Gezonde, veilige en inclusieve leefomgeving

Transcriptie

1 Gezonde, veilige en inclusieve leefomgeving Kansen voor implementatie onder de Omgevingswet! Dr. Leendert van Bree

2 Een gezonde, veilige en sociaalinclusieve leefomgeving als nieuw duurzaamheidsperspectief. De Omgevingswet biedt (meer) mogelijkheden een dergelijke kwaliteit van de leefomgeving actief te borgen in Omgevingsvisies, Omgevingsplannen, Programma s en Projecten, in een integrale afweging en samenwerking met alle actoren die hecht aan deze hoogwaardige kwaliteit van de leefomgeving. Met ruimtelijke (en technologische) (her)inrichting en sociale innovaties. 2

3 Platform 31 (S&RO, 2016) Omgevingswet geeft gezondheid en welzijn de plek (terug) in het ruimtelijk-economische domein en biedt kansen voor verbinding met de domeinen volksgezondheid en sociale zaken. Het gaat verder dan alleen maar het voldoen aan de milieunormen! Welke kennis- en beleidsagenda kan hierbij helpen? Transities ontwikkelen en faciliteren! 3

4 Gezondheid en veiligheid in de Omgevingswet: Doelen, normen en afwegingen bij de kwaliteit van de leefomgeving (RIVM, 2014) Normen zijn van belang voor de kwaliteit van de leefomgeving als middel tot sanering van bestaande risico s en preventie van nieuwe risico s (basisniveau). Meer samenhang aanbrengen tussen de wetgeving in sectoren ruimte, water, milieu en natuur. Gezondheidskundige betekenis van onder- of overschrijding van een norm moet duidelijker worden, en gebruik daarbij óók instrumenten als feitelijke blootstelling, risicoschatting en stapeling van risico s voor een betere sturing op gezondheids- en veiligheidswaarden. Houd rekening met morele dimensies bij afwegingen over onzekere, complexe of omstreden risicoproblemen waarbij schadelijke effecten worden vermoed. Tijdige dialoog met en inzicht voor bewoners, bedrijven en overheden, met ook aandacht voor gunstige omgevingsfactoren en eventuele voorzorgsmaatregelen. 4

5 Dynamiek in denken over gezonde leefomgeving 1. Gezondheid als milieuhygiëne - beschermende omgeving 2a. Gezondheid als leefbaarheid, sociale inclusiviteit, gezondheidsbevordering, gezonde leefstijl en gezond gedrag - faciliterende omgeving 2b. Gezondheid als het vermogen om je aan te passen en je eigen regie te voeren, in het licht van de sociale, fysieke en emotionele uitdagingen - adaptieve en zorgzame omgeving 3. Gezondheid en kwaliteit van leven als intrinsiek duurzaamheidskapitaal - duurzame omgeving 5

6 Health for All (1986) Health in All Policies (2013) Omgevingsbeleid dat óver de sectoren rekening houdt met: gezondheid, welzijn en kwaliteit van leven bij beslissingen over stedelijke en landelijke ontwikkeling, en synergie en samenwerking zoekt. 6

7 Perspectieven op een gezonde leefomgeving Gezondheidsbescherming Gezondheidsbevordering Duurzaam welzijn 7

8 Gezondheidsbescherming ( heden) Reductie van negatieve effecten van externe milieufactoren - vooral via sectoraal beleid en het principe van milieuhygiëne: luchtverontreiniging geluid straling stoffen binnenmilieu externe veiligheid kwantitatieve risicoschatting, uniform risicobeleid emissiebeperkingen / milieunormen (EU, NL, WHO) sanering van slechte milieucondities 8

9 9

10 Gezondheidsbevordering Is ~50% van de ziektelast omgeving gerelateerd? En zou dan een gezond ingerichte leefomgeving een positieve bijdrage kunnen leveren aan de volksgezondheid? 10

11 UN 2030 Agenda Gezonde, sociale, zorgzame, innovatieve en ecologisch verantwoorde stedelijke vitaliteit 11

12 Opgaven voor een gezonde, veilige en inclusieve leefomgeving 1. Gezondheids- en welzijnsagenda koppeling aan groei en innovatie. 2. Gezond, leefbaar en aantrekkelijk Infrastructuur, actieve mobiliteit, (groene en blauwe) openbare ruimte, consumptie, voorzieningen, cultuur en identiteit. 3. Zorgzaam, participatie en zelfredzaam Passende zorginfrastructuur (ziekenhuis, zorglijn) mantelzorg sociaal kapitaal participatie opvang decentralisaties innovatie in woon-zorg arrangementen (huis)technologie en bereikbare (e-)zorg maatwerk. 4. Gezonde verstedelijking als positieve factor bij (regionale) economische ontwikkeling en aantrekkelijk woon-, werk- en vestigingsklimaat. 5. Gebiedsontwikkeling nieuwe stijl, RO, uitnodigingsplanologie en co-creatie Moderne waardenperspectieven, serious gaming, financieringsmodellen, investeringsagenda s en implementatie in (nieuwe) Omgevingswet. 6. Transformatie via een Health Deal en Omgevingsbeleid

