Kinesiofobie bij astmapatiënten van 4 16 jaar

Transcriptie

1 Kinesiofobie bij astmapatiënten van 4 16 jaar In opdracht van Hogeschool van Amsterdam, ASHP, opleiding Fysiotherapie 04-februari-2009 Beroepsopdracht van: Jarno van Miltenburg Jinke Scheeringa

2 Inhoudsopgave Inleiding...3 Algemene informatie Astma en Kinesiofobie...4 Ontwikkeling in de tijd...5 Resultaten...6 Resultaten vanuit het literatuuronderzoek...6 Resultaten van gesprekken met experts....6 Advies...7 Slot...8 Bronnen...9 Bijlage Bijlage

3 Inleiding Astma is een recidiverende, aanvalsgewijs optredende bronchusobstructie met als symptomen kortademigheid, hoesten, en/of piepen op basis van verhoogde gevoeligheid van de luchtwegen voor specifieke (allergene) en niet-specifieke prikkels (o.a. virale luchtweginfecties, inspanning, rook, stof, mist of kou), met als pathologisch substraat een chronische ontstekingsreactie. 1 In Nederland lijdt ongeveer 10% van de kinderen aan een vorm van astma. 2 In veel gevallen wordt de vernauwing van de luchtwegen bestreden met medicatie, maar natuurlijk speelt de fysiotherapeut een grote rol in het ondersteunen van de medicinale effecten en in de coping van de patiënt. Bijna iedereen is wel ergens bang voor, maar in de meeste gevallen lijden deze angsten niet tot belemmering in het dagelijks leven.. Bij kinderen en jongvolwassenen komen dit soort angsten vaak voor, maar dan in een milde of matige vorm. Deze angsten gaan vanzelf weer weg en horen bij een normale ontwikkeling van kinderen. 3 In sommige gevallen zijn deze angsten echter extreem aanwezig, in dit geval spreekt men van een fobie. Deze fobieën lijden dus wel tot problemen. Fobieën zijn er in veel verschillende vormen. Van het simpelweg niet durven buitenzetten van een spin tot het krijgen van een paniekaanval bij hoogtevrees In deze beroepsopdracht hebben wij een literatuuronderzoek gedaan of kinderen met astma ook enig vorm van kinesiofobie kunnen hebben. Wij zijn begonnen met het zoeken naar wetenschappelijke artikelen in verschillende databases, waaronder Pubmed. Ook hebben wij diverse specialisten geraadpleegd. Uiteindelijk is er in plaats van een literatuurstudie, een advies geschreven. Deze verandering en de ontwikkeling ervan is verantwoord onder het kopje Ontwikkeling in de tijd. 1: KNGF Richtlijn Astma bij kinderen : Nationaal Kompas: RIVM 3: 3

4 Algemene informatie Astma en Kinesiofobie Astma Astma is een ziekte die over hele wereld en bij mensen van jong tot oud voorkomt. Het is een van de meest voorkomende chronische aandoeningen. In West-Europa komt astma bij ongeveer 10% van de bevolking voor. De klachten ontstaan meestal op kinderleeftijd, maar kunnen in principe op elke leeftijd optreden. Een voorbeeld van de klachten: kortademigheid, piepende ademhaling en hoesten. Vaak is er sprake van aspecifieke overgevoeligheid van de luchtwegen. Dat zijn klachten van benauwdheid en hoesten bij prikkeling van de luchtwegen, zoals bij inhalatie van rook, mist of parfum. 4 Kinesiofobie Vaak zijn mensen met bewegingsangst bang voor pijn, dat ze hun klachten verergeren of dat er iets kapot zal gaan wanneer ze bewegen. Er kunnen echter ook andere (psychologische) oorzaken aan ten grondslag liggen. Mensen met een angst voor bewegen zullen geneigd zijn lichamelijke activiteit te vermijden. De lichamelijke activiteit is juist bij (herstellende) patiënten van groot belang om zo goed mogelijk te herstellen. Natuurlijk is het ook voor patiënten met een chronische (progressieve) aandoening in veel gevallen van belang om een zo hoog mogelijk niveau van lichamelijke activiteit te hebben. Een fysiotherapeut kan patiënten met bewegingsangst helpen, maar vaak is psychologische begeleiding ook van belang. Een fysiotherapeut kan helpen door het geven van een goede toelichting op het belang van bewegen voor de patiënt, bij het leren bewegen en het creëren van een veilig gevoel bij de patiënt. 5 4: COPD en astma; Drs. Toben F.M.J., Dr. Krouwels F.H., april pag. 51, 53, 56. 5: Kenniscentrum Arbeid en Klachten Bewegingsapparaat 4

