Monitor arbeidsongevallen in de bouw 2015

Transcriptie

1 Monitor arbeidsongevallen in de bouw 2015 Cijfers over 2014 juni 2015

2 Arbouw is hét kennis- en service-instituut op het gebied van arbeidsomstandigheden in de bouwnijverheid. Arbouw biedt praktische informatie, instrumenten en richtlijnen op basis van onderzoek naar arbovriendelijke werkmethoden, risico s, ongevallen en beroepsziekten. Arbouw organiseert ook de uitvoering van het cao-pakket preventiezorg. Dit alles met het doel de gezondheid, veiligheid en duurzame inzetbaarheid van werknemers in de bouw te verbeteren en het ziekteverzuim te verminderen. In het bestuur zijn vertegenwoordigd: Bouwend Nederland, FOSAG, NOA, FNV Bouw en CNV Vakmensen. Stichting Arbouw Alle rechten voorbehouden. De producten, informatie, tekst, afbeeldingen, foto s, illustraties, lay-out, grafische vormgeving, technische voorzieningen en overige werken van Stichting Arbouw ( de werken ), waarin substantieel is geïnvesteerd, zijn beschermd onder de Auteurswet, de Benelux Merkenwet, de Databankenwet en andere toepasselijke wet- en regelgeving. Behoudens wettelijke uitzonderingen mag niets daarvan worden verveelvoudigd, aan derden ter beschikking gesteld of openbaar gemaakt, zonder voorafgaande toestemming van Stichting Arbouw. Het bekijken van de werken en het maken van kopieën voor eigen individueel gebruik is toegestaan voorzover binnen de toepasselijke wet- en regelgeving aangegeven grenzen. De woord- en beeldmerken op de werken zijn van Stichting Arbouw en/of haar licentiegever(s). Het is niet toegestaan één of meerdere van deze merken en logo s te gebruiken zonder voorafgaande toestemming van Stichting Arbouw of betrokken licentiegever(s). Stichting Arbouw is niet aansprakelijk voor (de inhoud van) haar (informatie) producten, software daaronder mede begrepen, noch voor het (her) gebruik daarvan door derden.

3 MONITOR ARBEIDSONGEVALLEN IN DE BOUW 2015 Cijfers over 2014 Auteurs: K. Afrian MSc, Economisch Instituut voor de Bouw A.C.P. Frijters MoSHE, Arbouw Bestelcode: ARB Rapportnummer: ISBN: Harderwijk, juni 2015

4 2

5 INHOUDSOPGAVE SAMENVATTING INLEIDING ONGEVALLEN IN DE BOUW ARBEIDSONGEVALLEN IN DE BOUW DE AARD VAN DE ARBEIDSONGEVALLEN EN DE AARD VAN HET LETSEL ONGEVALLEN EN DE GEVOLGEN Uitoefening van het werk Werkvermogen Duur verzuim Ziekenhuisopname Mogelijkheid werkhervatting VEILIGHEID OP DE BOUWPLAATS IMPLICATIES VOOR BELEID KERNCIJFERS ONGEVALLEN IN DE BOUW CONCLUSIES OP HOOFDLIJNEN BIJLAGE 1: AANVULLENDE ONGEVALSINDICATOREN BIJLAGE 2: ONGEVALLEN NAAR BEDRIJFSGROOTTE EN BLOOTGESTELDE POPULATIE BIJLAGE 3: ONDERZOEKSVERANTWOORDING

6 4

7 SAMENVATTING In 2014 overkwam ruim 8 duizend werknemers in de bouwnijverheid 1 een ongeval dat tot verzuim leidde wat neerkomt op 6,5 procent van alle werknemers (tabel A). Daarmee is het ongevallenpercentage met 0,4 procentpunt toegenomen ten opzichte van 2013 en ongeveer op het niveau van 2012 (6,6%). Bij 54 procent van de ongevallen gebeurde dit tijdens het werk en bij 46 procent in de vrije tijd of tijdens het woon-werkverkeer. Het aantal werknemers met een arbeidsongeval is iets toegenomen van in 2013 naar in 2014 (1 procent). Het aandeel werknemers met een arbeidsongeval is toegenomen van 3,3 procent in 2013 naar 3,7 procent in Dit percentage komt overeen met het percentage in 2010 (3,6%). Driekwart van de werknemers met een ongeval verzuimde vier dagen of meer. De gemiddelde verzuimduur na een arbeidsongeval is met 4 procent gedaald (tabel A). Van de werknemers met een arbeidsongeval verzuimde bijna een kwart langer dan 40 dagen. Bij 40 procent van de werknemers met een ongeval tijdens werktijd ging het om verzuim van minder dan 10 dagen. Daarentegen is de gemiddelde verzuimduur van de overige ongevallen met 28 procent toegenomen naar 54 dagen in De gemiddelde verzuimduur van alle ongevallen nam daardoor toe naar bijna 46 dagen. Iets minder dan een vijfde van de werknemers met een arbeidsongeval moest worden opgenomen in het ziekenhuis. Bij een op de twintig bleef de opname beperkt tot één dag. Vier procent van de werknemers met een arbeidsongeval lag langer dan vijf dagen in het ziekenhuis. In totaal leidden de ongevallen tot een ziekteverzuim van manjaren. De loonkosten inclusief overhead van dit verzuim bedroegen circa 88 miljoen euro, waarvan 43 miljoen euro (54 procent) het gevolg was van een arbeidsongeval. 1 Onder deze definitie vallen de werknemers in de cao voor de bouwnijverheid, natuursteenbedrijven, bitumineuze dakdekbedrijven, afbouwbedrijven (stukadoors etc.) en onderhoudsbedrijven (schilders etc.). 5

8 Tabel A Ongevallen in de bouw, 2014 en Mutatie Werknemers met een ongeval - absoluut ,9% - in % totale aantal werknemers 6,5 6,1 6,0% Werknemers met een arbeidsongeval - absoluut ,3% - in % totale aantal werknemers 3,7 3,3 10,6% Arbeidsongeval - gemiddelde verzuimduur - geschatte arbeidskosten in mln. euro 40,3 42, ,0% -2,3% Overig ongeval - gemiddelde verzuimduur 53,9 42,0 28,3% - geschatte arbeidskosten in mln. euro ,4% Vallen en verstappen (beide 15 procent) zijn in 2014 de meest voorkomende oorzaken bij arbeidsongevallen geweest. Daarna vormt getroffen worden door een vallend voorwerp een belangrijke oorzaak (12 procent). Andere oorzaken, die geregeld voorkomen zijn: stoten, beklemd of bekneld raken en struikelen of uitglijden (allen 6 procent). Als gevolg van deze arbeidsongevallen kregen werknemers met een arbeidsongeval het vaakst letsel aan de voet of enkel (27 procent). Ook kreeg een kwart te maken met letsel aan hand of pols. Het aandeel met letsel aan het hoofd is verdubbeld ten opzichte van voorgaande jaren. In totaal kreeg bijna 4 procent van de werknemers een ongeval tijdens werktijd. Van de werknemers jonger dan 25 jaar kreeg echter 7 procent hiermee te maken. Het ongevalspercentage neemt af bij hogere leeftijdscategorieën. Dit heeft niet te maken met het feit dat jongeren in beroepsgroepen werkzaam zijn waar de blootstelling aan gevaar groter is. Binnen de meeste onderscheiden beroepen hebben jongeren vaker te maken met een arbeidsongeval. Naar beroep bezien komen de meeste arbeidsongevallen voor bij metselaars (7 procent) en het overig bouwplaatspersoneel (6 procent). Van het overig UTA-personeel (dus uitgezonderd de uitvoerders) kreeg slechts 0,5 procent een ongeval onder werktijd. 6

