Verder in dit nummer:

Transcriptie

1 Economie Monitor Brabant Derde kwartaal Bedrijfsleven onder druk, toch positieve ontwikkelingen arbeidsmarkt De Brabantse economie vertoont over het derde kwartaal van 2010 een wisselend beeld. Dit blijkt onder meer uit de arbeidsmarkt, die een positief beeld laat zien met een daling van het aantal NWW-ers en een stijging van het aantal vacatures. Het bedrijfsleven vertoont een negatief beeld, met een daling van het aantal startende bedrijven en een stijging van het aantal faillissementen. Het consumentenvertrouwen neemt af, terwijl het producentenvertrouwen in augustus voor het eerst sinds mei weer toeneemt. Verder in dit nummer: Economische ontwikkeling: huidige stand van zaken Toekomstige economische ontwikkeling Bedrijfsleven Arbeidsmarkt Onrust bij enkele grote bedrijven in Brabant Vastgoedmarkt Economische ontwikkeling: indicatoren van de Conjunctuur Enquête Nederland (COEN) stijgen, overige indicatoren wisselend De ontwikkeling van de Brabantse economie laat een wisselend beeld zien. Uit de Conjunctuurenquête Nederland van de Kamer van Koophandel en het CBS blijkt dat de Brabantse economie op een aantal belangrijke aspecten het afgelopen kwartaal is verbeterd. Het betreft onder meer de concurrentiepositie en de orderpositie van het bedrijfsleven. Het producentenvertrouwen is na een eerste daling in het afgelopen kwartaal in augustus weer gestegen en is na twee maanden zelfs weer positief. Het consumentenvertrouwen daarentegen is onverminderd negatief en is in het tweede kwartaal van dit jaar zelfs gedaald. Bedrijfsleven: daling aantal starters, stijging faillissementen In het 3e kwartaal hebben zich minder startende ondernemingen in Brabant gevestigd dan in het tweede kwartaal. Ook het aantal faillissementen is verder toegenomen. In de maanden juli en augustus zijn ruim 70 faillissementen uitgesproken. Daarnaast is het onrustig bij verschillende grote bedrijven in Brabant. Onder andere Organon, Wärtsila en Unilever kondigden in 2010 aan hun activiteiten in Brabant te willen verminderen, wat zal (kunnen) leiden tot gedwongen ontslagen. Arbeidsmarkt: herstel zet door, arbeidsmarkt minder ruim De arbeidsmarkt in Brabant lijkt in het 3e kwartaal van 2010 krapper te worden; het aantal vacatures stijgt, terwijl het aantal NWWers daalt. Het herstel dat in het tweede kwartaal is ingezet, zet in het derde kwartaal door. Vastgoedmarkt: stijging verkopen, daling prijzen In de vastgoedmarkt zijn nog geen duidelijke tekenen van herstel zichtbaar. In het tweede kwartaal van 2010 zijn in Brabant meer woningen verkocht, maar zijn de huizenprijzen gedaald. Overzicht ontwikkeling belangrijkste indicatoren Economische ontwikkeling Consumentenvertrouwen Producentenvertrouwen Inkoopmanagersindex Bedrijfsleven Startende bedrijven Faillissementen Arbeidsmarkt Vacatures Werkloosheid: aantal nww ers Vastgoedmarkt Prijs koopwoningen Woningverkopen Totaal beeld