5 Ontwikkeling in de tijd Toen wij in september 2008 begonnen met deze beroepsopdracht waren we van plan om een literatuurstudie te gaan doen naar kinesiofobie bij kinderen met astma. Wij wilden weten of bij kinderen met astma een vorm van kinesiofobie (veel) voorkomend is. Wanneer dit het geval zou zijn, wilden wij weten hoe dit dan vastgesteld wordt en wat voor behandeling deze kinderen daar dan voor krijgen. Wij zijn begonnen met deze literatuurstudie door ons te richten op wetenschappelijke artikelen uit diverse databases. Na intensief zoeken konden wij nagenoeg geen artikelen kunnen vinden. Hierdoor hebben we toen besloten om een aantal experts op het gebied van kinderfysiotherapie en astma te gaan raadplegen. Na gesprekken met deze experts kwamen wij er achter, dat kinesiofobie bij kinderen in vele verschillende soorten voor kan komen, maar dat er bij astma zeer weinig gevallen van bekend zijn. Dit zou een verklaring kunnen zijn voor het feit dat er nauwelijks wetenschappelijk onderzoek naar is gedaan. Na een gesprek met Irene Hulst hebben wij ons meer gericht op een aarzeling tot bewegen. Zij is van mening dat een groot gedeelte van de angst, door de directe omgeving van het kind, aangeleerd wordt. Hierbij valt te denken aan overbezorgde ouders of een gymleraar die niet goed op de hoogte is van de somatische grenzen van kinderen met astma en dergelijke. Wij wilden ons ook beter oriënteren op het vlak van bewegingsangst en hebben daarom een afspraak gemaakt met kinderfysiotherapeut Mariëlle de Ridder in het AMC. Zij maakte ons duidelijk dat er zeer veel verschillende bewegingsangsten zijn. Zij heeft in haar beroepsveld meer te maken met de angst voor bewegingen in de ruimte en bepaalde houdingen. Na dit gesprek besloten we dat we ons meer wilden richten op inspanningsangst. Omdat we nagenoeg geen artikelen vonden maar zeer geïnteresseerd bleven in dit onderwerp, hadden we met onze coach Joost Zalm besloten dat we zelf een onderzoek op wilden zetten. Wij wilden met name of er tijdens de screening / intake (genoeg) rekening word gehouden met een eventuele angst. Zo wilden we bijvoorbeeld aantonen er gebruik werd gemaakt van specifieke vragen en /of vragenlijsten. Om dit te onderzoeken hebben we een afspraak gemaakt met Irene Hulst van het astmacentrum Heideheuvel in Hilversum. Voor de uitkomst van dit gesprek zie onder het kopje Resultaten. 5

