Bevolkingsprognose gemeente Groningen

Transcriptie

1 Deze publicatie is uitgegeven door Onderzoek en Statistiek Groningen September Bevolkingsprognose gemeente Groningen Inleiding Dit vlugschrift behandelt de bevolkingsprognose van de gemeente Groningen. Het gaat in op het totaal aantal inwoners, leeftijdspecifieke ontwikkelingen, natuurlijk verloop en migratie. De prognose beslaat een periode van vijftien jaar, van tot. De landelijke prognosecijfers in deze publicatie zijn afkomstig uit de bevolkingsprognose van het CBS (CBS 2). Een bevolkingsprognose heeft altijd het karakter van een indicatie van toekomstige ontwikkelingen. Een van de redenen hiervoor is dat de prognose gebaseerd is op veronderstellingen. In de Bevolkingsprognose - spelen de componenten geboorte, sterfte, binnen- en buitenlandse migratie, de woonruimtevoorraad en het voorgenomen bouwprogramma van de dienst ROEZ (april ) een belangrijke rol. De prognose is gemaakt met het programma GBpro. Deze publicatie is uitgegeven in overleg met de dienst ROEZ van de gemeente Groningen Korte samenvatting Het aantal inwoners zal volgens deze prognose oplopen naar 2.28 in. Dat is iets lager (ca 1.) dan bij de prognose 28. De oorzaak hierin ligt voor een deel in een gewijzigde woonruimteplanning. De ontwikkeling van woonruimte is een belangrijke factor voor de bevolkingsgroei. De 2.-grens zal naar verwachting in 22 worden overschreden. De toename van de bevolking wordt in de toekomst voor een groot deel bepaald door het geboorteoverschot en het migratiesaldo met het buitenland. Tijdens de prognoseperiode wordt zowel een toename van het aantal geboorten als een toename van de sterfte verwacht. Het positieve saldo met het buitenland betreft voornamelijk jongeren die in Groningen komen studeren. De verwachting is dat de komende jaren meer jongeren uit het buitenland komen studeren. De binnenlandse migratie wordt lager geschat, dit ondanks de piek in de binnenlandse migratie van 2. Door een vertraging van anderhalf à twee jaar van de instroom en het doorstromen van bewoners bij woonruimtetoevoeging had de grote woonruimtetoevoeging (ruim 2. woonruimten) van 2 veel effect op het hoge positieve binnenlands migratiesaldo in 2. De relatieve groei van het aantal 6- tot en met 84-jarigen zal in de prognoseperiode het sterkst zijn. De ontwikkelingen in de groep van 18 tot 24 jaar in Groningen (instroom van studenten) hangt samen met de landelijke ontwikkelingen in vruchtbaarheid. Vanaf 184 tot 21 nam het aantal geboorten landelijk toe. Dit is in Groningen terug te vinden in de toename van de leeftijdsgroep 18 tot 24 (studentenleeftijd). De landelijke leeftijdsverdeling lijkt niet op die van de gemeente Groningen. In Groningen zijn de jongeren sterk oververtegenwoordigd. Dat zal in de toekomst niet veranderen. geboorteoverschot en migratie Geboorteoverschot, migratiesaldo binnen- en buitenland (linkeras) en totaal inwonertal (rechteras) 2- (vanaf prognose) figuur 1 aantal inwoners Geboorteoverschot in het jaar Saldo binnenland in het jaar Saldo buitenland in het jaar Inw onertal op 1 januari

