Waar ligt de grens tussen zorg op maat protocol - interpretatie en het wettelijk verpleegkundig handelen?

Transcriptie

1 Waar ligt de grens tussen zorg op maat protocol - interpretatie en het wettelijk verpleegkundig handelen? Prof. J. Vande Moortel UGent Arteveldehogeschool Mevr. A. Simkens : Diabeteseducator AZ M. Middelares Gent Juridisch Expert, Lid werkgroep Diabetesverpleegkundigen NVKVV

2 Hoe de wettelijke reglementering omzetten in de praktijk zonder de aansprakelijkheid uit het oog te verliezen? Bespreking casussen en tips

3 Patiënten VROEGER NU zwijgzaam volgzaam geen agressie minder bewust over zijn rechten geen ombudsdienst zelden juridisch gevolg assertief, communicatief alert, beslist mee soms agressie zeer bewust over zijn rechten ombudsdienst juridische gevolg

4 Verpleegkundigen Professioneel Respect Kwaliteit Collegiaal Altijd deskundig Openstaan voor verbetering Informatie Discreet

5 Discretieplicht

6 THEORIE = PRAKTIJK? EVOLUTIE IN DE ZORG = EVOLUTIE IN DE WET?

7 AXIOMA S 1. We leven in een rechtsstaat 2. De wet is niet altijd zoals ze zou moeten zijn

8 Gezondheidszorg Wie is bevoegd? Gezondheidszorgberoepenwet Uitvoeringsbesluiten Onder welke voorwaarden? Wet op de rechten van de patiënt

9 PATIENTENRECHTEN is het recht van de patiënt Theorie Praktijk Theorie = wet betreffende de rechten van de patiënt Datum : Publicatie :

10 PATIENTENRECHTEN Voor : de patiënt T.a.v. : de beroepsbeoefenaar

11 PATIENTENRECHTEN Kwaliteitsvolle dienstverlening Vrije keuze van beroepsbeoefenaar/ Info over de beroepsbeoefenaar Informatie over gezondheidstoestand Voorafgaande en vrije toestemming Inzagerecht patiëntendossier Bescherming persoonlijke levenssfeer Klachtenbemiddeling Aangepaste zorg rond pijn

12 GEZONDHEIDSZORG Diensten met oog op bevorderen vaststellen behouden herstellen verbeteren van de gezondheidstoestand of om het uiterlijk van een patiënt om voornamelijk esthetische redenen te veranderen of om de patiënt bij het sterven te begeleiden

13 WIE HEEFT DEZE RECHTEN? De patiënt of Zijn vertegenwoordiger - wettelijk - contractueel - beschermingsstatus - cascaderegeling

14 VERTEGENWOORDIGER Wettelijk geregeld : Minderjarigen (voorlopig ook nog: Verlengde staat van minderjarigen Gerechtelijk onbekwaamverklaarden)

15 VERTEGENWOORDIGER Wettelijk Contractueel - met een wens - zonder een wens zoniet : Beschermingsstatus zoniet : Cascadesysteem

16 VERTEGENWOORDIGER CASCADESYSTEEM : Partner Kinderen Ouders Broers/zussen

17 UITZONDERGING in het belang van de patiënt en teneinde een bedreiging van diens leven of een ernstige aantasting van diens gezondheid af te wenden

18 Geen uitzondering mogelijk bij Bekwame, bij bewustzijn zijnde, meerderjarige patiënt Vertegenwoordiger die conform de wens van de patiënt beslist

19 CASUS 1 aansprakelijkheid versus verantwoordelijkheid Opname patiënt voor coronarografie Humuline 30/70 : 2 x/dag 12 E - 8 E Opdracht arts volg staand order nuchter voor onderzoek Verpleegkundige volgt niet het order en dient geen insuline toe Gevolg: hyperglycemie > 300mg/dl Mag ik als verpleegkundige weigeren een verpleegkundige handeling uit te oefenen?

