Bavodorp moet blijven.. maar wel anders. Bewonersonderzoek Harry Boumeester Kees Dol Gust Mariën

Transcriptie

1 Bavodorp moet blijven.. maar wel anders Bewonersonderzoek 2011 Harry Boumeester Kees Dol Gust Mariën

2

3 Bavodorp moet blijven.. maar wel anders Bewonersonderzoek 2011 Dit onderzoek is uitgevoerd in opdracht van: Ymere (locatie Haarlem) Auteurs: Harry Boumeester Kees Dol Gust Mariën December 2011 Onderzoeksinstituut OTB Technische Universiteit Delft Jaffalaan 9, 2628 BX Delft Tel. (015) Fax (015) Copyright 2011 by OTB Research Institute for the Built Environment No part of this report may be reproduced in any form by print, photo print, microfilm or any other means, without written permission from the copyright holder.

4

5 INHOUDSOPGAVE INHOUDSOPGAVE Inleiding Introductie Het onderzoek Respons Sociaal economische positie en woonlasten Sociaal economische kenmerken bewoners Huurprijs, huurtoeslag en energielasten Conclusie De huidige woonsituatie Tevredenheid over Bavodorp Tevredenheid woning Verhuisgeneigdheid Conclusie Belangrijke aspecten bij een eventuele vernieuwing van Bavodorp De resultaten Conclusies Ingrijpende renovatie van woningen of alleen onderhoud De resultaten Conclusie Wat te doen bij een eventuele ingrijpende renovatie De resultaten Conclusie De meest ingrijpende optie: Bavodorp gedeeltelijk slopen De resultaten Conclusie De grote afweging: de beste optie voor Bavodorp en voor individuele huishoudens De beste optie voor Bavodorp volgens de bewoners Gewenste toekomstige woonsituatie bewoners van Bavodorp Conclusies Eventuele ingrijpende renovatie of sloop en verhuizen De resultaten Conclusies Conclusies... 49

6

7 1 Inleiding 1.1 Introductie Bavodorp is een typische jaren 30 arbeidersbuurt met kleine grondgebonden rijtjeswoningen. Ymere is de verhuurder van de woningen. De fysieke staat van de woningen baart zorgen. Vooral de fundering van de woningen varieert van slecht tot matig: van de 288 woningen zijn er slechts 44 zonder fundering problemen. Afgemeten aan de matige staat van de woningen is er dus wel iets te zeggen voor vergaande ingrepen, maar de wijk heeft typische architectonische en stedenbouwkundige kwaliteiten die zo mogelijk behouden zouden moeten/kunnen worden. Bovendien zijn de bewoners volgens een recente enquête van de Woonbond uit 2010 zeer tevreden met de buurt. De woningen zelf krijgen (vanwege de slechte staat) slechts een krappe voldoende. Ymere beraadt zich over de wijze waarop de woningen kunnen worden aangepakt. In een aantal gevallen zal een lichte ingreep nodig zijn, maar in sommige delen van de wijk zullen vanuit een rationeel onderhoudskundig oogpunt meer drastische ingrepen nodig zijn. Dit kan varieren van ingrijpende renovatie van de woningen tot sloop en vervangende nieuwbouw. Uiteraard zullen ook de bewoners van Bavodorp worden betrokken bij de afweging op welke wijze de woningvoorraad wordt aangepakt. Ymere wenst met een enquête inzicht te krijgen in hoeverre er onder de bewoners van Bavodorp draagvlak is voor eventuele ingrepen, die kunnen variëren van onderhoud en (ingrijpende) renovatie tot sloop en nieuwbouw. Daarbij wenst men ook informatie over welke specifieke woningverbeteringen het hoogste worden gewaardeerd. Ook de huurprijs die men wenst te betalen voor gerenoveerde woningen of nieuwbouwwoningen zijn voor Ymere interessante gegevens. Maar zeker zo belangrijk is het voor Ymere om te weten hoe gehecht de bewoners zijn aan hun buurt, hun straat en hun huidige woning. 1.2 Het onderzoek Het Onderzoeksinstituut OTB van de Technische Universiteit Delft heeft in opdracht van Ymere en in samenspraak met de Bewonerscommissie Bavodorp een enquête uitgevoerd. Op basis van de resultaten is een inventarisatie gemaakt van de tevredenheid over de woning en de buurt. Vervolgens is in de enquête ook nagegaan hoe de bewoners staan tegenover vernieuwing van de buurt en wat er dan aan de woningen zou moeten gebeuren. Verder is een vragenblok opgenomen waarin uitgebreid wordt ingegaan op de meningen over een mogelijke ingrijpende renovatie van de woningen in Bavodorp. Vervolgens komen de meningen van bewoners over de meest vergaande ingreep aan de orde: sloop en nieuwbouw van woningen. In dit kader is aan de bewoners gevraagd of zij dan nog in de wijk willen blijven wonen en zo ja, in wat voor soort woningen zij dan geïnteresseerd zijn. Dit onderdeel geeft ook antwoord op de vraag in hoeverre bewoners tijdens deze herstructurering van de wijk bereid zijn om in een tijdelijke wisselwoning te verblijven, om daarna terug te keren naar Bavodorp. In het vervolg van dit rapport gaan we achtereenvolgens in op de volgende onderwerpen, nadat we hieronder eerst de responsgegevens van dit bewonersonderzoek hebben verantwoord. Sociaal economische positie, woonlasten, verhuisgeneigdheid en tevredenheid over de woning en de buurt Oordeel over mogelijke woningverbetering en welke woningverbeteringen opportuun zijn Oordeel over ingrijpende renovatie en welke woningaanpassingen opportuun zijn Oordeel over (gedeeltelijke) sloop en nieuwbouw 1

8 1.3 Respons Het plangebied bestaat uit 288 woningen, waarvan 15 adressen afvallen omdat hier de huur is opgezegd of omdat zij als wisselwoning voor een ander project dienen. In oktober/november zijn bewoners van alle resterende 273 adressen benaderd met een papieren enquête. Het gespecialiseerde bureau Strabo voerde de enquête uit. Hierbij werden huis aan huis enquêtes afgegeven en weer afgehaald. Zo nodig werd ook hulp gegeven bij het invullen van de enquête. Een aantal enquêtes werd per post geretourneerd. Deze intensieve aanpak resulteerde in 227 ingevulde enquêtes: een respons van 83%. Ook per onderzoeksgroep naar planfase (zie voor indeling van de planfasen figuur 1.1) is er steeds sprake van een hoog responspercentage, zodat we mogen concluderen dat de enquêteresultaten de algemene meningen en gevoelens van de bewoners in Bavodorp goed zullen verwoorden. Tabel 1.1 Benaderde huishoudens en respons Totaal huishoudens/woningen benaderd 273 Totale respons 227 Totale responspercentage 83% Tabel 1.2 Aantallen respondenten naar planfase Planfase Aantal bewoonde Respondenten Responspercentage adressen % % % % % % Totaal % 2

