Positive Behaviour Support. Gezamenlijke gedragsaanpak OBS De Spiegel

Transcriptie

1 Positive Behaviour Gezamenlijke gedragsaanpak OBS De Spiegel

2 2 Inleiding In januari 2014 zijn we op OBS De Spiegel gestart met het gedragsprogramma Positive Behaviour. De aanleiding om met een programma rondom gedrag te starten was de diversiteit waarmee gedrag van kinderen door de leerkrachten werd benaderd. De leerkrachten gebruikten bij het hanteerden van kinderen wel een adequate aanpak, maar er was veel verschil tussen de diverse groepen. Leerkrachten waren gewend om hier hun eigen weg in te zoeken en er was weinig overleg over gezamenlijk optrekken in het gedrag van kinderen. Bovendien was merkbaar dat grenzen bij gedrag verschillend werden gehanteerd. Iedere leerkracht had (en heeft) een persoonlijke tolerantiegrens die werd ingezet op het moment dat kinderen deze opzochten en eroverheen gingen. Bovendien ontbrak het aan een meer gezamenlijk verantwoordelijkheidsgevoel. Iedere leerkracht had met name oog voor de kinderen van de eigen groep en mindere voor de overige kinderen. Teamleden zonder groep (administratie, interne begeleider en directie) lieten deze verantwoordelijkheid ook voor een belangrijk deel bij de leerkrachten liggen. Deze situatie zorgde niet zozeer voor veel probleemgedrag of ernstige incidenten, maar wel voor veel onduidelijkheid. Bij navraag aan leerlingen bleek dat zij moeilijk gezamenlijke elementen van gedragsaanpak konden benoemen en bij het tweejaarlijkse tevredenheidsonderzoek werd dit ook door ouders aangegeven. In het team hebben we toen afgesproken om naar een structuur te gaan zoeken die meer gezamenlijkheid in gedragsaanpak zou opleveren. Na enig onderzoek hebben we toen gekozen voor Schoolwide Positive Behaviour, kortweg PBS genoemd. Oorsprong Schoolwide Positive Behaviour Supprt is in Amerika ontwikkeld door onder meer Annemieke Golly en Jeff Sprague van het Oregon Research Institute. In de Verenigde Staten hebben onderzoekers die vergelijkbare programma s hebben ontwikkeld zich verenigd in de Association for Positive Behaviour (APBS). Vanuit Amerika is het idee overgekomen naar Europa. In Nederland hebben diverse organisaties zich verenigd in een Kenniscentrum SWPBS om hier het programma uit te rollen in het onderwijs en te zorgen voor kwaliteitsborging door opleidingen van PBS-coaches en specialisten en certificering van scholen en opleiders. PBS is een aanpak voor alle kinderen met specifieke interventies voor kinderen die extra ondersteuning nodig hebben. De aanpak is gericht op de hele schoolomgeving. Het gehele team van de school wordt betrokken bij het formuleren van de waarden van de school en alle medewerkers in school nemen deel aan de uitvoering. De PBS aanpak is verdeeld in drie niveaus. In het eerste niveau vinden interventies plaats voor alle leerlingen. Hierbij zijn vijf aspecten belangrijk, namelijk: Een positieve, proactieve benadering. Onderwijzen van gewenst gedrag. Actief toezicht houden.

3 3 Positieve beloningssystemen. Consequente, duidelijke sancties. In het tweede niveau, dat is gericht op risicoleerlingen, zijn er specifieke en intensievere interventies om de gedragsverwachtingen meer eigen te maken. In het derde niveau is een zeer gerichte aanpak noodzakelijk waarbij professionele hulp noodzakelijk is. PBS op OBS De Spiegel Nulmeting Onder begeleiding van John Ritzen van het Seminarium voor Orthopedagogiek hebben we een start gemaakt met PBS. We hebben nulmeting gehouden waarbij de teamleden allerlei stellingen rondom gedrag hebben beoordeeld. Deze nulmeting is als uitgangspunt gebruikt om te bepalen wat de belangrijkste en urgentste onderwerpen waren om mee aan de slag te gaan. en Vervolgens hebben we in het team een aantal gedragsverwachtingen opgesteld voor de verschillende ruimtes in het gebouw. Per ruimte zijn er drie verwachtingen beschreven die ieder gelieerd zijn aan de waardes veiligheid, respect en verantwoordelijkheid. Er zijn ook drie algemene afspraken bij elke waarde geformuleerd. De gedragsverwachtingen zijn de belangrijkste kapstok waaraan het PBS programma is opgehangen. Deze verwachtingen zijn: Waarden Veiligheid Respect Verantwoordelijkheid Overal geldend en Schoolregel Schoolregel Schoolregel algemeen toilet We zijn allemaal verantwoordelijk voor een goede en veilige sfeer. Was en droog je handen. Houd rekening met jezelf en de ander. We geven elkaar de ruimte om ongestoord het toilet te gebruiken. We zorgen samen voor onze eigen en andermans spullen. We laten het toilet netjes achter. schoolplein Als je op het plein speelt en rent, zorg dan dat je geen gevaar voor een ander bent. Wees eerlijk bij het spelen en houd rekening met de ander. Zorg goed voor het plein, de tuin en wat daar is. gangen /hal We lopen rustig door de school. In de hal werk ik aan mijn taak en gebruik een passende stem. Je zorgt voor je eigen spullen en laat de hal opgeruimd achter.

