Het toetsingskader is de basis voor het toetsingsinstrument, waarmee de inspectie in 2013 zal toetsen of de GGZ-instellingen aan de normen voldoen.

Transcriptie

1 TOETSINGSKADER TERUGDRINGEN SEPAREREN Aan Raden van Bestuur GGZ-instellingen Van Inspectie voor de Gezondheidszorg Kopie Het LP GGZ, GGZ NL, V&VN, de NVvP, het NIP, Stichting PVP, VWS Onderwerp Toetsingskader Terugdringen separeren Inleiding De inspectie heeft de vier normen die in het rapport Terugdringen separeren stagneert, normen vereist rondom insluiting van psychiatrische patiënten zijn geformuleerd, nader uitgewerkt in onderstaand toetsingskader. De inspectie heeft het toetsingskader als concept voorgelegd aan de veldpartijen: het LP GGZ, GGZ NL, V&VN, de NVvP en het NIP. Ook de Arguswerkgroep is geconsulteerd en de Stichting PVP is geïnformeerd. De reacties van de veldpartijen zijn zoveel mogelijk verwerkt. Het toetsingskader is de basis voor het toetsingsinstrument, waarmee de inspectie in 2013 zal toetsen of de GGZ-instellingen aan de normen voldoen. Dit toetsingskader bevat de normen waaraan minimaal moet worden voldaan. Het staat GGZ-instellingen uiteraard vrij om meer dan het minimale te regelen, zoals bijvoorbeeld het inzetten van begeleide separatie, het formeren van expertteams voor de consultatiestappen 1 t/m 3, of eerder overgaan tot het inschakelen van consultatie. Bij elk bezoek maakt de inspecteur ter plaatse een keuze om bepaalde cases te onderzoeken op basis van de Argusgegevens van de hele instelling. Die cases worden vervolgens op de betreffende afdeling onderzocht aan de hand van het dossier, aangevuld met een toelichting door de verpleegkundige en/of behandelaar die bij het dossieronderzoek aanwezig is. Elk case-onderzoek wordt indien mogelijk afgerond met een gesprek met de betreffende patiënt. Het toetsingskader zal na de bezoekronde van 2013 geëvalueerd worden. In 2014 zal de inspectie vervolgens het bijgestelde toetsingskader gebruiken voor het toetsen van afzonderingen en in 2015 voor het toetsen van insluitingen op eigen kamer. Uitgangspunt van dit meerjarenproject van de inspectie is, dat een patiënt die intensieve zorg nodig heeft, niet alleen gelaten wordt. Pagina 1 van 7

2 Wetgeving, richtlijnen en veldnormen De volgende wetten, richtlijnen en veldnormen vormen de basis van het toetsingskader: - Wet Bijzondere opnemingen in psychiatrische ziekenhuizen (Wet Bopz) - Het Besluit rechtspositieregelen Bopz en het Besluit middelen en maatregelen Bopz en de Nota van Toelichting op dit laatste Besluit - De Algemene wet bestuursrecht - Wet Geneeskundige Behandelovereenkomst (WGBO) - De Kwaliteitswet zorginstellingen - Wet Beroepen in de Individuele Gezondheidszorg (Wet BIG) - Kwaliteitscriteria Dwang en Drang, Kwaliteit van dwang en drang in de psychiatrie. Utrecht/Maastricht: GGZ Nederland/Universiteit Maastricht, Berghmans, R. ea, Visiedocument De krachten gebundeld, GGZ NL, Het Patiëntveiligheidsprogramma GGZ van GGZ Nederland - De monodisciplinaire Richtlijn Besluitvorming dwang: opname en behandeling van de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie, Argus, uniforme registratie van vrijheidsbeperkende interventies in de GGZ, Brochure Intentieverklaring Preventie dwang in de GGZ (GGZ NL, VWS, NVvP, VPM, V&VN en LPGGZ), 31 januari Normenkader patiëntveiligheid bij toepassing van dwang vanuit cliëntenen familieperspectief, LPGGZ, september Regeling van de Minister van VWS van 15 december 2011, houdende wijziging van de Regeling kennisgeving en toepassing dwangbehandeling en middelen of maatregelen en registratie middelen of maatregelen Bopz - Best practices rondom dwangreductie in de GGZ, Voskes Y. e.a., december Het inspectierapport Terugdringen separeren stagneert, normen vereist rondom insluiting psychiatrische patiënten, december spx - Brief Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie naar aanleiding van het publiceren van bovengenoemd inspectierapport, december Ambitie en kernboodschap GGZ Nederland - Delen van de handreiking Interne en externe consultatie bij langdurige separatie van de Afdeling Geneesheer-directeuren van de NVvP, 23 april 2012 Pagina 2 van 7