2 Economie monitor Brabant Economische ontwikkeling: huidige stand van zaken Conjunctuurenquête Nederland (COEN) derde kwartaal 2010 De COEN gaat in op economische prestaties, concurrentiepositie, orderpositie en productie en voorraad. Uit de COEN over het derde kwartaal 2010 blijkt dat de economie van Brabant op alle punten is verbeterd. Drie indicatoren blijven echter negatief. De indicator voor productie en voorraad (oordeel huidige productiecapaciteit) stijgt in het derde kwartaal van -0,5 naar -0,2. De score van Brabant op de orderpositie verbetert van -18,8 naar -17. De beoordeling van het economische klimaat is nog steeds negatief, maar is in vergelijking met het tweede kwartaal gestegen van -5,2 naar -1,1. De indicator voor de concurrentiepositie is verbeterd van 3,2 naar 4,9. COEN enquête Productie en Orderpositie Concurrentie- Economisch 3e kwartaal 2010 voorraad positie klimaat Brabant -0,2-17 4,9-1,1 Nederland ,8 1,7-2,6 Bron: COEN enquête (3e kwartaal 2010) Brabant scoort in COEN-enquête op drie indicatoren beter dan Nederland De uitkomsten van de COEN laten zien dat Brabant op drie punten beter scoort dan Nederland. Het economische klimaat, de concurrentiepositie en de orderpositie worden beter beoordeeld door het Brabantse bedrijfsleven dan gemiddeld door het bedrijfsleven in Nederland. Op het gebied van productie en voorraad scoort Brabant iets slechter dan Nederland als geheel. Conjunctuurbeeld Nederland aanzienlijk verbeterd Het conjunctuurbeeld is eind augustus aanzienlijk beter dan eind juli. Dit komt vooral door de groei van de economie en het voorzichtige herstel van de arbeidsmarkt. Het zwaartepunt van de indicatoren in de Conjunctuurklok is van de fase laagconjunctuur doorgeschoven naar de herstelfase. Het volume van het bruto binnenlands product was 2,1 procent groter dan in het tweede kwartaal van Ten opzichte van het voorafgaande kwartaal groeide de economie in het tweede kwartaal met 0,9 procent. Ook de uitvoer van goederen en diensten groeide stevig. Het uitvoervolume was in het tweede kwartaal 11,5 procent groter dan een jaar eerder, terwijl ook het invoervolume fors toe nam. Huishoudens besteedden 0,7 procent meer dan in het tweede kwartaal van De investeringen in vaste activa waren 4,8 procent lager. Daarmee was de afname veel kleiner dan in de voorgaande kwartalen. Bron: CBS Conjunctuurbericht, augustus 2010 Toekomstige economische ontwikkeling Meer orders door buitenlandse vraag, nog steeds weinig binnenlandse vraag De NEVI PMI Inkoopmanagersindex kwam in augustus uit op 54,3. Dit is een daling ten opzichte van voorgaande maanden. Het aantal nieuwe orders groeit nog wel, maar slechts in beperkte mate. Nieuwe orders zijn vooral afkomstig uit het Midden-Oosten, Duitsland en Groot-Brittannië. De binnenlandse vraag naar nieuwe orders blijft zwak. Evenals in het vorige kwartaal stijgen de inkoopprijzen in augustus echter aanzienlijk. Forse concurrentie op de markt heeft compensatie van deze hoge inkoopprijzen door middel van een verhoging van verkoopprijzen gehinderd. Langere levertijden zorgen in augustus voor vertraging van leveringen en een daling van de voorraad gereed product. De voorraad ingekochte materialen neemt licht toe. Consumentenvertrouwen daalt, maar boven Nederlands gemiddelde Het consumentenvertrouwen in Brabant daalde, na een lichte stijging in het eerste kwartaal, in het tweede kwartaal van 2010 naar -13. Het consumentenvertrouwen in Nederland is met een waarde van -16 nog negatiever dan het consumentenvertrouwen in Brabant. Ontwikkeling NEVI PMI Inkoopmanagersindex Nederland 57,0 56,5 56,0 55,5 55,0 54,5 54,0 53,5 53,0 Inkoopmanagersindex Mei 2010 Juni 2010 Juli 2010 Augustus 2010 Inkoopmanagersindex 56,5 55,9 55,7 54,3 Bron: NEVI PMI, bewerking ECORYS

