Visuele stoornissen bij de ziekte van Parkinson

Transcriptie

1

2 Visuele stoornissen bij de ziekte van Parkinson Inge Bouwman, klinisch neuropsycholoog Margot Apeldoorn, optometrist Koninklijke Visio

3 Inhoud presentatie Inleiding Visuele stoornissen Visueel cerebrale stoornissen Herkennen, adviezen, tips

4 Parkinson+ Niet alleen visuele (cerebrale) stoornissen bij de Ziekte van Parkinson, ook bij andere ziekten waarbij sprake is van parkinsonisme: Progressive Supranuclear Palsy (PSP) Multiple System Atrophy (MSA) Corticobasal Degeneration (CBD) Dementia with Lewy Bodies (LBD)

5 Parkinson en visuele stoornissen Visuele stoornissen komen veel voor, inschatting is 90%, practice based Visuele stoornissen worden al in de eerste fasen van de ziekte van Parkinson beschreven Dopaminetekort geeft veranderingen op retina niveau, maar heeft ook gevolgen voor de cerebrale waarneming Visus heeft invloed op posturele mechanismen -> valrisico stijgt Psychosociale problematiek

6 Lezen lukt niet meer Hoe komt dat? Wat kun je er aan doen?

7 Leesproblemen door Gedaalde gezichtsscherpte / contrastwaarneming Droge ogen Problemen oogbewegingen Verwerking van informatie

8 1. Visus,contrastgevoeligheid, kleurenzien Verlaagde visus (=details zien bij hoog contrast) Contrastgevoeligheid gedaald voor fijne patronen Kleurenzien verminderd idiopathische PD blauw-geel Verwerkingssnelheid neemt af

9 2. Droge ogen Verminderde knipperfrequentie en medicatie Uitdroging cornea, instabiele traanfilm Waardoor: - wazig beeld, verlaagde visus en contrastgevoeligheid - pijn, irritatie - lichtschuwheid

10 3. Oogbewegingen Saccades minder nauwkeurig Volgbewegingen minder vloeiend Convergentie en accommodatie verminderd Instabiel beeld, dubbelzien Regels volgen, volgende regel vinden Overzicht Volhouden

11 4. Verwerking visuele informatie Langzamer en minder goede verwerking visuele informatie op hersenniveau Waardoor: Moeite met volgen snelle beweging (computer, ondertiteling TV) Moeite met volhouden van het lezen

12 Behandeling leesproblemen Behandelen evt cataract, glaucoom, MD Medicatie aanpassen Behandelen droge ogen, uitleg Bril, leesbril (multifocaal of niet), prisma s

13 Revalidatie De juiste bril(len) Vergrotend hulpmiddel

14 Hoe kom ik veilig van A naar B?

15 Mobiliteitsproblemen door Gezichtsveld problemen Verminderde contrastwaarneming Lichthinder en minder zicht in donker Problemen oogbewegingen Verwerken en inschatten minder

16 Mobiliteitsproblemen bij Parkinson Het probleem van het beperkte gezichtsveld

17 Verminderde contrastgevoeligheid

18 Fotofobie = lichthinder - Langzamer aanpassing pupil - Medicatie - Bijkomende oogproblemen

19 Slechter zien in het donker

20 Cataract, Droge ogen, Pupillen Glare = verblinding

21 Overzicht en inschatten minder Minder ruimtelijk inzicht (routes) Afstanden en bewegingen inschatten Volgbewegingen niet vloeiend

22 Revalidatie mobiliteitsproblemen Onderzoek en uitleg De juiste bril(len), voor afstand en dichtbij Centraal of perifeer afdekken één oog met tape

23 Revalidatie mobiliteitsproblemen Gekleurde glazen, lenzen Sunblade, pet met klep Verlichting vervoermiddel/hoofdlamp

24 Revalidatie mobiliteitsproblemen Mobiliteitstraining, inzichtgeven Lopen met een hulpmiddel Training voor verkrijgen meer overzicht (kijktraining) Advies alternatief vervoer, CBR