9 Arbeidsongevallen kunnen aanzienlijke psychische, sociale en financiële gevolgen hebben. Het is derhalve zowel in het belang van de werknemers, de werkgever als de maatschappij om arbeidsongevallen te voorkomen. Teneinde ongevallen te reduceren is het noodzakelijk dat in het objectontwerp, het ontwerp van het proces en op de bouwplaats maatregelen om veilig te kunnen werken worden getroffen. Het blijft belangrijk dat er voldoende persoonlijke beschermingsmiddelen beschikbaar zijn en gebruikt worden om het effect van arbeidsongevallen te verminderen. Volgens ruim 90 procent van de bouwplaatswerknemers met een arbeidsongeval is dit ook gebeurd. Hier tegenover staat dat een op de drie werknemers met een ongeval stelt geen voorlichting te hebben gehad over veilig werken. Bijna 15 procent stelt geen voorlichting te hebben ontvangen over het gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen wat aanzienlijk minder is dan in Persoonlijke beschermingsmiddelen voorkomen geen ongevallen, maar verminderen wel het letsel en het verzuim als gevolg van het letsel en daarmee een belangrijk deel van de kosten voor het bedrijf en de maatschappij. Van de bouwplaatsmedewerkers met een arbeidsongeval is een deel van mening dat het ongeval te voorkomen was geweest als de werkgever (8 procent) of de werknemer zelf (16 procent) de vereiste veiligheidsmaatregelen had getroffen. In 2013 ging het om respectievelijk 18 en 21 procent. 7

10 1 INLEIDING De Monitor Arbeidsongevallen in de bouw, uitgevoerd door Arbouw en het Economisch Instituut voor de Bouw, is een jaarlijks terugkerend onderzoek naar de mate waarin er in de bouwnijverheid ongevallen plaatsvinden. Sinds 2005 wordt hiervoor gebruik gemaakt van gegevens uit het periodiek arbeidsgezondheidskundig onderzoek (PAGO) waarover Arbouw beschikt. Het PAGO wordt op grond van de cao s voor diverse beroepsgroepen in opdracht van Arbouw uitgevoerd door gecertificeerde arbodiensten die voldoen aan door Arbouw vastgestelde kwaliteitseisen. Deelname aan het PAGO is vrijwillig. Werknemers hebben er tot hun 40e jaar eenmaal in de vier jaar recht op, daarna eenmaal in de twee jaar. Voor bouwplaatswerknemers begint dit recht op 16-jarige leeftijd, voor UTAwerknemers op 20-jarige leeftijd. In de vragenlijst die werknemers voor het PAGO invullen, wordt onder meer gevraagd of zij in de afgelopen twaalf maanden verzuimd hebben als gevolg van een ongeval. De reacties op de vragenlijst zijn geëxtrapoleerd naar de totale populatie waarmee een betrouwbaar inzicht wordt verkregen in het totaal aantal ongevallen. Om ook uitspraken te kunnen doen over de aard van de ongevallen, de aard van het daarbij opgelopen letsel, de vraag of er veiligheidsmaatregelen getroffen waren en de duur van het verzuim en eventuele ziekenhuisopname, is aan de werknemers die in het PAGO hadden aangegeven verzuimd te hebben wegens een ongeval, een vragenlijst toegestuurd. De gegevens in dit rapport zijn gebaseerd op de antwoorden van werknemers die hebben deelgenomen aan een PAGO en geven dan ook de beleving van de werknemer weer. 8

11 2 ONGEVALLEN IN DE BOUW Gewogen naar de totale populatie werknemers, op basis van leeftijd en beroepsgroep, komt het ongevallenpercentage in 2014 uit op 6,5 procent. Ten opzichte van 2013 betekent dit een toename van 0,4 procentpunt. Als we kijken naar de totale populatie in de bedrijfstak, gaat het om werknemers 2 met een ongeval. Het gaat hierbij zowel om ongevallen in werktijd (arbeidsongevallen) als om ongevallen in de vrije tijd. Werknemers jonger dan 25 jaar zijn naar verhouding bijna drie keer zo vaak bij een ongeval betrokken dan werknemers van 25 jaar en ouder (tabel 1). Ook werknemers van 25 tot 35 jaar hebben vaker dan gemiddeld een ongeval. Werknemers ouder dan 35 jaar krijgen naar verhouding minder vaak een ongeval. Het aandeel werknemers met een ongeval is vergeleken met 2013 voor alle leeftijdscategorieën, met uitzondering van de categorie jaar, toegenomen. Aangezien het bouwplaatspersoneel vaker in risicovolle situaties werkt, wordt deze groep vaker blootgesteld aan gevaar dan het UTA-personeel. Ruim 8 procent van alle bouwplaatswerknemers heeft wegens een ongeval verzuimd, tegen drie procent voor het UTA-personeel. Van de werknemers op de bouwplaats zijn metselaars met 10 procent het meest betrokken bij een ongeval gevolgd door timmerlieden. Voor schilders en overige bouwplaatspersoneel ligt dit rond de 8 procent. Voor een deel kunnen de verschillen tussen de beroepen worden verklaard door een andere leeftijdsopbouw: timmerlieden en metselaars zijn gemiddeld jonger dan schilders. Binnen het UTA-personeel zijn uitvoerders met 4 procent vaker betrokken bij een ongeval. Bij het overige UTA-personeel werd drie procent getroffen door een ongeval. De leeftijdsopbouw kan geen verklaring voor de verschillen in ongevalsfrequentie tussen beide groepen zijn. Uitvoerders zijn namelijk gemiddeld ouder dan het overige UTA-personeel. Een mogelijke verklaring hiervoor is het feit dat uitvoerders meer worden blootgesteld aan gevaar (aangezien ze beduidend vaker op de bouwplaats aanwezig zijn) dan bijvoorbeeld werkvoorbereiders, calculators en het administratief personeel. 2 Het aantal ongevallen ligt iets hoger omdat iemand meer dan één ongeval kan hebben. De gegevens in dit rapport hebben betrekking op het aantal werknemers met een ongeval. Waar kenmerken van werknemers met een ongeval worden weergegeven hebben deze betrekking op het enige dan wel het laatste ongeval dat een werknemer had. 9