9 Figuur 1.1. Plattegrond Bavodorp naar planfasen 3

10 2 Sociaal economische positie en woonlasten 2.1 Sociaal economische kenmerken bewoners Relatief weinig eenpersoonshuishoudens en juist veel eenoudergezinnen. Onderscheiden naar huishoudenssamenstelling zijn er in Bavodorp twee grote groepen: twee volwassenen en alleenstaanden (figuur 2.1). Het aandeel huishoudens met kinderen komt in totaal uit op ongeveer 36%, waaronder een vrij grote groep eenoudergezinnen. Het aantal kinderen per gezin is doorgaans niet groter dan twee (tabel 2.1). Vergeleken met de rest van Haarlem, is er in Bavodorp een duidelijke ondervertegenwoordiging van alleenstaanden en een oververtegenwoordiging van eenoudergezinnen (tabel 2.2). Overigens is er in Haarlem een duidelijke oververtegenwoordiging van alleenstaanden ten opzichte van Nederland. Figuur 2.1 Huishoudenssamenstelling in Bavodorp Tabel 2.1 Gezinnen met kinderen in Bavodorp twee volwassenen met kind(eren) één volwassene met kind(eren) 1 kind 2 kinderen 3 of meer kinderen Totaal Totaal absoluut 40% 46% 14% 100% 49 56% 41% 3% 100% 31 4

11 Tabel 2.2 Vergelijking huishoudenssamenstelling in Nederland, Haarlem en Bavodorp (2010) Huishoudenssamenstelling Nederland Haarlem Bavodorp Eenpersoons 36% 45% 30% Twee volwassenen 30% 26% 32% Twee volwassenen met kind(eren) 28% 23% 22% Een volwassene met kind(eren) 7% 7% 14% Anders - - 1% Totaal 100% 100% 100% Bron: CBS statistiek huishoudens en enquête Bavodorp. Meer dan de helft van de huishoudens boven de 55 jaar Voor wat betreft leeftijd is gevraagd naar de leeftijd van de respondent en niet perse die van het hoofd van het huishouden (oudste personen/of kostwinner). In Bavodorp vormen de huishoudens tot 35 jaar de kleinste groep. De grootste groepen zijn die in de leeftijdsklassen van 65 tot 75 en van 55 tot 65. Hoewel er dus enigszins rekening moet worden gehouden met definitieverschillen bij het vaststellen van de leeftijd van het huishouden, toont tabel 2.3 toch wel duidelijk aan dat oudere huishoudens oververtegenwoordigd zijn in Bavodorp. Figuur 2.2 Huishoudens naar Leeftijdsklassen in Bavodorp Tabel 2.3 Vergelijking leeftijdsklassen in Nederland, Haarlem en Bavodorp (2010) Leeftijdsklasse Nederland Haarlem Bavodorp Tot 35 20% 23% 9% % 20% 14% % 19% 19% % 16% 20% % 11% 23% Vanaf 75 11% 11% 14% Totaal 100% 100% 100% Bron: CBS statistiek huishoudens en enquête Bavodorp. 5

12 Verder is er een duidelijke relatie tussen leeftijd en huishoudenssamenstelling in Bavodorp (tabel 2.4). Alleenstaanden en huishoudens met twee volwassenen zijn vrijwel uitsluitend 45 jaar of ouder. Van de huishoudens met kinderen is meer dan de helft jonger dan 45 jaar. Tabel 2.4 Huishoudenssamenstelling en leeftijdsklassen in Bavodorp Leeftijdsklasse Huishoudenssamenstelling Tot 45 jaar Vanaf 45 jaar Totaal alleenstaand 3% 97% 100% twee volwassenen 4% 96% 100% twee volwassenen met kind(eren) 55% 45% 100% één volwassene met kind(eren) 61% 39% 100%. Bijna 70% van de huishoudensinkomens beneden modaal IN de enquête is gevraagd aan respondenten om hun inkomensklasse aan te geven. De inkomensgrens van de huurtoeslag ligt grofweg op circa netto per maand, daarom ook deze niet afgeronde inkomensgrens in de enquête opgenomen euro netto inkomen per maand is bij benadering het modale inkomen in Nederland. In de rest van Nederland heeft ongeveer 65% van de huishoudens een inkomen boven modaal. Dit staat dus in contrast met de inkomensverdeling in Bavodorp (zie figuur 2.3), waaruit blijkt dat 15% van de huishoudens (namelijk 13% van de 86% die hun inkomen hebben vermeld) een bovenmodaal inkomen heeft. Onlogisch is dit niet, want Bavodorp is immers een wijk met sociale huurwoningen. Figuur 2.3 Inkomensklassen huishoudens in Bavodorp (netto per maand) 2.2 Huurprijs, huurtoeslag en energielasten De huur is voor een belangrijk deel afhankelijk van de grootte van de woning en de woonduur. De huur naar huishoudenssamenstelling hoeft dus niet zo veel te zeggen over de kwaliteit van de woning: de woningen zijn immers grotendeels hetzelfde in Bavodorp. Veelal zijn de huishoudens met kinderen 6

13 wat jonger (zie tabel 2.4), wonen daardoor (waarschijnlijk) minder lang in de woning en betalen hierdoor een wat hogere huur (tabel 2.5). Een groot deel van de huishoudens ontvangt huurtoeslag: er is immers een oververtegenwoordiging van het aandeel benedenmodale inkomens. Opvallend is het lage aandeel eenoudergezinnen dat huurtoeslag ontvangt. Overigens is het gemiddelde bedrag aan huurtoeslag van de eenoudergezinnen die dit wel ontvangen vrij hoog. Logischerwijs geven de grotere huishoudens meer uit aan gas en elektra. Tabel 2.5 Gemiddelde Huur, huurtoeslag, energielasten en kopen huidige woning Alleenstaand Twee volwassenen twee volwassenen met kind(eren) één volwassene met kind(eren) andere samenstelling Totaal Huur inclusief servicekosten in euro s per maand Percentage huurtoeslag- 55% 87% 73% 27% - 66% ontvangers Huurtoeslag in euro s per maand Kosten gas en electra in euro s per maand Aantal respondenten In totaal is twaalf procent van de bewoners van Bavodorp geïnteresseerd in de aankoop van de huidige huurwoning (tabel 2.6). Kijken we naar huishoudensamenstelling van deze 28 geïnteresseerde huishoudens, dan blijkt het animo het grootst onder gezinnen met kinderen. Deze wens tot koop heeft te maken met leeftijd en inkomen. Zo toonde tabel 2.4 dat de veel huishoudens met twee volwassenen en kind(eren) vaak jonger dan 45 zijn. Oudere huishoudens zullen niet snel (meer) tot de aankoop van een woning overgaan. Tabel 2.6 Interesse in koop van de huidige huurwoning Aantal % Ja 28 12% Nee % Weet niet/ geen mening 28 12% Totaal % 2.3 Conclusie De sociaal economische kenmerken van de bewoners van Bavodorp wijken wat af van de rest van Haarlem en van Nederland. Er wonen naar verhouding veel jarigen en jarigen in de wijk. Veel van de huishoudens boven de 45 jaar hebben geen kinderen: zij wonen samen met een partner of alleen. Daarnaast is het aandeel van de éénoudergezinnen in Bavodorp twee maal zo groot als in Haarlem als geheel. De inkomens van de bewoners van Bavodorp zijn aanzienlijk lager dan in de rest van Nederland. In Bavodorp heeft 85% van de huishoudens een benedenmodaal inkomen, terwijl in de rest van Nederland maar ongeveer 35% een benendenmodaal inkomen heeft. 7