3 Toetsingskader Het toetsingskader bestaat uit de uitwerking van de vier normen van het inspectierapport van De normen zijn: A. Het voorkómen van separatie: is al het mogelijke geprobeerd? B. Het registreren van separaties: gebeurt dit volgens de minimale Argus-dataset? C. Geen eenzame opsluiting: voldoet een separatie daar aan? D. Consultatie: voldoet consultatie aan de norm respectievelijk bij een separatie langer dan 1 week, langer dan 3 weken, langer dan 6 weken, langer dan 3 maanden? Norm A: Al het mogelijke is geprobeerd om separatie te voorkomen. Aan deze norm is voldaan als blijkt dat: 1. Indien de patiënt een crisiskaart, wilsverklaring, triadekaart en/of zelfbindingsverklaring heeft, de inhoud hiervan aantoonbaar 1 is meegenomen in de overweging hoe te handelen. 2. Bij patiënten die bekend zijn met agressie, suïcidaliteit en/of gevaarzettend gedrag er een op de individuele patiënt toegesneden en bij voorkeur met hemzelf en/of naasten (en met de vertegenwoordiger, in geval van wilsonbekwaamheid terzake) afgesproken signaleringsplan (zie bijlage 1) is opgesteld met als doel escalatie en onveilige situaties te voorkomen, waarin minimaal is vastgelegd: - Beschrijving van concrete gedragingen van patiënt die zouden kunnen leiden tot escalatie/onhanteerbare gevaarlijke situatie; - Beschrijving van maatregelen en afspraken om escalatie te voorkómen; - Beschrijving dat hiermee dwangtoepassing zoveel mogelijk wordt voorkomen. 3. Dit signaleringsplan is aangepast aan de huidige situatie van patiënt; in het dossier aanwezig is en aantoonbaar 1 is toegepast. 4. Bij patiënten die niet bekend zijn met agressie, suïcidaliteit en/of gevaarzettend gedrag, er ook zonder signaleringsplan, aantoonbaar 1 eerst alternatieve interventies zijn uitgeprobeerd, die deel uitmaken van het separatiepreventiebeleid van afdeling en instelling. 5. Het beleid bij binnenkomst (zie bijlage 2) aantoonbaar 1 is uitgevoerd (indien van toepassing). 6. Elke separatie aantoonbaar 1 is geëvalueerd met patiënt. Indien een patiënt in een week tijd vaker dan een episode en/of interventie gesepareerd wordt, dan moet minimaal eens per week een evaluatie plaatsvinden. 1 Aantoonbaar houdt hier in: terug te vinden in het dossier en (indien de inspectie de patiënt kan spreken) ook af te leiden uit gesprek met patiënt. Pagina 3 van 7