12 Voor alle beroepsgroepen is de ongevalsfrequentie toegenomen met uitzondering van het overig bouwplaatspersoneel. Van die beroepsgroepen bleef het percentage ongevallen hetzelfde. Bij het bouwplaatspersoneel was de stijging onder de metselaars relatief het hoogst. Bij het UTA-personeel was dat bij het overige UTA-personeel het geval. Het aandeel werknemers dat heeft verzuimd wegens een ongeval bedroeg zowel in de sector b&u als in de sector afbouw en onderhoud 6,4 procent (tabel 1). Voor de gww sector ligt dit percentage iets hoger. Het ongevallenpercentage is in alle sectoren ten opzichte van 2013 toegenomen. In de sector afbouw en onderhoud neemt dit percentage al enkele jaren toe. Tabel 1 Aantal werknemers dat in het afgelopen jaar heeft verzuimd wegens een ongeval (2014). totale aantal werknemers in de bouw aantal werknemers dat heeft verzuimd wegens een ongeval absoluut in % van het totale aantal werknemers Leeftijd - jonger dan , , ,5-45 en ouder ,2 Totaal ,5 Beroep - timmerman ,9 - metselaar ,7 - schilder ,2 - overig bouwplaatspersoneel ,7 - uitvoerders ,8 - overig UTA-personeel ,8 Totaal ,5 Sector - B&U ,4 - afbouw en onderhoud ,4 - GWW ,7 Totaal ,5 10

13 Het aandeel werknemers dat heeft verzuimd wegens een ongeval is vergeleken met 2013 gestegen met 0,4 procentpunt. Het aantal werknemers met ongevalverzuim daalde met bijna 5 procent, terwijl tegelijkertijd het totale aantal werknemers in de bouw met bijna 10 procent af nam. Het aandeel werknemers dat heeft verzuim wegens een ongeval wordt in figuur 1 weergegeven. Dit aandeel is na de daling in de afgelopen jaren in 2014 weer toegenomen. Het percentage werknemers met een ongeval in 2014 is ten opzichte van 2007 met 1,3 procentpunt afgenomen van 7,8 naar 6,5 procent. Figuur 1 Het percentage werknemers dat heeft verzuimd wegens een ongeval, ,8 7,4 7,6 7,1 7,1 6,6 6,1 6, De ernst van de ongevallen wordt in dit onderzoek afgemeten aan de duur van het verzuim. Voor drie van de vier werknemers die verzuimde door een ongeval duurt het verzuim vier dagen of langer (zie tabel 2). In 2013 gold dit nog voor 82 procent van de gevallen. Dit aandeel varieert over de verschillende leeftijdsklassen, maar een duidelijke lijn is hier niet uit op te maken. Bij de werknemers tussen de 25 en 34 jaar ligt dit met bijna zeven op de acht werknemers fors hoger. Ook de werknemers jonger dan 25 jaar scoren hier ongunstiger dan het bedrijfstakgemiddelde. Het aandeel werknemers tussen de jaar met verzuim van vier dagen of langer is afgenomen van 84 procent in 2013 naar 66 procent in

14 Waar in 2013 bij de verdeling naar beroepsgroep vooral de schilders er uit sprongen zijn dit jaar de verschillen in percentage ongevallen met een verzuimduur van vier of meer dagen bij de bouwplaatsberoepen relatief klein. Het aandeel werknemers met een lange verzuimduur is bij het UTA-personeel is sterk afgenomen ten opzichte van voorgaande jaren. Van de drie sectoren worden de werknemers in de afbouw en onderhoud iets vaker getroffen door een ongeval met een lange verzuimduur. Dat was in 2013 veel sterker het geval. Tabel 2 Aantal werknemers dat vier of meer dagen heeft verzuimd als gevolg van een ongeval (2014). werknemers met vier of meer dagen verzuim door een ongeval aantal in % van werknemers met een ongeval in % van totale aantal werknemers Leeftijd - jonger dan ,2 11, ,1 6, ,9 3,7-45 en ouder ,1 3,9 Totaal ,6 5,0 Beroep - timmerman ,2 7,5 - metselaar ,4 8,2 - schilder ,5 6,7 - overig bouwplaatspersoneel ,1 6,2 - uitvoerders ,6 1,6 - overig UTA-personeel ,2 1,3 Totaal ,6 5,0 Sector - B&U ,8 5,2 - afbouw en onderhoud ,0 5,3 - GWW ,6 4,1 Totaal ,6 5,0 12

15 3 ARBEIDSONGEVALLEN IN DE BOUW Meer dan de helft van de werknemers met een ongeval in 2014 had een ongeval op de bouwplaats (tabel 3). Dat komt neer op 3 procent van alle werknemers en betekent een lichte daling in vergelijking met 2013 (3,1 procent). Het aantal verkeersongevallen in werktijd is altijd zeer beperkt en is dit jaar verder afgenomen. Het aantal werknemers met een arbeidsongeval uitgedrukt in het totale aantal werknemers nam toe van 3,3 procent in 2013 naar 3,7 procent in Het aantal overige ongevallen is afgenomen ten opzichte van Het aantal werknemers met een overige ongeval in verhouding tot het totale aantal werknemers nam af van 2,9 procent in 2013 naar 2,8 procent in Tabel 3 Aantal werknemers dat in de afgelopen twaalf maanden heeft verzuimd wegens een ongeval naar de aard van het laatste of enige ongeval (2014). aard van het ongeval aantal werknemers met een ongeval absoluut % Arbeidsongevallen - ongeval op de bouwplaats ,8 49,8 - verkeersongeval in werktijd ,4 1,3 - ander ongeval in werktijd ,3 2,0 totaal arbeidsongevallen ,5 53,1 Overige ongevallen - ongeval tijdens woon-werkverkeer ,5 6,3 - ongeval in vrije tijd ,1 40,5 totaal overige ongevallen ,6 46,9 Totaal Werknemers jonger dan 25 jaar worden vaker getroffen door een ongeval buiten werktijd dan door een arbeidsongeval (bijna de helft), maar nog steeds heeft deze leeftijdscategorie het hoogste percentage arbeidsongevallen (tabel 4). Dit percentage ligt beduidend hoger dan in 2013 (4,4 procent). Het percentage arbeidsongevallen neemt over het algemeen af met de leeftijd. Daarentegen neemt het aandeel arbeidsongevallen in het totaal aantal ongevallen met verzuim juist toe. 13

16 Binnen de verdeling naar beroep blijken metselaars en het overig bouwplaatspersoneel relatief vaker worden getroffen door een arbeidsongeval dan de andere beroepen. Dat was voor beide beroepen ook in 2013 het geval. Bij het UTA-personeel ligt het percentage arbeidsongevallen veel lager. Deze groep wordt vaker door een ongeval buiten werktijd getroffen (80 procent) dan tijdens werktijd. Dat is meer dan in 2013 (een derde). In de b&u ligt het percentage arbeidsongevallen hoger dan in de andere sectoren. In 2013 lag het percentage arbeidsongevallen in de afbouw en onderhoud het hoogst. Tabel 4 Aantal werknemers met een (arbeids)ongeval (2014). aantal aantal werknemers met een arbeidsongeval werknemers met een ongeval absoluut in % van aantal werknemers met een ongeval in % van het totale aantal werknemers Leeftijd - jonger dan ,7 7, ,4 4, ,9 2,5-45 en ouder ,4 3,2 totaal ,5 3,7 Beroep - timmerman ,8 5,5 - metselaar ,3 6,9 - schilder ,8 2,5 - overig bouwplaatspersoneel ,3 5,9 - uitvoerders ,5 0,9 - overig UTApersoneel ,8 0,5 totaal ,5 3,7 Sector - B&U ,4 4,0 - afbouw en onderhoud ,0 3,3 - GWW ,9 3,3 totaal ,5 3,7 14