14 3 De huidige woonsituatie In dit hoofdstuk wordt een kort overzicht gegeven van de tevredenheid van de bewoners met hun woning en met de buurt. De bewoners konden op een aantal woning- en buurtaspecten aangegeven of ze hiermee tevreden of ontevreden zijn, dan wel een neutrale houding hebben. 3.1 Tevredenheid over Bavodorp In figuur 3.1 zijn voor wat betreft de buurt de antwoorden weergegeven en gesorteerd op mate van tevredenheid. Een ruime meerderheid van de bewoners van Bavodorp is tevreden met de buurt, de voorzieningen en het contact met de medebewoners. Hoewel men niet ronduit negatief is over de andere zaken scoort de buurt volgens de bewoners wat minder goed op het gebied onderhoud van de openbare ruimte, de veiligheid en de orde en netheid. Het gemiddelde cijfer van de gegeven antwoorden op een schaal van 1 tot en met 5 is een 3,4. Dit is ruim voldoende. Figuur 3.1 Tevredenheid over de buurt 8

15 In de enquête is verder gevraagd welke aspecten men het meest kenmerkend vindt voor Bavodorp. Hierbij kon men meerdere antwoorden geven. Het valt hierbij op dat enkele fysieke zaken het hoogste scoren. Laagbouw en dorps karakter worden het meeste genoemd. Zaken als vergrijzing, sociale controle en sociale betrokkenheid worden minder vaak genoemd. Figuur 3.2 Kenmerkende eigenschappen van Bavodorp (meerdere antwoorden mogelijk) 3.2 Tevredenheid woning Over het algemeen scoort de woning wat lager dan de buurt. Positief is men vooral over de grootte en indeling van de woning en de huur die men betaalt (figuur 3.3). Over het algemene onderhoud en het afwerkingsniveau van de keukeninrichting is de balans neutraal. De isolatie van de woning, zowel wat betreft geluid als warmte, wordt ronduit negatief beoordeeld. Doordat deze laatste antwoord categorieën veel minder goed worden beoordeeld, komt het gemiddelde cijfer voor de woning, op een schaal van 1 tot 5, uit op een 2,8. Dit is net geen voldoende. 9

16 Figuur 3.3 Tevredenheid over aspecten van de woning Zelf aangebrachte voorzieningen in de woning 62% van alle bewoners geeft aan zelf voorzieningen, zoals cv-installatie, dubbelglas, andere keuken, nieuwe badkamer of een aangelegde tuin, in de woning te hebben aangebracht (zie tabel 3.1). Dit is ook wel een aanwijzing dat men naar tevredenheid woont in de woning in Bavodorp. Want dergelijke investeringen worden normaal gesproken alleen uitgevoerd als men denkt langer in de woning te zullen blijven wonen. 10

17 Al dan niet zelf aangebrachte voorzieningen in de woning, naar type voor- Tabel 3.1 ziening nee, geen zelf aangebrachte verbeteringen 38% ja, CV-installatie 26% ja, warmte isolerend glas (dubbelglas) 13% ja, keuken 13% ja, badkamer 3% ja, aangelegde tuin 7% Totaal 100% 3.3 Verhuisgeneigdheid In de enquête is gevraagd of men binnen een jaar of twee jaar overweegt te verhuizen. De huishoudens die hierop positief antwoorden noemen we verhuisgeneigd. In Bavodorp is de verhuisgeneigdheid ongeveer 14%. Uit andere onderzoeken blijkt dat de verhuisgeneigdheid meestal tussen de 20% en 25% ligt, maar hierbij wordt dan de categorie weet niet buiten beschouwing gelaten. Maar ook als we dat op de resultaten uit deze enquête toepassen, komt het percentage in Bavodorp alsnog uit op ongeveer 18%. Dit is dus aan de lage kant. Figuur 3.4 Mate van verhuisgeneigdheid Deze resultaten zijn verder uitgesplitst naar planfase met de veronderstelling dat huishoudens in de woningen met de ernstigste funderingsproblemen (onderhoudsvraag) mogelijk al wensen te verhuizen. Deze veronderstelling kan slechts gedeeltelijk worden bevestigd (zie tabel 3.1). In fase 0 is de verhuisgeneigdheid bovengemiddeld en in fase I en II is deze juist vrij laag. Maar het aantal respon- 11

18 denten is met name in fase II aan de lage kant, waardoor enige voorzichtigheid geboden is bij het trekken van eventuele conclusies. Tabel 3.1 Mate van verhuisgeneigdheid per planfase Niet verhuizen Binnen 2 jaar Weet niet / geen mening / Totaal Totaal aantal (misschien) nvt % fase 0 63% 26% 11% 100% 35 fase I 70% 2% 29% 100% 56 fase II 65% 6% 29% 100% 17 fase III 68% 20% 12% 100% 41 fase IV 73% 11% 16% 100% 37 fase V 59% 24% 17% 100% 41 Totaal 67% 15% 19% 100% 227 Daarnaast blijkt er enig verschil te zijn tussen de twee typen huishoudens: huishoudens met kinderen en huishoudens zonder kinderen. Ook in Bavodorp is er een vrij sterk verband tussen jongere huishoudens en de aanwezigheid van kinderen: ouderen zijn vaak alleenstaand of hebben een huishouden van twee (volwassen) personen. Er zou dus ook een eventueel verband kunnen zijn tussen leeftijdsklasse en verhuisgeneigdheid, maar dit patroon is niet echt helder (tabel 3.3). Hoogstwaarschijnlijk heeft de iets hogere verhuisgeneigdheid van huishoudens met kinderen mede te maken met de wens naar een grotere woning of naar bepaalde voorzieningen in de buurt. Tabel 3.2 Verhuisgeneigdheid naar huishoudenssamenstelling Huishoudensamenstelling Niet verhuizen Binnen 2 jaar (misschien) Weet niet / geen mening / nvt Totaal % Totaal Aantal alleenstaand 74% 10% 16% 100% 68 twee volwassenen 66% 14% 21% 100% 73 twee volwassenen met 59% 20% 22% 100% 51 kind(eren) één volwassene met 63% 19% 19% 100% 32 kind(eren) andere samenstelling 100% 0% 0% 100% 3 Totaal 67% 15% 19% 100%

19 Tabel 3.3 Verhuisgeneigdheid naar leeftijdsklassen Leeftijdsklasse Niet verhuizen Binnen 2 jaar (misschien) Weet niet / geen mening / nvt Totaal % Totaal Aantal tot 35 52% 24% 24% 100% % 9% 22% 100% % 21% 12% 100% % 4% 11% 100% % 22% 24% 100% 51 vanaf 75 65% 6% 29% 100% 31 Totaal 66% 14% 19% 100% 222 n.b. verdeling wijkt iets af omdat niet alle respondenten hun leeftijd noemden 3.4 Conclusie De meeste bewoners van Bavodorp zijn tevreden over een aantal buurtaspecten. Het algemene cijfer voor de buurt is voldoende. Bavodorp als woonlocatie, het contact met de bewoners en voorzieningen worden goed gewaardeerd. De woning komt er wat minder goed vanaf. Hoewel men tevreden is over de grootte, de indeling en de huurprijs, is men veelal niet te spreken over het afwerkingsniveau en de isolatie van de woning. De verhuisgeneigdheid onder Bavodorpers is niet erg groot. Onderscheiden naar planfase komt niet echt duidelijk naar voren dat in de blokken met de grootste funderingsproblemen, de verhuisgeneigdheid het grootste is. Gezinnen met kinderen zijn iets vaker verhuisgeneigd dan alleenstaanden en koppels (zonder kinderen). Dit heeft mogelijk te maken met de wat grotere ruimtebehoefte van gezinnen met kinderen. 13

