HONDENPOEPBELEID OPGERUIMD STAAT NETJES!

Transcriptie

1 HONDENPOEPBELEID OPGERUIMD STAAT NETJES! 1 FEBRUARI 2016

2 INHOUDSOPGAVE Puntsgewijze samenvatting... 4 Voorlichtingscampagne... 4 Opruimplicht en hondenvoorzieningen... 4 Intensivering handhaving... 4 Uitbreiden van de controle op hondenbezit... 4 Herijking van de inkomsten en uitgaven Inleiding Aanleiding Oorzaak Doel Huidige aanpak Hondenuitlaat- en losloopplaatskaarten Algemene Plaatselijke Verordening Onderhoud Inkomsten en uitgaven hondenbelasting Eerdere maatregelen Oorzaak problemen Hoofdlijnen nieuw beleid Herijking Mogelijkheden Gekozen aanpak Maatregelen Voorlichting Uitwerking Informatieverstrekking alle inwoners Informatieverstrekking doelgroep Herhaling en ontwikkelingen Overzicht Benodigde middelen Incidentele kosten Structurele kosten Behouden opruimplicht en aanlijnplicht binnen bebouwde kom Buiten de bebouwde kom Optimaliseren hondenvoorzieningen en spreiding Functioneren en evaluatie Spreiding en functie Aanpak losloopgebieden

3 Aanpak uitlaatgebieden Uitlaatgebieden met diensten Uitlaatgebieden zonder diensten Aanduiding Poepzuiger Benodigde middelen Eenmalige kosten Structurele kosten Intensivering handhaving Aandachtspunten en vorm van handhaving Geen opruimmiddelverplichting Discretionaire bevoegdheid Structurele kosten Voortzetting controle op hondenbezit Benodigde middelen Samenwerking, planning en evaluatie Samenwerking met de dorps- en wijkraden Planning Evaluatie Kosten, dekking en belasting Kosten Financiële dekking Hondenbelasting Geen doelbelasting Jurisprudentie Samenvatting en conclusie Ergernis Verleden IJkpunten vernieuwd beleid Handhaving Werkwijze Financiën Slotsom Bijlagen Overzicht toekomstige hondenvoorzieningen Kaarten toekomstige hondenvoorzieningen

4 3

5 PUNTSGEWIJZE SAMENVATTING Hieronder volgt vooraf een bondige puntsgewijze opsomming van de speerpunten van het nieuwe hondenpoepbeleid. VOORLICHTINGSCAMPAGNE Een brede communicatieronde richting alle bewoners door middel van artikelen in de krant, verkrijgbare folders, een artikel in de gemeentegids enz.; Een brede communicatieronde richting de hondenbezitters door middel van persoonlijke aanschrijvingen en folders; Een betere informatieverstrekking via de gemeentelijke website middels uitgebreide informatie, kaarten met de hondenvoorzieningen en een faq; en Periodieke herhaling van verschillende communicatiemiddelen. OPRUIMPLICHT EN HONDENVOORZIENINGEN Het behouden van de opruimplicht binnen de bebouwde kom, met uitzondering ter plaatse van de hondenvoorzieningen en buiten de bebouwde kom; Het behouden van de aanlijnplicht binnen de bebouwde kom, behalve in de losloopgebieden; Het behouden van verboden plaatsen voor honden zoals zandbakken en speeltuintjes; Het voortzetten van de bestaande APV-regeling op dit gebied; Het consequent aanduiden van de bestaande en nieuwe hondenuitlaat- en losloopplaatsen; Het niet aanduiden van voor honden verboden locaties; Het evalueren van de bestaande hondenvoorzieningen wat betreft functioneren en spreiding; Het oprichten van hondenvoorzieningen in dorpen zonder dergelijke voorzieningen; Het geleidelijk stroomlijnen van de hondenuitlaatgebieden met diensten; Het aanwijzen van hondenuitlaatgebieden zonder diensten; Het laten rijden van de poepzuiger langs de hondenvoorzieningen met diensten in zowel de stad als in de dorpen; Het aan de nieuwe situatie aanpassen van de hondenvoorzieningenkaarten; en Het betrekken van de dorps- en wijkraden bij het proces. INTENSIVERING HANDHAVING Het intensief handhaven op zogenaamde hotspots door de BOA s; Inspelen op klachten van de bewoners via de BOA s en de MOR-meldingen; Het aanspreken van zowel de niet-hondenbezitters als de hondenbezitters; De handhaving zal een structureel karakter kennen binnen alle kernen en wijken; Er wordt geen opruimmiddelverplichting geïntroduceerd; en Het gunnen van een overgangsperiode na de uitrol van de brede communicatie waarin uitsluitend gewaarschuwd wordt. UITBREIDEN VAN DE CONTROLE OP HONDENBEZIT Voortzetten van de controle op de registratie van het hondenbezit. HERIJKING VAN DE INKOMSTEN EN UITGAVEN Structurele uitgaven indirect vanuit de hondenbelasting; Diverse eenmalige investeringsuitgaven; Hondenbelasting wordt geen doelbelasting; en De inkomsten en uitgaven uit de hondenbelasting worden meer op elkaar afgestemd. 4

6 5

7 1. INLEIDING In dit beleidsplan wordt ingegaan op de gevoelde problematiek van hondenpoep binnen de gemeente Zaltbommel en de daarvoor geschreven nieuwe beleidsregels. Na een schets van de huidige situatie en de doelstellingen, wordt in dit plan van aanpak beschreven wat nodig is om de doelstellingen te behalen. We hopen hiermee een praktisch, leesbaar en uitvoerbaar beleidsplan te presenteren AANLEIDING De grootste ergernis van bewoners van de gemeente Zaltbommel is de hondenpoep. Dit blijkt onder meer uit de Leefbaarheidsmonitor, het tweejaarlijkse onderzoek naar de leefbaarheid in de stad Zaltbommel. Gezien het landelijke beeld is de verwachting dat de ergernis in de dorpen van de gemeente vergelijkbaaris. De Leefbaarheidsmonitor geeft niet aan waar de problemen zich voordoen. Wel is na contact met burgers door met name de BOA s duidelijk geworden dat bewoners vinden dat er veel poep op de stoep en de zogenaamde hotspots ligt, dat het aantal hondenuitlaatvoorzieningen beperkt is en dat de poepzuiger gemist wordt in de dorpen OORZAAK De gemeente Zaltbommel kent ongeveer geregistreerde honden (stand september 2015). Behalve het plezier voor hondenbezitters is er ook een keerzijde, namelijk de hinder die door anderen ervaren wordt als gevolg van uitwerpselen op de straat. Hondenpoep zorgt voor vervuiling, stankoverlast en verspreiding van bacteriën die zowel voor mens als dier gevaarlijk zijn. Hoewel veel hondenbezitters dit netjes opruimen, zijn er ook personen die weinig rekening houden met anderen. Uitwerpselen op de stoep, speelplaatsen, pleinen en parken en loslopende honden op plaatsen waar dit niet mag vormen de kern van het probleem. De gemeente Zaltbommel voerde tot op heden nog geen breed consequent beleid op het gebied van hondenpoep. Er rijdt wel een poepzuiger, maar niet overal. Tevens is kennis van de regels bij de burger minimaal en is er slechts beperkte handhaving. In het verleden is veel ad hoc gereageerd op klachten gezien het dikke hondenpoepdossier. Onze reactie op klachten was veelal dat we in afwachting zijn van beleid en dat bepaalde proeven afgewacht worden. Echter, na al die jaren is de vooruitgang matig en de ergernis bij de burger blijft. Het nieuwe hondenpoepbeleid moet hier een beter antwoord op bieden DOEL Het doel van het nieuwe hondenpoepbeleid is eenvoudig: minder ergernis en minder vervuiling. Op deze manier wordt het gezondheidsrisico van zowel mens als dier aanzienlijk verkleind. De gemeente wil hondenbezit niet ontmoedigen. De hoeveelheid hondenontlasting zal daarom ook niet verminderen. Wel willen wij hondenbezitters aanmoedigen hun hond op een juiste wijze uit te laten door de regels goed in acht te nemen. In de communicatie hiervan is voor ons een belangrijke rol weggelegd. Door middel van handhaving wordt de naleving extra gewaarborgd. Dit alles op een wijze die financieel aantrekkelijk is en geen gevolgen heeft voor de hondenbelasting. Maar bovenal is een mentaliteitsverandering nodig, waarbij wij als overheid slechts een stimuleringsrol kunnen vervullen HUIDIGE AANPAK Tot op heden is de aanpak van het hondenpoepprobleem erg diffuus. Hier wordt een overzicht geschetst HONDENUITLAAT- EN LOSLOOPPLAATSKAARTEN In 2009 zijn door het college diverse locaties binnen de kernen aangewezen als hondenuitlaat- en loslooplocatie. Deze hebben een juridische basis in de APV. De locaties zijn ingetekend op kaarten die op de website van de gemeente gedownload kunnen worden. Op de site worden de regels ook uiteengezet. Op de kaarten zijn twee vormen te onderscheiden, namelijk de hondenuitlaat- en losloopplaatsen. Plaatsen waar honden niet mogen komen, bijvoorbeeld speeltuinen en trapveldjes, zijn niet ingetekend. Deze zijn indirect af te leiden uit de APV. 6