4 Norm B: Het registreren van separaties gebeurt volgens de Argusdataset Aan deze norm is voldaan als blijkt dat: 1. Tijdstip en datum van de start en het einde van elke episode dat patiënt daadwerkelijk in de separeerruimte verblijft, worden geregistreerd. 2. De duur van elke episode wordt geregistreerd in uren, met een minimale nauwkeurigheid van 10 minuten; de onderbrekingen tussen de verschillende episodes moeten dus herkenbaar zijn. De dagelijkse verzorgingsmomenten in de voorruimte of de sanitaire voorziening die bij de separeerruimte horen worden beschouwd als onderdeel van de separatie en niet als een onderbreking ervan. 3. Geregistreerd wordt of het initiatief tot de separatie is uitgegaan van de patiënt ( eigen verzoek ), dan wel van de hulpverlener, waarbij de patiënt zich niet verzet of zelfs instemt ( geen verzet ) dan wel van de hulpverlener waarbij de patiënt zich verzet ( verzet ). Norm C: Separatie is geen eenzame opsluiting. Aan deze norm is voldaan indien: 1. Er een op de individuele patiënt toegesneden plan is, aantoonbaar 1 onder verantwoordelijkheid van de behandelaar (bij voorkeur een psychiater, in samenspraak met een verpleegkundige/vpk specialist en door beiden geaccordeerd), waarin is vastgelegd en met patiënt en naaste(n) afgesproken: - Frequentie van fysieke nabijheid (d.w.z. in de zelfde ruimte) van hulpverleners, inclusief die voor de dagelijkse verzorging en zijnde elk uur minimaal 5 minuten, behalve als patiënt slaapt en als patiënt zelf aangeeft hier geen behoefte aan te hebben. Indien hieraan niet voldaan kan worden, wordt dit gemotiveerd in het dossier aangetekend. - Wijze waarop op andere momenten contact plaatsvindt met personeel en naasten en/of ervaringsdeskundigen (in de vorm van fysieke nabijheid, of achter de deur met oogcontact via het venster, of via intercom, mediazuil of touchscreen). Minimale frequentie hiervan is elk half uur. - Dat elk verzoek van de patiënt om extra contact (dit hoeft niet in de vorm van persoonlijke nabijheid te zijn) zo spoedig mogelijk wordt ingewilligd en wanneer dit niet mogelijk is, dit wordt uitgelegd aan de patiënt en aangetekend in dossier. - Hoe de dagelijks verzorging wordt vormgegeven (eten, douchen, lichaamsfuncties controleren, toiletgang). - En daarnaast de wijze waarop het toezicht op de patiënt wordt vorm gegeven, zowel s nachts als overdag, waarbij minimaal elk kwartier gecontroleerd wordt middels camera of venster in de deur. Volgens de toelichting op het Besluit middelen en maatregelen Bopz moet op de een of andere wijze voorzien zijn in doorlopend toezicht. 2. En dit plan ook aantoonbaar 1 uitgevoerd wordt. Pagina 4 van 7

5 Deze minimum norm geldt voor alle situaties, dus ongeacht de juridische status van de patiënt; ongeacht de duur van de separatie; ongeacht of het gaat om een continue separatie of om een onderbroken separatie en ongeacht of de patiënt zich tegen de separatie heeft verzet of niet, of er zelf om heeft verzocht. De meest wenselijke situatie is dat gesepareerde patiënten altijd een verpleegkundige of anders geschoolde hulpverlener in het zicht hebben doordat vanuit de separeerruimte uitzicht bestaat op een werkplek. Deze werkplek dient bemenst te zijn zolang een patiënt gesepareerd is. Norm D: Consultatie Aan de norm is voldaan indien: 1. Bij een patiënt die in 1 week meer dan 84 uur (= de helft van 7 x 24 uur) in de separeerruimte heeft doorgebracht, aantoonbaar 2 een onafhankelijk 3 psychiater is geconsulteerd die de mogelijkheden van de-escalatie en bekorting van de separatie heeft besproken met de behandelaar. Ook de patiënt is gesproken of indien dit niet mogelijk was, minimaal gezien door de onafhankelijk psychiater. De onafhankelijk psychiater stelt het advies zelf op schrift. 2. Bij een patiënt die in 3 weken meer dan 252 uur (= de helft van 21 x 24 uur) in de separeerruimte heeft doorgebracht, aantoonbaar 2 een onafhankelijk 3 teamconsulent is ingeschakeld die met het multidisciplinaire team onderzoekt wat het aandeel van het team in de casus is, welke inzichten en handreikingen mogelijk zijn voor het team ter beëindiging van de separatie en voor het inzetten van alternatieven. 3. Bij een patiënt die in 6 weken meer dan 504 uur (= de helft van 42 x 24 uur) in de separeerruimte heeft doorgebracht, de consultatie aantoonbaar 2 is opgeschaald in de vorm van externe collegiale consultatie door met een vergelijkbaar behandelteam uit een andere instelling een casusoverleg te houden, waar ook alle eerder betrokken experts aanwezig zijn. In dit overleg wordt gezocht naar alle denkbare mogelijkheden om het team van aanvullende inzichten en handreikingen te voorzien ter beëindiging van de separatie en voor het inzetten van alternatieven. 4. Bij een patiënt die in 13 weken (grosso modo 3 maanden) meer dan 1092 uur (= de helft van 91 x 24 uur) in de separeerruimte heeft doorgebracht, aantoonbaar 2 externe experts zijn geraadpleegd, van buiten de instelling, die nog niet eerder waren geconsulteerd in deze casus. Aan deze verplichting kan worden voldaan door inschakeling van het Centrum voor Consultatie en Expertise (CCE) of door inschakeling van een kwalitatief vergelijkbaar alternatief. 2 Met aantoonbaar wordt hier bedoeld: er is een door de in consult geroepen expert(s) op schrift gesteld advies in het dossier opgenomen. 3 Onafhankelijk houdt hier in: gedurende minimaal een jaar niet de behandelaar geweest van de patiënt. Pagina 5 van 7