3 Consumentenvertrouwen in Brabant en Nederland Consumentenvertrouwen Noord-Brabant Nederland Kwartaal Productenvertrouwen na daling weer positief Het producentenvertrouwen in Nederland is, na een daling in de maanden juni en juli, in augustus met een waarde van 0,4 weer positief. Dit is dezelfde waarde als in mei. Het producentenvertrouwen vertoont hiermee voor de tweede maal in 2010 een positieve ontwikkeling. Consumentenvertrouwen Productenvertrouwen Ontwikkeling producentenvertrouwen Nederland januari augustus 2010 Jan ,5 Feb Mrt ,1 Apr ,4 Mei ,4 Juni ,7 Juli ,4 Aug ,4 Macro Economische Verkenningen (MEV) Nederland De MEV van het Centraal Planbureau geven aan dat het overheidstekort in 2011 zal dalen naar 3,9%. Dit betekent dat 3,9% meer wordt uitgegeven dan binnenkomt. In juni van dit jaar werd nog verwacht dat dit percentage op 4,7 zou uitkomen. Dit houdt in dat er 5 miljard euro minder door de overheid hoeft te worden geleend. Het lagere verwachte overheidstekort is een gevolg van bezuinigingen en stijgende belastinginkomsten. De groei van de economie is lager ten opzichte van eerdere voorspellingen. Eerder ging het CPB nog uit van 1,75% groei in 2011, dat is in de Macro Economische Verkenningen bijgesteld naar 1,5%. Naar verwachting zijn in mensen werkloos, circa 5,5% van de beroepsbevolking. De inflatie zal volgend jaar dalen naar 1,5%, wat betekent dat prijzen minder hard zullen stijgen dan nu het geval is. Dit is gunstig voor de koopkracht van de Nederlandse consumenten. Bron: CPB / RTL nieuws Bedrijfsleven Het aantal startende ondernemers in Brabant is in de maanden juli en augustus ten opzichte van het tweede kwartaal afgenomen. In juli bedraagt de daling 10% ten opzichte van juni, in augustus daalt het aantal startende ondernemers verder met nog eens 7%. In heel Nederland is het aantal starters in deze periode juist toegenomen. Na een daling van 18% in juli is het aantal startende ondernemers in Nederland in augustus gestegen met 59%. Brabant blijft hierbij dus ver achter. Na een daling van het aantal faillissementen in juni komen in Brabant in de maanden juli en augustus weer meer faillissementen voor. In juli gaan in totaal 30 ondernemingen failliet, in augustus zijn dit er 41. De onderstaande grafiek toont het aantal starters en faillissementen als percentage van het totale aantal ondernemingen in Brabant en Nederland. Uit de grafiek blijkt dat het aantal starters als percentage van het aantal ondernemingen in de maand augustus in Nederland een stuk hoger is dan in Brabant, terwijl dit in voorgaande maanden nog meer op eenzelfde niveau lag. Het aantal faillissementen als percentage van het totale aantal ondernemingen ligt in Nederland enigszins hoger dan in Brabant. Aantal starters en faillissementen (% van totaal aantal ondernemingen) 0,90 0,80 0,70 0,60 0,50 0,40 0,30 0,20 0,10 0,00 sep 09 okt 09 nov 09 dec 09 jan 10 feb 10 mrt 10 apr 10 mei 10 juni 10 juli 10 aug 10 Startende ondernemingen in Noord-Brabant Faillissementen Noord-Brabant Startende ondernemingen in Nederland Faillissementen Nederland Bron: Kamer van Koophandel, bewerking ECORYS (2010) Cijfers betreffende starters en faillissementen zijn afgezet tegen het totale aantal bedrijven.