20 4 Belangrijke aspecten bij een eventuele vernieuwing van Bavodorp 4.1 De resultaten Allereerst is gevraagd wat men in het algemeen vindt van het feit dat er wordt nagedacht over ingrepen waarmee de woningen in Bavodorp toekomstbestendig worden gemaakt. Een zeer ruime meerderheid van de bewoners oordeelt hierover positief (figuur 4.1). Slechts vijf procent vindt het een slecht idee, terwijl 13 procent geen mening heeft over dit onderwerp. Er blijkt dus veel draagvlak te bestaan om Bavodorp op de een of andere wijze te gaan verbeteren. Figuur 4.1 Oordeel over feit dat er wordt nagedacht over ingrepen om woningen in Bavodorp toekomstbestendig te maken In de enquête is een inventarisatie gemaakt van wat men belangrijk zou vinden bij een eventuele verbetering van Bavodorp. In dit hoofdstuk worden de resultaten, geclusterd naar thema, weergegeven. 14

21 Figuur 4.2 geeft een aantal antwoorden op vragen die betrekking hebben op een mogelijke verhuizing door de vernieuwing. De meeste respondenten vinden het belangrijk dat ze in Bavodorp kunnen blijven wonen. Ook vindt men het zeer belangrijk dat men kan terugkeren in de eigen straat en/of woning en dat men niet hoeft door te verhuizen naar een wisselwoning. Hierin lijkt dus een zekere tegenspraak in de antwoorden van de respondenten te bestaan. Overigens is er nog een redelijk aandeel mensen dat neutraal staat tegenover een verhuizing naar een wisselwoning. Figuur 4.2 Belangrijke zaken bij het vernieuwingsproces 15

22 In figuur 4.3 zijn antwoorden op vragen weergegeven die betrekking hebben op een verandering van de woningvoorraad. Een grote groep respondenten staat positief tegenover nieuwbouw van seniorenwoningen in Bavodorp. Dit mocht overigens verwacht worden op basis van de leeftijdsopbouw van huishoudens in Bavodorp (hieraan wordt in hoofdstuk 8 verder aandacht besteed). Vervolgens is er, in mindere mate, ook wel interesse in eengezinswoningen. Ten opzichte van grotere woningen stellen de respondenten zich per saldo neutraal op. De balans wordt echter wat negatiever op de vraag of er ook koopwoningen en dure huurwoningen in Bavodorp zouden moeten komen. Dergelijke woningen sluiten dus niet aan bij de woonwensen van de huidige bewoners van Bavodorp. Figuur 4.3 Mogelijke aanpassingen van de woningvoorraad bij vernieuwing Bavodorp Een overgrote meerderheid van de respondenten vindt het (zeer) belangrijk dat de woningen voldoen aan de moderne eisen van inbraakwering, veiligheid van kachels, energiebesparing (stookkosten) en het algemene wooncomfort (figuur 4.4). De veiligheid en de energiebesparing worden daarbij even sterk gewaardeerd. Een groot deel van de bewoners (zo n 60% tot 70%) vindt het ook belangrijk dat de woonomgeving en de uitstraling van woningen wordt verbeterd (figuur 4.5). Deze eisen zijn echter niet zo sterk als in de vorige figuur (4.4), waar het de veiligheid en wooncomfort van de woning betrof. De uitstraling van de bedrijfsruimten aan de Kruistochtlaan blijkt zeer divers te worden gewaardeerd voor de buurt. Een derde van de bewoners heeft hierin een neutrale houding, maar voor 40% zou die uitstraling wel verbeterd mogen (moeten) worden. Deze mening zal natuurlijk sterk bepaald worden door het eigen woonadres en de dagelijkse verplaatsingspatronen binnen de buurt van de betreffende bewoners. 16

23 Figuur 4.4 Wensen ten aanzien van moderne eisen aan de woning Figuur 4.5 Wensen ten aanzien van de woonomgeving 17

24 4.2 Conclusies Ruim 80% van de bewoners vindt het een goed idee om in te grijpen in de woningvoorraad van Bavodorp, terwijl maar 5% tegen enige vorm van ingrijpen is. Daarbij blijken de huidige bewoners overigens wel sterk gehecht aan de buurt, de straat en ook aan de huidige woning. Terugkeer na het vernieuwingsproces wordt door driekwart van de bewoners dan ook (zeer) belangrijk geacht. Ingrijpen in de woningvoorraad zou in Bavodorp vooral moeten leiden tot meer grotere woningen voor gezinnen en tot aanbod van seniorenwoningen in de wijk. Aan duurdere huurwoningen en aan koopwoningen hebben de huidige bewoners minder behoefte. De veiligheid in en om de woning en zeker ook de warmte- en geluidsisolatie van de woningen moeten volgens de bewoners veel aandacht krijgen bij het verbeteren van de woningen. 18

25 5 Ingrijpende renovatie van woningen of alleen onderhoud 5.1 De resultaten In de enquête is geïnventariseerd hoe de bewoners van Bavodorp staan tegenover renovatie. Allereerst is gevraagd wat men vindt van alleen onderhoud en zo nodig funderingsherstel bij de woningen. Iets minder dan de helft van de respondenten vindt dit een goed idee, terwijl ruim een derde dit juist een slecht idee vindt (figuur 5.1). Figuur 5.1 Alleen onderhoud en zo nodig funderingherstel Er zijn geringe verschillen voor dit antwoord per planfase (figuur 5.2). In planfase 0 blijkt veel draagvlak te bestaan voor onderhoud en funderingherstel, want 55% vindt dat een goed idee. De bewoners in de woningen die behoren tot deze planfase, hebben eerder al kunnen vernemen dat de fundering van hun woningen de komende jaren geen aanpassingen behoeven. Voor hen betekent dit type ingreep dan ook alleen onderhoudswerkzaamheden, waarbij men niet tijdelijk de woning hoeft te verlaten. Verder valt op dat onder de bewoners op de adressen die vallen binnen de planfase 2 er opvallend veel (35%) twijfelaars bestaan als het over deze ingreepvariant gaat. Een verklaring hiervoor zou kunnen zijn, dat in deze planfase relatief de meeste woningen staan met meer urgente funderingsproblemen. In planfase 3 en planfase 5 zijn de voorstanders en tegenstanders ongeveer even sterk vertegenwoordigd. 19

