Praktische opdracht ANW Aardbevingen

Transcriptie

1 Praktische opdracht ANW Aardbevingen Praktische-opdracht door een scholier 5350 woorden 24 december ,1 103 keer beoordeeld Vak ANW Inhoudsopgave: voorwoord; 1. hoofdvraag en deelvragen 2. wat zijn aardbevingen 3. waarom juist daar in het Middellands Zeegebied 4. hoe te voorkomen en te verhelpen/ voorzorgsmaatregelen 5. het meten van aardbevingen 6. slachtoffers en schade 7. gevolgen voor mens en dier 8. zwaarste aardbevingen in de geschiedenis 9. bronvermelding en logboek 10. conclusie en mening Chantal en Marieke Graphic element Voorwoord: Onze praktische opdracht gaat over aardbevingen in het Middellands Zeegebied. Het is ons opgevallen dat de meeste aardbevingen voorkomen in het Middellands Zeegebied en daarom hebben wij dit onderwerp gekozen. Zoals u al weet word een aardbeving veroorzaakt doordat er 2 platen van een continent tegen elkaar of langs elkaar heen schuiven. In deze praktische opdracht hebben wij dit onderwerp verder uitgelegd. Wij hebben als eerste een taakverdeling gemaakt, over wie welke hoofdstukken maakt, we hebben het zo gedaan dat Chantal de eerste 4 hoofdstukken heeft gemaakt en de rest heeft Marieke gemaakt. Op vrijdag 13 juni 2003 hebben we alles aan elkaar gemaakt. Wij hebben deze praktische opdracht met zijn tweeën gemaakt (Chantal en Marieke). Onze samenwerking is uiterst goed verlopen omdat wij alles goed hadden voorbereid en goed afspraken hadden gemaakt. Het kwam ons goed van pas dat wij op de schooldagen gebruik konden maken van de tussenuren en de KWT-uren, want dan heb je onbeperkt de mogelijkheid om informatie te zoeken op het internet. Pagina 1 van 13

2 1. Hoofdvraag en Deelvragen: Hoofdvraag: - hoe en waarom juist daar, ontstaan er aardbevingen in het Middellands zeegebied? Deelvragen: - wat zijn aardbevingen - waarom in het middellands zeegebied - hoe ontstaan ze - hoe te voorkomen en te verhelpen/ voorzorgsmaatregelen - de schaal van Richter - Middellands zeegebied landen: Griekenland, Turkije enz. - slachtoffers - schade - zwaarste aardbevingen in de geschiedenis 2. wat zijn aardbevingen en hoe ontstaan ze: Een aardbeving is een trilling in de aardkorst. Ze worden meestal veroorzaakt door een beweging van de platen die samen de aardkorst vormen. Dit kan ook komen door een vulkaanuitbarsting, een meteoorinslag, een ondergrondse explosie of een instorting van bijvoorbeeld een mijn. Jammer genoeg schuiven die platen niet allemaal in dezelfde richting. De platen kunnen naar elkaar toe, van elkaar af of langs elkaar heen schuiven. Bij deze verschuivingen worden er spanningen in de gesteentes opgebouwd. Als die spanning te groot wordt, dan schieten de platen na een tijdje plotseling met grote kracht langs elkaar. Dat veroorzaakt een aardbeving. Een aardbeving is dus eigenlijk niks anders dan 2 platen die tegen elkaar aan botsen of uiteen bewegen. Aardbevingen worden in Nederland geregistreerd en bestudeerd door de afdeling Seismologie van het KNMI. Seismologen onderzoeken de ontwikkelingen in het ontstaan van de aardbevingen, ook onderzoeken ze hoe de aardbevingen toch steeds weer opnieuw ontstaan. Aardbevingen of andere bewegingen in de aarde kunnen natuurlijk of kunstmatig zijn. Met kunstmatig bedoelen wij bijvoorbeeld; gaswinning, ze worden ook wel geïnduceerde bevingen genoemd, ze noemen dit zo omdat mensen deze aardbevingen veroorzaken. De trillingen die bij een natuurlijke of kunstmatige aardbeving worden opgewekt, ontstaan door een plotselinge verschuiving van de platen, deze gaan verder in de ondergrond van de aarde. Aan het aardoppervlak kunnen zulke trillingen worden waargenomen met behulp van speciale apparaten, over deze apparaten vertellen wij verder in onze praktische opdracht. Het KNMI heeft, over het hele land, ongeveer twintig seismische stations opgericht. Deze gaswinning gebeurt veel bij bedrijven die gas nodig hebben om producten en machines te maken en kunnen gebruiken. De in Nederland voorkomende aardbevingen worden veroorzaakt door gaswinning zijn erg licht. Omdat de seismografen (zie hoofdstuk 5) in Noord-Nederland op enige diepte is geplaatst zijn er minder storingen door trillingen uit de omgeving. Het punt in de aardkorst waar een aardbeving plaatsvindt wordt het hypocentrum genoemd. Het epicentrum is de plaats recht boven het hypocentrum aan het aardoppervlak. Bij veel natuurlijke aardbevingen ligt het hypocentrum op enkele tientallen kilometers diepte, soms maar enkele kilometers, Pagina 2 van 13