4 Economie monitor Brabant Eindhoven kent het hoogste aantal starters van BrabantStad Eindhoven kende met 103 starters in augustus 2010 het hoogste aantal starters van de vijf grote Brabantse steden. Breda en Tilburg volgden met respectievelijk 69 en 61 starters. s-hertogenbosch (37 starters) en Helmond (35 starters) kenden in augustus het laagste aantal starters van Brabant- Stad. Het aantal faillissementen was in augustus het hoogst in Breda (11), gevolgd door Eindhoven (3) en Helmond (1). In s-hertogenbosch en Tilburg werden in augustus geen faillissementen uitgesproken. Kwart meer starters in Uden en Veghel In vergelijking met het eerste half jaar van 2009 is er in de eerste helft van dit jaar een kwart meer mensen een bedrijf gestart in Uden en Veghel. Dit blijkt uit recente cijfers van de Kamer van Koophandel Brabant. In Uden gaat het om 156 starters en in Veghel betreft het 112 bedrijven. Bron: Brabants Dagblad, 20 september 2010 Starters en faillissementen in BrabantStad in augustus 2010 Breda Starters Faillissementen Tilburg s-hertogenbosch Eindhoven Helmond Breda Eindhoven Helmond s-hertogen- Tilburg bosch Starters Faillissementen Bron: Kamer van Koophandel Arbeidsmarkt Aantal NWW-ers neemt alleen in Noordoost-Brabant toe Het aantal NWW-ers is in juli 2010 in het grootste deel van Brabant afgenomen. Alleen in Noordoost-Brabant neemt het aantal NWW-ers in juli met 0,5% toe ten opzichte van juni. In april, mei en juni daalt het aantal NWW-ers hier nog wel. De daling van het aantal NWWers is het grootst in Midden-Brabant. Hier is in juli een daling zichtbaar van 1,5% ten opzichte van juni. In Zuidoost- en West-Brabant daalt het aantal NWW-ers met 0,5%. Zuidoost- Noordoost- Midden- West- Brabant Neder- Brabant Brabant Brabant Brabant als geheel land Instroom Uitstroom Totaal stand Verandering -0,5% +0,5% -1,5% -0,5% -0,4% -0,3% Bron: UWV (juli, 2010), bewerking ECORYS aantal NWW-ers Ontwikkeling aantal NWW-ers in de periode januari 2010 tot juli 2010 Jan 2010 Feb 2010 Mrt 2010 April 2010 Mei 2010 Juni 2010 Juli 2010 Zuidoost-Brabant Noordoost-Brabant Midden-Brabant West-Brabant Bron: UWV Werkbedrijf, bewerking ECORYS

5 Werkloosheid in Nederland loopt verder terug In juli 2010 waren er, gecorrigeerd voor seizoensinvloeden, werklozen in Nederland. Dit zijn er minder dan in juni. Er waren in juli minder mannen werkloos dan in juni. Het aantal werkloze vrouwen veranderde niet. Na een piek in februari is de werkloosheid geleidelijk afgenomen. In februari waren nog personen werkloos. Gemiddeld was 5,7 procent van de beroepsbevolking werkloos. Met 5,1 tegen 6,3 was het percentage werklozen onder de mannelijke beroepsbevolking lager dan onder de vrouwelijke beroepsbevolking. Bron: CBS Conjunctuurbericht, augustus 2010 Sterke groei aantal vacatures in West-Brabant In juli 2010 is het aantal vacatures in West-Brabant aanzienlijk gegroeid met 21,4%. Het absolute aantal vacatures ligt in juli op circa Ook in Zuidoost- en Noordoost-Brabant groeit het aantal vacatures. Midden- Brabant laat een daling van 5,3% zien. Gemiddeld genomen is de groei van het aantal vacatures hoger in Brabant (+12%) dan in Nederland (+3,3%). Zuidoost- Noordoost- Midden- West- Brabant Neder- Brabant Brabant Brabant Brabant als geheel land Instroom Uitstroom Totaal stand Verandering +16% +7,1% -5,3% +21,4% +12% +3,3% Bron: UWV Werkbedrijf, bewerking ECORYS aantal vacatures Ontwikkeling aantal vacatures per regio in Brabant (januari 2010 juli 2010) Jan 2010 Feb 2010 Mrt 2010 April 2010 Mei 2010 Juni 2010 Juli 2010 Zuidoost-Brabant