2 Geboorte en sterfte aantal 2. Geboorte en sterfte figuur Geboorte Sterfte Natuurlijk verloop Natuurlijk verloop = het aantal geboorten min het aantal sterftegevallen Bruto geboorte- en sterftecijfers, gemeente Groningen vergeleken met Nederland, vanaf 28 prognose per 1. inw oners Bruto geboortecijfer Groningen Bruto geboortecijfer Nederland Bruto Sterftecijfer Groningen Bruto Sterftecijfer Nederland Bruto geboortecijfer = aantal geboorten per 1. van de bevolking (midjaar populatie) Bruto sterftecijfer = aantal sterftegevallen per 1. van de bevolking (midjaar populatie) Migratie figuur Figuur 2 geeft inzicht in de ontwikkelingen van geboorte en sterfte. Tijdens de prognoseperiode wordt een toename van zowel geboorte als sterfte verwacht. Het bruto geboortecijfer is voor de gemeente Groningen iets hoger dan voor Nederland (figuur ). Dit komt door het iets grotere aandeel jonge vrouwen in de bevolking van de gemeente Groningen. Het bruto sterftecijfer is in de gemeente Groningen aanzienlijk lager dan het landelijke cijfer. Dat komt door het relatief grote aantal jongeren in de gemeente. aantal Migratiesaldo, vanaf 2 prognose Vestiging binnenland Vertrek binnenland Vestiging buitenland Vertrek buitenland Saldo migratie buitenland Saldo migratie binnenland Vestiging binnenland Vertrek binnenland Vestiging buitenland Vertrek buitenland Saldo migratie buitenland Saldo migratie binnenland figuur 4 In de prognoseperiode zal het binnenlands migratiesaldo niet alle jaren positief zijn. Dat hangt samen met de toevoeging van woonruimte en de afname van de gemiddelde woonruimtebezetting. De toevoeging van woonruimte heeft niet direct een toename van de bevolking tot gevolg. Er vindt een vertraging plaats van anderhalf à twee jaar bij de instroom en het doorstromen van bewoners. Het hoge positieve binnenlandse migratiesaldo in 2 wordt hierdoor verklaard. De woonruimtetoevoeging was in 2 namelijk ruim 2. tegenover bijvoorbeeld ruim 6 in 28. Het gemeentelijke buitenlandse migratiesaldo is onder andere gerelateerd aan de prognose van het CBS van 2 en de verwachtingen ten aanzien van studentenaantallen. 2

3 Leeftijdsgroepen Tabel 1 Het aantal inwoners per leeftijdsgroep op 1 januari leeftijd index *) Totaal *) index, =1 De toename van de - tot en met 4-jarigen hangt samen met de toename van het aantal inwoners in alle leeftijdsgroepen tussen de 2 en jaar. De toename hangt ook af van het aantal afgestudeerden dat na hun studie in de stad blijft wonen. De leeftijdsgroepen die relatief het meest in omvang toeneemt zijn die tussen de 6 en 8 jaar. In figuur is de toename van deze groep duidelijk zichtbaar. Het aantal inwoners in de studentenleeftijdsgroepen neemt het meest toe. Door de landelijke afname van geboorten vanaf 1 (zie figuur 8) zal deze groep in de toekomst minder sterk toenemen. In alle leeftijdsgroepen tussen de en jaar zal het aantal inwoners tot afnemen. index (=1) Ontwikkeling leeftijdsgroepen op 1 januari 1-224, vanaf prognose figuur De relatieve groei van het aantal 6- tot en met 84-jarigen zal in de prognoseperiode het sterkst zijn. De ontwikkelingen in de groep van 18 tot en met 24 jaar in Groningen (instroom van studenten) hangt samen met de landelijke ontwikkelingen in vruchtbaarheid. Na de babyboom die in de jaren zestig afliep, volgde een snelle vruchtbaarheidsdaling (de 'babybust'). Vanaf 184 neemt het aantal geboorten landelijk weer toe. Dit is in Groningen terug te vinden in de toename van de leeftijdsgroep 18 tot en met 24 jaar (studentenleeftijd) na 2, na een afname tot 2. De toename van geboorten loopt landelijk tot 21 (figuur 8). Daarna is er weer een afname. Dit is in de prognose voor Groningen terug te vinden in de afvlakking van de toename van 18 tot en met 24=jarigen vanaf ongeveer 21.