8 ALGEMENE PLAATSELIJKE VERORDENING In de Algemene Plaatselijke verordening is een tweetal bepalingen opgenomen ten aanzien van hondenpoep. Daarnaast is er een regeling voor gevaarlijke honden, hoewel deze hier verder niet relevant is. Voor zover van belang is het volgende geregeld: Artikel 2:57 Loslopende honden 1. Het is de eigenaar of houder van een hond verboden die hond te laten verblijven of te laten lopen: a. op een voor het publiek toegankelijke en kennelijk als zodanig ingerichte kinderspeelplaats, zandbak of speelweide of op een andere door het college aangewezen plaats; b. binnen de bebouwde kom op een openbare plaats indien de hond niet is aangelijnd; of c. op een openbare plaats indien die hond niet is voorzien van een halsband of een ander identificatiemerk dat de eigenaar of houder duidelijk doet kennen. 2. Het college kan plaatsen aanwijzen waar het verbod in het eerste lid aanhef en onder b niet geldt. 3. De verboden in het eerste lid aanhef en onder a en b zijn niet van toepassing op de eigenaar of houder van een hond: a. die zich vanwege zijn handicap door een geleidehond of sociale hulphond laat begeleiden; of b. die deze hond aantoonbaar gekwalificeerd opleidt tot geleidehond of sociale hulphond. Artikel 2:58 Verontreiniging door honden 1. Degene die zich met een hond op een openbare plaats binnen de bebouwde kom begeeft is verplicht ervoor te zorgen dat de uitwerpselen van die hond onmiddellijk worden verwijderd. 2. Het eerste lid is niet van toepassing op de eigenaar of houder van een hond a. die zich vanwege zijn handicap door een geleidehond of sociale hulphond laat begeleiden; of b. die deze hond aantoonbaar gekwalificeerd opleidt tot geleidehond of sociale hulphond. 3. Het college kan plaatsen aanwijzen waar het bepaalde in het eerste lid niet van toepassing is. Samengevat komt het erop neer dat in beginsel een hond niet mag verblijven op speelplaatsen e.d. en binnen de bebouwde kom altijd aangelijnd dient te zijn, tenzij het college hiervoor uitzonderingen aanwijst (art. 2:57 APV). Daarnaast mag hondenpoep binnen de bebouwde kom niet op straat blijven liggen, tenzij het college de desbetreffende locatie heeft aangewezen als gebied waar dit niet noodzakelijk is (art. 2:58). Beide vormen de grondslag voor het aanwijzen van de zogenaamde uitlaat- en loslooplocaties. Van bovenstaande bevoegdheid is in 2009 door het college gebruik gemaakt. De bevoegdheid om andere plaatsen aan te wijzen waar het verboden is om honden te laten poepen, is niet benut. Om deze reden is het momenteel toegestaan om honden uit te laten zonder de uitwerpselen op te ruimen op de op de kaarten aangegeven locaties. Met andere woorden, op diverse aangewezen grasvelden, bermen e.d. mag een hondenbezitter de hond zonder opruimverplichting zijn behoefte laten doen. Buiten de bebouwde kom is dit altijd toegestaan ONDERHOUD In de huidige situatie wordt een poepzuiger ingezet om de plaatsen te reinigen waar hondenbezitters de ontlasting mogen achterlaten, oftewel de aangewezen uitlaat- en losloopvoorzieningen. Dit betreft echter alleen de kern Zaltbommel. De poepzuiger rijdt wekelijks een vaste route. In de dorpen wordt de poepzuiger niet ingezet. Daarnaast wordt regulier onderhoud gepleegd aan de voorzieningen INKOMSTEN EN UITGAVEN HONDENBELASTING Hondenbelasting is binnen de gemeente Zaltbommel geen doelbelasting. Alle inkomsten vloeien in de algemene middelen, van waaruit de uitgaven voor de hondenpoepaanpak ook gedaan worden. Elk jaar worden in januari de aanslagen opgelegd aan de hondenbezitters. De financiële middelen die voortkomen uit de hondenbelasting waren in De tarieven waren 44,47 voor één hond, 59,05 voor een tweede hond en 73,78 voor een derde en elke volgende hond. De kosten voor een kennel bedroegen 329,88. Deze tarieven kunnen geïndexeerd worden. De tarieven in Zaltbommel behoren tot een van de laagste van Nederland. De opbrengsten worden deels uitgegeven, te weten voor de hondenvoorzieningen, voor de controle op hondenbezit en voor de heffing en inning van de belasting, dat de totale 7

9 uitgaven brengt op inzake de aanpak van hondenpoep vloeide daarmee in 2015 in de algemene middelen. Behalve bovenstaande uitgaven zijn er ook indirecte kosten die hierin niet verwerkt zijn en om deze reden elders in de begroting gedekt worden. Deze uitgaven worden deels wel gedaan in het kader van de hondenpoepoverlastbestrijding. De inzet van BOA s wordt betaald vanuit de integrale handhaving en het onderhoud van de hondenuitlaatvoorzieningen wordt betaald vanuit zowel de budgetten voor de buitendienst als uit de algemene middelen waarin de hondenbelastingopbrengst vloeit EERDERE MAATREGELEN Tot dusverre is er geen breed en consequent beleid inzake hondenpoep. Er wordt niet voldoende gecommuniceerd, de regels zijn niet eenduidig en niet bekend genoeg en om deze reden wordt niet actief gehandhaafd. De inzet op hondenbeleid heeft een ad hoc karakter en was tot nu toe niet gestoeld op vastgesteld beleid. Aanzetten tot beleidsvorming zijn gemaakt, maar onvoldoend afgerond. In 2009 is een brede aanpak van de hondenpoepoverlast niet doorgegaan wegens een tekort aan financiën. Deze aanpak kon alleen betaald worden bij een bijna verdubbeling van de hondenbelasting. In het verleden zijn brieven verstuurd naar hondenbezitters waarin de regelgeving uiteengezet werd en waarin zij werden opgeroepen deze regels te respecteren. Dit gebeurde op basis van meldingen van buurtbewoners waarin zij potentiele overtreden aanwezen. De melder kreeg bericht dat hondenbezitters aangeschreven zijn en dat de gemeente in afwachting is van beleid. Deze werkwijze wordt sinds enkele jaren niet meer gehanteerd. De buitendienst ruimt gebieden met veel hondenpoep slechts bij zeer hoge uitzondering op, bijvoorbeeld bij aanstaande evenementen. In 2009 is er in het Esplanadepark te Zaltbommel een proef uitgevoerd met hondenpoepzakjes en containers. Deze is succesvol verlopen, hoewel vanwege de afwezigheid van een structurele financiering en beleid is afgezien van een verdere uitrol. Elders in Zaltbommel zijn in 2010 twee hondentoiletten geplaatst, maar dit gaf niet het gewenste resultaat en is behoorlijk kostbaar. Daarom zijn deze weer verwijderd. In de loop der jaren zijn bovendien diverse uitlaat- of losloopplaatsen aangelegd of ingericht waar honden mogen poepen, zonder dat er een opruimplicht van kracht is. In sommige dorpen liggen er twee à drie voorzieningen, in Zaltbommel negentien. De bedoelde hondenvoorzieningen zijn in 2009 door het college middels een besluit aangewezen. Er waren geen vaste eisen aan deze gebieden en kennen een willekeurige uitstraling. Om een bepaalde mate van opgeruimdheid te garanderen, doet de poepzuiger deze locaties in Zaltbommel wekelijks aan om ze te ontdoen van ontlasting. s Zomers ligt de frequentie lager omdat dan ook gemaaid wordt. Deze machine komt niet in de dorpen OORZAAK PROBLEMEN In de vorige paragraaf bleek dat er inmiddels veel inspanningen geleverd zijn, maar dat het beleid achterwege bleef. Daarmee bleef ook het hondenpoepprobleem. Hoewel de inspanningen de poepoverlast hebben verminderd, is de opinie van de mensen nog niet volledig omgeslagen. Dit houdt mogelijk verband met dat een verandering van de beeldvorming achterloopt bij de daadwerkelijke situatie. Mensen hebben een positieve ontwikkeling niet altijd direct door. Afgezien daarvan blijft het probleem eenvoudigweg bestaan, en daarmee ook de ergernis. Dit heeft uiteenlopende redenen. De kennis van de regels is onvoldoende. In de APV worden een viertal regimes onderscheiden, waarvan de belangrijkste zijn: (1) plaatsen waar honden niet mogen komen, (2) overige plaatsen met een opruimplicht, (3) hondenuitlaatplaatsen zonder opruimplicht en (4) hondenlosloopplaatsen zonder opruimplicht. Deze regeling is volledig in woorden vervat en is behoorlijk vaak niet nadrukkelijk aangegeven in de praktijk door middel van bijvoorbeeld paaltjes of borden. Daarom is de niet-naleving van de regels vaak helemaal geen opzet, maar komt deze voort uit de onbekendheid van hondenbezitters met de regels. Uiteraard blijft er altijd een groep mensen over die de regels niet serieus neemt, los van de vraag of zij hiervan überhaupt op de hoogte zijn. Zij laten de honden los lopen waar het niet mag en ruimen de ontlasting niet op. Hondenpoep op de stoep is bij uitstek een ergernis. Duidelijk, hanteerbaar en kenbaar beleid kan zelfs hierop slechts ten dele een antwoord bieden. Het tekort aan handhaving speelde deze hondenbezitters eveneens in de kaart. 8

10 Bovendien is in 2009 de keuze gemaakt om op grond van de APV hondenvoorzieningen aan te wijzen waar geen opruimplicht geldt. Dit was een tegemoetkoming aan de hondenbezitter, in lijn met het landelijke beeld. Ook in andere gemeentes werd deze keuze gemaakt. De maatregel pakte nadelig uit voor de hoeveelheid ontlasting die achterblijft op deze plaatsen waar geen poepzuiger rijdt. Vooral bij niet-hondenbezitters kunnen die uitwerpselen vervolgens ergernis opwekken. Omdat de opruimplicht op minder plaatsen ingevoerd werd, is dit voor de handhaving ook lastiger. Tot op heden bleef de handhaving ook bij de hondenvoorzieningen grotendeels achterwege. 9

