Gemeente Zoeterwoude. Nulmeting vrijwilligerswerk en maatschappelijke stage

Transcriptie

1 Gemeente Zoeterwoude Juni 2009

2 Inhoudsopgave: Gemeente Zoeterwoude Pagina 1 Inleiding 2 2 Representativiteit enquête 2 3 Functie binnen de organisatie 3 4 Werken met vrijwilligers 3 5 Typeringen organisaties 4 6 Verhouding vrijwilligers ten opzichte van beroepskrachten 4 7 Aantallen vrijwilligers 6 8 Vrijwilligerstaken 7 9 Financiering van de activiteiten 8 10 Gemiddelde leeftijdscategorieën 9 11 structurele of incidentele activiteiten: de huidige inzet van vrijwilligers 12 inzicht in de huidige situatie: voldoende of tekort? Nadere specificatie in het tekort Werving van vrijwilligers Voor welke taken zijn moeilijk vrijwilligers te vinden Verbondenheid met de organisatie Behoud van vrijwilligers Waarom stoppen vrijwilligers met de activiteiten? De behoefte aan cursussen en workshops Vacaturebank Kennismaking met het gemeentebestuur Plaatsen van maatschappelijke stagiars Informatiebehoefte s De gewenste rol van de gemeente Conclusies en aanbevelingen

3 1 Inleiding Als beleidsbepalend instrument is gekozen, conform de eerder vastgestelde WMO nota, voor een nulmeting. Op 17 april 2009 zijn alle op dat moment bekende organisaties, die in meer of mindere mate werken met vrijwilligers, benaderd door middel van een enquêteformulier. Van de in totaal 79 verzonden formulieren zijn er 56 geretourneerd, een respons van 71%. Het gebruikte enquêteformulier bevat 24 vragen. Gemiddeld is ieder geretourneerd formulier voor 96,1% ingevuld, d.w.z. gemiddeld zijn 22 van de 24 vragen ingevuld Daarmee is voldoende input geleverd voor het bepalen van een algemeen beeld en behoeften op het gebied van vrijwilligerswerk en de bereidheid tot het meewerken aan s 2 Representativiteit enquête Van 56 geretourneerde formulieren is de verdeling dusdanig, dat er een goed algemeen beeld ontstaat van de verschillende organisaties: 2

4 In de nu volgende pagina s wordt per vraag ingegaan op de resultaten. Er worden conclusies getrokken die input voor het te bepalen beleid leveren. 3 Functie binnen de organisatie Van 56 ontvangen formulieren is in de derde vraag aangegeven in welke functie de enquête is ingevuld. Daaruit blijkt dat het merendeel is ingevuld door bestuursleden. Dit betekent dat de uit de enquête blijkende resultaten en behoeften als betrouwbaar kunnen worden bestempeld. 3

5 4 Werken met vrijwilligers De vierde vraag van de enquête was een zekerheidsvraag: werkt uw organisatie met vrijwilligers? Zo nee, dan werd het verzoek neergelegd om de enquête te retourneren. Er zijn geen formulieren op deze wijze teruggekomen, wat betekent dat de organisaties die met vrijwilligers werken goed in beeld zijn bij de gemeente. 4

6 5 Typeringen organisaties Met de vijfde vraag kon de organisatie aangeven wat zij als de belangrijkste typering zag. Behoudens de vast aangeboden rubrieken is ook vrije interpretatie geboden. In de interpretatie van de ontvangen gegevens schuilt een gevaar: er kan niet zonder meer worden geconcludeerd hoe de verhouding is in de verschillende categorieën organisaties die werken met vrijwilligers omdat er geen respons is van 100%. Niettemin worden hier de gegevens wel weergegeven. Uit deze van de nodige kanttekeningen te voorzien- gegevens blijkt wel dat de drie grootste categorieën organisaties die werken met vrijwilligers zich richten op respectievelijk zorg en welzijn, sport en cultuur. 6 Verhouding vrijwilligers ten opzichte van beroepskrachten Hier wordt onderscheid gemaakt tussen een algemeen beeld en een onderscheid per categorie. Het mag immers als logisch worden verondersteld dat de inzet van vrijwilligers verschilt per soort vereniging of instelling. Algemeen is de verhouding vrijwilligers ten opzichte van beroepskrachten ongeveer 10 % beroepskrachten ten opzichte van 90% vrijwilligers. 5