4 Bevolkingspiramide gemeente Groningen en Nederland Hieronder wordt de ontwikkeling van de bevolking van de gemeente Groningen (gemaakt met het GBpro model) vergeleken met die van Nederland (CBS prognose 2) Gemeente Groningen 1 1 % figuur 6 Door de oververtegenwoordiging van jongeren in de gemeente Groningen lijken de bevolkingspiramides van Groningen en Nederland niet op elkaar. De ontwikkelingen in de komende vijftien jaren wijken ook van elkaar af. De relatieve afname in alle leeftijdsgroepen tussen de en jaar, is landelijk groter dan in de gemeente Groningen. De bevolking boven de neemt in Nederland in alle leeftijdsgroepen toe. In Groningen constateren we alleen een relatieve toename in alle leeftijdsgroepen tussen de 6 en jaar; de babyboom generaties die na 6 jaar oud zullen worden. Boven de 8 jaar neemt het aandeel in de bevolking in Groningen tot nog iets af Nederland 1 1 % figuur Groene en grijze druk Tabel 2 De groene en grijze druk op 1 januari herkomst index 1 ) Groene druk 2 ) Groningen,282,28,28,2,281, Nederland,8,8,84,8,6 6, Grijze druk ) Groningen,16,162,1,1,211 12, Nederland,22,21,21,2,1 14, 1 ) index, =1 2 ) Groene druk = de verhouding tussen het aantal personen van tot en met 1 jaar en de personen in de zogenaamde 'productieve' leeftijdsgroep van 2 tot en met 64 jaar. ) Grijze druk = de verhouding tussen het aantal personen van 6 jaar en ouder en de personen in de zogenaamde 'productieve' leeftijdsgroep van 2 tot en met 64 jaar. Het aandeel jongeren onder de 2 jaar, de groene druk, is in de gemeente Groningen lager dan landelijk. Dat komt door het grote aantal studenten van 2 en ouder. Door de constante toestroom van studenten wordt verwacht dat de groene druk in de gemeente Groningen in geringe mate zal afnemen. Landelijk zal deze iets meer afnemen. De grijze druk zal in de gemeente Groningen toenemen maar niet in die mate als landelijk het geval is. Migratie van de leeftijdsgroep 1-28 jaar In het volgende zoomen we in op het aantal geboorten in Groningen en Nederland en de migratie van personen in de studentenleeftijdsgroep. Nederland Aantal geboorten in Groningen en Nederland vanaf 18 figuur 8 Groningen 2.2 Nederland gemeente Groningen Voor de migratie van de 1- tot en met 28-jarigen is het landelijk aantal geboorten tot circa dertig jaar terug in de tijd, van belang. Dit in verband met de toestroom van studenten naar de stad. Het aantal geboorten is landelijk vanaf 21 tot 28 afgenomen. Dat zal vanaf ongeveer 22 zichtbaar zijn in een stabilisatie en later een geringe afname van de instroom van studenten. In de gemeente Groningen neemt het aantal geboorten vanaf 16 toe. De invloed hiervan op de toename van het aantal studenten zal vanaf 214 een geringe invloed hebben. 4