26 Figuur 5.2 Mening over onderhoud en zo nodig funderingherstel, naar planfase Vervolgens is gevraagd wat men zou vinden van ingrijpende renovaties in Bavodorp in het algemeen en aan de eigen huurwoning (figuren 5.3 t/m 5.6). Meer dan de helft van de respondenten (57%) staat positief tegenover ingrijpende renovatie van woningen in Bavodorp. Ongeveer een kwart van de respondenten vindt ingrijpende renovatie geen goed idee. Het aandeel positief gestemden is hier dus groter dan bij het idee voor klein onderhoud en funderingherstel. Voor wat betreft ingrijpende renovatie van de eigen huurwoning zijn de resultaten ongeveer hetzelfde (figuur 5.5). Een kruistabel illustreert verder dat men over het algemeen hetzelfde antwoordt voor wat betreft renovatie van Bavodorp en renovatie van de eigen huurwoning (tabel 5.1). Er zijn dus nauwelijks respondenten die zeggen dat Bavodorp wel gerenoveerd moet worden, maar de eigen woning (liever) niet. Er zijn geen duidelijke verschillen voor deze antwoorden per planfase (zie figuren 5.4 en 5.6). Figuur 5.3 Mening over ingrijpende renovatie Bavodorp 20

27 Figuur 5.4 Mening over ingrijpende renovatie Bavodorp, naar planfase Figuur 5.5 Mening over ingrijpende renovatie eigen huurwoning 21

28 Figuur 5.6 Mening over ingrijpende renovatie eigen huurwoning, naar planfase Tabel 5.1 Woning renoveren en Bavodorp renoveren mening betreffende het idee Bavodorp ingrijpend te renoveren mening betreffende het idee uw eigen woning te renoveren totaal weet niet/ geen goed idee slecht idee mening Aantal goed idee slecht idee weet niet/ geen mening totaal In de enquête is de mening van de bewoners ten aanzien van de diverse mogelijke ingrepen afzonderlijk vastgesteld. Maar het is natuurlijk mogelijk dat de mening over onderhoudsingrepen samenhangt met de mening van dezelfde bewoner over ingrijpend renoveren. In figuur 5.7 is daarom de relatie tussen de antwoorden op beide vragen over de wenselijkheid van deze twee vormen van ingrijpen in beeld gebracht. De respondenten die op één van de twee vragen weet niet/geen mening blijven hierbij dus buiten beschouwing (in totaal 72 bewoners). Dan blijkt dat van de 73 bewoners, die aangeven dat onderhoud en zo nodig aanpakken van de fundering een slecht idee is, 53 bewoners dat zeggen terwijl men ingrijpend renoveren wel een goed idee vindt. Zij vinden alleen onderhoud dus niet ver genoeg gaan, kunnen we dan concluderen. Maar 20 bewoners zijn tegen beide vormen van ingrijpen; ofwel 9% van alle bewoners. Een kleine 30 bewoners zijn tegen renoveren, maar vóór onderhoud. En 106 van de 155 bewoners (68%) die in figuur 5.7 zijn opgenomen, stellen dat ingrijpende renovatie een goed plan is. Dat komt overeen met 47% van alle 227 respondenten in het onderzoek. 22

29 Figuur 5.7 Relatie tussen de mening over alleen onderhoud en zo nodig funderingherstel en de mening over ingrijpende renovatie Onderhoud en zo nodig funderingherstel = GOED zeggen 82 respondenten Ingrijpend renoveren? GOED zeggen 53 respondenten SLECHT zeggen 29 respondenten Onderhoud en zo nodig funderingherstel = SLECHT zeggen 73 respondenten Ingrijpend renoveren? GOED zeggen 53 respondenten SLECHT zeggen 20 respondenten 5.2 Conclusie Er is redelijk draagvlak (47%) voor alleen onderhoud en funderingsherstel, maar ook een nog groter draagvlak voor ingrijpende renovatie van de eigen huurwoning en (andere) huurwoningen in Bavodorp (57%). De bewoners in planfase V blijken het meest positief te staan tegenover ingrijpende renovatie (bijna 70% is voorstander), terwijl er in planfase IV ongeveer evenveel voor- als tegenstanders voor deze aanpak zijn. Van de 73 bewoners die onderhoud een slecht idee vinden, blijken er 53 bewoners wel voorstander van (minimaal) ingrijpend renoveren. Deze bewoners vinden onderhoud dus niet ver genoeg gaan. De bewoners zijn wel zeer consequent: het merendeel van de voorstanders voor ingrijpend renoveren van de buurt is ook voorstander van renoveren van de eigen woning. Slechts 9% van de bewoners (ofwel 20 personen) is van mening dat beide vormen van ingrijpen ongewenst zijn. De bewoners van Bavodorp zijn er dus redelijk van overtuigd dat er iets moet gebeuren met de huidige woningvoorraad, maar men is er nog niet goed uit over wat daarbij de beste aanpak kan zijn. 23

30 6 Wat te doen bij een eventuele ingrijpende renovatie In de enquête zijn vragen gesteld wat men belangrijk zou vinden bij een eventuele ingrijpende renovatie. Gevraagd is naar de meningen over een aantal mogelijke aanpassingen aan de woning. In de figuren in dit hoofdstuk zijn deze mogelijke aanpassingen op onderwerp samengevoegd (zo goed als mogelijk). Tussen deze clusters zijn duidelijke verschillen te zien. 6.1 De resultaten Figuur 6.1 toont duidelijk dat de respondenten grote interesse hebben in energiebesparende maatregelen. Minimaal 50% vindt dat zeer belangrijk en nog eens 20% beoordeelt dit als belangrijk. Dit komt ook goed overeen met antwoorden men gaf over de huidige woonsituatie, waarin het oordeel over de warmte-isolatie van de woningen ronduit negatief is. (zie figuur 3.3 onder). Daarnaast vindt men ook de geluidsisolatie tussen de woningen belangrijk. Figuur 6.1 Aspecten rond isolatie en energiebesparing Iets minder belangrijk dan energiebesparende maatregelen, maar nog altijd (zeer) belangrijk vindt men een aantal zaken rond de badkamer en toilet (figuur 6.2). Hoewel belangrijke en zeer belangrijk soms wat door elkaar lopen, kan worden geconcludeerd dat een vernieuwde, ruimere badkamer en een vernieuwd, ruimer toilet voor velen (minimaal 65%) belangrijk zijn. Ook een tweede toilet in de badkamer wekt bij een meerderheid van de respondenten interesse. 24

31 Figuur 6.2 Aspecten betreffende badkamer en toilet Figuur 6.3 Aspecten rond plaatsing van de keuken 25

32 Vervolgens zijn er nog een aantal aspecten die betrekking hebben op de plaatsing van de keuken (figuur 6.3). Per saldo staat men vrij neutraal tegenover een keuken aan de achterkant van de woning. Een woonkeuken aan de straatzijde van de woning ziet bijna de helft van de respondenten echter niet zitten; slechts 15% vindt dit belangrijk. Figuur 6.4 toont nog een aantal andere zaken kunnen worden meegenomen bij een eventuele woningverbetering. Een aparte ruimte voor wasmachine en droger, een grotere dakkapel en een aanbouw aan de woning vindt meer dan 50% (zeer) belangrijk. Neutraler staat men tegenover de andere aspecten. Figuur 6.4 Mogelijke verbeteringen aan de woning (losse aspecten) 26