17 Werknemers jonger dan 25 jaar blijken relatief vaker een ongeval buiten werktijd te hebben gehad (tabel 5). Dat geldt vooral voor ongevallen tijdens woon-werkverkeer. Naarmate de leeftijd oploopt krijgt men vaker met ongevallen in werktijd te maken. Tabel 5 Werknemers (in totaal) met verzuim wegens een ongeval naar leeftijd en naar aard van het ongeval (percentages) (2014). aard van het ongeval leeftijd op de bouwplaats 48,7 48,8 38,9 49,5 - verkeersongeval in werktijd 0,0 0,0 0,0 0,9 - ander ongeval in werktijd 0,0 11,6 7,0 12,0 - ongeval tijdens woonwerkverkeer 18,8 6,6 7,8 4,4 - ongeval in vrije tijd 32,5 33,0 46,3 33,2 totaal Net als in 2013 neemt het aandeel van de arbeidsongevallen in het totaal aantal ongevallen af naarmate de grootteklasse van de bedrijven toeneemt (tabel 6). In de jaren voor 2012 was er nog geen eenduidig beeld wat betreft grootteklasse en het percentage ongevallen. Het percentage arbeidsongevallen bedroeg in 2014 bij kleine bedrijven 4 procent en bij grote bedrijven ruim 3 procent. Hierdoor was het aantal werknemers met een arbeidsongevallen bij kleine bedrijven bijna twee maal zo hoog als bij de grote bedrijven. Dat was ook in 2013 het geval. In bijlage 2 zijn de ongevallen naar grootteklasse uitgedrukt in percentage van de blootgestelde populatie. Uitgaand van de ongevallen uitgedrukt in een percentage van de blootgestelde populatie neemt het aantal ongevallen toe met de omvang van het bedrijf. Tabel 6 Grootte Klasse Aantal werknemers met een arbeidsongeval naar grootteklasse (aantal werknemers in dienst) van het bedrijf (2014). aantal werknemers aantal werknemers met een arbeidsongeval absoluut 15 in % van aantal ongevallen in % van het totale aantal werknemers ,2 4, ,4 3, ,3 3,3 Totaal ,5 3,7

18 Figuur 2 geeft voor de periode het percentage werknemers weer dat heeft verzuimd ten gevolge van een arbeidsongeval. Ter vergelijk is ook het percentage van alle ongevallen opgenomen. Het percentage arbeidsongevallen kent een veel minder sterke daling dan die van alle ongevallen. Het aandeel arbeidsongevallen vertoont sinds 2006 een licht dalende trend. De jaren 2010, 2012 en 2013 laten in verhouding tot de andere jaren een duidelijke daling zien. Ondanks dat het percentage arbeidsongevallen in 2014 met 0,4 procent is opgelopen, blijft dit percentage in historisch perspectief nog wel gunstig. Figuur 2 Het percentage werknemers dat verzuimd heeft wegens een ongeval en een arbeidsongeval, ,8 7,4 7,6 7,1 7,1 6,6 6,1 6, ,3 4,0 4,1 3,6 4,0 3,2 3,3 3, ongevallen arbeidsongevallen Over een langere periode ( ) bezien is voor het bouwplaatspersoneel sprake van een sterke daling van het percentage arbeidsongevallen (figuur 3). Terwijl het aantal arbeidsongevallen per 100 manjaren in 1972 ruim tien bedroeg, ligt het de laatste jaren rond de vijf. Daarmee vlakt de daling gemiddeld genomen af. 16

19 Figuur 3 Ontwikkeling van het aantal arbeidsongevallen met verzuim per 100 manjaren (bouwplaatspersoneel, doorgetrokken lijn) en trend (gestippelde lijn), 1972 tot en met Interessant is te kijken in hoeverre de daling van de ongevallen overeenkomt met de daling van de bouwproductie. In figuur 4 is de ontwikkeling van de bouwproductie afgezet tegen de ontwikkeling van de arbeids- en de overige ongevallen. Het percentage arbeidsongevallen neemt bij een sterk oplopende bouwproductie ( ) niet toe. In deze periode is juist sprake van een trend van minder arbeidsongevallen. 17

20 Figuur Ontwikkeling bouwproductie (miljarden euro s in prijzen 2013, linker-as) afgezet tegen het aantal werknemers met een arbeids-, of overig ongeval (rechter-as), Totale bouwproductie in prijzen laatste jaar (2013) arbeidsongevallen overige ongevallen 0 Tot slot van dit hoofdstuk worden werknemers met een arbeidsongeval in 2014 op een aantal kenmerken vergeleken met werknemers die in 2014 geen ongeval hebben gehad (zie tabel 7). Ten eerste valt op dat er net als in 2013 geen grote verschillen zijn in werkdruk tussen mensen met een arbeidsongeval en zonder een ongeval. Wel is het aandeel werknemers dat met werkdruk te maken sinds 2010 met 10 procentpunt gestegen. Daarnaast zijn werknemers met een arbeidsongeval van mening dat ze zich ruim twee keer zo vaak regelmatig in onveilige situaties bevinden dan werknemers zonder ongeval. Bovendien vinden deze werknemers dat ze vaker onvoldoende informatie krijgen over de opdrachten. Overigens moet men voorzichtig zijn met het verbinden van conclusies aan deze antwoorden. Werknemers kunnen beïnvloed zijn door het feit dat ze een arbeidsongeval hebben gehad. Werknemers met een arbeidsongeval oordelen na een ongeval waarschijnlijk ongunstiger over de veiligheid op de bouwplaats dan werknemers die niet verzuimd hebben ten gevolge van een ongeval. Bij de arbeidsongevallen heeft het bouwplaatspersoneel een relatief zwaarder gewicht terwijl bij de werknemers zonder ongeval het aandeel bouwplaatspersoneel beduidend lager ligt. 18

21 Tabel 7 Aandeel werknemers dat bij het PAGO in 2014 heeft gezegd dat de genoemde kenmerken van toepassing zijn (percentages), naar arbeidsongeval of geen ongeval in de twaalf maanden voorafgaand aan het PAGO. kenmerk arbeidsongeval geen ongeval - werkt geregeld onder tijdsdruk 54,1 57,2 - heeft te veel werk te doen 42,6 42,0 - bevindt zich regelmatig in onveilige situaties 23,2* 9,7 - onvoldoende technische en organisatorische maatregelen getroffen door werkgever 8,8 6,3 - kan niet beschikken over de benodigde persoonlijke beschermingsmiddelen 1,8 3,4 - vindt dat het niet in orde is met de veiligheid in het werk 7,8 4,1 - het werk is doorgaans niet goed georganiseerd 17,1 11,0 - wordt door de dagelijkse leiding onvoldoende ondersteund in het werk 14,6 11,1 - krijgt onvoldoende informatie en uitleg over de opdrachten 15,1* 10,8 * Significant verschillend van de groep werknemers zonder ongeval, p<0,01 19