7 Deze verhouding verschilt echter per categorie. Daarmee is ook de afhankelijkheid per categorie anders en kunnen eerder of later knelpunten ontstaan. Onderstaande tabel vermeldt de gemiddelde verhouding per categorie. Hieruit blijkt dat de verhouding tussen vrijwilligers en beroepskrachten anders ligt bij kerkelijke/levensbeschouwelijke organisaties, zorg en welzijninstanties en onderwijsinstellingen dan bij de overige organisaties. Daaruit mag voorzichtig worden geconcludeerd dat de overige organisaties voor wat betreft de afhankelijkheid van vrijwilligers een meer kwetsbare groep vormen en daarom dus bijzondere aandacht verdienen. 6

8 7 Aantallen vrijwilligers In de zevende vraag van het formulier werd gevraagd om het aantal vrijwilligers waarmee de betreffende organisatie werkt. Voor vrijwilligers ligt het landelijk gemiddelde op ongeveer 10% van de bevolking. Het totaal aantal vermelde vrijwilligers in de teruggekomen enquête formulieren is Aan de hand hiervan wordt het totaal aantal vrijwilligers in Zoeterwoude op 1600 geschat. Geconcludeerd kan worden dat het aantal vrijwilligers in Zoeterwoude bijna twee keer zoveel is als het landelijk gemiddelde. Ook hier zijn de aantallen verschillend, afhankelijk van het soort organisatie. Bij een aantal organisaties, zoals sportverenigingen en kerkelijke instellingen, vinden vrijwilligersactiviteiten plaats door de leden. Omdat het hier vaak om grote ledenaantallen gaat, verklaart dit ook het groot aantal vrijwilligers. Gemiddeld aantal vrijwilligers per organisatie Met name de organisaties die met vrijwilligers werken die op een andere wijze zijn verbonden aan deze organisaties zullen in het nieuw te formuleren beleid bijzondere aandacht moeten krijgen. Deze organisaties moeten meer moeite doen om vrijwilligers aan zich te binden. Bij dit soort organisaties kan dan nog onderscheid worden gemaakt in aandachtsgebieden. Natuur/milieuorganisaties en organisaties die buitenlandse projecten ondersteunen werken met relatief veel vrijwilligers, dit is bij zorg en/of welzijn minder. 7

9 8

10 8 Vrijwilligerstaken Uit de achtste vraag van de enquête ontstaat een beeld van de wijze waarop vrijwilligers worden ingezet en om hoeveel uur per maand 792 uur het gaat. Voor een aantal van de respondenten bleek het lastig om de uren aan te geven. Dan werd wel aangegeven welke taken werden uitgevoerd, maar is het aantal uren niet aangeven. In dat geval is uitgegaan van het absolute minimum van een half uur per maand. Van de 106 keer dat rubrieken in deze vraag werden aangegeven, is dit 20 keer gebeurd. Dat betekent dat per saldo het aantal uren dat door vrijwilligers aan de verschillende taken wordt besteed hoger ligt dan de weergegeven cijfers. Niettemin komt het totaal van de 44 respondenten al op een indrukwekkende uren per maand. Het algemene beeld geeft de volgende verdeling van inzet van vrijwilligers aan: uur 588 uur 1749 uur 792 uur uur Uit de meting blijkt dat de inzet van vrijwilligers op leidinggevende werkzaamheden/coördinatie minder is dan 25% van het totaal. Uit de resultaten van de 15 e vraag blijkt dat organisaties moeite hebben met het vinden van vrijwilligers voor bijzondere functies en taken (waaronder bestuurstaken). Verwacht mag worden dat bij het oplossen van dit knelpunt ook de verhouding in de inzet van vrijwilligers op dit punt zal gaan veranderen. De rubrieken projecten/thema s, maken/bezorgen verenigings-/organisatieblad, begeleiding evenementen en begeleiding bij uitvoerende taken zijn apart gespecificeerd, maar vallen in principe in de rubriek organiserende/uitvoerende werkzaamheden. Daarmee komt deze rubriek op meer dan de helft van de inzet van vrijwilligers. Dat zegt echter nog niets over het aantal uren dat hier mee is gemoeid. Het inzetten van vrijwilligers op werkzaamheden gericht op training en 9