20 AANSPRAKELIJKHEID VERSUS VERANTWOORDELIJKHEID

21 V O R M E N I. BURGERLIJKE AANSPRAKELIJKHEID 1. Aquiliaanse aansprakelijkheid A. Eigen daden B. Andermans daden C. Gebrekkige zaken 2. Contractuele aansprakelijkheid II. STRAFRECHTELIJKE AANSPRAKELIJKHEID

22 CASUS 2 Wat is nu verpleegkunde? Gehospitaliseerde patiënt : 4 injecties/dag : Lantus : 8u 22 E NovoRapid:6 E voor ontbijt 10 E voor middagmaal 10E voor avondmaal Verpleegkundige verplaatst op eigen initiatief het tijdstip voor Lantus naar 22u Kan dit? Mag dit?

23 WAT IS NU VERPLEEGKUNDE? A-handelingen a. het observeren, het herkennen en het vastleggen van de gezondheidsstatus zowel op psychisch, fysisch als sociaal vlak b. het omschrijven van verpleegproblemen c. het bijdragen aan de medische diagnose door de arts en aan het uitvoeren van de voorgeschreven behandeling d. het informeren en adviseren van de patiënt en zijn familie e. het voortdurend bijstaan, uitvoeren en helpen uitvoeren van handelingen, waardoor de verpleegkundige het behoud, de verbetering en het herstel van de gezondheid van gezonde en zieke personen en groepen beoogt f. het verlenen van stervensbegeleiding en begeleiding bij verwerking van het rouwproces g. het zelfstandig kunnen treffen van urgente levensreddende maatregelen en het kunnen handelen in crisis- en rampensituaties h. het analyseren van de kwaliteit van de zorg met als doelstelling de eigen beroepsuitoefening als verpleegkundige te verbeteren B- handelingen technisch - verpleegkundige verstrekkingen C- handelingen medische handelingen toevertrouwd door een arts

24 Technisch verpleegkundige verstrekkingen B1 B2 geen voorschrift nodig wel voorschrift nodig B1 moeten worden uitgevoerd aan de hand van - standaard verpleegplan - procedures B2 moeten aan de hand van - geschreven medisch voorschrift - mondeling medisch voorschrift - staand order

25 Procedures Standaardverpleegplan(SVP) Procedure : de uitvoering van een medische of verpleegkundige verstrekking/handeling Standaardverpleegplan: individuele benadering van de patiënt Procedures en standaardverpleegplannen richtinggevend worden in het geval van B2 verstrekkingen (medicatietoediening bij diabetes) dikwijls gekoppeld aan staand orders. De opmaak van een staand order multi-disciplinair ondertekend door het medisch-verpleegkundig departement, geneesheer diensthoofd en apotheker. Regelmatig update noodzakelijk

26 Medisch voorschrift Geschreven / elektronisch / telefax Mondeling / telefonisch / radiofonisch / webcam herhalen schriftelijk te bevestigen Staand order vooraf vastgesteld behandelingsschema verwijst naar procedures en standaardverpleegplannen op naam van de patiënt

27 CASUS 3 medisch voorschrift Ambulante patiënt met ontregelde glycemie tel de educator, en vraagt telefonisch advies Verpleegkundige vraagt naar de mogelijke oorzaken en past zonder overleg met de arts het aantal eenheden insuline aan Is dit wettelijk ok? Zijn er situaties waarin het wel mag?

28 MEDISCH VOORSCHRIFT Enkel in dringende gevallen mag een staand order worden toegepast zonder dat de arts de patiënt bij naam heeft aangeduid De arts behoudt het toezicht op de totaliteit van de behandeling waarin elke partner voor zijn daden aansprakelijk blijft. De arts is verantwoordelijk voor de inhoud van het voorschrift terwijl de verpleegkundige verantwoordelijk is voor de uitvoering ervan Verpleegkundige beoordeelt niet akkoord verplicht de arts te verwittigen

29 Casus 4 : (deels fictief) Diabetespatiënte 92jr. met schommelende glycemiewaarden Intensief insulineschema: Toujeo + 3x Insuman Rapid Weigert ingespoten te worden in haar buik Monitrice gaat met stagiare glycemie meten en geeft de waarde mondeling door aan de verantwoordelijke V. nl.: 286mg/dl Verpleegkundige geeft 6 E InsumanRapid extra in de buik Na 1u wordt patiënte onwel /zweten - valt op de grond bij naar het toilet gaan: gevolg: heupfractuur Meting glycemie 55mg/dl Wordt geopereerd bij nazicht glycemie in synops was de glycemie 186mg/dl Na drie dagen : overlijden zoon legt klacht neer Wat kan het gevolg zijn voor de verpleegkundige?