Noordoost-Brabant Midden-Brabant West-Brabant Bron: UWV werkbedrijf, bewerking ECORYS Aantal NWW-ers en vacatures in Noordoost-Brabant groeit Noordoost-Brabant vertoont in het derde kwartaal van 2010 als enige regio in Brabant zowel een stijging van het aantal NWW-ers als van het aantal vacatures. Dit duidt op een ontbrekende aansluiting op de regionale arbeidsmarkt, waarbij de personen die hun baan kwijtraken blijkbaar niet direct goed inzetbaar zijn in functies waarvoor vacatures bestaan. Het aantal NWW-ers groeit met 0,5% naar een totaal van en het aantal vacatures groeit met 7,1% naar ruim Vacatures per sector West-Noord-Brabant Midden- Noord-Brabant Noordoost-Noord-Brabant Beeld vacatures per sector blijft constant De verdeling van het aantal vacatures over de verschillende bedrijfstakken vertoont, kijkend naar het tweede kwartaal, een constant beeld. Net als in het tweede kwartaal is de uitzendbranche de sector met het hoogste aantal vacatures. Dit duidt er op dat een deel van de bedrijven nog steeds voorzichtig is met het direct in dienst nemen van vast personeel en kiest voor de flexibele oplossing van uitzendkrachten. Ook de industrie, openbaar bestuur en gezond- en welzijnszorg zijn sectoren waar relatief gezien veel vacatures openstaan. Land- en bosbouw Industrie en Bouwnijverheid Handel en Horeca Vervoer en Communicatie Dienstverlening Uitzendbureau Regionaal zijn de nodige verschillen te zien. Hierbij valt vooral op dat in Noordoost-Brabant ruim de helft van de vacatures vanuit de uitzendbranche komt. Zuidoost-Noord-Brabant

6 Economie monitor Brabant Onrust bij enkele grote bedrijven in Brabant Bij verschillende grote Brabantse bedrijven is het in dit jaar erg onrustig. In januari 2010 is bekend geworden dat Wärtsila 570 banen in Nederland gaat schrappen. De vestiging van Wärtsila in Drunen zal het hardst worden getroffen door de reorganisatie, hier gaan naar verwachting ruim 400 banen verloren. Ook Oss wordt hard getroffen door gedwongen ontslagen. Begin juni is bekend geworden dat Unilever 95 banen schrapt bij de Unox fabriek in Oss en begin juli heeft MSD (voormalig Organon) bekend gemaakt meer dan banen in Oss te willen schrappen. Inmiddels is dit ontslagverzoek afgewezen door de Raad van Commissarissen van MSD/Organon en is de sluiting van de vestiging in Oss uitgesteld tot op zijn vroegst 31 december Uit alle actuele cijfers en prognoses blijkt dat het echte economisch herstel nog wel even op zich laat wachten. Met name het economisch herstel in de eurozone is nog zeer aarzelend. Vooral de bouwsector heeft het nog uitermate moeilijk. Recente prognoses van het Economisch Instituut voor de Bouwnijverheid en ING Economisch Bureau onderstrepen dit: de bouwproductie krimpt fors en zal dat zeker ook nog in 2011 doen (2010-7,8%, %). Voor 2010 en 2011 moet rekening worden gehouden met een forse doorwerking naar de regio. Volgens branches en bonden dreigt in Zuid- Nederland een uitstoot van ca werknemers in de bouw, infra en installatiebranche 2. 2 Bron: SER Brabant Vastgoedmarkt Aantal verkochte woningen stijgt verder Net als in het eerste kwartaal van 2010 is het aantal verkochte woningen in Brabant in het tweede kwartaal, gestegen: van ruim naar ruim Dit is een toename van 8,9%. Tussenwoningen vertegenwoordigen het grootste aandeel van de verkochte woningen (31%), terwijl appartementen het minst worden verkocht (15%). In Nederland is het aantal woningverkopen gestegen van naar , eveneens een stijging van bijna 9%. Het verschil is dat, in tegenstelling tot Brabant, appartementen in Nederland het grootste