Nationaal congres Taal en Lezen. 15 oktober 2015 Mondelinge taalvaardigheid: Van pingpongen naar tafelvoetballen

Transcriptie

1 Nationaal congres Taal en Lezen 15 oktober 2015 Mondelinge taalvaardigheid: Van pingpongen naar tafelvoetballen

2 Wat ben ik? Wat staat bovenaan m n verlanglijst?

3 Het programma: van pingpongen naar tafelvoetbal Het domein mondelinge vaardigheden is de rode draad Belang van doelgericht onderwijs en de invloed van leerkrachthandelen

4 Interactief taalonderwijs Betekenisvol leren Sociaal leren Strategisch leren

5 Sociaal leren Interactie tussen leerling en leerkracht; Initiatieven van leerlingen; Aansluiten bij inhoud en bedoeling; Aansluiten bij taalniveau; Interactie tussen leerlingen onderling.

6 Meer leren door interactie leerling leest leerling luistert leerling denkt na over woorden leerling denkt en praat met anderen

7 Taalvaardigheid

8 Taalleermechanisme Het kind handelt en praat uitgebreid en op eigen initiatief: hij gebruikt zo creatief en actief mogelijk zijn beschikbare kennis van taal (v+nv) Het kind merkt door de feedback die hij krijgt dat hij iets nog niet precies weet. Het taalaanbod wordt aangepast, zodat het kind dat beter begrijpt. Zo ontdekt hij wat hij nog niet wist en krijgt hij nieuwe kennis van en via taal. Leren en communiceren staan centraal. Hierdoor gaat hij letten op de vorm van de taal die hij om zich heen hoort. Het helpt het kind bij het leren van nieuwe begrippen in woord en gebaar.

9 Belang van goede gesprekken: de wetenschap Wanneer gesprekken op school kinderen uitdagen tot taalproductie, vergroot dit hun taalontwikkeling (Swain, 2005) en denkontwikkeling (Renshaw, 2004). Zie onderzoek van Kuhl (2007) en Stoep (2008)

10 Wat heb je als leerkracht globaal te doen? De natuurlijke taalverwerving van kinderen stimuleren door middel van interactie Taal leren door taal te laten gebruiken Een intrinsieke motivatie bij kinderen op gang brengen om na te denken over taal Kansen van kinderen vergroten door ze plezier in taal te laten krijgen

11 Wat hebben leerlingen globaal te doen? Uitgebreider praten, zowel wat betreft taalvorm als inhoud Meer praten Leren na te denken over rollen en gewoontes in gesprekken Samen doordenken en op elkaars bijdragen ingaan Leren hoe ze complexe zaken kunnen verwoorden

12 Inspanningsverplichting Waar gaat het heen? Referentiekader Leerlijnen gebruiken = natuurlijk toewerken naar 1/2F Referentiekader is de lat aan het eind; leerlijnen zijn de wegen daar naartoe In perspectief: 1F is niveau (eind) groep 6

13 Opbrengstgericht werken aan mondelinge taalvaardigheid

14 Leerlijnen mondelinge communicatie

15 Pragmatische taalvaardigheid: leerlijn 1 1: Deelnemen aan gesprekken: de organisatie van een gesprek; gesprekken starten, gaande houden en afronden - spreker je aanpassen in een gesprek; afstemmen op kennis van gesprekspartners en aansluiten bij wat gezegd is - luisteraar

16 Pragmatische taalvaardigheid: ontwikkeling 1. Deelnemen aan gesprekken Onderbouw Middenbouw Bovenbouw Nemen actief deel aan gesprekken Nemen initiatieven tijdens gesprekken Verwoorden gedachten en denkvragen Vervullen rol van luisteraar en spreker Waarderen elkaars ideeën en vallen elkaar niet in de rede Nemen het initiatief tot gesprekken in kleine en grote groepen Kunnen een gesprekslijn vasthouden Stimuleren elkaar tot interactie Onderhandelen over betekenissen Houden rekening met wat gesprekspartners weten Kunnen een gesprek leiden Zorgen voor een goede beurtwisseling Grijpen op correcte wijze in als een gesprek vastloopt Voeren op adequate wijze gesprekken met onbekenden Respecteren de inbreng van anderen ongeacht hun status

17 2: Interactief leren: Pragmatische taalvaardigheid: leerlijn 2 taal inzetten om informatie te verwerven communicatieve functie van taal staat centraal vraag, bedoeling, mening, idee overbrengen denkontwikkeling wordt gestimuleerd sterke verbinding met zaakvakonderwijs en onderzoekend leren

18 2. Interactief leren Onderbouw Middenbouw Bovenbouw Zelf leervragen stellen Kennis uitbreiden door observatie en onderzoek Complexe taalfuncties gebruiken Eigen mening geven Naar de mening van anderen luisteren O.b.v. verworven kennis nieuwe leervragen afleiden Kennis uitbreiden door leergesprekken en experimenten Uitkomsten van leergesprek of experiment verwoorden Beargumenteerde mening geven Mening van anderen verwoorden Pragmatische taalvaardigheid: ontwikkeling Gezamenlijk nieuwe kennis construeren Nieuwe kennis overdragen aan anderen Mate van zekerheid van een standpunt uitdrukken Argumenten afwegen in een discussie Kunnen een eigen standpunt ter discussie stellen

19 Observeren van die leerlingvaardigheden: wie zit er aan het stuur?

20 Pragmatische taalvaardigheid: rol leerkracht Taalzwakke leerlingen Auditief en visueel materiaal inzetten Voorbeeldfunctie vervullen Expliciet aanleren van gespreksregels Actieve deelname stimuleren Ruimte scheppen Vragen stellen Feedback geven Goede presteerders Doel van de activiteit bespreken Aandacht voor taal bij andere vakken Inspirerende voorbeelden geven Uitdagende onderwerpen selecteren Ruimte bieden voor creatief denken Groepssamenstelling variëren

21 Gesprekken zijn de spil Actief gesprekken voeren leidt tot actief leren, en dat vraagt om veranderingen in de aard van gesprekken: afwisseling van gespreksvormen; leerkracht geeft aanzet tot denken en praten; leerlingen verwoorden actief; leerlingen helpen elkaar; leerlingen kiezen (deel-)onderwerp.

22 Werkwijze Leerkracht zet vaardigheden in rondom: Voorwaarden scheppen Taalaanbod Ruimte scheppen voor actieve deelname aan het gesprek Kwaliteit van de inhoud stimuleren Feed back, feed forward en feed up

23 Hoe dan? Interactievaardigheden inzetten! Handelingen verwoorden Parafraseren of herverwoorden Beurt beschermen Gevarieerd vragen stellen Ruimte scheppen Prikkelende beweringen doen Beurt doorspelen De kijk van het kind accepteren Ingaan op de inhoud Betekenisonderhandeling

24 Zet het eens op een rijtje: tijdlijn of stappenplan

25 Klaar? Af! sluiten

26 Donderdag 15 oktober 2015 Heleen Strating