30 Geen uitzondering mogelijk bij Bekwame, bij bewustzijn zijnde, meerderjarige patiënt Vertegenwoordiger die conform de wens van de patiënt beslist (Verklaring voor: Weigert ingespoten te worden in haar buik)

31 Aquiliaanse aansprakelijkheid A. Eigen daden B. Andermans daden 1384 = andermans daden * ouders * aanstellers (en meesters) * onderwijzers (en ambachtslieden) (Verklaring voor: verantwoordelijkheid van de monitrice)

32 Verdediging burgerlijk : Fout? Schade? Causaal verband? Artikel 18 AOW/ Wet ( Verklaring voor: verkeerd gestelde actie van de verantwoordelijke V met heupfractuur operatie en overlijden van de patiënte als gevolg )

33 CASUS 5 Opname diabetespatiënte type2 : leeftijd 75jr 2 insuline-injecties/dag: NovoMix30 : 20 E voor ontbijt 220E voor avondmaal Nazicht handelingen van de patiënte: P. ziet het aantal in te stellen eenheden niet - beeft : onbetrouwbaar Patiënte vraagt om de inspuiting aan haar echtgenoot aan te leren De educator bespreekt dit met de endocrinoloog, gaat hierop in en leert de echtgenoot de insuline-injectie aan Theorie Praktijk? Wat kunnen de gevolgen zijn voor de verpleegkundige als zij dit aanleert op uitdrukkelijke vraag van de patiënte zonder opmaak van een attest mantelzorger voor haar echtgenoot? Wie is er verantwoordelijk als de echtgenoot een verkeerde dosis toedient?

34 BEROEPSUITOEFENING Bescherming titel Bescherming beroep

35 Artikel 124 gezondheidszorgberoepenwet Onverminderd de in het Strafwetboek gestelde straffen wordt gestraft met een gevangenisstraf van acht dagen tot drie maanden en met een geldboete van zesentwintig tot tweeduizend euro of met een van deze straffen alleen: hij die zonder in het bezit te zijn van de vereiste erkenning of zonder te voldoen aan de voorwaarden gesteld in artikel 21quater, 1, één of meer activiteiten van de verpleegkunde zoals bedoeld in artikel 21quinquies, 1, a), uitoefent met de bedoeling er financieel voordeel uit te halen of gewoonlijk één of meer activiteiten zoals bedoeld in artikel 21quinquies, 1, b) en c), uitoefent. Die bepaling is niet van toepassing op de personen die gemachtigd zijn de geneeskunde uit te oefenen en op de vroedvrouwen, de zorgkundigen en de beoefenaars van de kinesitherapie en de paramedische beroepen, voor wat de reglementaire uitoefening van hun beroep betreft. Ze is evenmin van toepassing op de student in de geneeskunde, de student in de kinesitherapie, de student vroedvrouw en de personen in opleiding voor een paramedisch beroep die de vermelde activiteiten verrichten in het kader van hun opleiding of op de student die de vermelde activiteit verricht in het kader van een erkende opleiding voor het behalen van een in artikel 21quater, 1, of artikel 21quinquiesdecies, bedoelde erkenning

36 vervolg Artikel 124 gezondheidszorgberoepenwet Onverminderd de in het Strafwetboek gestelde straffen wordt gestraft met een gevangenisstraf van acht dagen tot drie maanden en met een geldboete van zesentwintig tot tweeduizend euro of met een van deze straffen alleen: Deze is ook niet van toepassing op personen die deel uitmaken van de omgeving van de patiënt en die, buiten de uitoefening van een beroep, na een door een arts of een verpleegkundige gegeven opleiding, en in het kader van een door deze opgestelde procedure of een verpleegplan, van deze laatsten de toelating krijgen om bij deze welbepaalde patiënt één of meer in artikel 46, 1, 2, bedoelde technische verstrekkingen. Een door de arts of de verpleegkundige opgesteld document vermeldt de identiteit van de patiënt en van de persoon die de toelating heeft gekregen. Dit document wijst eveneens de toegelaten technische verstrekkingen, de duur van de toelating evenals de eventuele bijkomende voorwaarden aan die door de arts of de verpleegkundige gesteld worden voor het uitoefenen van de technische verstrekkingen;