3 dus de ligging van het epicentrum word veroorzaakt door de grote van de beving. Het effect van aardbevingen is enorm, gebouwen kunnen instorten, mensen komen om, vaak kun je een aardbeving niet voorkomen, wel kun je verschillende maatregelen treffen om de schade beperkt te houden, zo komen er minder mensen om en heb je minder kosten. Gelukkig hebben wij in Nederland nog nooit veel last gehad van ernstige aardbevingen maar in de rest van de wereld hebben de mensen soms wel dagelijks last van aardbevingen. Verderop in dit werkstuk vertellen wij ook meer over het voorkomen en verminderen van de gevolgen van aardbevingen. 3. waarom in het middellands zeegebied: In bepaalde gebieden op de wereld komen veel aardbevingen voor. Vaak zijn dat dezelfde gebieden waar regelmatig aardbevingen voor komen. Waarom zijn dat steeds dezelfde gebieden? En waarom in het Middellandse-Zeegebied? Het zijn steeds dezelfde gebieden omdat de platen die er liggen maar langzaam verschuiven. Elke keer als de plaat een klein stukje opschuift, ontstaat er weer een aardbeving. Zo komt het dus dat er steeds op dezelfde plek aardbevingen voor komen. Er liggen op de wereld een aantal grote platen die dus heel langzaam verschuiven onder een bepaald gebied. Er komen vaak aardbevingen voor in onder andere deze landen: Griekenland: In Griekenland komen over het algemeen niet zo heel veel aardbevingen voor. In ieder geval niet van die hele zware. Wel veel kleinere aardbevingen maar die veroorzaken over het algemeen niet zoveel schade. Een deel van de Afrikaanse plaat is in noordwaartse richting onder Griekenland geschoven. Dat blijkt uit de aardbevingen die in en rondom de plaat optreden. Op de volgende kaart zijn de epicentra van diepe aardbevingen (dieper dan 110 km) in Griekenland te zien.de rode stippen geven de aanwezigheid van lithosfeermateriaal. Turkije: Turkije wordt regelmatig getroffen door zware aardbevingen. Het is één van de seismisch meest actieve gebieden ter wereld. Op de kaart hieronder staat in welke gebieden van Turkije de meeste aardbevingen voorkomen. Zone 1 heeft het meeste risico en zone 5 het minste. Op de kaart is dus te zien dat er in Turkije veel gebieden in de 1e zone zitten. Italië: In Italië komen niet zo heel veel aardbevingen voor. O[p het plaatje hieronder is te zien dat er maar in een heel klein stukje van Italië aardbevingen voorkomen. De zwarte stukjes zijn de iets minder zware aardbevingen en de rode stukjes de zwaardere aardbevingen. 4. hoe te voorkomen en te verhelpen/ voorzorgsmaatregelen: Er kunnen veel dingen gedaan worden om voorzorgsmaatregelen te treffen. Zo worden er in landen waar veel aardbevingen voorkomen speciale gebouwen gebouwd. De gebouwen zijn buigzamer en staan beter vast in de grond zodat ze niet zullen breken bij een aardbeving. Wanneer er dan een aardbeving plaatsvindt bewegen de gebouwen een beetje mee zodat ze niet Pagina 3 van 13

