ijkwijzer voor leermaterialen: leer-, werkboeken en bordboeken eigen ontwikkeld materiaal

Transcriptie

1 K ijkwijzer voor leermaterialen: leer-, werkboeken en bordboeken eigen ontwikkeld materiaal De keuze van leer- en handboeken of ander ondersteunend materiaal, belichten we in deze kijkwijzer vanuit het verhogen van de betrokkenheid en het welbevinden van jongeren. Betrokkenheid en welbevinden zijn immers belangrijke factoren om jongeren te motiveren tot diepgaand leren. We vertrekken echter van de belangrijkste factor: de link met de leerplanrealisatie bij de keuze van het leermateriaal. Daarna komt de betrokkenheid van de leerling aan bod om vervolgens aandacht te schenken aan het belang van overleg met collega s en de kostprijs voor de ouders. Dit instrument wil dus vanuit de vier aandachtsgebieden leerplanrealisatie, betrokkenheid/welbevinden jongeren, open overleg en aandacht voor de kostprijs een ondersteuning zijn bij de keuze van geschikte leermaterialen. Binnen elke van de vier aandachtsgebieden vind je een aantal stellingen voor reflectie. Je kan telkens kiezen uit volgende opties: 1 niet akkoord 2 in mindere mate akkoord 3 in meerdere mate akkoord 4 helemaal akkoord

2 KORTE DUIDING LEERPLANREALISATIE Leermiddelen, i.e. alle materiaal dat aangewend wordt om de leerplandoelen te realiseren (leerboeken, cursuspaketten, dvd s, softwarepaketten,...) zijn slechts hulpmiddelen en kunnen het leerplan niet vervangen. M.n. bij de keuze van leerboeken en het aanmaken van cursusmateriaal is het belangrijk na te gaan of alle leerplandoelstellingen effectief gerealiseerd worden.* Dit geldt ook voor zelfontwikkeld materiaal. AANDACHTSPUNTEN VOOR REFLECTIE EN OVERLEG We vinden het leermateriaal een goed middel om het leerplan, de leerplandoelstellingen te realiseren. We vinden dat het leermateriaal spoort met de visie op ons vak en met het pedagogisch project van de school. Het leermateriaal laat toe om de didactisch-pedagogische wenken die kunnen helpen bij de verwerking van de leerplandoelstellingen, in de lessen te integreren. Het leermateriaal laat toe een duidelijk onderscheid te maken tussen de leerplandoelen en de extra s. Het leermateriaal biedt mogelijkheden om tot duidelijke leerlijnen te komen. Het leermateriaal gaat uit van de minimale materiële vereisten geformuleerd in het leerplan Er is een handleiding voor de leerkracht beschikbaar met didactische wenken Het leermateriaal biedt de leerkracht ondersteuning bij het evalueren van de leerstof. Er is bijkomend een ondersteunende website voor het up to date houden van het leermateriaal (artikels, filmpjes, ) *APR 5, documenten bij de lesvoorbereiding (M-VVKSO ), pag. 3

3 BETROKKENHEID & WELBEVINDEN KORTE DUIDING Wanneer we focussen op indicatoren voor de kwaliteit van leeromgevingen en onderwijs, kijken we in de eerste plaats naar de kwaliteit van het proces: - Hoe zijn lerenden aan de slag? - Zie je dat lerenden zich oké voelen, dat ze er zin in hebben en dat ze er stralend bijlopen? (welbevinden) - Zie je dat ze intens bezig zijn, dat ze meedenken en dat ze zelf stappen zetten om tot oplossingen te komen? (betrokkenheid) Welbevinden Ze beleven plezier, hebben deugd aan elkaar en aan de dingen. Ze stralen vitaliteit uit en tegelijk ontspanning en innerlijke rust. Ze stellen zich open en ontvankelijk op voor wat op hen afkomt. Ze zijn spontaan en durven zichzelf te zijn. Welbevinden is verbonden met zelfvertrouwen, een goed zelfwaardegevoel, weerbaarheid. Het fundament evenwel is het in voeling zijn met zichzelf, het contact hebben met de eigen ervaringsstroom, volfunctioneren. Welbevinden is daarmee de aanwijzing bij uitstek van een gezonde emotionele ontwikkeling. Betrokkenheid Betrokkenheid is een toestand waarin lerenden zich bevinden wanneer ze op een intense manier met iets bezig zijn. We merken het aan hun hoge concentratie, een opgeslorpt, tijdvergeten bezig zijn. Hun handelingen en houding verraden een intense mentale activiteit. Ze zijn heel aanspreekbaar voor wat de omgeving te bieden heeft en stellen zich open op. Ze voelen zich van binnenuit gemotiveerd om met de activiteit aan de slag te blijven. De enorme voldoening die ze daarbij ervaren vloeit voort uit de bevrediging van hun exploratiedrang: het genieten van greep krijgen op de werkelijkheid. Betrokkenheid komt alleen voor in het smalle gebied tussen 'al kunnen' en 'nog niet kunnen'. Betrokkenheid is met al die kenmerken samen dé conditie bij uitstek voor het realiseren van ontwikkeling in de diepte of fundamenteel leren. Het is ook een voorwaarde voor creativiteit.