37 MANTELZORGER Wet 10 april 2014 (B.S ) - Verpleegkundige verstrekking (B) - Buiten de uitoefening van een beroep - Na opleiding door arts of verpleegkundige - Opgestelde procedure of verpleegplan - Attest met: - Identiteit patiënt - Identiteit mantelzorger - Vermelding van de toegelaten B-verstrekking - Duur van de toelating - Eventuele (bijkomende) voorwaarden

38 Kan je in het ziekenhuis als diabeteseducator het formulier voor mantelzorger invullen? Casus 6: mantelzorger Diabetespatiënte 74 jaar verblijft in een woonzorgcentrum Wordt opgenomen voor overschakeling van 2insuline-injecties naar 4 insulineinjecties/dag Haar dochter neemt in het weekend haar moeder soms mee naar huis en wilt haar moeder de insuline toedienen zodat ze vrij zijn Educatie inspuiten insuline wordt gegeven in het ziekenhuis

39 Kan je in het ziekenhuis als diabeteseducator het formulier voor mantelzorger invullen? Ja, maar Termijn beperken Voorwaarden noteren: o Wie verwittigen? Huisarts tel.: 112 Indien de handeling in het ziekenhuis aangeleerd wordt: bij ontslag thuisverpleegkundige / huisarts contacteren en informeren over het attest- de gemaakte afspraken en contactmogelijkheden

40 Verantwoordelijkheid bij mantelzorg Mantelzorger mag zelf geen opleiding geven aan derden Weigert de zorgvrager mantelzorg? Verpleegkundige blijft verantwoordelijk voor de continuïteit in de zorg

41 Opmaak van het attest Bespreek met zorgvrager de nood aan zorg en of je een mantelzorger kan en mag inschakelen Als verpleegkundige beoordelen of de mantelzorger in aanmerking komt om de technisch/verpleegkundige B- handeling aan te leren

42 Opmaak van het attest strategie en methode uitwerken voor het aanleren van de handelingen: procedure controle van de handelingen en eventuele bijsturing indien na re-educatie niet o.k.: Stop attest instructies geven hoe te handelen bij problemen de contactgegevens van huisarts en verpleegkundige doorgeven

43 Opmaak van het attest Wijziging in de toestand van de zorgvrager en zijn omgeving opgemerkt door de mantelzorger? mantelzorger moet onmiddellijk telefonisch de zorgverlener op de hoogte brengen zodat het attest kan gewijzigd worden of beëindigd

44 CASUS 7a STRAFRECHTELIJKE AANSPRAKELIJKHEID Jan 10 jaar wordt 4x/dag ingespoten : Lantus 6 E - NovoRapid : 4 E - 4 E - 4 E doet tijdens de speeltijd om 10u een ernstige hypoglycemie en is nog weinig aanspreekbaar Glycemie 35mg/dl Glucagen ligt in de ijskast op school Diabeteseducator heeft ooit aan de leerkrachten van Jan de werkwijze van de toediening van de glucagen-inspuiting uitgelegd Mag de leerkracht glucagen toedienen?

