Gaandeweg vinden in een aantal proeftuinen ook aanpassingen plaats in het plan van aanpak. Een proeftuin wijzigt bijvoorbeeld het plan om de specialist ouderengeneeskunde eerder in het ziekenhuis te betrekken. Dit lijkt te tijdrovend, en de beoogde verbetering in de afstemming wordt nu opgepakt door verbetering van de informatieoverdracht in de keten. Een ander voorbeeld is dat een proeftuin beoogde zich eerst alleen te richten op de keten ziekenhuis verpleeghuis, maar in verband met knelpunten in de uitstroom gaat de proeftuin zich nu ook richten op de keten naar de thuissituatie. In dat kader wordt, door verpleeghuis en zorgkantoor samen, overlegd met de gemeente over het eerder realiseren van woningaanpassingen. En een proeftuin had gepland in januari te starten met de ontwikkeling van zorgpaden voor twee doelgroepen, en in het najaar zorgpaden te maken voor twee andere doelgroepen; dit gaat men nu toch samenvoegen, en starten met de ontwikkeling van alle vier de zorgpaden in het begin van het proeftuin-jaar. Waarbij men eerst een traject maakt voor de intensieve behandeling, en aansluitend voor het reguliere traject. Energie van de vernieuwing Een ervaring in veel proeftuinen is dat de proeftuin een schwung geeft, het nadenken over dát en hoe het anders kan, geeft energie en zet zaken in beweging. Daarbij lijken vooral de vernieuwingen in de inhoud, de creativiteit die dit van de medewerkers op alle niveaus vraagt én de verbeteringen die dit voor de cliënt kan geven, aanstekelijk te zijn. Diverse proeftuinen hebben een startbijeenkomst gehouden met professionals en medewerkers van de verschillende ketenpartners, waarin op levendige manieren werd verkend hoe iedereen zelf zou kunnen bijdragen aan de beoogde vernieuwingen in de proeftuin. Of er worden brainstormbijeenkomsten gehouden met medewerkers om na te denken over mogelijke vernieuwingen in de zorg. Triage Een aspect waar veel proeftuinen tegenaan lopen is hoe te bepalen voor welke cliënt een intensieve behandeling passend is en ook naar verwachting zal leiden tot een verkorte behandel- / ligduur in het verpleeghuis. Dit is niet alleen vanuit het oogpunt van passende zorg van belang, maar ook vanuit de bedrijfsvoering, gezien de voorwaarden van het transitietarief (ver- Nulmeting Procesmonitor proeftuinen SRZ 23

24 goeding van de intensieve behandeling alleen op voorwaarde dat de cliënt na een bepaalde periode geen ZZP9 meer heeft). Voor veel verpleeghuizen en specialisten (medisch specialisten, specialisten ouderengeneeskunde) is het in een vroegtijdig stadium bepalen of een intensieve behandeling geschikt is, een andere manier van kijken en beoordelen dan men gewend is. Ervaringen tot nu toe zijn dat men het professioneel lastig vindt. Soms roept het ook weerstand op: is het al in zo n vroegtijdig stadium te bepalen? Worden de regels niet té leidend? Waar liggen de grenzen van verkorting van ligduur in relatie tot kwaliteit van zorg en behandeling? Wat brengt het onderscheid van intensieve / reguliere behandeling teweeg tussen cliënten onderling en bij de professionals? Een cliënt kan in een intensief traject komen, terwijl gaandeweg blijkt dat het niet passend is of andersom: een cliënt komt niet in een intensief traject terwijl dat achteraf wel passend zou zijn geweest. Proeftuinen voelen hierin het spanningsveld tussen belangen van de cliënt en bedrijfseconomische belangen. Het vergt een professionele én een cultuuromslag, en daarin is men zoekende. Afspraken over het transitietarief Zorgkantoren en verpleeghuizen in de proeftuinen hebben afspraken gemaakt over de doelgroepen, productie en transitietarief. In een aantal proeftuinen moeten de afspraken nog nader gespecificeerd worden. Zorgkantoren hebben ieder hun eigen beleid mbt de inkoop van somatische revalidatiezorg. Soms wil een zorgkantoor alleen voor één doelgroep in de proeftuin afspraken maken. In andere proeftuinen maakt het zorgkantoor afspraken over alle doelgroepen, ook al zijn niet alle doelgroepen onderwerp in de proeftuin. De percentages van de productie waarvoor het transitietarief wordt afgesproken lopen ook uiteen, dit wordt in overleg tussen zorgkantoor en verpleeghuis bepaald. In een aantal situaties zou het verpleeghuis een grotere productie willen afspreken. In andere gevallen kiest het verpleeghuis zelf voor een beperkt percentage van de productie, gezien het risico dat men geen vergoeding krijgt voor de ingezette intensieve behandeling als het resultaat uitblijft (binnen bepaalde periode lager of geen ZZP meer). In enkele gevallen maakt het zorgkantoor ook afspraken over een aanvullend budget voor de extra kosten in de proeftuin, soms met de voorwaarde dat ook andere ketenpartners een financiële bijdrage leveren. Andere vragen die opkomen tijdens de implementatie Naast bovenstaande aspecten, komen er ook andere vragen naar voren over de somatische revalidatiezorg in het licht van de overheveling naar de Zorgverzekeringswet. Bijvoorbeeld: Wanneer is de behandeling klaar? In de care wordt veelal gewerkt vanuit een holistisch mensbeeld en gaat het om herstel op alle levensgebieden. Vanuit de cure / revalidatie gaat het er eerder om dat de revalidatie- behandeling gericht op bijvoorbeeld de CVA, knie of heup afgerond is. Dit vergt een omslag in het denken bij behandelaren mbt de ontslagprocedure van de cliënten. De huidige situatie is dat behandelaren zich naast bijvoorbeeld de CVA, knie of heup richten op de comorbiditeit van de cliënt en tevens de comorbiditeit uitbehandeld willen hebben voordat de cliënt met ontslag gaat. Hoe om te gaan met mensen die verwezen worden naar de revalidatieafdeling, terwijl eigenlijk wel duidelijk is dat het niet om kortdurende herstelzorg gaat maar longstay. Die voor veel mensen weinig hoopgevende boodschap moet dan in het ziekenhuis worden gegeven maar dat gebeurt vaak niet. Feitelijk vervuilt deze groep mensen de capaciteit aan revalidatiebedden. Eenzelfde situatie van vervuiling doet zich voor bij de dagbehandeling. Nulmeting Procesmonitor proeftuinen SRZ 24