11 deskundigheidsbevordering komt minder vaak voor, maar hier zijn relatief veel uren mee gemoeid. 10

12 9. Financiering van de activiteiten De resultaten van de 9 e vraag geven een beeld van de wijze waarop de diverse organisaties aan hun financiële middelen komen. De inkomsten kunnen uit verschillende bronnen komen, vandaar dat ook meerdere bronnen konden worden aangegeven. De wijze verschilt onder andere per soort organisatie. De hoofdinkomsten van culturele en zorg-welzijninstellingen komen vanuit subsidies, voor de overige categorieen ligt dit anders. 11

13 10. Gemiddelde leeftijdscategorieën Met de 10 e vraag kon worden achterhaald in welke leeftijdscategorieën zich de vrijwilligers bevinden per soort instelling. Bij de meeste organisaties werken vrijwilligers die ouder zijn dan 50 jaar. Een uitzondering hierop zijn de scholen en de sportverenigingen. 12

14 11 Structurele of incidentele activiteiten: de huidige inzet van vrijwilligers. Met de 11 e vraag kon worden aangegeven voor welk type werkzaamheden vrijwilligers aan de organisaties zijn verbonden. Hieruit blijkt dat de meeste vrijwilligers ingezet worden op structurele taken. 13

15 12 Inzicht in de huidige situatie: voldoende of tekort? Uit de geretourneerde formulieren ontstaat (aan de hand van de 12 e vraag) het volgende algemene beeld: Dit doet vermoeden dat er weliswaar een probleem is, maar dat dit minder groot is dan vooraf werd verondersteld. De indeling per categorie laat zien waar de knelpunten zitten. 14

16 13 Nadere specificatie in het tekort Met de 13 e vraag is inzicht verkregen in welke mate organisaties vrijwilligers tekort komen, voor welk type werkzaamheden en voor hoeveel uur. Er is allereerst een splitsing gemaakt in structurele en incidentele werkzaamheden. Met de interpretatie van de gegevens uit de enquête moet voorzichtig worden omgegaan. De respons op deze vraag was regelmatig onvolledig. Het inschatten van menskracht voor benodigde activiteiten blijkt ook voor vrijwilligersorganisaties lastig. Algemeen levert dit het volgende beeld op: personen Opvallend is dat er bij drie categorieën (school/onderwijs, sport en zorg en/of welzijn) voor beide categorieën vrijwilligers een even groot tekort bestaat. Met name kerken/levenbeschouwelijke organisaties geven, ondanks de grote aantallen vrijwilligers die reeds aan deze instellingen zijn verbonden, dat er een tekort is aan vrijwilligers voor structurele activiteiten. 15

17 Met betrekking tot de uren die tekort zouden zijn is het vrijwel niet mogelijk om conclusies uit de nulmeting te trekken. De respons op dit onderdeel was hiervoor onvoldoende. De enige (voorzichtige) conclusie die zou kunnen worden getrokken is dat het probleem zit in het invullen van uren voor structurele werkzaamheden. uren 16

18 14 Werving van vrijwilligers Met de 14 e vraag is inzicht verkregen op de manier waarop vrijwilligers zich bij een organisatie aansluiten. Algemeen ontstaat het volgende beeld uit de meting: Een aantal resultaten springen in het oog: Allereerst melden de meeste vrijwilligers zich onafhankelijk van de organisaties. Het vrijwilligerswerk is hier dus niet een gevolg van het reeds verbonden zijn aan de organisatie. Opvallend is dat dit ook bij scholen en onderwijs het geval is, niet alle vrijwilligers die aan scholen zijn verbonden hebben dus kinderen die onderwijs op de betreffende school volgen. Verder springt ook in het oog dat de rol van internet en websites nauwelijks een rol speelt. De vraag is dan: moeten organisaties meer aandacht besteden aan hun websites, of gebruiken potentiële vrijwilligers dit medium niet of nauwelijks? 17