33 Figuur 6.5 geeft nog enkele mogelijke ingrepen die wat meer betrekking hebben op de buitenkant/toegang van de woning. Inbraakwerend hang- en sluitwerk wordt door vele respondenten belangrijk gevonden. Dit komt ook overeen met antwoorden in figuur 4.4, waar het gaat over de veiligheid in en rond de woning. Vernieuwen van de berging in de tuin en een schuifpui/openslaande deuren naar de tuin wekken ook veel interesse, want circa 60% vindt dit (zeer) belangrijk. Figuur 6.5 Enkele aspecten bij vernieuwing rond de woning 6.2 Conclusie Dit hoofdstuk presenteert een aantal zaken die bij een mogelijke vernieuwing zouden kunnen worden meegenomen. De bewoners benadrukken daarbij met name de energiebesparende maatregelen als zeer wenselijk: 70% van de bewoners vindt dit (zeer) belangrijk. In iets mindere mate geven de bewoners ook aan dat ruimere en vernieuwde badkamers en toiletten belangrijk worden gevonden. Het eventueel verplaatsen van de keuken naar de voorzijde van de woning kan niet op veel bijval van de huidige bewoners rekenen. Een aparte ruimte voor de wasmachine en uitbouw op de begane grond en een grotere dakkapel worden daarentegen door minimaal 50% van de bewoners als (zeer) belangrijke verbeteringen van de woning beschouwd. En niet op de laatste plaats zijn de meeste bewoners (bijna 90%) voorstander van het aanbrengen van goed inbraak werend hang- en sluitwerk. 27

34 7 De meest ingrijpende optie: Bavodorp gedeeltelijk slopen De meest ingrijpende actie in Bavodorp zou sloop en herbouw van de wijk zijn, waarbij rekening wordt gehouden met de bestaande architectuur en stedenbouwkundige structuur. In de vragenlijst is uitgebreid ingegaan op het draagvlak onder de bewoners voor een dergelijke ingrijpende operatie. Daarbij werd ook gevraagd welke woonvormen men zou prefereren als het ooit zover zou komen. 7.1 De resultaten Op de vraag of Bavodorp gedeeltelijk gesloopt zou moeten worden met terugbouw van andere woningen, antwoordt de helft van de respondenten positief (figuur 7.1). Dit is een opmerkelijk hoog aandeel. Een vijfde (20%) van de respondenten staat hier neutraal tegenover terwijl een kwart (25%) het geen goed idee vindt. Onder de bewoners in planfasen IV en V is de weerstand tegen een dergelijke ingreep iets groter, terwijl het tegenovergestelde kan worden geconstateerd voor de bewoners in de planfasen II en III (zie figuur 7.2). Vervolgens is gevraagd in hoeverre men het een goed idee vindt als de eigen (huur)woning wordt gesloopt en vervangen voor nieuwbouw (figuur 7.3). Hiervoor is het draagvlak iets kleiner dan bij sloop/nieuwbouw in het algemeen. Maar nog steeds vindt 43% van de respondenten dit een (zeer) goed idee. Een kleine 40% vindt het geen goed idee als de eigen (huur)woning wordt gesloopt (voor de buurt als geheel zagen we een aandeel van 25%). Uitgesplitst naar de verschillende planfasen valt in figuur 7.3 vooral de veel negatievere houding tegen sloop en nieuwbouw op onder de bewoners in planfase 0. Van deze bewoners blijkt 60% dit een (zeer) slecht idee. In de planfase III en vooral planfase II zijn de bewoners juist positiever gestemd ten aanzien van sloop en nieuwbouw dan gemiddeld voor heel Bavodorp geldt. Figuur 7.1 Bavodorp gedeeltelijk slopen en nieuwe woningen bouwen 28

35 Figuur 7.2 Bavodorp gedeeltelijk slopen en nieuwe woningen bouwen, naar planfase Figuur 7.3 De eigen woning slopen en er een nieuwe woning voor terugbouwen, naar planfase 29

36 Figuur 7.4 Relatie tussen de mening over ingrijpende renovatie en de mening over sloop en nieuwbouw Ingrijpend renoveren = GOED zeggen 115 respondenten Sloop en nieuwbouw? GOED zeggen 62 respondenten NEUTRAAL zijn 30 respondenten SLECHT zeggen 23 respondenten Ingrijpend renoveren = SLECHT zeggen 48 respondenten Sloop en nieuwbouw? GOED zeggen 23 respondenten NEUTRAAL zijn 5 respondenten SLECHT zeggen 20 respondenten Uit figuur 7.4 blijkt dat van de 115 voorstanders van ingrijpend renoveren er 23 bewoners sloop en nieuwbouw geen goed idee vinden. Voor hen is renoveren het meest gewenste ingreepniveau. Van de 45 bewoners die ingrijpend renoveren een slecht idee vinden, is dit voor de helft van hen (23 bewoners) omdat ze dat niet ver genoeg vinden gaan. Wanneer we de antwoorden combineren van alle bewoners op de vragen over alle drie de mogelijke ingrepen, dan blijken er 20 bewoners voorstander te zijn van helemaal niet ingrijpen. Dat is dus 9% van alle ondervraagde bewoners. Figuur 7.5 Oordeel over mogelijke nieuwbouw van specifieke woningtypen 30

37 Figuur 7.5 geeft antwoord op de vraag wat er teruggebouwd zou kunnen worden als daadwerkelijk wordt overgegaan tot sloop. Eventuele nieuwbouw van eengezinswoningen en seniorenwoningen wordt hoog gewaardeerd. De interesse in appartementen is wat minder groot. De grote interesse in seniorenwoningen heeft uiteraard een direct verband met de wat oudere bevolkingsopbouw in Bavodorp. Figuur 7.6 Interesse in een nieuwbouw eengezinswoning (huur) in Bavodorp Figuur 7.7 Interesse in een nieuwbouw appartement (huur) in Bavodorp Figuur 7.6 en 7.7 bevestigen het beeld dat in figuur 7.5 werd geschetst: er is meer interesse in eengezinswoningen (65%) dan in appartementen (circa 40%). Dit kan te maken hebben met de huidige woonsituatie van de bewoners. De woningvoorraad in Bavodorp bestaat immers uit eengezinswoningen en de meeste bewoners wonen naar tevredenheid in deze buurt. Er kan echter een verband zijn 31

38 tussen de woonvoorkeur en de leeftijd. Uit andere woonwensenonderzoeken blijkt dat een deel van de ouderen opteert voor een gelijkvloers appartement. Of dit verband ook aanwezig is in Bavodorp, wordt geïllustreerd in figuren 7.8 en 7.9. Figuur 7.8 Interesse in eengezinswoningen naar leeftijdsklassen Figuur 7.9 Interesse in appartementen naar leeftijdsklassen 32