6 Aanvragen van consultatie De behandelaar is verantwoordelijk voor het tijdig aanvragen van een consultatie. Het is immers de behandelaar die (in samenspraak met verpleegkundigen) inschat of de separatie al dan niet snel beëindigd kan worden. Verstrekken van informatie over de patiënt aan de consultant-experts Uitgangspunt is, dat voor informatie over en/of rechtstreeks contact met de patiënt, diens toestemming nodig is. Patiënten moeten daarom van te voren op de hoogte worden gesteld van de consultatie en het doel ervan zodat zij op grond van de Wgbo expliciet geïnformeerde toestemming kunnen geven voor het verstrekken van informatie aan en voor rechtstreeks contact met de consultant-expert(s). Geeft de patiënt de toestemming niet, dan dient in hetzelfde gesprek nogmaals doel en belang van de consultatie benadrukt te worden. Indien de patiënt ook dan nog niet instemt 4, en een anonieme consultatie (gebruik van relevante delen uit het dossier waarin de naam van de patiënt is doorgehaald) niet mogelijk of niet effectief is, dan kan de hulpverlener zich beroepen op een conflict van plichten en op basis van goed hulpverlenerschap overgaan tot het verstrekken van de benodigde gegevens om de consultatie doorgang te laten vinden. Tijdens consultaties worden niet meer gegevens verstrekt dan noodzakelijk voor het doel ervan Als de patiënt terzake dit onderwerp wilsonbekwaam is geacht zal toestemming gevraagd moeten worden aan de vertegenwoordiger. Uit ervaringen in de praktijk blijkt tot nu toe dat patiënten geen problemen hebben met het geven van toestemming. Pagina 6 van 7

7 Bijlage 1: Signaleringsplan (iets gewijzigd t.o.v. inspectierapport 2011 p. 49) Signaleringsplan voldoet aan de norm, indien het minimaal de volgende elementen bevat: Plan is bij voorkeur in overleg met patiënt en/of naastbetrokkenen tot stand gekomen en bevat minimaal: 1 Beschrijving van concrete gedragingen van patiënt die zouden kunnen leiden tot escalatie/onhanteerbare gevaarlijke situatie. 2 Beschrijving van maatregelen en afspraken om escalatie te voorkómen. 3 Beschrijving dat hiermee dwangtoepassing zoveel mogelijk wordt voorkomen. Bijlage 2: Beleid bij binnenkomst (niet gewijzigd t.o.v. inspectierapport 2011 p. 49) Beleid bij binnenkomst patiënt voldoet aan de norm, indien het schriftelijk is vastgelegd en minimaal de volgende elementen bevat: 1 Dat een nieuwe afweging en beoordeling van de situatie plaats moet vinden, ook al wordt patiënt geboeid, onder politiebegeleiding, binnengebracht en/of ook al heeft verwijzer separatie geïndiceerd geacht. 2 Dat er aandacht is voor zo gastvrij mogelijke ontvangst van patiënt die opgenomen wordt: aanbieden van rustige omgeving, eten, drinken, contact met buitenwereld, praktische zorg voor bv dieren, uitleg over afdeling en uitleg over situatie. 3 Dat er aandacht is voor het opbouwen van vertrouwensrelatie. Pagina 7 van 7