aandeel in de verkopen vertegenwoordigen (31%). Woningprijzen dalen in Brabant De prijsindex voor bestaande koopwoningen in Brabant is afgenomen van 106 in mei naar 105,3 in juni en juli. In Nederland is deze prijsindex in dezelfde periode gestegen van 106,3 naar 107. Hiermee is het verschil in de ontwikkeling van woningprijzen tussen Brabant en Nederland groter geworden. Een mogelijke verklaring hiervoor is de achterblijvende vraag koopwoningen in Brabant t.o.v. Nederland als geheel. Meeste woningen verkocht in Breda, woningen staan het langst te koop in Uden In het tweede kwartaal zijn de meeste woningen verkocht in Breda (632), van alle verkochte woningen in Brabant, is 25% in Breda verkocht. De Brabantse steden Tilburg (436) en Den Bosch (439) volgen. In de Verkochte woningen naar type woningen Noord- Brabant 16% 15% 22% 31% 16% Nederland Tussenwoning Hoekwoning 2-onder-1-kap Vrijstaand Appartement Bron: NVM Makelaars (2e kwartaal 2010), bewerking ECORYS 31% 12% 14% regio Waalwijk Drunen zijn de minste woningen verkocht (85), dit is slechts 3% van het totale aantal verkochte woningen in Brabant. Wanneer wordt gekeken naar de duur van het te koop staan van woningen blijkt dat de verkooptijd in dagen in Uden en omstreken het langst is met 255 dagen. In Breda e.o. staan woningen gemiddeld 116 dagen te koop, wat momenteel het kortst is in de provincie. In de hele provincie staat een woning gemiddeld 177 dagen te koop. 29% 14%

7 Overzicht verkochte woningen en duur te koop staan per regio Regio Zuidoost-Brabant Noordoost-Brabant Uden eo Oss eo Den Bosch eo Waalwijk Drunen eo Bergen op Zoom eo West-Brabant Breda eo Tilburg eo Verkochte woningen Aantal % van totaal in Brabant % 114 5% 177 7% 126 5% % 85 3% 109 4% 184 7% % % Totaal verkochte woningen in Brabant: Duur te koop staande woningen in dagen Gemiddelde Brabant: 177 Bron: NVM Makelaars (2e kwartaal 2010) Huizenprijzen dalen het snelst in Brabant De gemiddelde koopsom voor woningen is in juni vergeleken met mei met 1,78 procent gestegen en bedroeg euro. Dat meldt het Kadaster. De prijsstijging was het grootst bij appartementen (2,33 procent) en tussenwoningen (2,19 procent). Ook het aantal verkochte woningen steeg in juni, met 10,47 procent vergeleken met mei en met 10,16 procent vergeleken met juni Er verwisselden de afgelopen maand woningen van eigenaar. Het Kadaster houdt samen met het CBS ook een prijsbron: Vastgoedmarkt.nl (juli 2010) index bij van bestaande koopwoningen, waarin nieuwbouw niet meetelt. Deze index bleef in juni vergeleken met mei stabiel en daalde vergeleken met juni vorig jaar met 1,4 procent. Op jaarbasis daalden de prijzen het snelst in Brabant (2,8 procent) en Utrecht (2,4 procent). Lichte stijgingen waren er in Friesland (0,2 procent) en Zeeland (0,1). De prijsdaling van bestaande koopwoningen op jaarbasis is in de eerste helft van 2010 geleidelijk kleiner geworden, aldus Kadaster en CBS.

8 Colofon De Economie Monitor Brabant geeft een integraal beeld van belangrijke, actuele ontwikkelingen in de Brabantse economie, waar mogelijk gespiegeld aan landelijke ontwikkelingen, op basis van diverse bronnen. De Economie Monitor Brabant is een uigave van de provincie Noord-Brabant, in samenwerking met SER Brabant en de Kamer van Koophandel. Voor meer informatie over de Opdrachtgever Contactadres Economie Monitor Brabant en Provincie Noord-Brabant ECORYS Nederland B.V. andere relevante documenten over Samenstelling Postbus 4175 de economie in Noord-Brabant: ECORYS Nederland B.V 3006 AD Rotterdam Vormgeving Cragt Communicatie & Creatie