Herkennen van DEPRESSIE bij ouderen

Transcriptie

1 Herkennen van DEPRESSIE bij ouderen ook in relatie tot dementie en delier Congres depressie bij ouderen, workshop Utrecht, 25 november 2014 Jan Oudenes, verpleegkundig consulent geriatrie

2 Bestaat Sinterklaas? U bent op huisbezoek: Kijk, daar staat Sinterklaas met 1000 pieten! Sinterklaas heeft mijn portemonnee gestolen! Ik heb geen zin in het Sinterklaasfeest. Pagina 2

3 Oh kom er eens kijken Heeft u Sinterklaas gevierd? Sinterklaas interesseert me niet meer! Is het al december? Vier, zes, vijf Pagina 3

4 Premier Rutte als Sinterklaas? Weet u wie onze minister president is? Lubbers Rutte Sinterklaas Pagina 4

5 Depressie of (apathisch) Delier Rouw Mindere dag Levensfase Dementie Bipolaire stoornis Angst Pagina 5

6 Depressie Er is sprake van een depressie als iemand gedurende zeker 2 weken aaneengesloten, iedere dag, het grootste deel van de dag last heeft van een depressieve stemming en/of een duidelijke vermindering van interesse of plezier. De somberheid is anders dan het verdriet of de somberheid die iedereen wel eens voelt. De sombere stemming is niet of nauwelijks te beïnvloeden. Ook als iets goed gaat, verbetert de stemming niet of nauwelijks. Pagina 6

7 Depressie, DSM IV Somberheid EN/OF Anhedonie (interesseverlies) Ten minste gedurende 2 weken Ten minste 4 van volgende symptomen Moeheid Concentratieproblemen Besluiteloosheid Gewichtsverandering Verandering slaappatroon Dagschommeling Schuldgevoel Agitatie Remming Suïcidaliteit

8 Signalen depressie Sombere uitdrukking, veel zuchten, gebogen houding, Negatieve uitspraken Verlies aan interesse Niet uit bed kunnen komen Antidepressiva in medicatielijst Apathie Gewichtsverlies Concentratieproblemen Geheugenklachten Slaapproblemen Traagheid in denken en doen Relatieproblemen Koelkast Pagina 8

9 Diagnostische vragen depressie Voelt u zich somber, depressief, down? Waar kijkt u naar uit? Hoe lang bestaan de klachten/aanleiding? Wat vinden anderen van uw stemming? Voelt u zich waardeloos/schuldig? Denkt u wel eens ik maak er een eind aan? Hoe is het met uw geheugen? Wat is voor u het gevolg van de klachten? Effect op naasten? Pagina 9

10 Geriatric Depression Scale (GDS) 15 ja/nee vragen (ook andere versies) Zelf afnemen of oudere laten invullen Let op: soms is ja een positieve score, bij andere vragen is dit nee Bij score van 6 of meer mogelijke depressie GDS werkt niet bij (gevorderde) dementie (mmse 15) Ook andere schalen als MADRS, Cornell Pagina 10

11 Vragen uit GDS Bent u innerlijke tevreden met uw leven? JA NEE Hebt u het gevoel dat uw leven leeg is? JA NEE Verveelt u zich vaak? JA NEE Hebt u meestal een goed humeur? JA NEE Voelt u zich meestal wel gelukkig? JA NEE Voelt u zich vaak hopeloos? JA NEE Vindt u het fijn om te leven JA NEE Zie bijv meetinstrumentenzorg.nl of ouderenpsychiatrie.nl Pagina 11

12 Dementie Dementie is een hersenaandoening die iemand langzaam maar zeker volledig afhankelijk maakt van de zorg van anderen. Maar liefst 1 op de 5 mensen krijgt een vorm van dementie, waarvan de ziekte van Alzheimer de meest voorkomende is. Pagina 12

13 DSM-IV-criteria voor dementie 1. Klachten van het geheugen 2. Stoornis in minstens één van onderstaande cognitieve domeinen Taal (afasie) Handelen (apraxie) Visuele herkenning (agnosie) Uitvoerende functies (planmatig denken, organiseren, abstract denken) 3. Stoornissen veroorzaken beperkingen in het dagelijks functioneren 4. Geen delier Zie o.a. NHG-Standaard Dementie (derde herziening). Pagina 13