5 Vestiging in de gemeente Groningen figuur 1 en 18 jaar 1 en 2 jaar 21 en 22 jaar 2 en 24 jaar 2 en 26 jaar 2 en 28 jaar Vestiging jongeren De vestiging van jongeren in de gemeente Groningen zet zich voort. Dit ligt in de lijn van de ontwikkeling in het verleden. De stabilisatie van de vestiging voor de 1- en 18- jarigen vindt na 21 plaats. Voor de 1- en 2-jarigen geldt hetzelfde na 22. De oorzaak (zie figuur 8) is de landelijke afname van het aantal geboorten vanaf 21. De pieken in 2 worden in het prognoseprogramma vanaf afgevlakt vanwege koppeling van vestigingsfractie en vertrekkans aan het historische -jaarsgemiddelde Vertrek uit de gemeente Groningen figuur 1 2 en 24 jaar 21 en 22 jaar 2 en 26 jaar 1 en 2 jaar 2 en 28 jaar 1 en 18 jaar Vertrek jongeren Het vertrek in de leeftijd tot 2 jaar vertoont vrijwel geen toe- of afname. Het beeld van het vertrek van personen in de leeftijd vanaf 21 is een verzwakte afspiegeling van de instroom van personen in de leeftijden vier jaar ervoor. De reden hiervoor is dat een behoorlijk deel eerst in de stad blijft wonen en op latere leeftijd vertrekt, bijvoorbeeld nadat een gezin is gesticht. Dit is echter erg conjunctuurgevoelig Vergelijking prognoses O&S Groningen, CBS en ABF , 11, 11, 1, 1,,, 2 Vergelijking van de bevolkingsprognoses van de gemeente Groningen 2 2 PEARL GBpro basis Primos Regioprognoses CBS (indexcijfers 2=1) figuur gemeente Groningen gemeente Assen Regiogemeenten Groningen: Bedum, Ten Boer, Haren, Hoogezand, Leek, Slochteren, Winsum en Zuidhorn Regiogemeenten Drenthe: Noordenveld en Tynaarlo figuur 12 regiogemeenten Groningen regiogemeenten NoordDrenthe Vergelijking De modellen worden alle drie uitgevoerd volgens de cohort- componentenmethode en ze maken gebruik van de regionale ontwikkelingen met betrekking tot geboorte, sterfte, buitenlandse migratie en verhuizingen. De aannames van GBpro voor geboorte en sterfte verschillen iets van de andere twee prognoses. De verhuizingen (vestiging en vertrek) hangen in de prognoses onder andere samen met de verwachte ontwikkelingen in de woningbouw; mede daardoor ontstaan verschillen in uitkomsten van vestiging en vertrek. Zowel de Primos- als de PEARL-prognose zijn consistent met de landelijke prognose (de som van de regio's is gelijk aan de landsprognose). Voor GBpro is dat niet van toepassing. Hierin vindt echter wel een correctie plaats van de vestigingsfractie, gerelateerd aan de laatst bekende landelijke CBS-prognose. Dit wordt gedaan omdat bijvoorbeeld een ouder wordende landelijke bevolking ook een groter aandeel oudere vestigers oplevert. De uitkomsten van de drie prognoses verschillen onderling. De verschillen in uitkomsten worden onder andere verklaard door gebruik van recentere data. Bijvoorbeeld de laatste (woningbouwplanning-)gegevens en een andere woningvoorraad, namelijk inclusief BAR (Bewoonde Andere Ruimte) bij GBpro. Regioprognose Van de regio is geen prognose met het programma GBpro aanwezig maar wel een CBS-prognose. Voor de gemeente Groningen komt de CBS-prognose echter ruim 4.6 hoger uit dan de GBpro prognose. De ontwikkelingslijn van beide prognoses (figuren 11 en 12) is wel gelijk. De gemeenten Assen en Groningen geven een opgaande lijn in de groei te zien. De regiogemeenten in Drenthe geven een negatieve groei te zien. Met Assen is overleg over het gebruik van GBpro.