22 4 DE AARD VAN DE ARBEIDSONGEVALLEN EN DE AARD VAN HET LETSEL Net als voorgaande jaren komt vallen het meest voor als oorzaak van arbeidsongevallen in de bouw. In bijna 15 procent van de gevallen hebben werknemers verzuimd vanwege een val. Dat is aanzienlijk minder dan in 2013 toen nog 30 procent van de ongevallen door vallen werd veroorzaakt, maar ligt wel in lijn met Net als voor 2013 is verstappen de één na grootste oorzaak van de arbeidsongevallen. Ook vormt een vallend voorwerp in bijna 12 procent van de verzuimgevallen de oorzaak. Andere oorzaken komen minder vaak voor, maar sommige (stoten, struikelen of uitglijden, klemmen of knellen, geraakt door wegschietend voorwerp) met een grotere regelmaat dan andere. In tabel 8 staan alle categorieën weergegeven en wordt er naast de percentages eveneens vermeld hoeveel van deze ongevallen er naar schatting hebben plaatsgevonden. Tabel 8 Aantal werknemers dat in de afgelopen twaalf maanden heeft verzuimd wegens een arbeidsongeval naar oorzaak/aanleiding van het ongeval (2014). soort ongeval aantal werknemers met een arbeidsongeval absoluut % - getroffen door vallend voorwerp ,6 - val van minder dan 2,5 meter hoogte ,4 - val van meer dan 2,5 meter hoogte 160 3,5 - geraakt of bekneld door machine 180 3,8 - geraakt of bekneld door (draaiend) gereedschap 190 4,1 - geraakt door wegschietend voorwerp 290 6,3 - vertillen of verdraaien 150 3,2 - verstappen ,7 - struikelen of uitglijden 290 6,3 - stoten 310 6,6 - snijden 170 3,6 - klemmen of knellen 290 6,2 - verkeersongeval (niet bouwplaats) 30 0,7 - ander soort ongeval ,3 - overig ongeval 300 6,5 Totaal

23 Kijken we vervolgens naar de aard van het letsel als gevolg van de arbeidsongevallen, dan komt letsel aan de voet of enkel het vaakst voor (tabel 9). Ruim een kwart van de werknemers met een arbeidsongeval kreeg letsel aan voet of enkel. Dit aandeel is in vergelijking met voorgaande jaren toegenomen. Ook had ruim een kwart van de arbeidsongevallen letsel aan hand of pols tot gevolg. In voorgaande jaren was dat nog het meest genoemde letsel (35 procent). Iets minder dan een vijfde kreeg met letsel aan het hoofd te maken. Dit aandeel is in vergelijking met voorgaande jaren verdubbeld. De overige categorieën bleven ten opzichte van voorgaande jaren min of meer gelijk. Tabel 9 Aantal werknemers dat in de afgelopen twaalf maanden heeft verzuimd wegens een arbeidsongeval naar het lichaamsdeel dat gewond raakte* (2014). lichaamsdeel aantal werknemers met een arbeidsongeval absoluut % - hoofd ,1 - oog of oor 230 4,9 - nek 80 1,7 - rug ,4 - romp 190 4,0 - arm/schouder ,2 - hand/pols ,7 - been/knie ,6 - voet/enkel ,4 - buik/inwendige organen 50 1,0 * meerdere antwoorden mogelijk 21

24 5 ONGEVALLEN EN DE GEVOLGEN 5.1 Uitoefening van het werk In tabel 10 worden werknemers met een ongeval op een aantal kenmerken vergeleken met werknemers die geen ongeval hebben gehad 3. Werknemers die een arbeidsongeval hebben gehad, blijken vaker problemen te ondervinden (circa 45 procent) in de uitoefening van hun werk dan werknemers die een ander ongeval (circa 40 procent) of geen ongeval (minder dan 30 procent) hebben gehad. Werknemers met een arbeidsongeval ondervinden meer dan gemiddeld klachten bij de uitvoering van hun werk en moeten relatief vaak langzamer werken of hun manier van werken veranderen. Hoewel het aantal relatief gering is, geven werknemers met een ongeval op het moment van enquêteren drie tot vijf keer zo vaak aan dat ze helemaal niet in staat zijn om te werken. Over het algemeen zijn de verschillen tussen degenen die een arbeidsongeval hebben gehad en degenen met een ander ongeval redelijk vergelijkbaar met Tabel 10 kenmerk Aandeel werknemers met problemen rond arbeidsinzet op het moment van enquêteren naar type of geen ongeval, arbeidsongeval ander ongeval geen ongeval alle werknemers - kan zijn werk doen, maar dat veroorzaakt wel enkele klachten 24,1* 20,8 17,1 17,5 - moet soms langzamer werken of zijn manier van werken veranderen 10,0 9,4 6,8 7,0 - moet vaak langzamer werken of zijn manier van werken veranderen 4,8* 2,7 1,7 1,8 - kan alleen parttime werken 2,4* 1,0 1,0 1,0 - is in het geheel niet in staat om te werken 2,6* 4,9* 0,8 1,0 * Significant verschillend van de groep werknemers zonder ongeval, p< 0,01 3 Deze uitkomsten zijn afkomstig uit het PAGO in

25 5.2 Werkvermogen Als de werknemers om een oordeel wordt gevraagd over hun werkvermogen, gezien de lichamelijke eisen die het werk aan hen stelt, dan blijken er duidelijke verschillen tussen de werknemers die een arbeidsongeval hebben gehad enerzijds en degenen die geen ongeval hebben gehad of een ongeval buiten werktijd anderzijds (tabel 11). Werknemers met een arbeidsongeval beoordelen hun werkvermogen beduidend minder vaak als zeer goed (15 procent). Daarnaast beoordelen zowel werknemers met een arbeidsongeval als met een ander ongeval veel vaker hun werkvermogen als matig tot zeer slecht. Deze percentages komen overeen met die van Tabel 11 Aandeel werknemers met wel of geen ongeval naar beoordeling van het werkvermogen (percentages), werkvermogen arbeidsongeval ander ongeval geen ongeval alle werknemers - zeer goed 14,5 24,1 28,2 27,6 - goed 68,8 60,6 64,5 64,5 - matig 12,3 10,7 6,2 6,5 - slecht 3,3 2,4 0,9 1,0 - zeer slecht 1,1 2,2 0,3 0,3 totaal Duur verzuim Bijna een kwart van de werknemers die in 2014 een arbeidsongeval hebben gehad, heeft meer dan 40 dagen verzuimd als gevolg daarvan (tabel 12). Dat komt overeen met het aandeel in Voor ruim een op de vijf werknemers lag de verzuimduur tussen de 21 en 40 dagen. Kort durend verzuim (minder dan 10 dagen) kwam voor bij 40 procent van de werknemers met een arbeidsongeval. Bij de overige ongevallen heeft 35 procent van de werknemers als gevolg daarvan langer dan 40 dagen verzuimd. In 2013 bedroeg dat aandeel nog 27 procent. De gemiddelde verzuimduur nam voor de arbeidsongevallen af van 42 dagen in 2013 naar 40,3 dagen in Daarentegen nam de gemiddelde verzuimduur van de overige ongevallen sterk toe van 42 dagen in 2013 naar 54 dagen in