14 Signalen dementie Geheugenklachten Taalproblemen Moeite met complexe handelingen Verminderd ziekte-inzicht Head turning Apathie Gewichtsverlies Concentratieproblemen Geheugenklachten Slaapproblemen Traagheid in denken en doen Relatieproblemen Koelkast Pagina 14

15 Diagnostische vragen dementie Heeft u last van vergeetachtigheid? Laat uw geheugen u wel eens in de steek? Voorbeelden van uw geheugenproblemen? Invloed op dagelijks functioneren? Sinds wanneer bestaan de klachten? Stabiel of progressie? Wat vinden anderen van uw geheugen? (Ongemerkte) testvragen? (weet recente sportuitslagen en nieuwsfeiten) Observeer taal, praxis Heef u angst voor dementie? Groot belang: heteroanamnese Pagina 15

16 Instrumenten Observatielijst voor vroege symptomen van dementie: OLD Mini Mental State Examination: MMSE Kloktekentest Pagina 16

17 Delier: de weg kwijt Een delier is een tijdelijke, psychische stoornis die wordt veroorzaakt door één of meer somatische verstoringen of het gebruik dan wel de onttrekking van (genees)middelen. Kwetsbare ouderen, VMS veiligheidsprogramma, 2009 Pagina 17

18 Delier, definitie DSM IV TR (2000) Bewustzijnsstoornis Verandering in cognitieve functie of waarnemingsstoornis Stoornis ontwikkelt zich in korte tijd, neigt te fluctueren Veroorzaakt door algemeen medische aandoening, waaronder ook medicatie effecten Screeningsinstrument: Delier Observatie Schaal; DOS Pagina 18

19 Depressie en/of (hypoactief) delier Overlappende symptomen zoals langzaam spreken, apathie, moeheid. Delier ontstaat acuut en heeft somatische oorzaak Bij depressie doorgaans geen bewustzijns- en waarnemingsstoornissen Delier vraagt om acuut handelen! Pagina 19

20 Depressie of Rouw Rouw is normaal, depressie is een stoornis Als rouw niet goed verloopt kan depressie ontstaan Mogelijk depressie tgv rouw indien: Rouw duurt langer dan verwacht Klachten worden niet minder Iemand die niet te troosten is Situatie wordt als uitzichtloos ervaren Pagina 20

21 Depressie & Dementie Bewust van klachten Client klaagt Geen interesse in zelfzorg Weet niet bij testvraag Cognitieve stoornissen beperkt Geen apraxie/agnosie/afasie Genezing mogelijk Beperkt inzicht Omgeving klaagt Fouten in zelfzorg Fout antwoord Cognitieve stoornissen van invloed op dgls leven Wel apraxie/agnosie/afasie Progressief

22 Praktijkvoorbeeld Pt met sombere stemming en cognitieve problemen Beleid: psycholoog, geen diagnose Psycholoog geeft huiswerk mee, pt vergeet wat te doen Huisarts schrijft antidepressiva voor, pt therapieontrouw POH begeleid ook paar keer Mantelzorg niet betrokken Pagina 22

23 Dementie Depressie Delier Aanvang Sluipend Geleidelijk Life-event Acuut Beloop Langzaam progressief Dagschommelingen Fluctuatie per etmaal Bewustzijn Helder Helder Wisselend en aandacht (in begin) Oriëntatie Gestoord Meestal Gestoord Ongestoord Geheugen Gestoord Licht gestoord KTG gestoord Hallucinaties Afwezig Zelden Vaak aanwezig en wanen (in begin) (vluchtig) Spraak Woordvind Monotoon Onsamenhangend problemen

24 Belangrijk om te weten Komt relatief vaak voor dat depressie ontstaat bij dementie! Dementie risicofactor voor delier! 3D s tegelijk ook mogelijk: eerst delier behandelen! Mogelijkheden bij onduidelijkheid diagnose: Doorverwijzen Neuro psychologisch onderzoek Proefdosering antidepressiva Afwachten maar wel volgende dia Pagina 24

25 Doen bij Depressie & Dementie Pagina 25

26 GERIATRIE Radboudumc Marcel Olde Rikkert, hoogleraar geriatrie Christa Hummelen van Vessem, hoofdverpleegkundige Jan Oudenes, verpleegkundig consulent geriatrie Reinier Postlaan 4, 6525 GC Nijmegen Postbus 9101, huispost Websites: Pagina 26