4 AANDACHTSPUNTEN VOOR REFLECTIE EN OVERLEG Het leermateriaal maakt fundamenteel leren (deep-level-learning) mogelijk (open, complexe opdrachten en situaties, opdrachten die de jongeren uitdagen om mentaal actief te zijn aan de grens van hun mogelijkheden). Het leermateriaal maakt competentieontwikkelend leren mogelijk, ook de ontwikkeling van de onderzoekscompetentie. De voorbeelden uit het leermateriaal hebben voldoende linken met de leefwereld van de leerlingen. Het leermateriaal laat participatie van de jongeren en keuzemogelijkheden toe. Het leermateriaal bevordert het gebruik van actieve werkvormen. Het leermateriaal biedt gevarieerde werkvormen aan. Het leermateriaal biedt de leerkracht ondersteuning bij het gedifferentieerd aanbieden van de leerstof. Met het leermateriaal kan je inspelen op de verschillende leerstijlen van de leerlingen. Met het leermateriaal kan je inspelen op verschillende beheersingsniveaus. Het leermateriaal biedt verschillende ondersteuningsniveaus aan. Het leermateriaal biedt kansen tot zelfreflectie en evaluatie. Het leermateriaal biedt kansen tot begeleid zelfstandig leren.

5 KORTE DUIDING OVERLEG De keuze van het leermateriaal is een keuze van de vakgroep en niet van een individuele leraar. Bij de keuze van geschikt leermateriaal is constructief overleg met collega s dan ook onmisbaar. Dit vraagt de nodige tijd om mogelijkheden te exploreren en knopen door te hakken. Onderstaande aandachtspunten zijn richtinggevend voor effectief en efficiënt overleg. AANDACHTSPUNTEN BIJ HET OVERLEG Er is horizontaal overleg geweest: alle betrokken leerkrachten zijn in gesprek gegaan over de mogelijkheden, voor- en nadelen van het materiaal. Er is verticaal overleg geweest: onze collega s van de voorgaande en volgende jaren zijn geïnformeerd en geraadpleegd over ons overleg en de uiteindelijke beslissing. Er was open communicatie: ieder lid van de vakgroep heeft op een constructieve manier zijn/haar mening gegeven en er was luisterbereidheid Er is voldoende aandacht voor de verschillende fasen in besluitvorming: o een eerste fase van informeren: exploreren van mogelijkheden en materialen (leerboeken, werkboeken, eigen materialen, ICT-materialen,...) o een tweede fase van discussie: afwegen van voor- en nadelen o een derde fase van beslissing: knopen doorhakken en collegiaal aansluiten bij de beslissing/afspraken. De afspraken worden genoteerd in het vakverslag.

6 KORTE DUIDING BUDGET Voor de meeste vakken dienen leerlingen materiaal aan te kopen (leerboeken, persoonlijk materiaal,...) of worden er kosten gemaakt die aan de leerlingen worden doorgerekend (bijv. kopijen). Alles samengenomen kunnen die kosten zowel voor de ouders als voor de school hoog oplopen. Het is dan ook belangrijk dat vakgroepen, bij het maken van dergelijke keuzes, zich bewust zijn van de financiële gevolgen ervan en de parameter kostenbeheersing systematisch hanteren bij de afwegingen. Onderstaande aandachtspunten kunnen de vak- of werkgroep helpen om hierover na te denken of in overleg te gaan. AANDACHTSPUNTEN VOOR REFLECTIE EN OVERLEG De kostprijs van het leermateriaal is bewust mee opgenomen in de bespreking en in relatie met de andere af te wegen factoren zoals opgenomen inhouden, variatie in lesaanpak en ondersteuning in het leren verantwoord te noemen. We kunnen het leermateriaal optimaal gebruiken in onze lessen. Weinig tot geen hoofdstukken zijn niet bruikbaar. Het leermateriaal (bijv. handboek) heeft een houdsbaarheidsdatum van minimum 4 à 5 jaar. Het leermateriaal (combinatie leerboek, werkboek, bordboek, ) wordt intensief gebruikt. De investering is bijgevolg verantwoord te noemen.