11 2. HOOFDLIJNEN NIEUW BELEID 2.1. HERIJKING De bijstelling van hondenpoepbeleid is gericht op het (sterk) verminderen van de hondenpoepoverlast. Volledig voorkomen is niet het streven, dit zou een onrealistische doelstelling zijn die bovendien valse verwachtingen wekt. Een belofte om het probleem te doen laten verdwijnen wordt daarom ook niet gedaan. Wel worden nieuwe maatregelen genomen of bestaande aangescherpt. Hierbij richten wij ons niet alleen op ge- en verboden, maar vooral ook in medewerking van en grotere duidelijkheid voor de hondenbezitter. Daarbij wordt gewezen op ieders verantwoordelijkheid om de openbare ruimte schoon te houden, of in het geval van een hondenbezitter de uitwerpselen van zijn hond op te ruimen. De gemeente spant zich in om de hondenbezitter hierbij van dienst te zijn MOGELIJKHEDEN Hondenpoep is een landelijk probleem. In onze eigen gemeente is in een vrij recent verleden ervaring opgedaan met verschillende maatregelen. Ook de rest van Nederland heeft geëxperimenteerd. Voor de keuze van ons eigen beleid is mede gelet op de ervaringen die in andere gemeenten zijn opgedaan. Voor Zaltbommel is een keuze gemaakt hoe wij menen de hondenpoepproblematiek te verbeteren, enerzijds door nieuwe maatregelen en anderzijds door bijstellen van de huidige werkwijze GEKOZEN AANPAK Kort samengevat wordt het volgende vernieuwde beleid vastgesteld: Hondenbezitters aanspreken op de eigen verantwoordelijkheid middels diverse communicatievormen (voorlichtingscampagne); Opruimplicht behouden behalve op de hondenvoorzieningen; Spreiding bestaande hondenvoorzieningen optimaliseren en nieuwe voorzieningen realiseren; Geselecteerde hondenuitlaatgebieden in de dorpen opnemen in de route van de poepzuiger; Intensivering van de handhaving in de gehele gemeente; Voortzetten van de controle op hondenbezit. In het volgende hoofdstuk worden de maatregelen uitgebreid toegelicht. 10

12 3. MAATREGELEN 3.1. VOORLICHTING De kern van het toekomstig beleid wordt gevormd door hondenbezitters aan te spreken op de eigen verantwoordelijkheid middels diverse communicatiekanalen. Communicatie is het middel om het doel te bereiken. Bij een juist gedrag van de hondenbezitter wordt het probleem aanzienlijk kleiner. Dit gaat echter niet zonder slag of stoot. Een eenzijdige communicatiestroom richting de burger is onvoldoende. We richten ons op een verandering van de kennis, houding en gedrag bij de overlastveroorzakers. Behalve de voorlichtingscommunicatie treffen wij voorzieningen en geven we daarmee de burger handvatten om eenvoudig de spelregels te respecteren. De communicatiestrategie moet een doelgerichte aanpak en een positieve toon kennen. Handhaving vormt het sluitstuk. In onze communicatiecampagne brengen wij de boodschap van ons vernieuwde beleid naar voren richting de burger. Hieronder verstaan wij zowel de honden- als niet-hondenbezitter. Wij wijzen hierbij voornamelijk op het gelijk blijven van de regels, waaronder dus het behoud van de opruimplicht, maar ook op de diensten die de gemeente gaat leveren om naleving van de regels beter mogelijk te maken en te stimuleren. Op deze manier nemen wij een stuk vermeende onbekendheid weg. Handhaving als uiterste middel vormt het sluitstuk om het hondenpoepbeleid te waarborgen UITWERKING De communicatie richt zich op (1) informeren over de maatregelen, (2) scheppen van draagvlak, (3) stimuleren van de rol van de hondenbezitter en (4) periodiek herhalen van de boodschap INFORMATIEVERSTREKKING ALLE INWONERS In aanloop naar het nieuwe beleid communiceert de gemeente over de inhoud daarvan. Dit zal gebeuren in samenwerking met het team Communicatie. De middelen die hiervoor gebruikt worden zijn artikelen op de gemeentepagina van Het Kontakt en de website van de gemeente, Twitter en Facebook en een persbericht. Dit betreft een algemene voorlichting. De website zal op dit punt geactualiseerd en uitgebreid worden. Dit gebeurt voornamelijk door een uiteenzetting van de regels, aanspreken op de verantwoordelijk en een snelle en gerichte informatieoverdracht door middel van een faq (veelgestelde vragen met antwoorden). Daarnaast wordt gewezen op de hondenuitlaatkaarten en de folder die te vinden is op de gemeentesite. Bovendien worden de dorps- en wijkraden geïnformeerd waar bewoners met vragen over het beleid op een toegankelijke wijze terecht kunnen. Deze platforms kunnen informatie op hun site plaatsen en deze publiceren in een eventuele dorps- of wijkkrant. Dit zorgt voor aanvullend draagvlak en deze platforms kunnen ons adviseren in een juiste implementatie met betrekking tot de verschillende dorpen. De artikelen zullen een overzicht geven van het nieuwe eenduidige en eenvoudige beleid. Welke regels gelden bijvoorbeeld in parken, op de stoep, bij hondenvoorzieningen en buiten de bebouwde kom. De folders en de digitale hondenuitlaatkaarten geven extra informatie over het beleid en waar welke hondenvoorzieningen liggen. De uitlaatkaart wordt per woonplaats gespecificeerd en de huidige opmaak wordt aangepast en vergemakkelijkt. Aan handhavers wordt een aantal weken de tijd gegund om voorlichting te geven en te zorgen voor draagvlak voor de handhaving. De BOA s bepalen zelf op welke wijze zij hieraan vorm geven. Daarbij worden tevens de handhavingsacties aangekondigd, hoewel handhaving slechts een middel is om het doel te bereiken. Alles is erop gericht om de gehele bevolking voor te lichten. Juist de niethondenbezitters ervaren bij uitstek ergernis en het is belangrijk dat ook zij van de regelgeving op de hoogte zijn en zien dat de gemeente inspanningen levert om het probleem te beperken INFORMATIEVERSTREKKING DOELGROEP Bijzondere aandacht wordt logischerwijs besteed aan de doelgroep, oftewel de hondenbezitter. Zij zijn diegene die het nieuwe beleid moeten uitvoeren. Een persoonlijkere benadering ligt daarom in de rede. Juist de hondenbezitter moet in zijn verantwoordelijkheid en fatsoen aangesproken worden. Door dit op een vriendelijke en positieve toon te doen, wordt het draagvlak vergroot. Moraliserend toespreken kan een averechts effect hebben. Door te wijzen op het gedrag van de hondenbezitter zal 11

13 dit de acceptatie voor honden bij anderen vergroten. Bij aanvaarding en inachtneming van de regels snijdt het mes aan twee kanten. Een bij de doelgroep aansluitende informatiebrief met folder wordt aan elk adres toegestuurd waar een hond geregistreerd staat. Daarin wordt verwezen naar de digitale hondenvoorzieningenkaarten. Voor de adressen wordt gebruik gemaakt van het register voor de hondenbelasting. Het informatieniveau richting de hondenbezitters is per saldo gelijk als richting de rest van de burgers. Door de persoonlijke benadering wordt het belangrijke karakter wel benadrukt HERHALING EN ONTWIKKELINGEN Voor een goed begrip is het belangrijk om de boodschap te blijven uitdragen. Daarom moet jaarlijks of liefst meerdere keren per jaar het beleid opnieuw breed gecommuniceerd worden via bovenstaande kanalen. Een mogelijkheid is om nieuwe bewoners en personen die een hond registreren standaard de folder en de uitlaatkaart mee te geven. Ook moet de voortgang van het vernieuwde beleid aan bod komen, bijvoorbeeld door te melden dat minder klachten binnen komen en de resultaten van de handhaving. Samen met website wordt zo voortdurend gewerkt aan het uitdragen van de actuele hondenpoepboodschap. Voor iedereen die overlast ervaart van hondenpoep is het fijn om te zien dat de gemeente op deze manier blijvende inspanningen levert in de hondenpoepaanpak OVERZICHT Voorgaande leidt tot het onderstaande totaaloverzicht: Doel Middel Kanaal Alle inwoners informeren Artikel krant Kontakt (gemeentepagina), sociale media Informatiebericht Sociale media Persbericht Folder Hondenuitlaatkaart Gemeentewebsite Persoonlijke uitleg Volledig beleid Publicaties overig Gemeentegids Twitter, Facebook Diverse kranten Verkrijgbaar bij o.a. gemeentekantoor Handhavers, dorps- en wijkraden Gemeentewebsite Website dorps- en wijkraden, dorps-/wijkkranten Doelgroep informeren Brief en folder Toezenden op naam, gemeentewebsite Hondenuitlaatkaart Gemeentewebsite Herhaling en voortgang Artikelen krant Kontakt (gemeentepagina), sociale media BENODIGDE MIDDELEN Persbericht Persoonlijke uitleg Diverse kranten Handhavers, dorps- en wijkraden Voor het ontwerpen en drukken van een folder en brieven zijn kosten gemoeid. De overige kosten zijn nihil. Ambtelijke begeleiding van voorgaande acties is niet als kostenpost meegenomen INCIDENTELE KOSTEN Ontwerpen folder 300,- Drukken folders (5.000 stuks) 300,- Versturen brief en folder (2.300 stuks) 1.500, STRUCTURELE KOSTEN Jaarlijks bijdrukken en verspreiden (2.500 stuks) 500,- 500,- 12