4 4 Lessen en beloning PBS gaat ervan uit dat de gedragsverwachtingen niet als vanzelfsprekend worden toegepast door de kinderen. Daarom gaat aan het toepassen van een gedragsverwachting een serie lessen in die verwachting vooraf. Die lessen worden door de leerkrachten zelf gemaakt en zijn aangepast aan leeftijd en behoeftes van kinderen. Tegelijkertijd met de invoering van de gedragsverwachtingen en de lessen hierover is het beloningssysteem geïntroduceerd. Omdat PBS een schoolbrede aanpak kent, zijn individuele beloningssystemen van leerkrachten overboord gezet. In plaats daarvan is er één nieuw systeem ingevoerd dat door iedereen gehanteerd wordt, niet alleen door leerkrachten maar ook door andere teamleden en ook de TSO vrijwilligers. We hebben gekozen voor zogenaamde spiegeltjes ; kleine kaartjes die aan de ene kant een zilveren spiegelvlak hebben en waar aan de andere kant een duimpje of smiley op staat. Het programma is gestart met de introductie van de eerste gedragsverwachting en de daaraan gekoppelde lessen. De lessen worden gedurende één week gegeven en daarna wordt het beloningssysteem toegepast. De kinderen kunnen dan beloond worden met een spiegeltje als ze laten zien dat de gedragsverwachting goed kan worden toegepast. De spiegeltjes worden in de klas bewaard voor iedere leerling. In de klas wordt met de kinderen samen een beloon-me-nu kaart gemaakt. Dit is een lijst met een aantal ruimer omvattende beloningen die kunnen worden verdiend door spiegeltjes in te wisselen. De kinderen bepalen met de leerkracht hoeveel spiegeltjes nodig zijn voor een beloning. Bijvoorbeeld: door 5 spiegeltjes in te wisselen, verdient een kind extra computertijd. Op die manier ontstaat er een systeem waarin de beloningen zich constant blijven opvolgen. Na een introductieweek van een gedragsverwachting wordt de tweede verwachting geïntroduceerd volgens hetzelfde patroon. Iedere week komt er een verwachting bij en wordt de voorgaande verwachting toegepast totdat alle gedragsverwachtingen zijn behandeld. De gedragsverwachtingen worden gevisualiseerd op de plek waar ze gelden. Reageren op gedrag Als een gedragsverwachting is behandeld, kan een leerling dus beloond worden. Maar leerlingen (en ook volwassenen) worden ook aangesproken als zij de gedragsverwachting niet hanteren. Daar is een gezamenlijke afspraak over die de reactieprocedure wordt genoemd. Iemand wordt hierbij aangesproken en gevraagd naar de geldende gedragsverwachting. In de meeste gevallen zal een kind de gedragsverwachting kunnen benoemen. Dan krijgt hij de kans om de verwachting ook te laten zien. Kan de verwachting niet benoemd worden dan wordt hier nog eens naar verwezen, bijvoorbeeld door te wijzen op de visualisatie en is er vervolgens de mogelijkheid om de gedragsverwachting op de goede manier toe te passen. Heeft een leerling na herhaaldelijk aanspreken nog altijd moeite met de gedragsverwachting dan kan er ook een sanctie volgen. Wellicht moeten er

5 5 dan ook andere maatregelen worden getroffen. Daarover later meer. Verbaal en fysiek geweld wordt niet geaccepteerd en hier kan meteen een sanctie op volgen. Omgaan met gedrag en de verwachtingen Na verloop van tijd moeten de gedragsverwachtingen een vanzelfsprekendheid worden. De ervaring leert dat als alle gedragsverwachtingen zijn ingevoerd, deze bij bijna alle kinderen bekend zijn en bij de meerderheid goed worden toegepast. Soms moet een gedragsverwachting opnieuw onder de aandacht worden gebracht. Dan kan er weer een les over worden gegeven of de verwachting staat een tijdje extra centraal (hij wordt bijvoorbeeld extra beloond). Nieuwe leerlingen maken niet expliciet kennis met het PBS programma maar draaien er als vanzelf in mee. Uiteindelijk moet het beloningssysteem naar de achtergrond verdwijnen omdat de gedragsverwachtingen dan zodanig zijn geautomatiseerd dat ze vanzelfsprekend worden toegepast. Risicokinderen Uit onderzoek is gebleken dat als de gedragsverwachtingen goed worden toegepast, minstens 80% van de leerlingen hier op een goede manier in kunnen functioneren. Ongeveer 15% van de leerlingen heeft hier meer moeite en bij 5% van de kinderen is er sprake ven ernstigere gedragsproblematiek. De genoemde 15% is een risicogroep die een specifieke aanpak vereist. Op De Spiegel hebben we bij deze groep gekozen voor de check-in-check-out aanpak. Hierbij wordt een kind een korte periode intensief gevolg en gelden er specifieke afspraken die aan de start van een dag (check-in) worden gemaakt en aan het einde van een dag worden geëvalueerd (check-out). Door deze aanpak wordt een kind bewust gemaakt van zijn gedrag en is er een korte intensieve periode om deze bewustwording om te kunnen zetten in gewenst gedrag. Stand van zaken In 2017 kunnen we constateren dat de PBS aanpak heeft gezorgd voor meer gezamenlijkheid rondom de aanpak van gedrag. Er bestaan geen individuele systemen meer of situaties waarin er voor iedere groep andere afspraken en regels gelden. Dat heeft voor meer duidelijkheid gezorgd. Het beloningssysteem heeft minder nadruk dan in het begin en kan misschien binnen afzienbare tijd verdwijnen. We merken wel dat we de aandacht voor PBS hoog moeten houden omdat we gauw vervallen in oude patronen als het gaat om het aanspreken van de kinderen en het systematisch belonen van gewenst gedrag. Stappen die we nu nog te maken hebben is het goed en consequent aanpakken van de risicogroep en de manier waarop we omgaan met sancties. In dat laatste zitten nog verschillen tussen leerkrachten in het wanneer en de manier van toepassen.