Verdieping handelingsgericht werken (HGW)

Transcriptie

1 Verdieping handelingsgericht werken (HGW) Recente ontwikkelingen, successen en valkuilen Pas op de plaats: hoe ver zijn wij al met HGW en wat kan nog beter? Intern begeleiders SWV Passend Onderwijs Zaanstreek 8 november 2017, , Wormerveer Noëlle Pameijer school/kinderpsycholoog SWV Unita 1

2 Doelen n Recente ontwikkelingen 7 uitgangspunten HGW: wat werkt en wat niet? n Reflectie: wat doen wij al & wat kan beter? n Handelingsgericht OT en BOT met jeugdteams: hoe doe je dat? n Morgen ga ik Theorie, opdrachten, ervaringen uitwisselen en leren van en met elkaar 2

3 Startopdracht nhgw 2017 is voor mij.. nvraag over HGW voor vanochtend nbeantwoord elkaars vragen! 3

4 5 vragen vooraf 1. Leerkracht doet ertoe: waneer gesprekken over leerlingen? 2. Klasseobservatie: 2 tips? 3. HGW-cyclus: toepassing? 4. HGW in een OT? 5. Grenzen en mogelijkheden passend onderwijs: transparant? 4

5 HGW: recente ontwikkelingen? HGW beoogt kwaliteit van onderwijs en begeleiding voor alle leerlingen te verbeteren. Het concretiseert passend onderwijs en doeltreffende leerlingbegeleiding, zodat een team effectief kan omgaan met overeenkomsten en verschillen tussen leerlingen. Het is een planmatige en cyclische werkwijze waarbij onderwijsprofessionals (leraren, IB, schoolleider en ondersteuners SWV) 7 uitgangspunten toepassen. Blijft in ontwikkeling n.a.v. praktijkervaringen & recent onderzoek

6 (2013) John Hattie n Leren zichtbaar maken n Wat werkt? n 800 meta-analyses van onderzoeken n Interventies in het onderwijs die wel, een beetje en niet werken: lijstjes 6

7 Opdracht: Plaats de interventies in volgorde van effectiviteit (1= heel effectief, 10 = niet effectief) Individueel onderwijs (versus coöperatief leren) Doubleren Directe feedback: informatief positief bekrachtigend Evaluatie a.d.h.v. toetsgegevens (SOEP) Kwaliteit instructie verhogen/directe instructie model Leerlingen labelen Klassen verkleinen Positieve leraar leerling relatie Ouders (in school) het leren laten begeleiden/ouderbetrokkenheid en samenwerken met ouders Doelen samen met/door leerlingen stellen

8 Interventie > 0.4 = zeer effectief, = licht effectief, < 0.2 = negatief effect Effectiviteit 1. Directe gerichte feedback: informatief positief bekrachtigend 2. Kwaliteit instructie verhogen/directe instructie 3. Evaluatie a.d.h.v. toetsgegevens (SOEP) 4. Positieve relatie leraar - leerling / Ouders (in school) het leren laten begeleiden/ ouderbetrokkenheid & samenwerken met ouders 0.55/ Doelen samen met/door leerlingen stellen Individueel onderwijs (coöperatief leren = 0.5) Leerlingen labelen (niet labelen = 0.6) 9. Klassen verkleinen Doubleren (meer van hetzelfde)

9 Implicaties voor HGW? Mijn onderzoeksresultaten (lijstjes) zijn geen receptenboek voor goed onderwijs. Passie voor het vak en liefde voor kinderen zijn boven elke interventie verheven. Evenals: betrokken, plezier, bevlogen, gedreven, moraal. Feedback van leerlingen is even waardevol als van leraren en waardevoller dan van besturen. Effectieve onderwijs-professionals zien gedrag van leerlingen en ouders (& collega s) als waardevolle feedback op hun handelen. 9

10 n 27 strategieën voor leerlingen met speciale onderwijsbehoeften 10

11 10 favoriete strategieën Mitchell (****) à HGW # 1. Coöperatief leren in groepen, leren van/met elkaar # 2. Peer-tutoring (3 x winst) # 3. Ouderbetrokkenheid én ondersteuning # 7. Gedragsmatige aanpak (ABC analyse) # 8. Formatieve assessment en feedback (proces + product: SOEP koken) 11

12 Uitgangspunten HGW Doelgericht werken: doelen formuleren & evalueren 2. Onderwijs/opvoedbehoeften: wat heeft leerling nodig om (doel te behalen) 3. Wisselwerking: afstemming behoeften zodat 4. Leraren & ouders doen ertoe: relatie leraar/leerling/ouders, onderwijsondersteunend gedrag ouders en behoeften: wat hebben zij nodig om? 5. Positieve kind, leerkracht en ouders benutten om 6. Samenwerken kind, leraar & ouders zodat 7. Systematiek & transparantie zodat