14 3.2. BEHOUDEN OPRUIMPLICHT EN AANLIJNPLICHT BINNEN BEBOUWDE KOM Een van de belangrijkste bestaande ijkpunten van het beleid is de opruimplicht en aanlijnplicht die binnen de bebouwde kom gelden. De enige uitzondering hierop zijn de hondenvoorzieningen. In de APV worden verschillende regimes onderscheidingen, waarvan de belangrijkste zijn: (1) plaatsen waar honden niet mogen komen, (2) overige plaatsen met een opruimplicht, (3) hondenuitlaatlocaties zonder opruimplicht en (4) hondenlosloopplaatsen zonder opruim- én aanlijnplicht. Samengevat betekent dit dat honden niet welkom zijn in bijvoorbeeld speeltuinen. In de openbare ruimte van Zaltbommel geldt een opruimplicht, tenzij het een hondenuitlaat- of losloopplaats betreft. Op deze laatste locatie hoeft een hond bovendien niet aangelijnd te zijn. Deze hondenvoorzieningen zijn in 2009 op basis van artikel 2:58 APV door het college aangewezen als plaatsen waar opruimen niet verplicht is. Dit beleid wordt voortgezet, want er is geen aanleiding hiervan af te wijken. Op dit vlak hoeft de APV ook niet te worden aangepast. De uitzonderingen die door het college zijn ingesteld blijven behouden. De reden hiervoor is dat de gemeente vindt dat hondenbezitters binnen de bebouwde kom zelf verantwoordelijk zijn voor de uitwerpselen van hun hond, behalve wanneer dit gaat over een aangewezen goedgekeurde locatie. Dit is dienstverlening van de gemeente richting de honden- en niethondenbezitter. Voor de een is het gemak, voor de ander een stuk minder ergernis. De regels blijven zo eenvoudig en vertrouwd. Opruimplicht binnen de bebouwde kom, tenzij het een als zodanig herkenbare hondenvoorziening betreft. Nu is de status van hondenvoorzieningen niet altijd bekend en zijn de hondenbezitter en handhaver niet altijd op de hoogte van de geldende regels. Dit valt hen soms zelfs niet aan te rekenen. Over de problematiek van de status van voorzieningen wordt dieper ingegaan in de volgende paragraaf. Dit beleid heeft geen gevolgen voor de plaatsen waar honden reeds verboden zijn zoals speeltuinen en schoolpleinen. Op deze plaatsen spelen vaak kinderen en daarom is de aanwezigheid van honden hier sowieso verboden BUITEN DE BEBOUWDE KOM Buiten de bebouwde kom geldt geen opruimplicht. Dit regime wordt niet gewijzigd. Wel moedigen wij het bijzonder aan om ook hier de ontlasting van de hond op te ruimen, ongeacht of dit op de weg, in de berm of op het gras ligt. Zo wordt niet alleen in de kernen, maar ook daarbuiten een schone openbare omgeving nagestreefd. In tegenstelling tot de bebouwde kom, afgezien van de losloopterreinen, hoeft de hond ook niet aangelijnd te zijn, tenzij dit op borden anders aangegeven is in bijvoorbeeld natuurgebieden en op klompenpaden. Het kan ook zo zijn dat in natuurgebieden en op klompenpaden honden verboden zijn. Uiteraard is bij loslopen altijd voorzichtigheid geboden. Ook kan de hondenbezitter aansprakelijk worden gesteld bij bijvoorbeeld schade die aangericht is op weilanden, aan gewassen e.d OPTIMALISEREN HONDENVOORZIENINGEN EN SPREIDING In de vorige paragraaf is uiteengezet dat er verschillende regimes volgen uit de Zaltbommelse APV. Op basis van de APV zijn door het college twee soorten hondenvoorzieningen aangewezen, te weten uitlaatlocaties en loslooplocaties. In de oude situatie gold op deze plaatsen als uitzondering op de regel geen opruimplicht. Dit blijft zo. Om deze reden is het wel belangrijk om de locaties inhoudelijk afzonderlijk en gezamenlijk tegen het licht te houden. Om dit beleid vol te houden moeten de voorzieningen aan bepaalde basisvereisten voldoen. Wanneer nodig worden daarom optimalisatieverbeteringen doorgevoerd. In de loop der jaren zijn diverse uitlaat- of losloopplaatsen aangelegd of ingericht waar honden mogen poepen en eventueel loslopen. In sommige dorpen liggen tot op heden drie à vier voorzieningen, in Zaltbommel negentien. Alleen in Zaltbommel liggen bovendien ook loslooplocaties. In de dorpen zijn geen loslooplocaties, omdat vanwege de beperkte omvang van de kernen het buitengebied altijd vlakbij is. Buiten de bebouwde kom mogen honden immers loslopen. De voorzieningen in de dorpen worden niet onderhouden door de poepzuiger. Alle locaties hebben verschillende eigenschappen en een eigen uitstraling. Hierin is geen eenheid. 13

15 FUNCTIONEREN EN EVALUATIE De status van de voorzieningen is bij de bewoners vaak onbekend. Op de gemeentewebsite staan kaarten die matig gecommuniceerd worden en inmiddels zelfs verouderd en achterhaald zijn. Op de locaties zelf is voor het merendeel van de gevallen niet aangegeven dat dit een hondenvoorziening is. Door onbekendheid van de status en onbekendheid met de regelgeving, is het voor de goedwillende burger behoorlijk lastig om de regels na te leven. Dit beperkt op zijn beurt de mogelijkheden voor handhaving. De voorzieningen voorzien in een belangrijke behoefte. Mensen die de ontlasting van hun hond liever niet oprapen, kunnen op de hondenuitlaat- of losloopplaatsen terecht. Deze dienstverlening blijft bestaan. Wat betreft inrichting kunnen wel eventuele verbeteringen aangebracht worden. Per locatie is namelijk onderzocht of aan bepaalde vereisten voldaan wordt. Hiervoor is een evaluatieformulier gebruikt SPREIDING EN FUNCTIE De huidige spreiding van de faciliteiten binnen de kernen is redelijk tot goed, afgezien van de dorpen waar geen voorzieningen zijn. Sommige kleine dorpen hebben vier voorzieningen, terwijl andere grotere dorpen namelijk niets hebben. Een gevolg hiervan was dat in het ene dorp overal een opruimplicht gold omdat de hondenbezitters geen alternatief hadden. In andere dorpen waren wel faciliteiten aanwezig waar hondenbezitters de hondenontlasting konden achterlaten. Met de voortzetting van het bestaande beleid is het noodzakelijk in alle dorpen een op het dorp toegesneden en enigszins vergelijkbaar voorzieningenniveau aan te bieden, en daarmee dus één of meerdere locaties aan te wijzen als uitlaatgebied wanneer deze er nog niet (voldoende) zijn. Binnen de dorpen Bruchem, Nederhemert-Noord, Nieuwaal, Kerkwijk en Delwijnen zijn geen voorzieningen. Dit is een ongelijke en ongewenste behandeling van de hondenbezitters in deze kernen. Daarom zullen ook in deze kernen hondenvoorzieningen gerealiseerd gaan worden. Hiertoe wordt gekeken welke locaties geschikt zijn en het aantal locaties is afhankelijk van het inwoneraantal en de bebouwing van het dorp. Hierover wordt ook overleg gevoerd met de mogelijk aanwezige dorpsraad in combinatie met hondenbezitters. Het ligt hierbij voor de hand dat deze dorpen enkele voorzieningen krijgen. De kernen Nederhemert-Zuid en Bern krijgen geen nieuwe voorzieningen gezien het lage aantal inwoners en het reeds bestaande groene karakter van de dorpen en de nabijheid van het buitengebied. De nieuwe locaties kunnen gerealiseerd worden op logische plaatsen, bij voorkeur nabij zogenaamde hotspots. Er is geen aanleiding harde vereisten aan oppervlakte e.d. te stellen aan uitlaatlocaties gezien het huidige uiteenlopende karakter van de voorzieningen. De hondenuitlaatkaarten worden hiervoor geactualiseerd AANPAK LOSLOOPGEBIEDEN In de stad Zaltbommel zijn zeven loslooplocaties. Over het algemeen zijn deze niet omheind met een hek, maar betreffen een groot oppervlakte van bijvoorbeeld gras. Vanwege de functie is dit geen probleem en hondenbezitters zijn erop voorbereid dat er eventueel onbedoelde confrontaties kunnen ontstaan met andere honden. Zoals bekend geldt op deze plaatsen geen opruimplicht. Binnen de dorpen bestaan nu geen loslooplocaties. Er is geen aanleiding deze wel aan te wijzen aangezien de bebouwde kom nagenoeg altijd relatief dicht in de buurt is. Buiten de bebouwde kom geldt namelijk geen aanlijnplicht. Daarom wordt verondersteld dat aan hondenloslooplocaties binnen de dorpen geen vergelijkbare behoefte als in Zaltbommel is AANPAK UITLAATGEBIEDEN Omdat de opruimplicht op de uitlaatgebieden (en losloopgebieden) niet geldt, hebben deze een belangrijke juridische functie. De poep mag immers blijven liggen. Hondenbezitters worden zo gefaciliteerd in een eenvoudige naleving van de regels en gestimuleerd om buiten de hondenvoorzieningen niet de regels te overtreden. De huidige uitlaatgebieden in zowel Zaltbommel als de dorpen zijn verschillend van karakter, soms betreft het een eenvoudige groenstrook of wegberm, andere keren is het een afgebakend gebied dat duidelijk bestemd is voor gebruik door honden. Dit onderscheid is geen probleem. De verschillende 14