25 Cerebrale stoornissen

26 Cerebrale stoornissen Degeneratie dopamine producerende neuronen substantia nigra Gevolg: dopaminetekort (striatum) en disfunctioneren circuits tussen striatum en frontale cortex Uitvoering automatisch gedrag beperkt, zowel motorisch als cognitief Groter beroep op bewust gecontroleerde informatieverwerking (prefrontale activiteit) Levodopa is van invloed

27 Visuele cerebrale stoornissen Visuele scanning kost meer tijd Verminderde visuele aandacht Visuele object recognitie (soms) beperkt Problemen met ruimtelijke waarneming Visuele hallucinaties Moeite herkennen emoties en prosodie

28 Trage visuele scanning Traagheid Dubbelbeelden Executief functioneren; plannen, systematisch kijken; scannen minder efficient Visuele aandacht; onrustige beelden Afgenomen concentratie

29 Visuele aandacht Moeite met drukke prikkels (visueel complexe informatie) Geen medicatie / met medicatie Meer contrast nodig

30 Oefening 25 september

31 25 september

32 Visuele objectherkenning Objectherkenning meestal redelijk, wel vertraagde semantische verwerking Discriminatietaken verlopen moeizamer als objecten dicht bij elkaar staan Identificeren verborgen figuren lukt moeilijk Visual closure taken verlopen afwijkend, vooral bij (comorbide) REM slaapstoornis

33 Ruimtelijke waarneming Problemen met mentale (3-dimensionaal) rotaties Waarneming extra-persoonlijke ruimte lijkt aangedaan Samenhang met freezing en verminderde contrastgevoeligheid Visuospatiëel neglect wordt beschreven Visueel ruimtelijk probleemoplossend vermogen afgenomen Idem visueel ruimtelijk geheugen Idem oriëntatie en waarneming beweging Verslechtering bij toenemende ziekteduur

34 Visuele hallucinaties Foute interpretatie bestaande stimuli, of zonder externe stimulus Over het algemeen bewust dat het niet klopt 35-45% van de Parkinson patiënten (2/3 visueel/ 1/3 auditief) Samenhang met slechte visuele functie (zowel cerebraal als oculair), slaapstoornissen, cognitieve stoornissen, duur ziekte en medicatie Parkinson + dementie, meer hallucinaties PD later, DLB vroege fasen Sterke samenhang met depressie Doen: Er mee om leren gaan (bespreken, focussen, licht aan, rationaliseren), zo mogelijk medicatie aanpassen

35 Herkennen emoties Niet alleen zelf maskergelaat (hypomimia) maar ook herkennen emotionele gezichtsuitdrukkingen is bemoeilijkt Gezichtsherkenning kan eveneens een probleem zijn en wijst op een posterieur corticale stoornis bij Parkinson dementie

36 Kip of ei? Kleurenzien Lichtbehoefte contrast Posturele controle neemt af Valincidenten nemen toe dopamineafname Veranderingen retina Aandachts stoornissen Vormherkennen Veranderingen cerebraal Traagheid mentaal - motorisch Visusstoornissen Executieve stoornissen - Pr solving - Feedback - Monitoren - Initieren Visuele scanning hallucinaties Ruimtelijke waarnemings stoornissen Ruimtelijke manipulaties Etc.

37 Aandachtspunten voor de patiënt in de eigen omgeving Maak gebruik van contrasten Vergroting voor lezen Lees korter en wissel af Voorkomen van lichthinder Bij minder zicht bezoek een oogarts 25 september

38 Let op contrast 25 september

39 Lezen Gebruik maken van groot letterboek of E-reader. Lees korter en wissel af met andere taken Luisterboeken via loket aangepast lezen of tablet. Zorg voor een matte ondergrond 25 september

40 Lezen Gebruik maken van groot letterboek of E-reader. Lees korter en wissel af met andere taken Luisterboeken via loket aangepast lezen of tablet. Zorg voor een matte ondergrond 25 september

41 Verlichting Basisverlichting: oriëntatie, mobiliteit en communicatie. Lichthinder: goed afgeschermd, zonwering, klep, zonnebril.

42 Taakverlichting: uitvoeren van specifieke taak (bijvoorbeeld lezen, groente snijden. 25 september

43 Vragen? 25 september

44 Dank voor uw aandacht! Met dank aan: Nynke Stellingwerf, oogarts en Danielle Huijsmans, neuropsycholoog