13 De Kunst voor IB n Puzzelen (niet stapelen) n Passend onderwijs en HGW n Opbrengstgericht werken en HGW n Ontwikkelingsperspectief en HGW n Ouderbetrokkenheid en HGW n... (HGW als kapstok) n Sta model n Veel doen we al, niets nieuws (bewuster) 13

14 Kracht van feedback (Hattie, 2013) 1.Feed up (FU): Waar willen wij heen (doel): wat zien/horen/merken we dan? 2.Feedback (FB): hoe staan we ervoor? Hoe dichtbij doel zijn we al? 2.Feed forward (FF): wat is de volgende stap? hoe verder om nog dichterbij doel te komen; wat kan ik als IB doen zodat? 14

15 Leren van & met elkaar Balend leren Leren van missers Fouten = kansen om van te leren! Stralend leren Leren van succes - ervaringen

16 HGW spiegel & effectieve feedback Uitgangspunt HGW: FEED UP MEER RUIMTE: PAK DIE! 1. Doelgericht werken Wat doe ik/doen wij al? FEED BACK Wat kan meer HGW? FEED FORWARD 2. Onderwijsbehoeften 3. Leerkrachten en ouders doen ertoe: ondersteuningsbehoeften? 4. Wisselwerking & afstemming 5. Positieve benutten 6. Samenwerken in team, met elkaar, leerlingen & ouders 7. Systematisch & transparant 16

17 Op flap in de pauze graag n Tops: fijn, goed, ga zo door, n Tips: suggesties, anders, meer/minder of. n Dank voor de feedback! 17

18 1. Doelgericht werken Wie heeft welke vragen voor gesprek/ot? Welke beslissingen moeten we nemen? Wie neemt die: school, ouders of jeugdteam? Wat willen we bereiken met deze leerling, deze groep, deze leerkracht en deze ouders? SMARTI (korte snelle) doelen: wat zien en horen we dan?

19 2. Onderwijsbehoeften Handreiking voor alle leerlingen: deze leerling leert het best met/door/van/als. = 1 zin Zoek de overeenkomsten! In deze groep hebben.. leerlingen een vergelijkbare handreiking Onderwijsbehoeften voor enkele leerlingen: wat heeft leerling nodig om doel te halen? Zijn deze leerlingen te clusteren (1 x 4 i.p.v. 4 x 1)

20 Eerst doel, dan spontaan, dan pas hulpzinnen als nodig - Instructie die - Opdrachten/leeractiviteiten/leeromgeving die - Feedback die - Leerkracht die.. - Groepsgenoten die - Ouders die Zijn er nog andere leerlingen die ook? Dat wat goed is voor leerlingen met is ook goed voor IB en directie: mogelijkheden & grenzen? Wat is basisondersteuning en wat is extra? 20

21 SWV Zaanstreek, HGW, Passend Onderwijs 3. Externe ondersteuning (+/- 5%): HGW met externen (BOT) 2. Interne ondersteuning (10-15%): HGW leerlingbespreking (OT) Vraag 5: mogelijkheden en grenzen? 1. Basis (boot): goed onderwijs voor alle leerlingen (80 85%): HGW cyclus groep 21

22 4. Leraar doet ertoe n Relatie doet ertoe. bij kwetsbare leerling n Effect conflict-relatie jonge leerling op schoolloopbaan (Verschueren, 2008) n Leraar staat model voor beeld van leerling à effect op groep (Koomen e.a., 2011) n Relatie is te verbeteren (Hattie: 0.72)! 22

23 Wat heeft leraar nodig om? Van behoeften leerling/groep à ondersteuningsbehoeften: wat heb jij nodig om passend onderwijs te kunnen (of willen) bieden? kennis vaardigheden extra materiaal co teacher. collega s, IB en directie die ouders die Ondersteuningsbehoeften verschillen 23

24 Vraag 1 van te voren n Leerkracht kan verder als... gesprekken n Vraag 1: herken jij doel en nut van deze gesprekken? n Vraag 2: welke momenten in HGW cyclus raad jij aan voor deze gesprekken? n Vraag 3: hoe zou jij communicatie met team daarover adviseren? 24

25 Opdracht 1-3: pas op de plaats Uitgangspunt HGW: FEED UP Team denkt en doet mee 1. Doelgericht werken Wat doe ik/doen wij al? FEED BACK Wat kan meer HGW? FEED FORWARD 2. Onderwijsbehoeften 3. Leerkrachten doen ertoe: ondersteuningsbehoeften? 4. Wisselwerking & afstemming 5. Positieve benutten 6. Samenwerken met elkaar, scholen, leerlingen & ouders 7. Systematisch & transparant 25

26 Maak in tafel-groepjes een mindmap, deel 1 n Met 7 takken, per tak uitgangspunt 1, gebruik verschillende kleuren n Benut de bijbehorende slides! n Per tak (eerste 2 uitgangspunten): relevant? n Wat doen we al handelingsgericht? Voorbeelden, symbolen? n Wat kan handelingsgerichter? Hoe? Suggesties, tekeningen, picto s?