16 karakters willen wij juist graag benutten om verschillende soorten uitlaatgebieden te bieden. Wij willen twee soorten uitlaatgebieden behouden en realiseren, namelijk uitlaatgebieden mét en gebieden zonder diensten. In de paragrafen hierna wordt uiteengezet hoe deze gebieden er grofweg uit gaan zien. De platforms hebben hierbij inspraak en wij geven aan hoeveel voorzieningen mogelijk zijn. Er worden overigens geen hondenpoepbakken en poeszakjesdispensers geplaatst op hotspots of andere gebieden waar honden niet mogen poepen. Dit omdat daarmee de suggestie wordt gewekt dat dit wel toegestaan is. Bovendien worden er geen hondentoiletten geplaatst. Ervaringen in de gemeente Zaltbommel en elders zijn matig. Het is een bijzonder dure oplossing waarvan niet elke hond gebruik wil maken UITLAATGEBIEDEN MET DIENSTEN In de stad en de dorpen willen wij een beperkt aantal plekken realiseren, of wanneer deze al bestaan behouden, waar wij diensten willen gaan verlenen. Deze locaties, veelal centraal gelegen, willen wij een herkenbare uitstraling geven door middel van bijvoorbeeld de plaatsing van een hekje of een heg om er een duidelijke afbakening aan te geven. Uiteraard komt er een paaltje bij dat de status van het gebied aangeeft. Deze aanpak draagt bij aan de bekendheid en eenduidigheid van de hondenvoorzieningen. Bovendien wordt deze locatie schoon gehouden door de poepzuiger. Dit gebeurt met een frequentie die voor die locatie noodzakelijk is. Gezien de hoge kosten van aanleg, instandhouding en de poepzuiger zijn de mogelijkheden beperkt. Per dorp of wijk zal daar ons bepaald worden hoeveel van deze locaties mogelijk zijn. Dit wordt doorgesproken met de platforms, zodat zij hierbij rekening kunnen houden bij het geven van adviezen aan de gemeente. De volgende staffel is de leidraad bij het bepalen van het aantal locaties met diensten in de dorpen en wijken: inwoners: 0 uitlaatgebieden met diensten inwoners: 1 uitlaatgebied met diensten inwoners: 1 of meer uitlaatgebieden met diensten Hierbij wordt telkens rekening gehouden met de omstandigheden. Het ene dorp of ene wijk is de andere niet. Ook verschilt het aantal groenstroken, bermen en watergangen sterk per kern. In Zaltbommel wordt het groen verhoudingsgewijs meer gebruikt dan in de dorpen. Er kan dus reden zijn om van voorgaande af te wijken UITLAATGEBIEDEN ZONDER DIENSTEN In tegenstelling tot de vorige categorie, willen we ook gebieden behouden en realiseren zonder diensten. Deze locaties, veelal gelegen aan de randen van de kom of in het dorp of de wijk gelegen op locaties waar mensen in principe weinig tot niet komen. Denk hierbij aan ongebruikte groenstroken of brede bermen binnen of aan de rand van de kom. Deze locaties worden aangeduid met een paaltje. Zo is voor zowel de honden- als niet-hondenbezitters duidelijk welke status dit gebied kent. Mensen mogen hier dus de ontlasting van de hond achter laten. Echter, er worden geen aanvullende diensten geleverd zoals afbakening en schoonmaak door de poepzuiger. Vanwege de ligging van deze locaties is dit geen probleem. De dorpsraden hebben tijdens de voorbereidingsfase inspraak in waar deze locaties moeten blijven of komen. Mocht een hondenbezitters de hond laten poepen buiten deze locatie, dan is deze in overtreding en kan deze een bekeuring krijgen AANDUIDING Uit de evaluatie van de hondenvoorzieningen is gebleken dat momenteel binnen onze gemeente de bebording bij hondenvoorzieningen vrij beperkt is. Veel locaties staan wel op de kaart, maar zijn niet fysiek aangegeven. Daarnaast zijn er verschillende borden en palen in omloop. Dit is ook een van de redenen voor de onbekendheid van de hondenvoorzieningen en daarmee de geldende regels. Een voor het publiek toegankelijke en kennelijk als zodanig ingerichte kinderspeelplaats, zandbak of speelweide, zoals verwoord in de APV, wordt veelal ook niet aangemerkt als verboden plaats. Op sommige verboden plaatsen zoals de zogenaamde hotspots staat een verbodsbord, hoewel dit niet consequent gebeurd. 15

17 In de toekomst zullen voor de hondenvoorzieningen markeringen worden aangebracht voor de kenbaarheid. Dit gebeurt door houten schuin afgezaagde palen waarop de status van het gebied vermeld wordt. Afhankelijk van de grootte of de ligging van het gebied, zullen er eventueel meerdere palen geplaatst worden. Voor de loslooplocaties komen deze palen ook met de vermelding loslooplocatie. Zo is voor iedereen, zowel de hondenbezitter als niet-hondenbezitter, duidelijk dat honden hier vrij mogen rondlopen. De paaltjes zijn opvallend, maar hebben geen negatieve uitstraling voor de omgeving. Locaties waar honden niet mogen komen krijgen in beginsel geen aparte vermelding. Hieraan ligt ten grondslag dat het ondoenlijk is om alle verboden plaatsen te markeren en bovendien een wildgroei kan ontstaan. Er zijn eenvoudigweg te veel locaties waar hondenbezitters zich met de hond toch bevinden. Bestaande borden laten wij echter ongemoeid om kapitaalvernietiging te voorkomen. Dit laat onverlet dat locaties die niet gemarkeerd zijn, wel degelijk verboden terrein voor honden kunnen zijn, zoals volgt uit de APV. Het is voor elke hondenbezitter de verantwoordelijkheid zich hiervan te vergewissen. Bij overtreding van de regels kunnen burgers de afwezigheid van markeringen niet als excuus richting de toezichthouder tegenwerpen POEPZUIGER Een belangrijk aspect is de poepzuiger die in Zaltbommel rijdt. Deze volgt een vaste route en afhankelijk van het seizoen met een bepaalde frequentie. Deze ontdoet de hondenuitlaat- en losloopplaatsen van de ontlasting. Dit is nodig omdat door de afwezigheid van een opruimplicht deze gebieden vervuild raken. Daarentegen rijdt deze niet binnen de dorpen. De behandeling van Zaltbommel ten opzichte van de dorpen komt dus niet overeen. De inzet van de poepzuiger is vrij kostbaar. Niettemin zal deze ook op enkele locaties in de grotere dorpen ingezet gaan worden om hier het verwijderen van de hondenpoep op de bestaande en nieuw te realiseren voorzieningen te garanderen. Dit gebeurt op een op de locatie afgestemde frequentie. Voor zowel Zaltbommel als de dorpen geldt dat dit alleen gebeurd op de voorzieningen met diensten. Behalve de poepzuiger wordt hondenpoep ook verwijderd tijdens het maaien. Daarom is het tijdens het zomerseizoen, wanneer gemaaid wordt, de poepzuiger minder benodigd. Daarmee worden kosten bespaard, terwijl de gebieden toch regelmatig schoongemaakt worden. Gedurende de winter zal de poepzuiger vaker ingezet worden. Met betrekking tot de kosten van de poepzuigerinzet is rekening gehouden met de wisselende frequentie, zowel in Zaltbommel als de dorpen BENODIGDE MIDDELEN Voor de structurele kosten van onderhoud en poepzuiger is in de toekomst een hoger bedrag benodigd dan nu. Jaarlijks is nodig om onder andere de voorzieningen te onderhouden en de poepzuiger langs te sturen. De eenmalige investeringsuitgaven gelden alleen voor EENMALIGE KOSTEN Aanleggen (rotoren en inzaaien) nieuwe hondenvoorzieningen (22 locaties) 5.000,- Leveren en plaatsen markeringspaal (circa 150 stuks) ,- Leveren en plaatsen van hekwerken (2 locaties) Externe loonkosten voor uitvoering van de werken en transport zijn in dit overzicht meegenomen STRUCTURELE KOSTEN Inzet hondenpoepzuiger dorpen en wijken (22 locaties) Stelpost onderhoud hondenvoorziening per locatie (45 x 200) Bestaande hondenvoorzieningen maaien volgens gazonfrequentie Nieuwe hondenvoorzieningen maaien volgens gazonfrequentie Stelpost vandalisme markeringspalen e.d

18 3.4. INTENSIVERING HANDHAVING Handhaving is het doen naleven van regels. Naleving is van groot belang om regels effectief te laten zijn. Goede handhaving versterkt het vertrouwen in naleving. In positieve zin is handhaving gericht op het creëren en in stand houden van veiligheid, leefbaarheid, gezondheid en welzijn. Handhaving van de regels omtrent hondenpoep is ook hierop gericht. De gemeente gaat een deugdelijk voorzieningenniveau aanbieden met eenduidige regels. Voor de kenbaarheid van deze regels vindt actieve communicatie plaats. Ondanks dat zijn er helaas altijd mensen die zich niet aan de regels houden. De (intensivering van de) handhaving vormt daarom een belangrijk onderdeel van het totale hondenpoepbeleidsplan. De regels moeten immers gehandhaafd worden. De handhaving wordt sterk geïntensiveerd ten opzichte van de voormalige situatie. Om te voorkomen dat verbalisering slechts korte termijneffecten kent en omzeiling van de regels stimuleert, moet de acceptatie van de hondenpoepregels vergroot worden. Dit doen wij door de optimalisatie van de voorzieningen, het beter faciliteren van de naleving en uitgebreide communicatie. Deze zaken zijn in de paragrafen hiervoor besproken AANDACHTSPUNTEN EN VORM VAN HANDHAVING De problematiek is divers. Daarom zijn er diverse invalshoeken die ook bij handhaving spelen. De aanpak moet toegesneden worden op de relevante situatie. Zo zijn er zogenaamde hotspots waar de hondenpoepproblematiek zich bovengemiddeld manifesteert. Dit zijn met andere woorden plaatsen waar ondanks de opruimplicht hondenpoep onvoldoende opgeruimd wordt door de hondenbezitter. Toezicht heeft op deze locaties prioriteit. Dergelijke plaatsen zijn al bij de toezichthouders bekend of deze kunnen aan de gemeente worden doorgegeven ter inventarisatie via de Meldingen openbare ruimte. Vervolgens plaatsen wij deze op de handhavingslijst. Behalve toezicht op de opruimplicht wordt bovendien gelet op het aanlijngebod en de aanwezigheid van honden op verbodslocaties zoals speeltuinen. De handhaving kent een structureel karakter. Met de uitrol van het vernieuwde beleid zal voor een bepaalde periode een intensievere controle plaatsvinden. Ook daarna zal het toezicht op het hondenpoepvraagstuk blijven. Dit geldt zowel voor de dorpen als de stad Zaltbommel. De handhaving hangt niet vast aan de kantoortijden, dit kan ook in de avonduren en het weekeinde plaatsvinden. Behalve het daadwerkelijke handhaven zijn de BOA s aanspreekpunten voor zowel de hondenbezitters als niet-hondenbezitters en geven gevraagd en ongevraagd voorlichting. Op deze wijze wordt een grotere acceptatie nagestreefd. Overigens zullen niet direct na aanvang van dit hondenpoepbeleid boetes worden uitgeschreven. Aan de hondenbezitters wordt een overgangsperiode gegund om de regels in de praktijk te brengen. Zowel de hondenbezitters als niet-hondenbezitters worden aangespoord om anderen te wijzen op hun verantwoordelijkheid wanneer zij zich niet aan de regelgeving houden GEEN OPRUIMMIDDELVERPLICHTING De basis voor de handhaving ligt in de APV. De regels hebben als doel de eventuele problematiek met honden aan te pakken. In het kader van de hondenpoepoverlast is de naleving van de opruimplicht het belangrijkst. Het is lastig overtreders te betrappen, de pakkans is wegens het grote werkgebied klein. Wanneer een BOA een overtreding van de opruimplicht echter constateert, kan hij een proces-verbaal opmaken. In tegenstelling tot sommige andere gemeenten wordt echter geen zogenaamde opruimmiddelverplichting geïntroduceerd. Deze verplichting houdt in dat hondenbezitters te allen tijde een deugdelijk opruimmiddel bij zich moeten dragen wanneer zij hun hond uitlaten. Mensen ervaren dit als een beschuldiging bij voorbaat en ergeren zich hieraan. Om te komen dat deze verplichting zijn doel voorbij schiet, zien wij principieel af van de introductie van deze verplichting. Bovendien is een omgekeerde beweging zichtbaar. Gemeente die de opruimmiddelverplichting in het verleden geïntroduceerd hebben, nemen hiervan weer afstand DISCRETIONAIRE BEVOEGDHEID De toezichthouder bepaalt zelfstandig of er voldaan is aan de regels. Ook beoordeelt hij of er voldoende geprobeerd of gedaan is om de hondenpoep op te ruimen wanneer de hond gepoept heeft buiten de hondenvoorzieningen. Alleen gehandicapten met een blindengeleidehond of gehandicaptenhond hebben geen opruimplicht voor hondenpoep. Ook in geval van bijvoorbeeld diarree bij de hond beslissen de BOA s of de hondenbezitter zich voldoende heeft ingespannen om aan de opruim- 17