26 Tabel 12 Aantal werknemers dat in de afgelopen twaalf maanden heeft verzuimd wegens een ongeval naar type ongeval en de duur van dat verzuim (aantal verzuimde werkdagen, 2014). verzuimduur arbeidsongeval ander ongeval totaal absoluut % absoluut % absoluut % 1-3 dagen , , , dagen , , , dagen , , , dagen , , ,8 41 dagen , , ,2 totaal gemiddelde duur 40,3 53,9 45,8 De ontwikkeling van de gemiddelde verzuimduur in de periode 2008 tot en met 2014 wordt in figuur 4 weergegeven. De gemiddelde verzuimduur van de totale ongevallen schommelde vóór 2012 rond de 40 dagen, in de jaren daarna beduidend hoger. De gemiddelde verzuimduur van arbeidsongevallen nam in 2013 en 2014 af. Figuur 4 Het gemiddeld aantal verzuimdagen als gevolg van een ongeval en een arbeidsongeval, Totale ongevallen Arbeids ongevallen 24

27 De gemiddelde verzuimduur verschilt nogal naar aanleiding/oorzaak van het arbeidsongeval (tabel 13). De tabel laat duidelijk zien dat bij sommige oorzaken de gemiddelde verzuimduur behoorlijk hoog is, terwijl die bij andere oorzaken juist laag is. Lang verzuim komt vooral voor bij snijden, geraakt of bekneld door machine, vallen en struikelen of uitglijden. De wijze van directe hulpverlening na het ongeval verschilt naar oorzaak. Tabel 13 soort ongeval Verzuimduur naar aanleiding/oorzaak van het ongeval op de bouwplaats en wijze van hulpverlening direct na het ongeval (percentage)(2014). Gem. verzuim duur BHV/ EHBO' er huisartsen post Spoed eisende hulp ambulance totaal - getroffen door vallend voorwerp 28, val van minder dan 2,5 meter hoogte 15, val van meer dan 2,5 meter hoogte 75, geraakt of bekneld door machine 105, geraakt of bekneld door , (draaiend) gereedschap - geraakt door 100 wegschietend voorwerp 32, vertillen of verdraaien 12, verstappen 27, struikelen of uitglijden 63, stoten 9, snijden 130, klemmen of knellen 9, totaal 37, Op basis van de gegevens in tabel 12 kunnen we schatten dat in 2014 ongeveer manjaren verloren zijn gegaan als gevolg van verzuim door een ongeval. Hiervan ging 56 procent verloren door arbeidsongevallen en 44 procent door overige ongevallen. Het aantal manjaren dat daadwerkelijk verloren gaat door verzuim als gevolg van een ongeval is vanwege verschillende redenen moeilijk te schatten. Zo kan iemand meer dan één ongeval in een jaar hebben. Het totale aantal dagen dat verloren gaat als gevolg van ongevallen ligt dus waarschijnlijk hoger. 25

28 Ten tweede is het verzuim dat hier wordt geteld alleen het verzuim dat direct op het ongeval volgt. Werknemers kunnen als nasleep van het ongeval later opnieuw uitvallen. Als men werknemers echter vraagt naar hun verzuim ten gevolge van het ongeval (zoals hier is gedaan) tellen zij dit latere verzuim meestal niet mee 4. Tenslotte is een deel van de werknemers die als gevolg van een ongeval hebben verzuimd, op het moment van enquêteren nog niet of nog niet volledig aan het werk. Dat betekent dat de uiteindelijke verzuimduur nog niet bekend is. Ongevallen kunnen aanzienlijke gevolgen hebben voor de betrokken personen en ook voor het bedrijf waar zij werken. Lichamelijk en geestelijk letsel kan ertoe leiden dat werknemers tijdelijk of blijvend hun beroep niet meer kunnen uitoefenen. Ook voor een bedrijf kunnen de gevolgen aanzienlijk zijn. Op de eerste plaats kan men denken aan de kosten van verzuim en arbeidsongeschiktheid van de betrokken personen en productieverlies. Als het een arbeidsongeval betreft kunnen andere kosten optreden zoals beschadigingen aan gebouwen, machines, juridische kosten, imagoschade en motivatieverlies bij andere werknemers. De totale kosten van ongevallen in de bouw zijn met dit onderzoek niet te bepalen. Wel kan een schatting worden gemaakt van de kosten van het ziekteverzuim als gevolg van ongevallen. De kosten bedragen in totaal circa 88 miljoen euro, waarvan ongeveer 43 miljoen ten gevolge van arbeidsongevallen en ongeveer 45 miljoen ten gevolge van ongevallen in vrije tijd of tijdens het woon-werkverkeer. Hierbij is uitgegaan van gemiddelde bruto loonkosten in de bouw per manjaar (inclusief overhead) van ongeveer 60 duizend euro. 5.4 Ziekenhuisopname Iets minder dan een vijfde van de werknemers met een arbeidsongeval moest worden opgenomen in het ziekenhuis (tabel 14). Onder de werknemers met een ander ongeval moest iets minder dan 30 procent worden opgenomen. Hoewel minder mensen met een ongeval in de vrije tijd of tijdens werkverkeer te maken krijgen met een arbeidsongeval, leiden deze overige ongevallen vaker tot een ziekenhuisopname. Ook de gemiddelde opnameduur van de overige ongevallen is iets langer dan bij arbeidsongevallen. 4 De Vroome, E., P. Smulders en C.V. Van Vuuren (2005). Verzuim als gevolg van arbeidsrisico s en zelf opgegeven verzuimredenen. Deelresultaten Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden Hoofddorp: TNO. 26