4 instorten. Dat is voor de bewoners een stuk prettiger. Verder zijn er niet zoveel voorzorgmaatregelen. Je weet niet wat de natuur gaat doen en daar kunnen mensen zich ook niet op voorbereiden. Kun je aardbevingen voorspellen? Je weet van tevoren nooit hoe zwaar een aardbeving zal zijn en je weet ook niet precies wanneer hij gaat plaatsvinden. Helaas is het (voorlopig) nog niet mogelijk aardbevingen te voorspellen: omdat er geen betrouwbare manier is om de plaats, het tijdstip en de magnitude van toekomstige aardbevingen voldoende en nauwkeurig te voorspellen. Je weet wel waar de meeste aardbevingen voor komen, de bewoners moeten er rekening mee houden dat er altijd een aardbeving plaats kan vinden. hier zie je een plaatje van 2 staven; de linker is zonder vering en de rechter is met vering, als er dan een aardbeving plaatsvindt dan zal het rechter gebouw blijven staan omdat daar een vering in zit en dus meebeweegt. Het linker gebouw zal in storten omdat deze te stevig staat en dus niet meebeweegt. Als je in een gebouw staat en er vind een aardbeving plaats, dan moet je een plek zoeken waar je veilig bent; dus bijvoorbeeld in een deuropening of onder een stevig meubelstuk. 5. het meten van aardbevingen: Om de sterkte en de gevolgen van een aardbeving te meten en weer te geven zijn er in de wereld twee verschillende schalen in gebruik. De magnitudeschaal van Richter en de intensiteitschaal van Mercalli. De schaal van richter wordt gebruikt om de kracht van een aardbeving te meten en de schaal van Mercalli richt zich op de gevolgen van een aardbeving. In dit hoofdstuk gaan we het eerst hebben over de schaal van richter, daarna over de schaal van Mercalli. De Amerikaanse seismoloog Richter is bekend geworden omdat hij in 1835 een schaal heeft bedacht om de kracht van een aardbeving aan te geven. Hij bedacht een formule waarmee de meetresultaten van een seismograaf kunnen worden verwerkt. Uit deze meetresultaten wordt met behulp van de formule de kracht van de aardbeving gemeten: de magnitude. De magnitude word ook uitgedrukt in de kracht van een aardbeving. De kracht van een aardbeving wordt uitgedrukt in een getal tussen 1 en is voor de kleinste aardbevingen en 10 voor de allerzwaarste. Nu is het niet zo dat een aardbeving met de kracht van 4 twee keer zo zwaar is als een aardbeving met een kracht van 2. De schaal van Richter zit anders in elkaar: het is een logaritmische schaal. Een beving van 4 is tien keer zo zwaar als een beving van 3. Een beving van 5 is tien keer zo zwaar als een beving van 4 enzovoort. Maar dat is nog niet alles. Behalve de zwaarte van de beving (1 punt stijging = 10 maal zo zwaar) kun je ook de energie meten, die bij elke aardbeving vrijkomt. Het is berekend dat er bij een stijging van 1 punt op de schaal van richter er 31 keer zoveel energie vrijkomt. De hoeveelheid energie die vrijkomt bij een beving van 7 is 961 keer (31 x 31) zo groot als die welke vrijkomt bij een beving van 5 op de schaal van Richter. Aardbevingen van 2 of minder op de schaal van Richter worden microbevingen genoemd. We kunnen ze nauwelijks voelen. Alleen seismografen in de buurt zijn in staat ze te meten. Vanaf een kracht van 4,5 zijn Pagina 4 van 13