39 Hieruit blijkt inderdaad dat het vooral de jongere huishoudens zijn die interesse hebben in een eengezinswoning. De animo voor een appartement is onder de jongere huishoudens (logischerwijs) klein: ruim 80% heeft geen interesse. Oudere huishoudens hebben op zich wel interesse, maar ook deze is niet overweldigend te noemen. Aan de respondenten is gevraagd wat zij maximaal per maand aan huur zouden willen uitgeven voor een eventuele nieuwbouwwoning. Er was slechts een beperkt aantal respondenten dat hierop een antwoord gaf: 72 potentieel geïnteresseerden in een eengezinswoning en 40 belangstellenden voor een appartement. Het gemiddelde van de huren die men bereid is om te betalen voor een nieuwe eengezinswoning ligt op 494 per maand. Voor een appartement heeft men gemiddeld een fractie minder aan huur over, namelijk 470. We weten natuurlijk niet welke woonkwaliteit dat de respondenten daarbij voor ogen hebben. Deze bedragen zijn aan de bescheiden kant als we de gemiddelde aanvangshuren van nieuwbouwwoningen in andere projecten bekijken. Maar in vergelijking met de gemiddelde huur die de bewoners in Bavodorp nu betalen ( 365 per maand) en gegeven het inkomen dat de bewoners ter beschikking hebben (60% heeft een inkomen tot per maand), lijken de bewoners bereid om een redelijke sprong in de maandelijkse huurlast te maken. 7.2 Conclusie 9% van de bewoners is voorstander van helemaal niet ingrijpen in de woningvoorraad van Bavodorp. Ruim 90% is dus van mening dat er beter wel kan worden ingegrepen, al weet men (nog) niet altijd wat daarbij de beste optie is. De helft van de bewoners zegt gedeeltelijk slopen en nieuwbouw wel een (zeer) goed idee te vinden. De bewoners in planfasen IV en V staan iets minder positief tegenover een dergelijke ingreep, terwijl het tegenovergestelde geldt voor de bewoners in de planfasen II en III. Wanneer het sloop van de eigen woning betreft, blijken de bewoners iets meer terughoudend, maar zegt ruim 40% het toch een (zeer) goed idee te vinden. Mocht het ooit tot sloop en (vervangende) nieuwbouw komen dan staan veel bewoners positief tegenover de bouw van eengezinswoningen. Dit sluit ook aan bij de huidige stedenbouwkundige structuur van Bavodorp. Er is eveneens interesse in de bouw van seniorenwoningen. Dit hangt samen met de oververtegenwoordiging van oudere huishoudens in Bavodorp. De interesse in nieuwbouw appartementen is geringer. Huishoudens vanaf 65 jaar hebben wel vaker interesse in dit woningtype, maar jongere huishoudens hebben bijna per definitie geen belangstelling. De gewenste aanvangshuren voor nieuwe woningen blijven in absolute termen redelijk bescheiden, maar betekenen ten opzichte van het huidige huurniveau en gegeven het inkomensniveau toch een redelijke sprong in de maandelijkse huurlast. 33

40 8 De grote afweging: de beste optie voor Bavodorp en voor individuele huishoudens 8.1 De beste optie voor Bavodorp volgens de bewoners Figuur 8.1 geeft antwoord op de vraag wat respondenten het beste zouden vinden voor Bavodorp. Iets meer dan een kwart denkt dat onderhoud en kleine verbeteringen voldoende zijn, terwijl ruim een derde denkt dat ingrijpende renovatie het beste is. Iets minder dan een derde denkt dat sloop en nieuwbouw de beste oplossing is. De meningen lopen dus uiteen, maar er bestaat wel veel draagvlak (65%) voor een meer ingrijpende aanpak van de huidige omstandigheden in Bavodorp. Figuur 8.1 Wat is volgens de bewoners de beste optie voor Bavodorp De mening over de beste optie voor Bavodorp toont een interessante onderverdeling naar leeftijd (figuur 8.2). Zo is er bij huishoudens vanaf 65 jaar meer animo voor de lichtere ingreep: onderhoud en kleine verbeteringen. Bij de huishoudens tot 55 jaar is er veel meer draagvlak voor ingrijpende renovatie of zelf sloop en nieuwbouw. Ook voor wat betreft de huishoudenssamenstelling zijn er duidelijke verschillen (figuur 8.3). Bij alleenstaanden en huishoudens met twee volwassenen is er minder animo voor de grotere ingrepen dan bij de huishoudens met kinderen. Veel van de oudere huishoudens bestaan uit een (alleenstaande) of twee (volwassen) personen (zie ook hoofdstuk 2). Woonduur, gewenning aan de woning en de buurt en het toekomstperspectief van het huishouden bepalen dus sterk de mening over wat te doen met de buurt. De mening over de beste optie voor Bavodorp verschilt enigszins naar hoogte van het huishoudinkomen. Het aandeel bewoners dat sloop de beste optie vindt, blijkt wat groter in de hoogste inkomensklasse en onder de groep waarvan het inkomen onbekend is. Verder valt op dat niet de laagste inkomensklasse, maar juist de groep in de middelste klasse het meest conservatief denkt over de gewenste ingreep. Kijken we naar de meningen van de bewoners per planfase, dan springen er twee fasen uit. In planfase 0 is het aandeel van de voorstanders voor sloop aanzienlijk kleiner (18%). In planfase 2 is dat 34

41 aandeel (c.a. 40%) juist duidelijk groter dan gemiddeld. Bewoners in dit deel van Bavodorp vinden onderhoud en kleine verbeteringen veel minder vaak de beste optie dan in de overige planfasen. Figuur 8.2 Wat is de beste optie voor Bavodorp, per leeftijdsklasse Figuur 8.3 Wat is de beste optie voor Bavodorp, per huishoudenstype 35

42 Figuur 8.4 Wat is de beste optie voor Bavodorp, per inkomenklasse Figuur 8.5 Wat is de beste optie voor Bavodorp, per planfase 36

43 Tabel 8.1 Mening over wenselijkheid van verschillende mogelijke ingrepen, van huishoudens die geen of juist wel zelf voorzieningen in hun woning hebben aangebracht onderhoud en zo nodig funderingherstel Zelf aangebrachte voorzieningen goed idee 43% 52% slecht idee 43% 33% weet niet/ geen mening 15% 15% totaal 100% 100% ingrijpend renoveren goed idee 69% 50% slecht idee 21% 25% weet niet/ geen mening 10% 25% totaal 100% 100% sloop en nieuwbouw (zeer) goed idee 58% 44% noch goed, noch slecht 19% 20% (zeer) slecht idee 19% 29% weet niet /geen mening 5% 6% totaal 100% 100% niet wel Het is te verwachten dat bewoners die zelf substantieel investeringen in hun woning hebben gepleegd in de vorm van het aanbrengen van voorzieningen of verbetering, (veel) terughoudender zullen zijn in hun oordeel over de gewenste ingrepen in de buurt. Want ingrijpende activiteiten kunnen wellicht ook betrekking hebben op de eigen woning. Deze relatie is inderdaad enigszins terug te vinden in de gegevens in tabel 8.1. Huishoudens die wel voorzieningen hebben aangebracht vinden onderhoud vaker een goed idee dan de bewoners die niet in de woning hebben geïnvesteerd. Het tegenovergestelde geldt voor ingrijpend renoveren of slopen en nieuwbouw: daar is het aandeel voorstanders duidelijk kleiner. 8.2 Gewenste toekomstige woonsituatie bewoners van Bavodorp Bijna een derde van de bewoners van Bavodorp zou het liefste in de eigen woning blijven wonen zonder enige verandering (tabel 8.2). Daar staat tegenover dat bijna 38% naar een nieuwe woning (eengezinswoning, appartement of seniorenwoning) in Bavodorp zou willen verhuizen en nog eens 19% naar een gerenoveerde woning (al dan niet de huidige woning). Slechts 6% geeft aan uit Bavodorp te willen vertrekken. 37