19 plicht te voldoen. Als iemand zonder opruimmiddel op weg is naar een hondenvoorziening is dit echter geen reden handhavend op te treden. Bij overtreding van de opruimplicht bedraagt de boete 140,- in Dit bedrag is ook van toepassing op de aanwezigheid van honden op verboden plaatsen zoals speelweiden. Bij het niet naleven van het aanlijngebod is de boete 90,-. Deze bedragen kunnen elk jaar worden aangepast. De zogenaamde discretionaire bevoegdheid van de toezichthouder houdt in dat elke individuele toezichthouder zelfstandig mag beslissen of wel of geen proces-verbaal wordt opgemaakt na een overtreding. Deze beslissingsvrijheid geldt ook bij het onderwerp hondenpoep STRUCTURELE KOSTEN Er zijn geen incidentele kosten. De structurele kosten voor handhaving betreffen de uren voor de BOA s tegen kostprijs. Handhaving vindt plaats tijdens de gebruikelijke werktijden van onze BOA s. In de beginfase zal sprake zijn van verhoogde inzet. Daarna mogelijk van een lagere, maar consequente permanente inzet. De BOA s worden betaald vanuit het budget Integrale veiligheid. Wij hanteren een stelpost van voor de inzet in het kader van de hondenpoep, gebaseerd op 4 6 uur per week VOORTZETTING CONTROLE OP HONDENBEZIT Sinds 2012 vindt een grootscheepse controle plaats op hondenbezit binnen de gemeente Zaltbommel. Dit gebeurt willekeurig in diverse kernen van de gemeente. Tijdens deze controles gaan controleurs van het bureau Legitiem langs de huizen om te controleren of er sprake is van ongeregistreerd hondenbezit. Wanneer daarvan sprake is zal dit worden doorgegeven aan de gemeentelijke administratie van de hondenbelasting. Hiermee wordt voorkomen dat mensen onterecht de hondenbelasting omzeilen, dat sommige hondenbezitters onterecht minder betalen dan anderen en dat de gemeente inkomsten misloopt. In 2014 en 2015 hebben de controles achtereenvolgens 130 en 128 extra honden opgeleverd. Dit geeft aanleiding tot de stelling dat er waarschijnlijk nog voldoende ongeregistreerde honden aanwezig zijn in onze gemeente. Daarom vindt er de komende jaren een voortzetting van de controle op hondenbezit plaats. Na verloop van tijd zal naar verwachting het leeuwendeel van de honden geregistreerd staan. Behalve deze controles aan de deur kan na het uitschrijven van een boete naar aanleiding van een overtreding door een BOA aan de hand van de adresgegevens gecontroleerd worden of de verbalisant hondenbelasting betaalt BENODIGDE MIDDELEN Jaarlijks wordt ongeveer eenderde van de huishoudens van de gemeente bezocht. Dit gebeurt in het najaar, waarna in januari van het nieuwe jaar de belastingaanslagen verzonden worden. De controle kost in totaliteit per jaar op basis van adressen. Dit komt neer op circa 1,14 per adres. Deze kosten zijn dus lager dan de opbrengsten in de controlejaren en daarom ligt een voortzetting van deze controle in de rede. 18

20 4. SAMENWERKING, PLANNING EN EVALUATIE 4.1. SAMENWERKING MET DE DORPS- EN WIJKRADEN Het hondenpoepbeleid wordt verbeterd voor de gehele gemeenschap. Daaruit komt immers de roep om iets aan deze problematiek te doen. Daarom wordt gebruik gemaakt van de kennis die bij de bewoners aanwezig is. Om deze reden zal op het terrein van de hondenvoorzieningen worden samengewerkt met de dorps- en wijkraden wanneer zij actief zijn. Deze platforms vormen een vraagbaak voor de bewoners, maar ook een schakel tussen de gemeente en de bewoners. Het is logisch dat bewoners met vragen over het beleid bij hun dorps- of wijkraad terecht kunnen. Daarom is het wenselijk als deze op de hoogte zijn van de regels en de ligging van de hondenvoorzieningen in hun kern. Wat betreft de hondenvoorzieningen mogen de platforms meedenken over de aan te brengen verbeteringen, want zij kennen het beste de ervaringen in de kern. Wanneer een dorp geen hondenvoorzieningen heeft of deze bevinden zich op een ongewenste plaats, dan kan de dorpsof wijkraad aangeven wat een logische locatie is. Ook op de bestaande spreiding van de gebieden mogen zij hun mening geven. Deze consultatie zal wegens het aantal dorps- en wijkraden schriftelijk gebeuren en daarna krijgt elke raad de tijd om haar eigen achterban, oftewel de bewoners bestaande uit zowel honden- als niet-hondenbezitters te raadplegen. Dit mogen zij op hun eigen manier doen. Vervolgens komt de terugkoppeling naar de gemeente en kan eventueel een gesprek plaatsvinden. De gemeente geeft hierbij wel aan welke financiële mogelijkheden bestaan en zij toetsen of het uiteindelijke advies van de platforms fysiek uitvoerbaar is. Daarnaast kunnen de platforms een belangrijke rol vertolken in de communicatie, zowel de intensieve communicatie in de beginfase als daarna in de doorlopende fase. Daarom zijn deze in het proces meegenomen en ingelicht. Op deze manier wordt de acceptatie voor het beleid bij de platforms en de bewoners vergroot, zij krijgen immers een stem. In het beleid is de samenwerking met de platforms op verscheidene plaatsen aangehaald. Dit laat onverlet dat voor elke fase en elk onderwerp de vrijwillige hulp van de dorps- en wijkraden ingeschakeld kan worden PLANNING De besluitvorming omtrent dit beleidsstuk vindt plaats in januari Vanaf dit moment vindt de uitrol van de beschreven stappen plaats. Dit omvat de volgende globale tijdsplanning (onder voorbehoud): Besluitvorming: januari 2016 Informatienota voor de raad: januari 2016 Voorlichting: februari maart 2016 Handhaving met waarschuwingen: februari mei 2016 Inrichting nieuwe hondenvoorzieningen: mei 2016 Aanpassing bestaande hondenvoorzieningen: mei 2016 Handhaving met bekeuringen: juni 2016 t.n.o. Periodieke voorlichting: willekeurige momenten in toekomst Rond mei 2016 worden de hondenvoorzieningen aangelegd en aangepast. Tot die tijd zal alleen door middel van waarschuwingen gehandhaafd worden. Zo kunnen mensen ook wennen aan het nieuwe beleid en het feit dat gehandhaafd wordt. Nadat alle voorzieningen gereed zijn, zullen door de BOA s bekeuringen worden uitgedeeld wanneer een overtreding geconstateerd wordt EVALUATIE Het beleid richt zich onder meer op een gedragsverandering bij de hondenbezitters. Dit vergt tijd. De effecten van het vernieuwde beleid kunnen op verschillende manieren geïnventariseerd worden. Monitoring vindt doorlopend plaats. Dit door middel van de eigen ervaringen van de toezichthouders en het aantal MOR-meldingen bij de gemeente (momenteel zo n 25 tot 50 per jaar) of naar aanleiding van het aanspreken van de BOA s door bewoners. Ook kunnen de dorps- en wijk platforms op elk moment 19

21 hun ervaringen richting de gemeente delen. Deze terugkoppeling kan aanleiding zijn voor het bijstellen van het hondenpoepbeleid. Afgezien van de doorlopende signalen, kan nadat de intensieve communicatie en de optimalisatie van de voorzieningen heeft plaatsgevonden en nadat de nieuwe regels van kracht zijn geworden een evaluatie plaatsvinden. De wijze waarop wordt later bekeken. De uitkomsten kunnen aanleiding geven tot een aanpassing van het beleid. In breder verband vindt bovendien de Leefbaarheidsmonitor onder de bevolking plaats. Hierbij geven zij hun mening over onder andere de openbare ruimte. Aan het aantal klachten over hondenpoep kan afgemeten worden of het beleid vruchten afwerpt. Dit is voornamelijk relevant op de langere termijn. De publieke opinie moet zich geleidelijk aanpassen aan de nieuwe feitelijke situatie in de openbare ruimte. 20