19 15 Voor welke taken zijn moeilijk vrijwilligers te vinden. In de 15 e vraag werd gevraagd voor welke taken moeilijk vrijwilligers konden worden gevonden. Dit leverde het volgende resultaat op: Ook hier springen weer een aantal zaken in het oog. Van de negen categorieën organisaties geven er zeven aan dat het lastig is om vrijwilligers te vinden om een bestuursfunctie in te vullen. Het algemene beeld, dat structurele activiteiten moeilijk met vrijwilligers kunnen worden ingevuld, komt ook hier weer naar voren. 18

20 16 Verbondenheid met de organisatie De resultaten van de 16 e vraag van de verzonden enquêtes geven een indicatie hoe lang vrijwilligers het volhouden bij een organisatie. Hier lijkt een simple conclusie te trekken: iemand die er voor kiest om vrijwilligerswerk te doen, doet dit voor een langere periode. Toch kan hier een nuance in worden aangebracht. Vrijwilligers die het vrijwilligerswerk 5 jaar of langer doen, zijn over het algemeen verbonden aan een organisatie die een bepaalde diepere waarde vertegenwoordigt. Voor kerken en natuur-en mileuorganisaties ligt dit voor de hand, maar ook bij zorg en welzijn en culturele organisaties is dit het geval. Opvallend is ook dat het hier gaat om organisaties die aan de hand van vraag 10 van de enquete hebben aangegeven dat de meeste vrijwilligers die aan hun organisaties zijn verbonden 50 jaar of ouder zijn. Duidelijk is wel dat de huidige situatie in Zoeterwoude laat zien dat het vrijwilligersbestand stabiel is en het verloop beperkt. 19

21 17 Behoud van vrijwilligers In de enquête was dit (vraag 17) een open vraag. De gegeven antwoorden zijn dan ook divers en lastig te categoriseren. Niettemin zijn zaken genoemd die ook in het gemeentelijk beleid kunnen worden opgenomen. Hieronder volgt een (niet limitatieve) opsomming: goede werksfeer creëren; laten wisselen van taken; rekening houden met mogelijkheden, niet overbelasten; tijdens vrijwilligersavond in het zonnetje zetten; benoeming vrijwilliger van het jaar; teamuitjes, uit eten gaan, barbecues ; opleidingen/scholing aanbieden; materiële beloning in diverse vormen (bloemstukje, bos bloemen, cadeaubon, consumptiebonnen, vrijwilligersagenda); geldelijke vergoeding (onkostenvergoeding, vrijwilligersvergoeding). 20

22 18 Waarom stoppen vrijwilligers met de activiteiten? De redenen voor het stoppen met vrijwilligersactiviteiten zijn divers. De 18 e vraag van de enquête geeft hierover meer informatie. De meest genoemde reden voor het stoppen met de activiteiten is drukte door studie/werk, gezin of persoonlijke situatie (22 keer genoemd). Daarna werd het beëindigen van het lidmaatschap van de vereniging 17 keer aangegeven. Uit de eerdere vragen is al gebleken dat een groot aantal vrijwilligers bestaat uit 50- plussers. Toch is dit niet als hoofdreden bij de resultaten uit de bus gekomen, van de 56 respondenten is dit 15 keer aangegeven. Slechts één keer werd de sfeer in de organisatie of samenwerkingsproblemen genoemd. Dat is een gunstig teken, het geeft aan dat er in deze organisaties op zich een prettig klimaat is om met vrijwilligers te werken. De vragen 19 tot en met 24 leveren vooral input voor het beleid. Met behulp van deze vragen zijn organisaties rechtstreeks naar hun behoeften gevraagd. 21

23 19 De behoefte aan cursussen en workshops Door het invullen van de 19 e vraag kon worden aangegeven waar de behoefte ligt voor cursussen en/of workshops. Uit de enquete blijkt in ieder geval dat er behoefte is aan cursussen Opvallend is een algemene behoefte aan handvatten op het gebied van sponsoring en fondsenwerving. Daarnaast valt op dat de behoefte voor cursussen en workshops bij zorg/welzijninstellingen en culturele organisaties zeer divers is. Deze organisaties, evenals sportverenigingen hebben ook aangegeven dat zij meer informatie zouden willen krijgen met betrekking tot s. 22