44 Tabel 8.2 In wat voor woning zou u het liefste willen wonen? Aantal % in mijn huidige woning zoals die nu is 69 32% in een gerenoveerde woning in Bavodorp 41 19% in een nieuwe eengezinswoning in Bavodorp 37 17% in een seniorenwoning in Bavodorp 37 17% in een nieuw appartement (gestapelde woning) in Bavodorp 9 4% een appartement buiten Bavodorp 7 3% een eengezinswoning buiten Bavodorp 6 3% weet niet, geen mening 13 6% Totaal % Onderscheiden naar leeftijdsklassen blijkt dat de woonvoorkeur sterk verschilt. Figuur 8.6 toont alleen de antwoorden van de bewoners die graag in Bavodorp willen wonen. Allereerst blijkt dat een aanzienlijk deel van de bewoners in alle leeftijdsklassen graag in de huidige woning zou willen blijven wonen. Dit aandeel is overigens wat lager onder de jongere huishoudens. Jongere huishoudens tonen ook vaak interesse in een gerenoveerde woning of een volledig nieuw gebouwde eengezinswoning. Onder alle leeftijdsgroepen is de interesse in een nieuw appartement in Bavodorp klein. Een fors deel van de huishoudens vanaf 65 jaar is geïnteresseerd in een seniorenwoning in Bavodorp. Zoals in het voorgaande al bleek (hoofdstuk 2) is er een sterk verband tussen huishoudenssamenstelling en leeftijd. Ouderen hebben veelal een kleine huishoudenssamenstelling zonder kinderen. De kleinere huishoudens willen veelal blijven wonen in de huidige woning of verhuizen naar een seniorenwoning. Figuur 8.6 In wat voor woning zou men het liefste willen wonen naar leeftijdsklassen, alleen respondenten die in Bavodorp willen blijven 38

45 Het is verder opvallend dat bewoners uit planfase 0 en 1 (woningen die het eerste in aanmerking komen voor ingrepen) veel vaker dan de anderen aangeven dat zij graag in hun huidige woning willen blijven wonen, zonder dat er iets aan wordt gedaan. Deze antwoorden zijn echter minder goed te rijmen met de uitkomsten van hoofdstuk 5, waaruit blijkt dat er ook in fase 0 en fase I redelijk draagvlak is voor een ingrijpende aanpak van de wijk en de eigen woning. Figuur 8.7 In wat voor woning zou men het liefste willen wonen naar planfase, alleen respondenten die in Bavodorp willen blijven Figuur 8.8 Voorkeur voor koop of huur 39

46 Onder de huidige bewoners die in Bavodorp willen blijven wonen is het animo voor een nieuwe of gerenoveerde koopwoning minimaal. Bijna 90% heeft bij voorkeur een huurwoning (zie figuur 8.8). Uit figuur 8.9 valt af te lezen dat er eveneens weinig animo is voor bedrijfsruimte, cafés en restaurants en voor kinderopvang. De bewoners blijken wel veel behoefte te hebben aan groenvoorzieningen, medische voorzieningen en aan een buurtcentrum. Opvallend is nog de grote behoefte aan speelgelegenheid voor kinderen; een behoefte die zowel van de gezinnen afkomstig is als van de oudere huishoudens (opa s en oma s). Figuur 8.9 Mate van behoefte aan een van de volgende voorzieningen in de buurt 8.3 Conclusies De drie mogelijke ingrepen (onderhoud, renoveren en sloop/nieuwbouw) hebben ongeveer evenveel aanhangers onder de bewoners van Bavodorp met respectievelijk 27%, 34% en 30%. Ouderen zijn vaker voorstander voor onderhoud en kleine verbeteringen, huishoudens op middelbare leeftijd (35-55 jaar) wensen vaker sloop/nieuwbouw ingrepen. Ouderen zijn eerder tevreden met de woonsituatie of zien meer op tegen het bijkomende ongemak van dergelijke ingrepen. De huishoudens met de laagste inkomens kiezen relatief vaak voor ingrijpend renovatie en in de middelste inkomensklasse is er meer voorkeur voor onderhoud en kleine verbeteringen. In planfase 0 woont een relatief klein aantal bewoners dat sloop/nieuwbouw als beste optie beschouwd; in planfase II en III juist relatief veel aanhangers voor deze ingreep. Indien huishoudens zelf voorzieningen in de woning hebben aangebracht, is men wel iets minder positief gestemd ten aanzien van verdergaande ingrepen in Bavodorp. Toch vindt ook dan nog minimaal 45% van de bewoners renovatie of sloop een goed idee. Als de keuze direct wordt voorgelegd dan blijkt een derde van de bewoners bij voorkeur te blijven wonen in de woning zoals deze nu is, 20% een gerenoveerde woning te wensen, 20% een nieuwbouwwoning te wensen en ruim 15% te opteren voor een seniorenwoning. Natuurlijk verschillen deze voorkeuren zeer sterk naar leeftijdsklassen. 40

47 In planfase 0 en planfase I is het percentage huishoudens dat in de huidige, onveranderde woning wilt blijven wonen verreweg het grootst: 50% en 40%. Uit de enquête is verder gebleken dat een meerderheid van de bewoners behoefte heeft aan met name groenvoorzieningen, speelgelegenheid voor kinderen en medische voorziening in de buurt. 41

48 9 Eventuele ingrijpende renovatie of sloop en verhuizen Bij sloop ligt het voor de hand dat men moet verhuizen. De vraag daarbij is of men in Bavodorp wilt blijven wonen of niet. Daarnaast is het ook bij een ingrijpende renovatie nodig om te verhuizen. Er is daarbij een mogelijkheid om in een tijdelijke wisselwoning te wonen (met misschien terugkeer naar de oorspronkelijke woning of straat) of om direct door te verhuizen naar een andere, reeds opgeknapte woning in Bavodorp, waar men dan permanent blijft wonen. 9.1 De resultaten Uit figuur 9.1 blijkt dat meer dan de helft van de respondenten graag in Bavodorp wil blijven wonen. Een zeer beperkt aandeel geeft expliciet aan dat zij willen vertrekken uit Bavodorp. Een derde van de respondenten weet het niet, wat als opvallend hoog kan worden beschouwd. De keuze van deze bewoners zal wellicht voor een belangrijk deel afhangen van de nadere invulling van de uiteindelijke renovatie- of sloop/nieuwbouwplannen. Vervolgens is nagegaan of er hierbij duidelijke verschillen zijn naar leeftijdsklassen. De aanname is dat ouderen liever in de vertrouwde omgeving blijven wonen terwijl jongeren wat flexibeler zijn. Figuur 9.2 lijkt dit patroon niet te bevestigen. Onder de groep 45 tot 55 jaar is er iets meer animo om uit Bavodorp te verhuizen, maar over het algemeen geldt dat zowel onder jong als oud de wens om in Bavodorp te blijven ongeveer gelijk is. Figuur 9.1 Locatievoorkeur indien de woning ingrijpend wordt gerenoveerd of gesloopt 42