22 5. KOSTEN, DEKKING EN BELASTING 5.1. KOSTEN Hieronder staan de incidentele en structurele kosten van dit voorstel, afgezet tegen de kosten in het verleden. Tevens is in de tabel het budget weergegeven van waaruit de kosten gedekt worden. Structurele kosten Incidentele kosten Budget Kostenpost Oude situatie (2015 e.e.) Voorstel (2016 e.v.) Voorstel (2016 e.v.) Communicatie Groen Hondenvoorzieningen Groen Stelpost Handhaving* Veiligheid Hondenbezitcontrole Belastinginning Belastinginning Belastinginning Totaal *) In de oude situatie was de handhaving minimaal. Met de inwerkingtreding van het nieuwe beleid wordt uitgegaan van een inspanning van 4-6 uur per week binnen de bestaande formatie. Het bedrag betreft dus een toerekening, maar er vindt geen verhoging van het budget Integrale veiligheid plaats FINANCIËLE DEKKING De totale structurele en incidentele kosten worden betaald uit de bestaande budgetten voor groen, veiligheid en belastinginning. Dit betekent dat deze budgetten voor dit voorstel niet opgehoogd hoeven te worden. De totstandkoming van het vernieuwd beleid is gedaan binnen de reguliere ambtelijke uren. De uitgaven op het gebied van het hondenbeleid stijgen met De geraamde inkomsten voor de hondenbelasting bedragen voor Als gevolg van dit voorstel vloeit nog ongeveer in de algemene middelen HONDENBELASTING Momenteel is er geen apart budget voor hondenpoep. Dit betekent ook dat de inkomsten uit de hondenbelasting rechtstreeks in de algemene middelen vloeien. Een verhoging van de uitgaven op het gebied van hondenpoep betekent dat dit bedrag specifiek voor dit beleidsvlak in de huidige situatie onttrokken moet worden aan de algemene middelen GEEN DOELBELASTING Er bestond in Nederland een tendens om de hondenbelasting om te vormen tot een zogenaamde doelbelasting. Op die manier wordt voor elke euro inkomsten een zelfde bedrag uitgegeven op het gebied waarvoor deze belasting geïnd wordt. Nu is een veel gehoorde klacht dat de uitgaven voor de hondenpoepproblematiek lager zijn dan de inkomsten. Hondenbezitters betreuren dat hun belastinggeld verdwijnt in de algemene middelen en niet gebruikt wordt waarvoor het in hun ogen gebruikt zou moeten worden: de aanpak van de hondenpoepoverlast. Sowieso ligt de hondenbelasting gevoelig. Een doelbelasting zou de acceptatie ervan kunnen vergroten. Door een doelbelasting op te leggen, worden de kosten die de gemeente maakt voor honden rechtstreeks gekoppeld aan de inkomsten. Er kleven echter ook nadelen aan een doelbelasting. Wanneer de hondenbelasting kostendekkend wordt, leidt iedere maatregel die het bedrag aan inkomsten uit de hondenbelasting overschrijdt, automatisch tot een stijging van de hondenbelasting. Dit zou kunnen 21

23 leiden tot weerstand bij de hondenbezitters. Daarnaast kan het juist zijn dat bepaalde werkzaamheden niet uitgevoerd kunnen worden wegens een tekort. Daarom wordt afgezien van een doelbelasting. De hondenbelasting zal in Zaltbommel blijven. De tarieven zullen afgezien van de inflatiecorrectie niet aangepast worden, ondanks de aanvullende uitgaven als gevolg van dit beleidsstuk. Wel zullen de uitgaven gebaseerd meer afgestemd gaan worden op de inkomsten. Dit lijkt op een doelbelasting, hoewel de eventuele nadelen van een doelbelasting achterwege blijven JURISPRUDENTIE Er zijn verschillende redenen om een koppeling te maken tussen de inkomsten van de hondenbelasting en de uitgaven voor de overlast, zonder meteen van een doelbelasting te spreken. De Hoge Raad heeft geoordeeld dat gemeentes hondenbelasting mogen innen. Deze bevoegdheid heeft zij op grond van de Gemeentewet. Wel heeft het Gerechtshof van s-hertogenbosch besloten dat de hondenbelasting aan enkele voorwaarden moet voldoen. Zo niet, dan is de hondenbezitter geen belasting verschuldigd. Volgens het Hof is het heffen van hondenbelasting toegestaan. Ook mogen zij deze inkomsten ten bate laten komen van de algemene gemeentebegroting. Wel zijn er twee vereisten. In de eerste plaats moeten de kosten verbonden aan het hondenbezit van wezenlijke betekenis zijn geweest voor het invoeren van de hondenbelasting. Daarnaast moet de hoogte van het bedrag mede zijn afgestemd op de kosten die de gemeente moet maken voor het hondenbezit. Daarbij hoeft het niet zo te zijn dat de gehele opbrengst wordt gebruikt om die kosten te dekken. Zo niet, dan is sprake van een ongelijke behandeling van inwoners met een hond ten opzichte van burgers zonder hond. Dit betekent dat de gemeente daadwerkelijk uitgaven moet doen op het hondenpoepprobleem tegen te gaan. Bovendien moeten de inkomsten die de gemeente uit de hondenbelasting genereert geheel of grotendeels toegesneden zijn op de uitgaven van de gemeente. Een doelbelasting is niet per se noodzakelijk, maar het ligt in de rede om inkomsten en uitgaven zo veel mogelijk op elkaar af te stemmen. Dit doen wij vanaf nu in Zaltbommel. 22

24 6. SAMENVATTING EN CONCLUSIE 6.1. ERGERNIS Al vele jaren is hondenpoep ergernis nummer één in de gemeente Zaltbommel. Dit probleem wordt veroorzaakt door hondenbezitters die al dan niet bewust de regels niet naleven. Dit resulteert erin dat burgers geconfronteerd kunnen worden met hondenpoep op plaatsen waar dit niet mag voorkomen. In het verleden is geen breed en consequent beleid gevoerd op dit vlak. Met dit vernieuwde beleid wordt minder vervuiling van hondenpoep in de openbare ruimte nagestreefd en daarmee het zo veel mogelijk wegnemen van de ergernissen hieromtrent bij de bewoners VERLEDEN In 2009 zijn diverse locaties in de stad en de dorpen aangewezen als zogenaamde hondenvoorziening. Deze hebben een juridische basis in de APV, waarin verschillende regimes worden onderscheiden: (1) plaatsen waar honden niet mogen komen zoals speeltuintjes, (2) hondenuitlaatgebieden zonder opruimplicht, (3) hondenlosloopgebieden zonder opruimplicht en (4) overige gebieden, oftewel de rest van de bebouwde kom, waar de opruimplicht geldt. Honden dienen overal aangelijnd te zijn, behalve op de loslooplocaties. De spreiding van deze voorzieningen is in de verschillende kernen niet overal even goed en er zijn dorpen zonder enige voorziening. In het verleden is onvoldoende duidelijk beleid neergelegd. Inspanningen kenden een sterk ad hockarakter en aanzetten tot beleidsvorming zijn niet afgemaakt. Ook zijn er diverse proeven geweest die geen duidelijk vervolg hebben gehad. Al met al hebben deze inspanningen niet tot het gewenste resultaat geleid. De opinie van de mensen is nog niet omgeslagen, het probleem wordt nog steeds ervaren. Er zijn verschillende oorzaken voor het probleem, waaronder onbekendheid met de regels, het bewust niet naleven van de regels en onvoldoende toezicht IJKPUNTEN VERNIEUWD BELEID Om de ergernis te verminderen, worden verbeteringen in de bestaande werkwijze aangebracht of worden nieuwe stappen gezet. Behalve ge- en verboden wordt vanuit de gemeente betere dienstverlening richting de hondenbezitters geboden. Ook wordt ingezet op ieders verantwoordelijkheid. Anders gezegd, we geven handvatten voor de verandering in kennis, houding en gedrag om daarmee beter de regels te kunnen en willen naleven. Hiervoor worden de volgende stappen gezet: Er zal een brede voorlichtingscampagne opgezet worden waarbij zowel een gemeentebreed spoor alsmede een spoor richting de hondenbezitters in het bijzonder gevolgd wordt. In deze campagne wordt van allerlei uiteenlopende middelen gebruik gemaakt. Voornamelijk herhaling op dit vlak is belangrijk. Zo blijft het kennisniveau op peil bij de hondenbezitters en kunnen niet-hondenbezitters zien dat de gemeente voortdurend aan bewustwording werkt. De regels in de APV omtrent de hondenvoorzieningen blijven ongewijzigd. In de voorlichtingscampagne wordt gewezen op de status van de voorzieningen en de regels die daarbij horen. Binnen de bebouwde kom blijft de opruimplicht, behalve op de aangewezen uitlaatvoorzieningen. De aanlijnplicht blijft ook, behalve in de losloopgebieden. Juist om deze status te benadrukken komen op de hondenuitlaat- en losloopplaatsen markeringspalen. Buiten deze plaatsen worden geen verbodsborden geplaatst om een wildgroei aan borden te voorkomen. Alle bestaande hondenvoorzieningen zijn geëvalueerd. Bekeken is hoe deze voorzieningen voortgezet moeten worden wat betreft functioneren en spreiding. Meer concreet betekent dit de oprichting van hondenvoorzieningen in dorpen waar deze niet zijn, of een eventuele verschuiving van de gebieden binnen een kern. Losloopgebieden blijven in stand. De uitlaatgebieden worden verdeeld in gebieden met en zonder diensten. De gebieden met diensten worden gekenmerkt door de afbakening en onderhoud door de poepzuiger. Nu rijdt de poepzuiger alleen in Zaltbommel, maar straks gaat deze ook naar de dorpen. In de gebieden zonder diensten blijft bovenstaande achterwege. Daarnaast zullen de hondenuitlaatkaarten geactualiseerd worden naar de nieuwe toekomstige situatie. Zie ook de puntsgewijze samenvatting. 23