45 STRAFRECHTELIJKE AANSPRAKELIJKHEID (on)opzettelijke doding (on)opzettelijk toebrengen van slagen en verwondingen schuldig verzuim wederrechtelijke en willekeurige vrijheidsberoving onwettige uitoefening van de geneeskunst onwettige uitoefening van de verpleegkunde

46 CASUS 7b STRAFRECHTELIJKE AANSPRAKELIJKHEID Deze leerkracht is ook buurvrouw van het kindje Mag zij als buurvrouw wel als mantelzorger insuline inspuiten buiten de lesuren? Ja, als het attest opgemaakt is als mantelzorger Maar het is geen goed idee om een buurvrouw

47 CASUS 8: onzorgvuldig handelen o o o Thuisverpleegkundige doet op zaterdag haar boodschappen in de Carrefour en wordt aangesproken door één van haar patiënten. Patiënt vertelt dat zijn glycemie vaak te hoog is en vraagt of hij zijn dosis insuline niet mag aanpassen. Verpleegkundige vraagt hoeveel hij zich inspuit. o Patiënt deelt mee: 2x/dag NovoMix30 : o 28 E voor ontbijt en 26 E voor avondmaal Verpleegkundige raadt hem aan om zowel voor ontbijt als voor avondmaal 2 E meer in te spuiten Mocht de verpleegkundige advies geven?

48 FOUT o (straf)wet overtreden onzorgvuldig handelen goede verpleegkundige?

49 Casus 9 verpleegkundig handelen Jouw vriendin vraagt je (V) om haar echtgenoot inspuitingen te komen geven omdat ze niet willen wachten op de thuisverpleging Mag je dit doen? Moet je dan niet extra verzekerd zijn mocht er iets gebeuren want je bent op dat moment niet contractueel aan het werken en ook niet als zelfstandige?

50 Casus 9 verpleegkundig handelen Jouw vriendin vraagt je om haar echtgenoot inspuitingen te komen geven bij haar echtgenoot omdat ze niet willen wachten op de thuisverpleging Mag je dit doen? JA V Moet je dan niet extra verzekerd zijn mocht er iets gebeuren? JA want de familiale dekt geen beroepsaansprakelijkheid; dus afzonderlijke beroepsaansprakelijkheidsverzekering

51 Gouden Tips elektronisch medisch dossier volledig invullen Inscannen van gegevens en toevoegen aan het elektronisch medisch dossier Afzonderlijk item voorzien voor notering van gegevens die betrekking hebben op derden Toegangsrecht tot dossier door de patiënt tot zijn eigen gegevens? Belang van identiteitskaart als elektronische handtekening?

52 GOUDEN TIPS Patiënt weigert een handeling? noteer dit in het elektronisch dossier, maar noteer ook de aan hem gegeven informatie of, maak document op, laat ondertekenen door de patiënt en voeg toe aan het dossier Bij doorgave van een wijziging in medicatie tijdens een teamoverleg, herhaal de wijziging aan de collega en noteer (check dubbele check voorkomt zorgincidenten)

53 Gouden tips Wanneer bij telefonisch overleg met de arts een wijziging in de therapie wordt doorgegeven: herhaal aan de telefoon de gegeven opdracht en noteer: na telefonisch overleg met de arts Bij mail / Fax: uitprinten en in dossier bewaren

54 GOUDEN TIPS Bij vraag naar telefonisch advies door de patiënt overleg met behandelende arts en noteer in dossier: telefonisch advies na overleg met de arts + de gegeven aanpassing nadien laten ondertekenen door de arts Geen arts bereikbaar bij vraag naar telefonisch advies en het is dringend? doorverwijzen naar de huisarts voor het verkrijgen van het voorschrift

55 GOUDEN TIPS Andere OPLOSSING? overleg op voorhand met de arts omtrent een toegestaan aanpassingsschema (staand order) en noteer in dossier de toepassing Zodra de arts aanwezig is, laat dit ondertekenen Opgelet: gegevens die betrekking hebben op derden: apart noteren

56 DE 10 GEBODEN CHECK DUBBELE CHECK OVERLEG DURF TE VRAGEN DURF EEN ARTS TE BENADEREN NOTEREN - ATTESTEREN UP-TO-DATE WAAKZAME ZORG VOORKOMT ZORGINCIDENTEN UNIFORMITEIT over de afdelingen heen + transmuraal KWALITEIT DOORSTROMING van correcte informatie heen en terug kennis is belangrijk om te weten met wat je bezig bent SAMEN STERK -TEAMSPIRIT

57 DANK-SUCCES- YES-WE-CAN!!!