29 Het aandeel werknemers dat opgenomen moest worden is afgenomen ten opzichte van In 2013 leidde een kwart van de arbeidsongevallen en 40 procent van de overige ongevallen tot ziekenhuisopname. Ook de gemiddelde opnameduur bij arbeidsongevallen is afgenomen in vergelijking met 2013 (5,5 dagen). Wel nam de gemiddelde opnameduur bij overige ongevallen toe van 2,6 dagen in 2013 naar 5,5 dagen. Daardoor is de gemiddelde opnameduur (totaal ongevallen) toegenomen van 3,8 dagen in 2013 naar 5,2 dagen in Tabel 14 Aantal werknemers dat als gevolg van een ongeval in het ziekenhuis heeft gelegen, naar soort ongeval en aantal dagen in het ziekenhuis (2014). aantal dagen arbeidsongeval ander ongeval totaal in ziekenhuis absoluut % absoluut % absoluut % niet in ziekenhuis , , , , , , , , , , , ,1 totaal Gemiddelde opnameduur 4,8 5,5 5,2 5.5 Mogelijkheid werkhervatting Een derde van de werknemers die een ongeval hebben gehad heeft tijdens de herstelperiode na het ongeval eerst hervat door middel van aangepast werk of met aangepaste werktijden (tabel 15). In 2013 gold dat nog voor 37 procent van de werknemers met een ongeval. Met name het aandeel werknemers met aangepast werk is toegenomen in vergelijking met 2013 (24 procent). Ruim een vijfde van de werknemers gaf aan dat werkhervatting in de herstelperiode niet mogelijk was ( procent). Tabel 15 Aantal werknemers dat in de afgelopen twaalf maanden heeft verzuimd wegens een ongeval naar mogelijkheid van werkhervatting tijdens het herstel (2014). mogelijkheid van werkhervatting aantal werknemers absoluut % - in aangepast werk ,3 - met aangepaste werktijden ,4 - niet mogelijk ,1 - niet van toepassing ,2 totaal

30 Van alle werknemers die verzuimd hebben als gevolg van een ongeval, was op het moment van enquêteren 82 procent weer volledig aan het werk (tabel 16). Bij een tiende was er ten tijde van het enquêteren sprake van een aanpassing van het werk en/of de werktijden (2013, 7 procent), terwijl zeven procent nog niet aan het werk was. Tabel 16 Aantal werknemers dat in de afgelopen twaalf maanden heeft verzuimd wegens een ongeval en op het moment van enquêteren aangepast werk of aangepaste werktijden heeft (2014). aangepast werk of aantal werknemers aangepaste werktijden absoluut % - aangepast werk 470 5,7 - aangepaste werktijden 330 4,0 - beide 120 1,5 - geen van beide ,9 - nog niet aan het werk 570 6,9 totaal Voorzover er sprake was van aangepast werk of aangepaste werktijden na werkhervatting werd dat in de meeste gevallen als tijdelijk gezien (tabel 17). Deze percentages komen sterk overeen met Tabel 17 Aantal werknemers dat de afgelopen twaalf maanden heeft verzuimd wegens een ongeval en aangepast werk of aangepaste werktijden heeft, naar de aard daarvan (2014). aard aangepast werk of aantal werknemers aangepaste werktijden absoluut % - blijvend 90 10,3 - tijdelijk ,7 totaal ,0 28

31 6 VEILIGHEID OP DE BOUWPLAATS In verband met de preventie van arbeidsongevallen is het van groot belang dat op de bouwplaats de noodzakelijke voorzieningen door de bedrijven zijn getroffen om veilig te kunnen werken. Van alle werknemers op de bouwplaats (dus exclusief UTApersoneel), die de afgelopen 12 maanden hebben verzuimd vanwege een arbeidsongeval, gaf 82 procent aan dat die voorzieningen waren getroffen (tabel 18). Volgens 7 procent was dit niet het geval. In 2013 gaf nog 63 procent aan dat de voorzieningen waren getroffen en 24 procent dat dat niet het geval was. Bovendien treden er verschillen op naar grootte van het bedrijf. Net als in 2013 geven werknemers in middelgrote bedrijven minder vaak dan gemiddeld aan dat de voorzieningen zijn getroffen. Werknemers in grote bedrijven geven, indien van toepassing, het vaakst aan dat de voorzieningen zijn getroffen. Naar sector bezien vinden de werknemers in dienst van bedrijven in de afbouw en onderhoud het minst vaak dat de noodzakelijke voorzieningen om veilig te kunnen werken niet zijn getroffen. Werknemers in de gww geven het vaakst aan dat de technische en organisatorische voorzieningen niet zijn getroffen. Tabel 18 Werknemers waarbij wel of niet de noodzakelijke voorzieningen waren getroffen (bouwplaatspersoneel, 2014). grootteklasse en voorzieningen totaal sector wel getroffen niet getroffen n.v.t. grootteklasse ,1 7,9 9, ,3 11,6 10, ,8 2,5 13,6 100 totaal 82,1 7,1 10,7 100 sector - B&U 85,1 8,0 6, afbouw en onderhoud 81,4 3,5 15, GWW 77,6 8,5 13,8 100 totaal 82,1 7,1 10,

32 Naast voorzieningen om veilig te kunnen werken kan het relevant zijn of ten tijde van het ongeval persoonlijke beschermingsmiddelen werden gebruikt. Persoonlijke beschermingsmiddelen voorkomen geen ongevallen, maar verminderen het letsel als gevolg van een ongeval. Daarvoor is het allereerst noodzakelijk dat die door de werkgever ter beschikking zijn gesteld, dat over het gebruik met de medewerkers afspraken zijn gemaakt, dat er toezicht op het gebruik is en dat er consequenties worden verbonden aan het afwijken van de gebruiksafspraken. Van het bouwplaatspersoneel in de middelgrote bedrijven gaf vier procent aan dat de vereiste persoonlijke beschermingsmiddelen niet aanwezig waren (tabel 19). Opvallend is dat bij de grote bedrijven niemand dit aangaf. Naar sector bezien zijn werknemers in de b&u het vaakst van oordeel dat de persoonlijke beschermingsmiddelen niet ter beschikking zijn gesteld. Het aantal werknemers dat aangaf dat er geen persoonlijke beschermingsmiddelen beschikbaar waren gesteld bedroeg in 2013 nog 5 procent. Tabel 19 Werknemers naar het feit of de werkgever de vereiste persoonlijke beschermingsmiddelen ter beschikking had gesteld (percentages) (bouwplaatspersoneel, 2014). grootteklasse en persoonlijke beschermingsmiddelen totaal sector bedrijf wel ter beschikking gesteld niet ter beschikking gesteld n.v.t. grootteklasse ,2 1,8 8, ,4 4,4 4, ,1 0,0 5,9 100 totaal 91,7 1,9 6,4 100 sector - B&U 90,5 3,5 6, afbouw en onderhoud 86,6 0,0 13, GWW 100,0 0,0 0,0 100 totaal 91,7 1,9 6,4 100 Als de persoonlijke beschermingsmiddelen ter beschikking zijn gesteld, worden zij volgens de werknemers op de bouwplaats meestal ook gebruikt (tabel 20). Van alle bouwplaatswerknemers die een arbeidsongeval hebben gehad zei 87 procent dat zij die ten tijde van het ongeval hadden gedragen. Dit percentage komt overeen met dat van Werknemers in grote bedrijven en b&u bedrijven geven relatief vaker aan de persoonlijke beschermingsmiddelen niet te hebben gedragen. 30