6 Resultaten Resultaten vanuit het literatuuronderzoek. Na verschillende weken gezocht te hebben in de databases van school en van de andere HvA instituten konden wij concluderen dat er niet of nauwelijks onderzoek is gedaan naar kinderen met kinesiofobie. Wij zijn ons daarna gaan richten op de bibliotheken van het AMC en het VU maar ook hier hebben we geen artikelen gevonden over kinderen met kinesiofobie. Vervolgens hebben wij ons gericht op de verschillende aspecten van onze beroepsopdracht; kinderen met algemene angst, astma en bewegingsangst / aarzeling. In tegenstelling tot de angst van bewegen was er over astma en kinderen met verschillende angsten zeer veel te vinden. De angsten waar wel onderzoek naar is gedaan zijn erg interessant maar staan niet in relatie tot de angst voor beweging. Resultaten van gesprekken met experts. Na het gesprek met Mariëlle de Ridder (Kinderfysiotherapie AMC), hebben wij besloten om ons op het aspect van de inspanningsangst voor bewegen te richten. Wij hebben hierna nog specifieker gezocht in de literatuurdatabases maar met hetzelfde resultaat als het vorige literatuuronderzoek. Na een gesprek met Joost Zalm, over onze bevindingen, hebben wij contact opgenomen met het astmacentrum Heideheuvel in Hilversum. Hier hebben wij verschillende gesprekken gehad met Irene Hulst, die daar werkzaam is als fysiotherapeute. In het eerste gesprek kwam naar voren dat astmatische kinderen maar zeer zelden last hebben van kinesiofobie. Er wordt in het geval van deze astmatische kinderen liever gesproken over een aarzeling tot bewegen. Tevens wees zij ons erop dat de relatieve angst vaak een direct gevolg is van de houding van de directe omgeving van het kind. Eerder al hebben wij het voorbeeld van overbezorgde ouders genoemd. Omdat wij onderzoek wilden doen naar de vragenlijsten die er gebruikt worden om kinderen te screenen op de aarzeling tot bewegen zijn wij naar de Heideheuvel toe gegaan. Uit dit gesprek kwam naar voren dat er geen specifieke vragenlijsten zijn om kinderen te screenen op de aarzeling tot bewegen. We hebben wel gezien dat er wel gebruik wordt gemaakt van verschillende vragenlijsten zoals; een kinder kinder VAS, een kinder Borgschaal en diverse vragenlijsten naar de activiteiten in de ADL (voorbeeld: Bijlage 2). Voor de aarzeling tot bewegen is geen speciale vragenlijst aanwezig. Het centrum gaf aan geen behoefte te hebben aan een speciale vragenlijst. Dit komt voornamelijk kinderen niet denken in termen van schade aan hun lichaam dus is een schaal zoals de Tampa schaal niet geschikt voor kinderen. Bij kinderen is de onderliggende reden voor het niet bewegen veel meer van belang. Een goede lijst die activiteiten in de ADL en het wel / niet uitvoeren van deze activiteiten goed in kaart brengt zou veel meer waarde hebben. De vas en de borschaal zijn wel enigszins aangepast voor gebruik bij kinderen. Hierdoor is een onderzoek naar het aanpassen en toespitsen van de TAMPA schaal op kinderen en een aarzeling tot bewegen wellicht aan te bevelen. 6

7 Advies Wij zijn er in deze beroepsopdracht niet aan toe gekomen om verder onderzoek te verrichten naar de verschillende vragenlijsten die er in de toekomst misschien kunnen komen. Hierom willen wij het advies geven om hier in de komende jaren mee aan de slag te gaan. Er valt nog erg veel te onderzoeken aan kinesiofobie. Er zijn op dit moment alleen onderzoeken gedaan naar de Tampa-schaal. We zouden een onderzoek naar de wellicht negatieve invloed van bewegingsangst op een chronische aandoening daarom sterk aanbevelen. Tevens zijn wij er van overtuigd dat het mogelijk moet zijn een goede schaal voor aarzeling tot bewegen voor kinderen te ontwikkelen. Met een dergelijke schaal kan dan in kaart worden gebracht in hoeverre deze aarzeling naarmate de behandeling vordert afneemt. Deze schaal zal natuurlijk wel uitgebreid getest moeten worden voor kinderen met verschillende aandoeningen. Zo zou er naast de schaal om de aarzeling tot bewegen in kaart te brengen, ook nog een schaal om de angst voor verschillende houdingen in de ruimte aan te nemen ontwikkeld kunnen worden. Bij bovengenoemde schalen valt natuurlijk te denken aan een kleine aanpassing van de Tampa schaal, maar zoals eerder beschreven schiet deze ernstig te kort op het gebied van kinderen. Bij de ontwikkeling van de nieuwe schaal is het belangrijk om rekening te houden met de gedachtegang van het kind. Een kind kan bijvoorbeeld niets met de (Tampa schaal-) stelling: Mijn lichaam zegt me dat er iets gevaarlijk mis mee is. omdat een kind niet op deze manier over zijn lichaam denkt. Omdat er bij kinderen met astma vaker sprake is van een aarzeling tot bewegen, zouden wij er dan ook voor pleiten om hiervoor een schaal te ontwikkelen. Het zou ter ontwikkeling van deze schaal zeer bevorderlijk zijn om een samenwerkingsverband tussen de opleiding fysiotherapie en een gespecialiseerd astmacentrum aan te gaan. 7