25 6.4. HANDHAVING In de gehele gemeente zal intensief worden gecontroleerd op overtreding van de regels die gelden ten aanzien van het hondenbezit. Voornamelijk in de beginfase zal het toezicht intensief zijn. Hieraan gaat een brede communicatie vooraf. De handhaving zal zich met name concentreren op de probleemgebieden, oftewel die plaatsen waar hondenbezitters hun hond laten poepen zonder dit op te ruimen. In de beginfase wordt alleen gewaarschuwd en zullen nog geen boetes worden uitgedeeld. Als sluitstuk op de handhaving wordt de controle op hondenbezit ten behoeve van de hondenbelasting geïntensiveerd. Er wordt geen opruimmiddelverplichting geïntroduceerd WERKWIJZE Voor diverse aspecten van dit vernieuwde beleid wordt gebruik gemaakt van de kennis van de dorpsen wijkraden. Deze platforms kunnen een rol spelen in zowel de informatievoorziening richting de gemeente als de burgers. Vooral op het gebied van de hondenvoorzieningen kunnen de raden de gemeente met advies bijstaan. Ook bij de mogelijke evaluatie wordt van hun opinie gebruik gemaakt. Daarnaast wordt voortdurend geëvalueerd op diverse manieren. In het begin van 2016 vindt de voorlichting plaats en start de handhaving zonder boetes. In het voorjaar worden de nieuwe hondenvoorzieningen aangelegd en de bestaande aangepast. Daarna wordt gehandhaafd in combinatie met het uitdelen van bekeuringen bij overtreding van de regels FINANCIËN Hieronder staan de incidentele en structurele kosten van dit voorstel, afgezet tegen de kosten in het verleden. Tevens is in de tabel het budget weergegeven van waaruit de kosten gedekt worden. Structurele kosten Incidentele kosten Budget Kostenpost Oude situatie (2015 e.e.) Voorstel (2016 e.v.) Voorstel (2016 e.v.) Communicatie Groen Hondenvoorzieningen Groen Stelpost Handhaving* Veiligheid Hondenbezitcontrole Belastinginning Belastinginning Belastinginning Totaal De totale structurele en incidentele kosten worden betaald uit de bestaande budgetten voor groen, veiligheid en belastinginning. Dit betekent dat deze budgetten voor dit voorstel niet opgehoogd hoeven te worden. De totstandkoming van het vernieuwd beleid is gedaan binnen de reguliere ambtelijke uren. De uitgaven op het gebied van het hondenbeleid stijgen met De geraamde inkomsten voor de hondenbelasting bedragen voor Als gevolg van dit voorstel vloeit nog ongeveer in de algemene middelen. De hondenbelasting is en blijft een algemene belasting. De inkomsten uit de hondenbelasting vloeien daarom niet-geoormerkt rechtstreeks in de algemene middelen. De uitgaven worden indirect uit de inkomsten hondenbelasting gedaan, en door middel van dit voorstel worden deze meer op elkaar afgestemd. *) In de oude situatie was de handhaving minimaal. Met de inwerkingtreding van het nieuwe beleid wordt uitgegaan van een inspanning van 4-6 uur per week binnen de bestaande formatie. Het bedrag betreft dus een toerekening, maar er vindt geen verhoging van het budget Integrale veiligheid plaats. 24

26 6.7. SLOTSOM Het de introductie van het nieuwe hondenpoepprobleem teruggedrongen worden. Het gedrag van hondenbezitters wordt positief beïnvloed door middel van communicatie en betere dienstverlening. Handhaving vormt het sluitstuk voor notoire overtreders. De stimulering van de gedragsverandering moet ook zichtbaar zijn bij de overige burgers. Zo merken zij dat de gemeente serieus werk maakt van het probleem. Daarbij moet wel het besef bestaan dat het probleem nooit volledig zal verdwijnen. De overlast moet wel naar een aanvaardbaar niveau. Wanneer dit daadwerkelijk gebeurt, zal het waardebesef voor de eigen leefomgeving versterkt worden. 7. BIJLAGEN 7.1. OVERZICHT TOEKOMSTIGE HONDENVOORZIENINGEN Publicatieoverzicht hondenvoorzieningen Aalst Nr. Kern / locatie Uitlaatplaats Losloopplaats Poepzuiger 1 Beide bermen van de gehele Machinedijk 2 De oostelijke berm van de Parallelweg ter hoogte van het gehele dorp 3 De bermen aan de noordzijde van de Prins Hendrikstraat, tussen de Prins Willem-Alexanderstraat en de Maas-Waalweg 4 De twee omheinde locaties aan de rotonde van de Maas- Waalweg 5 Een deel van de berm langs de Wetering aan de Hambloksestraat Ja Nee Ja Brakel 1 De noordelijke berm op de hoek Hovendsedijk en Kruispad 2 De oostelijke berm van de Veerdam 3 De berm aan de zuidzijde van de Weitjesweg 4 De groenhoek tussen het Marktplein/Dwarssteeg en de dijkopgang van de Burgemeester Posweg 5 De berm aan de noordzijde van de Molenkampseweg tussen Molenkamp en Groenling Ja Nee Ja Bruchem 1 Beide bermen van de Broekheuvelsestraat tussen de Peperstraat en de bocht richting het noorden 2 Zuidelijke berm van de Dorpsstraat tussen (voormalig) Landgoed Groenhoven en de Peperstraat 25

27 3 Noordelijke berm van de Dorpsstraat tussen de Molenstraat en de bocht richting het zuidoosten 4 Beide bermen langs een gedeelte van de Ottersdam Delwijnen 1 Zuidelijke berm van de Delwijnse Kade 2 Noordelijke berm van het Gemeent Gameren 1 Middelkampseweg ter hoogte van de begraafplaats 2 Groenstrook achter de Maartenskamp grenzend aan de Hoef 3 Noordelijke berm van de Beemstraat tussen de Leutsestraat en de oostelijke opgang naar de Waalbandijk 4 Noordelijke berm van de Ouwelsestraat tussen de Middelkampseweg en de Jan van Steenbergenstraat 5 Een deel van de oostelijke berm aan de Langesloot Ja Nee Ja 6 Bermen langs de Delkant tussen de Ridderstraat en de kerk Kerkwijk 1 Hoek tussen Hoogveldweg en Hopland Ja Nee Ja 2 Beide bermen van de Aalderwijksestraat rondom de griend 3 Hoek tussen Walderweg en Hogenhofstraat Nieuwaal 1 Beide bermen van de Waalbandijk ter hoogte van de schapendijk 2 De oostelijke berm van de Jakob Ekelmansstraat tussen de Kempkesstraat en de Willem Kesteloostraat 3 De zuidelijke berm van de Pauwenhofstraat Nederhemert-Noord 1 Beide bermen van de verbindingsweg tussen de Sleutelbloemstraat en de Molenstraat 2 De oostelijke berm van de Nederhemertsekade tussen de Boterbloemstraat en de Maas-Waalweg 3 De westelijke berm van de Nederhemertsekade ter hoogte van de begraafplaats Poederoijen 1 De zuidelijke berm van de Dorpsweg, tussen de Maasdijk en de begraafplaats, behalve bij de woonbebouwing 26

28 2 De noordelijke berm van de Maarten van Rossumweg tussen de Juliana van Stolbergstraat tot de Burgemeester Posweg 3 Beide bermen van het fietspad langs de Burgemeester Posweg ten noorden van de Egter van Wissekerkeweg Zuilichem 1 Beide bermen van de Kweldijk tussen de begraafplaats en de Zijlstraat 2 De westelijke berm van de Maas-Waalweg tussen de Kweldijk en de ingang van de begraafplaats 3 De noordwestelijke berm van de Waaldijk tussen huisnummer 42 en 34 4 De noordelijke berm van de Waaldijk tussen het Kerkplein en de Nieuwstraat 5 De groenhoek tussen De Heuvel en de Burgemeester Hobolaan Ja Nee Ja Zaltbommel 1 Beide bermen van de Stadsdijk 2 Berm aan de grachtzijde langs De Virieusingel 3 Berm aan de grachtzijde langs de Marten van Rossemsingel 4 De uiterwaard langs de Waalkade tegenover de Waterstraat Ja Ja Nee 5 De groenstrook aan de Gisbert Schairtweg achter de tennisvelden 6 De groenstrook aan de Gisbert Schairtweg tegenover school De Ark Ja Nee Ja Ja Nee Ja 7 De groenstrook achter de Bloemkeshof Ja Ja Ja 8 De noordelijke berm van het wandelpad langs de Kloosterwiel tussen de Steenweg en de eerste woningen 9 De noordelijke berm van de Kloosterwiel tussen de Groenwal en het schelpenpad 10 De groenstrook tussen de Spellewaardsestraat en het Rondeel achter school Het Cambium 11 De groenstrook aan de Klaverweide en het Schelpenpad aan de Kazemat (Esplanadepark) 12 De groenstrook aan de Zandkampen tussen de Tienhont en de Morgental 13 Het omheinde terrein in de hoek van de Morgental tegen de Steenweg Ja Nee Ja Ja Nee Ja Ja Ja Ja Ja Ja Ja Ja Ja Ja Ja Ja Ja 14 Het gebied achter de begraafplaats aan de Plaatsmajoor Ja Ja Nee 15 De grasstrook langs de Steenweg ter hoogte van de Vergtweg Ja Nee Ja 27

29 16 Beide bermen langs de sloot tussen de Van Goghstraat en de Kievitstraat 17 Het omheinde terrein op de hoek van de Prins Bernardweg en de Thorbeckestraat 18 Het omheinde terrein naast de kinderspeelplaats achter De Savornin Lohmanstraat Ja Nee Ja Ja Nee Ja Ja Ja Ja 19 De noordelijke berm van de Wichard van Pontlaan tussen de rotonde en De Portage 20 De oostelijke berm van de Hertog Karellaan tussen de Hogeweg en de Graaf Reinaldstraat 21 Het omheinde terrein op het Koning Willem-Alexanderpark ten noorden van het fiets-/wandelpad 22 De westelijke bermen van de Hogeweg ter hoogte van de parkeerplaatsen nabij het gemeentekantoor Ja Nee Ja Ja Nee Ja Ja Ja Ja Ja Nee Ja 28

30 7.2. KAARTEN TOEKOMSTIGE HONDENVOORZIENINGEN

31 1

32 2

33 3

34 4

35 5