33 Tabel 20 Werknemers naar het wel of niet dragen van de vereiste persoonlijke beschermingsmiddelen (percentages) (bouwplaatspersoneel, 2014). grootteklasse persoonlijke beschermingsmiddelen totaal en sector bedrijf wel gedragen niet gedragen n.v.t. grootteklasse ,1 3,6 6, ,4 4,4 12, ,1 8,0 7,9 100 totaal 86,5 5,2 8,3 100 sector - B&U 84,9 7,6 7, afbouw en onderhoud 78,6 2,9 18, GWW 98,2 1,8 0,0 100 Totaal 86,5 5,2 8,3 100 Een tiende van het bouwplaatspersoneel geeft aan dat het gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen, voor zover men dat weet, voor de werkzaamheden ten tijde van het ongeval niet verplicht was (tabel 21). Vooral volgens werknemers in bedrijven met man personeel en in b&u bedrijven was het dragen van beschermingsmiddelen niet verplicht. In 2013 gaf 30 procent van de werknemers aan dat het gebruik van beschermingsmiddelen niet verplicht was. Tabel 21 Werknemers naar het al dan niet verplicht zijn van het gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen (percentages) (bouwplaatspersoneel, 2014). grootteklasse en gebruik persoonlijke beschermingsmiddelen totaal sector wel verplicht niet verplicht grootteklasse ,0 5, ,2 16, ,6 9,4 100 totaal 90,4 9,6 100 sector - B&U 87,5 12, afbouw en onderhoud 92,3 7, GWW 96,2 3,8 100 totaal 90,4 9,

34 Een ander belangrijk feit in relatie tot preventie van arbeidsongevallen is de vraag of werknemers op de bouwplaats voorlichting krijgen over de manier waarop zij hun werkzaamheden verantwoord (veilig) kunnen uitvoeren. Een werkgever kan voorzieningen treffen om veilig te kunnen werken, maar als de werknemer geen voorlichting krijgt over de wijze waarop hij daarmee om moet gaan, is het onwaarschijnlijk dat het effect ook daadwerkelijk zal worden bereikt. Ook bij het gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen speelt voorlichting/instructie een rol. Ruim een derde van de bouwplaatswerknemers die een arbeidsongeval hebben gehad, meent geen voorlichting te hebben ontvangen over de manier waarop zij hun werkzaamheden verantwoord (veilig) kunnen uitvoeren (tabel 22). Dit geldt het meest voor bouwplaatspersoneel in middelgrote bedrijven. Ook naar sector zijn de verschillen relatief groot. Het aandeel werknemers dat aangeeft geen voorlichting te hebben gehad bedroeg in 2013 een derde. Bijna 14 procent van de werknemers op de bouwplaats geeft aan geen instructie te hebben gehad over het gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen. Werknemers in grote bedrijven en werknemers in de gww geven minder vaak aan geen instructie te hebben gehad. Het aandeel werknemers dat aangeeft geen instructie te hebben gekregen is in 2014 afgenomen. In 2013 bedroeg dat aandeel nog 29 procent. Tabel 22 Werknemers die geen voorlichting en/of geen instructie over het gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen hebben gekregen (percentages) (bouwplaatspersoneel, 2014). grootteklasse en sector bedrijf Geen voorlichting over veilig werken Geen instructie over gebruik persoonlijke beschermingsmiddelen grootteklasse ,4 16, ,5 16, ,2 7,4 totaal 35,8 13,6 sector - B&U 45,2 14,9 - afbouw en onderhoud 36,8 13,7 - GWW 15,4 10,2 totaal 35,8 13,6 32

35 Volgens 8 procent van het bouwplaatspersoneel had het arbeidsongeval voorkomen kunnen worden als de werkgever de vereiste veiligheidsmaatregelen had getroffen (zie tabel 23). In 2013 was dat iets minder dan een vijfde. Hier zijn de verschillen naar bedrijfsgrootte en sector relatief klein. Zestien procent is van mening dat het ongeval voorkomen had kunnen worden, als zij zelf veiligheidsmaatregelen hadden getroffen. Werknemers in de grote bedrijven denken verhoudingsgewijs vaker dat zij het ongeval zelf hadden kunnen voorkomen. Tabel 23 Werknemers die denken dat het ongeval voorkomen had kunnen worden wanneer de werkgever dan wel de werknemer zelf de vereiste veiligheidsmaatregelen had getroffen (percentages) (bouwplaatspersoneel, 2014). grootteklasse ongeval had voorkomen kunnen worden en sector door werkgever door werknemer grootteklasse ,2 11, ,6 18, ,7 21,7 totaal 8,0 16,4 sector - B&U 8,3 18,2 - afbouw en onderhoud 6,5 15,3 - GWW 8,9 14,2 totaal 8,0 16,4 Met uitzondering van de leeftijdscategorie jarigen denkt ruim een vijfde van de werknemers dat zijzelf het ongeval hadden kunnen voorkomen (tabel 24). Opmerkelijk is dat alleen de leeftijdscategorieën ouder dan 35 jaar aangeven dat het ongeval (ook) door de werkgever had kunnen worden voorkomen. Dit aandeel ligt tussen de 10 en 15 procent. Tabel 24 Werknemers die denken dat het ongeval voorkomen had kunnen worden wanneer de werkgever dan wel de werknemer zelf de vereiste veiligheidsmaatregelen had getroffen (percentages), naar leeftijd (2014). leeftijd ongeval had voorkomen kunnen worden door werkgever door werknemer leeftijd ,0 20, ,0 0, ,9 20,7-45 en ouder 13,5 23,4 totaal 8,0 16,4 33

36 Uit tabel 25 blijkt dat een ruime meerderheid van de medewerkers van zichzelf vindt ervaren genoeg te zijn om risicovolle situaties te herkennen. De helft van de medewerkers heeft regelmatig, minstens een keer per week, te maken met risicovolle situaties. Hier staat tegenover dat ruim een vijfde van de medewerkers zelf geregeld initiatief neemt om risico s te voorkomen. Een ruime meerderheid van de medewerkers heeft het afgelopen jaar éénmaal te maken gehad met een ongeval. Tabel 25 kenmerk Werknemers naar type of geen ongeval naar of de genoemde kenmerken van toepassing zijn (percentages) (2014). arbeidsongeval ander ongeval Totaal - heeft voldoende kennis om risicovolle situaties te herkennen 98,6 99,6 99,0 - heeft dagelijks, of minstens 1 keer per week, te maken met risicovolle situaties 53,1 44,1 49,2 - heeft het afgelopen jaar meer dan 10 keer initiatief genomen om risico s te voorkomen 24,5 18,3 22,2 - andere slachtoffers bij het ongeval betrokken 1,6 12,9 6,1 - anderstaligheid heeft een rol gespeeld 8,5 0 8,0 - heeft het afgelopen jaar twee keer of vaker (met) een ongeval (te maken) gehad 14,7 2,9 9,5 Volgens bijna een vijfde van het bouwplaatspersoneel heeft de werkgever na het ongeval blijvende maatregelen genomen om herhaling in de toekomst te voorkomen. In 2013 was dat nog volgens een kwart van de werknemers het geval. Vooral werknemers in middelgrote bedrijven geven dit aan. Personeel in afbouw- en onderhoudsbedrijven zijn het minst vaak van mening dat de werkgever die maatregelen heeft genomen (zie tabel 26). In 2013 gaf een kwart van de bouwplaatswerknemers aan dat de werkgever blijvende maatregelen had getroffen. 34