27 4. Afstemming & Wisselwerking n Dit kind, deze groep, leerkracht, school ouders (5x): stimulerend en belemmerend? n Van overzicht à inzicht à uitzicht (leerlingbespreking, gesprek, OT) n Praten over en observeren in de klas

28 Vraag 2 van te voren n Twee tips voor klassenobservatie: 1. manier van feedback geven 2. omgaan met fouten Zou je dit nog een keer willen vertellen en hier een paar voorbeelden bij willen geven? 28

29 5. Aandacht voor positieve Sterke kanten kind, leraar, groep, school & ouders (5x): zoek ze, zie/hoor ze, benoem ze, schrijf ze op in groeidocument en benut ze in aanpak (5x) Waarom? n Realistischer beeld van kind, onderwijs, opvoeding n Hogere doelen leerling (OPP) n Verhoogt gevoel van competentie leerling, leerkracht en ouders à motivatie neemt toe n Samenwerking verbetert enorm, op alle niveaus n Benutten in aanpak à grotere kans van slagen

30 6. Samenwerken n n n Leerkracht/IB/directie: onderwijsprofessionals, verantwoordelijk voor onderwijs Ouders: ervaringsdeskundigen, verantwoordelijk voor opvoeding Kinderen hebben effectieve oplossingen! n SWV Zaanstreek =? n n Gezamenlijk belang: leerling school = kind ouders Denk met elkaar mee, ga niet op elkaars stoel zitten 30

31 Waarom ouderbetrokkenheid? n n n Ouderbetrokkenheid, omdat (Marzano; Hattie; Mitchell): n n n Hoger welbevinden, betere leerprestaties en minder gedragsproblemen kind op school Grotere tevredenheid ouders Leerkrachten meer plezier in hun werk Ouderbetrokkenheid is belangrijk kenmerk van succesvol onderwijs (in HGW een opbrengst) Communicatie is het sleutelwoord 31

32 Onderwijsondersteunend gedrag 1. Opvoedgedrag van ouders - Op tijd naar bed/op school, gezond eten, verzuim - Beleid TV en computer, lezen, bibliotheek, musea - Achter schoolbeleid staan, leerkracht ondersteunen, zelfde gedragsregels op school en thuis 2. Betrokkenheid bij school - Belangstelling tonen, leervorderingen volgen, goed gedrag op school waarderen, inzet voor school waarderen, compliment - Thuis extra oefenen, helpen met huiswerk en werkstuk - Meedenken bij aanpak kind, kennis delen 3. Verwachtingen leren en gedrag: hoog maar realistisch 32

33 Aandachtspunten Communicatie 1. Gemeenschappelijk belang 2. Eigen rollen school en ouders 3. Doelen: wat streven we samen na? 4. Zorgen en positieve aspecten 5. Gedrag school kan anders zijn dan thuis 6. Kinderen/leerlingen erbij betrekken 7. Samen analyse maken 8. Wat hebben kind en ouders nodig (behoeften) 9. Route van school 10. Goede afspraken 33

34 Leerlingen betrekken? n Meedoen in analyse, doelen formuleren & oplossingen zoeken (tekenen) n Geef leerling grip: wat bespreek je met wie, waarom, wanneer, hoe? Tips leerling? n Wat wil jij dat ik je leraar/ouders vertel of vraag? Wat kan je zelf doen? Oefen even! n Vraag kind om feedback! 34

35 Kindplan: samen aan de slag Nu kan ik al. Ik ga Leerkracht helpt me door Ouders helpen door Vriendje (IB) helpt door Straks kan ik Evaluatie 35

36 7. Let op die formulieren! n Formulier is een middel, geen doel n n Doel groepsoverzicht (leerlingen): zicht op groep (overeenkomsten en verschillen?) Doel groepsplan (leerkracht): grip op groep (wat ga ik de komende periode doen?) n n n Formulieren als houvast/geheugensteun Voorkom herhaling en overschrijven Geef ruimte: wat moet en wat mag?