6 Leeftijdsontwikkelingen naar stadsdeel Figuur 1 Binnenstad: vooral toename van 6- plussers, 2- tot en met 4-jarigen en - tot en met -jarigen. De toename van het aantal kinderen hangt samen met de toename van de 2- tot en met 4-jarigen. Oude wijken: toename van jongeren van 1 tot en met 4 jaar, maar ook van ouderen van 6 tot en met 84 jaar. Noorddijk: stabilisatie van aantal jongeren van 1 tot en met 4 jaar en forse toename van - tot en met 84- jarigen. Zuid: toename van jongeren van 1 tot en met 4 jaar en van ouderen van 6 tot en met 4 jaar. Daarentegen is er een afname van 8-plussers. Noord West: toename van alle leeftijdsgroepen door nieuwbouw. De groep 6- tot en met 4-jarigen zal relatief het meest toenemen (vooral in Paddepoel en Vinkhuizen). Hoogkerk: vooral toename van 4- plussers en van 12- tot en met 24-jarigen. Verder een behoorlijke afname van de groepen van tot en met jaar en van tot en met 44 jaar. Tabel Stadsdeel Binnenstad leeftijd index , , , , , , , , , , Leeftijdsopbouw Binnenstad figuur ,1 totaal , woonruimte , Tabel 4 Stadsdeel Oude wijken leeftijd index , , , , , , , , , , Leeftijdsopbouw Oude Wijken figuur , totaal , woonruimte ,6 6

7 Tabel Stadsdeel Noorddijk leeftijd index , , , , , 6 4 Leeftijdsopbouw Noorddijk figuur , , , , , , totaal , woonruimte , Tabel 6 Stadsdeel Zuid leeftijd index , , , , , , Leeftijdsopbouw Zuid figuur , , , , , totaal , woonruimte ,4 Tabel Stadsdeel Noord West leeftijd index , , , , , ,8 6 4 Leeftijdsopbouw Noord West figuur , , , , ,8 totaal , woonruimte , Tabel 8 Stadsdeel Hoogkerk leeftijd index , , , , , , , , , , Leeftijdsopbouw Hoogkerk figuur , totaal , woonruimte ,6

8 Scenario s Vergelijking van twee scenario's op basis w oningbouw planning RO/EZ (basisprognose) op basis van natuurlijke groei figuur Bij de prognose zijn twee scenario's opgesteld. Naast het basisscenario is dat het scenario op basis van natuurlijke groei. Bij de prognose op basis van natuurlijke groei wordt geen rekening gehouden met veranderingen in de woningvoorraad. Het aantal inwoners groeit daardoor veel minder en komt uit op nog geen 1. tegenover een toename tot ruim 2. bij het basisscenario Prognoses 28 en vergeleken Vergelijking van de basisprognoses van de afgelopen jaren De woonruimtevoorraad Aantal woningen gebruikt voor de basisprognose en de gemiddelde woningbezetting w oningvoorraad w oningvoorraad basisprognose gemiddelde w oningbezetting figuur figuur 22 gemiddelde w oningbezetting 1,8 1,6 1,4 1,2 1, 1,68 1,66 1,64 1,62 1,6 De prognose van twee jaar geleden komt ongeveer 1. hoger uit dan die van. Dat komt onder andere door aanpassing van woningbouwplannen. Hierbij moet aangetekend worden dat bij woningtoevoeging ook afname van de gemiddelde woningbezetting optreedt. De woonruimtevoorraad die bij de prognose gebruikt wordt, is groter dan de zelfstandige en niet-zelfstandige woonruimte (bewoonde andere ruimten) samen. Bij de prognose worden namelijk ook de eenheden in collectieve woongebouwen tot de woonruimtevoorraad gerekend. De toename van woonruimte wordt afgezwakt doordat aangenomen wordt dat het aantal toegevoegde wooneenheden door woningsplitsing af zal nemen. De gemiddelde woningbezetting zal tot 218 afnemen en daarna stabiliseren. Het prognosemodel Deze prognose is gemaakt met het programma GBpro. Het programma is ontwikkeld door Pronexus BV in opdracht van, en in overleg met aan de Vereniging voor Statistiek en Onderzoek (VSO). De gemeenteprognose wordt uitgevoerd volgens de cohort componentenmethode en de wijkbevolkingsprognose wordt uitgevoerd volgens de cohort survival methode. De aannames die in het model gebruikt zijn, zijn in te zien op BEZOEKADRES Eendrachtskade ZZ 2 26 CW Groningen POSTADRES Postbus BC Groningen T () 6 6 F () 6 6 E info@os.groningen.nl I 8