8 Slot Wij hopen dat er in de nabije toekomst meer onderzoek wordt gedaan naar kinesiofobie, maar ook naar de ontwikkeling van een schaal voor kinderen met astma en een aarzeling tot bewegen. Graag zouden wij dit slotwoord ook gebruiken om onze speciale dank te uiten aan de volgende mensen: Irene Hulst (Astmacentrum Heideheuvel, Hilversum) Mariëlle de Ridder (Revalidatie afdeling AMC) Joost Zalm (Docent HvA) 8

9 Bronnen 1: KNGF Richtlijn Astma bij kinderen : Nationaal Kompas: RIVM 3: 4: COPD en astma; Drs. Toben F.M.J., Dr. Krouwels F.H., april pag. 51, 53, 56. 5: Kenniscentrum Arbeid en Klachten Bewegingsapparaat 6: Tampa schaal voor Kinesiofobie; Miller, R.P., Kori, S.H. & Todd, D.D. (1991) 7: Astmacentrum Heideheuvel 9

10 Bijlage 1. Geef van onderstaande beweringen door middel van een cijfer 1 en 4 aan in welke mate u het eens of oneens bent met deze bewering. De betekenis van de cijfers is als volgt; 1 = in hoge mate mee oneens 2 = enigszins mee oneens 3 = enigszins mee eens 4 = in hoge mate mee eens 1. Ik ben bang om bij het doen van lichaamsoefeningen letsel op te lopen Als ik me over de pijn heen zou zetten, dan zou hij erger worden Mijn lichaam zegt me dat er iets gevaarlijk mis mee is Mijn pijn zou waarschijnlijk minder worden als ik lichaamsoefeningen zou doen Mijn gezondheidstoestand wordt door anderen niet serieus genoeg genomen Door mijn pijnprobleem loopt mijn lichaam de rest van mijn leven gevaar Mijn pijn betekent dat er sprake is van letsel Als mijn pijn erger wordt door iets, betekent dat nog niet dat dat gevaarlijk is Ik ben bang om per ongeluk letsel op te lopen De veiligste manier om te voorkomen dat mijn pijn erger wordt, is gewoon oppassen dat ik geen onnodige bewegingen maak Ik had wellicht minder pijn als er niet iets gevaarlijks aan de hand zou zijn Hoewel ik pijn heb, zou ik er beter aan toe zijn als ik lichamelijk actief zou zijn Mijn pijn zegt me wanneer ik moet stoppen met lichaamsoefeningen om geen letsel op te lopen Voor iemand in mijn toestand is het echt af te raden om lichamelijk actief te zijn Ik kan niet alles doen wat gewone mensen doen, omdat ik te gemakkelijk letsel oploop Zelfs als ik ergens veel pijn door krijg, geloof ik niet dat dat gevaarlijk is Ik zou geen lichaamsoefeningen hoeven te doen wanneer ik pijn heb De totaalscore geeft een indicatie voor irrationele vrees voor bewegen (vermijdingsgedrag). Is de totaalscore meer dan 37, dan is er sprake van een irrationele vrees voor bewegen. Naast de totaalscore wordt ook gebruik gemaakt van deelscores. Deze zijn een maat voor de onderzoeksvariabelen "angst voor schade", "angst voor opnieuw schade", "angst voor bewegen/belasten", en "vermijding van activiteiten". angst voor schade (TSK-Harm): vragen 3,6,11 (max score 12). angst voor opnieuw schade (herletsel, beschadiging, TSK-Fear of reinjury): vragen 1 en 9 (max.score 8). angst voor bewegen/belasten (TSK-Exersice): vragen 4,12,14 (max score 12). vermijding van activiteiten (TSK-Avoidance of activity): vragen 2,10,13,15 (max score 16). 10

11 De rest van de vragen, te weten 5,7,8,16 en 17, zijn neutrale vragen en doen niet mee in deze score. Zij meten geen aspect van angst maar de eigen beleving van de cliënt. De scores op deze vragen worden wel gebruikt bij de totaalscore. 6 6: Tampa schaal voor Kinesiofobie; Miller, R.P., Kori, S.H. & Todd, D.D. (1991) 11

12 Bijlage 2 Licht aangepaste schaal voor kinderen. 7 7: Astmacentrum Heideheuvel 12