37 Vraag 3 van te voren: HGW-cyclus n Hoe toegepast? n Administratie? n Betrokkenheid ouders en kind! 37

38 Groeps- en lesobservaties 8. Lesgeven en ondersteuning bieden 1. Waarnemen 1. Gegevens analyseren 2. Evalueren onderwijsaanbod 3. Signaleren leerlingen die extra ondersteuning nodig hebben 4. Realiseren onderwijsaanbod 6. Samenvoegen Leerlingen 7. Voorbereiden lessen Ouders Leerlingen 3. Plannen onderwijsaanbod en extra ondersteuning 2. Doelen, handreikingen en onderwijsbehoeften 4. Doelen groep en handreiking alle leerlingen 5. Doelen en onderwijsbehoeften leerlingen die extra ondersteuning nodig hebben Groepsbesprekingen of - presentaties

39 Heterogeen groeperen met Micky Mouse? Zeer intensief Subgroep: leerlingen die meer instructie/oefenin g nodig hebben om doelen te halen HELE GROEP Subgroep : leerlingen die minder instructie/oefe ning en meer verrijking/verd ieping nodig hebben Zeer verdiept Basisaanbod: doelen en aanpak groep

40 40

41 Opdracht 4-7: pas op de plaats Uitgangspunt HGW: FEED UP Team denkt en doet mee 1. Doelgericht werken Wat doe ik/doen wij al? FEED BACK Wat kan meer HGW? FEED FORWARD 2. Onderwijsbehoeften 3. Leerkrachten doen ertoe: ondersteuningsbehoeften? 4. Wisselwerking & afstemming 5. Positieve benutten 6. Samenwerken met elkaar, scholen, leerlingen & ouders 7. Systematisch & transparant 41

42 Maak in tafel-groepjes een mindmap, deel 3 n Met 7 takken, per tak uitgangspunt 1, gebruik verschillende kleuren n Benut de bijbehorende slides! n Per tak (laatste 2 uitgangspunten): relevant? n Wat doen we al handelingsgericht? Voorbeelden, symbolen? n Wat kan handelingsgerichter? Hoe? Suggesties, tekeningen, picto s?

43 Vraag 4 vooraf: HGW in een OT? n Voorbereiding: wie nodigen we uit naast ouders: jeugdhulp? n Start: wie welke vraag? n Van overzicht: wat gaat goed en wat moeilijk? n Via inzicht: hoe zou dat komen? n Naar uitzicht: wat gaan we eraan doen?

44 Filmpje Leila n Leerling die meer nodig heeft dan basiszorg van school (de boot) n Lorentzschool werkt handelingsgericht n Multidisciplinair overleg op school (MDO) n Heel kort: beelden MDO, uitleg, IB, leerkracht, leerling en moeder 44

45 Voorbereiding overleg School, ouders & leerling vullen iets in? Reden van aanmelding? Vraag van leerkracht, IB, leerling en ouders? Wie aanwezig (en waarom)? 45

46 Werkwijze: start 1. Doelen overleg: vragen & beslissingen (wie)? 2. Kort bespreken: overzicht 3. Analyse, inzicht: kind, onderwijs & opvoeding (3 cirkels)? 46

47 Werkwijze: uitzicht 4. Doelen (uitzicht): kind, onderwijs & opvoeding? n n Wat willen we veranderen? (wenselijk) Wat kunnen we veranderen? (haalbaar) 5. Onderwijs/opvoedbehoeften kind: n n Instructie/uitleg/feedback Opdrachten/activiteiten n Andere kinderen.. n n Leerkracht die Ouders die 47

48 Werkwijze: afronding 6. Ondersteuningsbehoeften leraar & ouders n Doelen voor aanpak kind n Ondersteuning bij, met of door 7. Afronding - Wat is nodig: aanbevelingen? - Afspraken (5x) - Evaluatie overleg: vragen & beslissingen? 48

49 Visualisering overzicht, inzicht & uitzicht Leerling: + Doel & hoe?! Onderwijs: + Doel & hoe?! Opvoeding: + Doel & hoe?! 49

50 Eindopdracht nmorgen ga ik n Waarom? n Doel? n Hoe? n Met wie? n Evaluatie? n Vertel het je collega! 50

51 Doelen n Recente ontwikkelingen 7 uitgangspunten HGW: wat werkt en wat niet? n Reflectie: wat doen wij al & wat kan beter? n Handelingsgericht OT en BOT met jeugdteams: hoe doe je dat? n Morgen ga ik Hoe? Theorie, opdrachten, ervaringen uitwisselen en leren van en met elkaar 51

52 Op flap graag bij weg gaan n Tops: fijn, goed, ga zo door, n Tips: suggesties, anders, meer/minder of. n Dank voor de feedback! 52

53 Meer weten? n Voor teams: nieuwe HGW boek! (flyer 20% korting) n Voor psychologen/orthopedagogen en HGA (H.9) n Voor ouders: 53