13 Gezondheid, Omgeving en de Wet (oud) Grondwet Volgens de Grondwet moet de overheid zorgen voor bescherming en verbetering van het leefmilieu. Het Rijk vervult deze zorgplicht door een minimum milieukwaliteit te garanderen milieunormen in het omgevingsrecht. Dat blijft ook zo onder de Omgevingswet (Ow). In de Ow het bereiken en in stand houden van een gezonde fysieke leefomgeving als maatschappelijk doel gesteld. Maar gezondheid is geen norm of toets. Blijft een gezonde(re) leefomgeving gewaarborgd onder de Ow? Wordt Eenvoudiger ook Beter in die zin? Wet publieke gezondheid (Wpg) Zorgplicht voor hoogwaardige(r) leefomgevingskwaliteit neergelegd bij gemeenten. Zorg voor bevordering algemeen gezondheid en van risicogroepen in het bijzonder. College B&W moet op grond van artikel 2, 2 e lid, onder c, bij bestuurlijke beslissingen de gezondheidsaspecten op het terrein van de fysieke leefomgeving bewaken (gezondheidsbescherming, gezondheidsbevordering, en maatregelen voor het voorkómen en het vroegtijdig opsporen van ziekten). Voor een goede afweging kan het College B&W, op grond van artikel 16, advies vragen aan de GGD. Jurisprudentie laat zien dat als gemeenten aan milieunormen voldoen, ze gezondheid in ruimtelijke plannen voldoende hebben geborgd. Zie ook 13

14 Gezondheid, Omgeving en de Wet (nieuw) Neem gezondheid, welzijn en kwaliteit van leven mee bij het vaststellen van een gewenste omgevingswaarden en omgevingskwaliteit! De Omgevingswet biedt daarvoor mogelijkheden via instrumenten als Omgevingsvisie, Omgevingswaarde, Omgevingsplan, Programma en Projecten. Maak gezondheid, welzijn en kwaliteit van leven een duurzaam kwaliteitsdoel Neem dit doel (vroeg) mee bij RO en gebiedsontwikkeling Gebruik de co-creatieve, energieke samenleving als dialoog en productiemechanisme Want Gezondheid is een duurzaam belang van ons allemaal

15 Naast een Green deal nu ook een Health deal Gezondheid, leefbaarheid, welzijn en sociaal kapitaal als nieuwe, duurzame principes gebruiken in gebiedsontwikkeling en omgevingsbeleid, als (integrerend) verbindingskader nemen voor ruimtelijke inrichting, energie, mobiliteit, bereikbaarheid, stedelijke infra, wonen, gebouwen, werken, verplaatsen, ontmoeten, participeren en zorgen, als (her)inrichtingsvraagstuk beschouwen waarvoor burgers, bedrijven, (rijks)overheid en kennisinstellingen gelijkwaardig en in co-creatie oplossingen zoeken en valoriseren via een quadruple helix model, en met óók de overheid als deelnemer, voor regie op het algemeen belang en facilitator van omgevingsambities. 15

16 MACHTELD HUBER 16

17 Brabantse Health Deal is op 22 juli jl. getekend! Uitwerking met (positieve) gezondheid als duurzaam belang 1. Roadmap gezonde verstedelijking 2. Verbinden van beleidsdomeinen 3. Uitvoeren van effectieve interventies en transities 4. Lerend netwerk 5. Monitoring en evaluatie 6. Met (icoon)projecten op het gebied van: Infrastructuur, (actieve) mobiliteit, en landschappelijke ontwikkeling Openbare ruimte ( groen en blauw ), leefbaarheid, en gezonde leefstijl Transformatie van (leegstaande) gebouwde omgeving naar gezond wonen Sociale programma s voor vermindering ongelijkheidsverschillen Zelfredzaamheid, (e-)(zelf)zorg en wijkontwikkeling Gezonde verstedelijking als economische factor Nieuwe waardencreatie en (meekoppelende) business modellen Co-creatie serious gaming governance living lab experimenten Implementatie in (nieuwe) Omgevingswet 17

18 Dank u voor uw aandacht! Dr. Leendert van Bree LvB Business Development Urban Futures and Health T E 18