24 20 Vacaturebank Met de 20 e vraag werd gevraagd of de organisatie gebruik zou maken van een vrijwilligersvacaturebank. Daaruit kwam het volgende resultaat: Van de 56 respondenten antwoordden er 28 met ja en 28 met nee. Opvallend is dat een drietal organisatie categorieën unaniem geen gebruik zouden maken van een vrijwilligersvacaturebank. 21 Kennismaking met het gemeentebestuur Met de 21 e vraag kon worden aangegeven of er behoefte bestond aan een ontmoeting, bijvoorbeeld in de vorm van een ontbijt of lunch met het gemeentebestuur. 23

25 Opvallend is een respons van 40 keer ja ten opzichte van 16 keer nee. Het resultaat spreekt voor zich, een nadere kennismaking met het gemeentebestuur wordt zeker op prijs gesteld. 24

26 22 Plaatsen van maatschappelijke stagiars Aan de organisaties is met vraag 22 gevraagd of zij bereid zouden zijn een maatschappelijke stagiar te plaatsen. Deze vraag is 27 keer met ja en 29 keer met nee beantwoord. Gelet op het feit dat niet alle organisaties die met vrijwilligers werken geschikt zijn om een maatschappelijk stagiair te plaatsen, is dit een goede respons te noemen. 25

27 23 Informatiebehoefte s Met vraag 23 kon worden aangegeven of er behoefte bestaat aan informatie over de. 22 respondenten antwoordden met ja, de meerderheid, 34 organisaties, antwoordden met nee. Het blijkt dat er behoefte is aan informatie over de s. Niet alle organisaties die aangeven een maatschappelijk stagiair te kunnen plaatsen hebben behoefte aan meer informatie hierover. Bij een aantal organisaties is al bekend wat de inhoudt, bij verzorgingshuis Emmaus bijvoorbeeld is de sinds enige tijd al ingevoerd. 26

28 24 De gewenste rol van de gemeente De laatste, afsluitende vraag, was een open vraag: in hoeverre kan de gemeente vrijwilligerswerk bevorderen en aantrekkelijk maken? Ook hier kwamen diverse mogelijkheden naar voren, waaronder een aantal creatieve ideeën. Van de 56 respondenten is 28 maal deze vraag niet ingevuld, de overige 27 zijn hier kort samengevat: Financiële ondersteuning (gratis verklaring van goed gedrag, structurele financiële ondersteuning, korting op gemeentelijke tarieven); mogelijke vacatures bekend maken via gemeente of weekblad; houden van een vrijwilligersmarkt (kraampjes in gemeentehuis); voorlichting in de krant; minder formele regelgeving; mogelijkheid bieden aan jeugdige vrijwilligers voor een officieel certificaat dat kan dienen bij sollicitaties en verdere loopbaan; doorverwijzing gemeente van geïnteresseerden naar organisaties; werkelozen aanschrijven; personen die 65+ worden aanschrijven; uitgeven van vacaturekrant; medewerkers gemeentehuis zelf als voorbeeldfunctie een dag vrijwilligerswerk laten doen; instellen laagdrempelige vacaturebank; positieve artikelen plaatsen in Leids Nieuwsblad. 25 Conclusies en aanbevelingen Algemeen geeft de nulmeting een positief beeld van de huidige situatie binnen de gemeentegrenzen. Het merendeel van de respondenten geeft aan nu nog geen groot probleem te hebben. Dat kan uiteraard in de toekomst, gelet op de huidige maatschappelijke ontwikkelingen, anders worden. Organisaties staan, zo blijkt uit de meting, niet te juichen om met een vrijwilligersvacaturebank of maatschappelijke stagiairs aan de slag te gaan. Deze resultaten zullen worden meegewogen in het te bepalen beleid. Een groot aantal organisaties heeft aangegeven positief tegenover een ontbijt of lunch met het bestuur te staan. Enerzijds biedt dit de mogelijkheid om een stuk waardering te laten blijken. Anderzijds biedt dit de gelegenheid om informatie te geven en het biedt een goede gelegenheid tot een nadere kennismaking tussen het gemeentebestuur en de vrijwilligersorganisaties. Concreet worden de volgende aanbevelingen gedaan: het organiseren van een ontbijt/lunch met leden van het gemeentebestuur; het houden van deskundigheidsbevorderingsavonden, met name over onderwerpen als fondsenwerving & sponsoring en penningmeesterschap; het houden van een avond waarin de diverse onderdelen die onder wet- en regelgeving kunnen worden samengevat aan de orde komen. 27