5 ze, met gevoelige apparatuur, over de hele wereld waar te nemen. Het KNMI in Nederland kan bijvoorbeeld aardbevingen in India voelen. De schaal van Richter geeft aan hoe zwaar een beving is. Je kunt er uit afleiden hoeveel energie er vrijkomt. Hij zegt niets over de schade, die een beving aanricht. Een enorme aardbeving ergens onder een oceaan blijft onopgemerkt. Een minder zware beving in een dichtbevolkt gebied kan verschrikkelijke verwoestingen aanrichten. Seismograaf: Elke aardbeving veroorzaakt trillingen. Met een seismograaf worden die trillingen van een aardbeving gemeten. De eerste seismograaf die trillingen in alle richtingen kon registreren werd in 1893 gebouwd door de Engelse seismoloog John Milne. Een trillingssignaal word tegenwoordig opgeslagen op een computer, en kan zo bekeken worden op het scherm. Dit komt omdat de mogelijkheden op dit gebied nu veel uitgebreider zijn dan vroeger, we hebben nu veel meer mogelijkheden om het verder te ontwikkelen, want vroeger werd het direct afgebeeld op ronddraaiende rollen papier. Een afbeelding van de waargenomen trillingen wordt een seismogram genoemd. een seismograaf: Er bestaat ook een schaal om de schade van een aardbeving vast te stellen: De schaal van Mercalli: De schaal van Mercalli (officieel: Modified Mercalli Intensity Scale) meet de intensiteit van de aardbeving. Dat geeft wel een indruk van de schade, die wordt aangericht op een specifieke plek aan het aardoppervlak. Niet de kracht wordt gemeten, maar wat de schok doet met mensen en omgeving. De huidige schalen voor de intensiteit van aardbevingen zijn afgeleid van de indeling die in 1902 is opgesteld door de Italiaanse vulkanoloog/seismoloog Giuseppe Mercalli ( ). De Mercalli-schaal kent 12 stappen. Hieronder zijn ze kort omschreven: 1. Mensen voelen geen enkele beweging in de aarde. 2. Enkelen voelen misschien enige beweging, als ze zelf niet bewegen of als ze zich op de hogere etages van grote gebouwen bevinden. 3. Veel mensen binnen voelen de aarde bewegen. Hangende objecten zwaaien heen en weer. Mensen buiten hebben mogelijk nog niets in de gaten. 4. De meeste mensen binnen voelen de aarde bewegen. Hangende objecten zwaaien heen en weer. Borden rammelen in de kast, ramen trillen in de kozijnen, deuren klapperen. De aardbeving voelt alsof er een zware vrachtwagen tegen de muren rijdt. Een paar mensen buiten voelt beweging. Geparkeerde auto's schudden. 5. Bijna iedereen voelt beweging. Slapende mensen worden wakker. Deuren gaan open of dicht. Borden breken. Schilderijen aan de muur slingeren heen en weer. Kleinere objecten vallen om. Bomen schudden. De limonade sputtert uit je beker, de koffie spettert uit het kopje. 6. Iedereen voelt beweging. Lopen is lastig. Er vallen allerlei dingen uit kasten. Schilderijen vallen van de muur. Meubilair schuift. Gepleisterde muren laten scheuren zien. Bomen en struiken schudden. Slecht gebouwde gebouwen vertonen geringe beschadigingen. Geen onherstelbare schade. 7. Mensen hebben moeite om op de benen te blijven. Automobilisten voelen hun auto schudden. Sommige meubelstukken breken. Loszittende stenen vallen van gebouwen. Sommige schoorstenen breken. Er is lichte tot gematigde schade aan goed gebouwde huizen. Er is ernstige schade aan slecht gebouwde Pagina 5 van 13

6 huizen. 8. Automobilisten hebben problemen met het besturen van de auto. Huizen schuiven mogelijk van hun funderingen af. Torens en hoge schoorstenen kunnen draaien en in elkaar storten. Goed gebouwde gebouwen krijgen geringe schade. Minder goed gebouwde lijden ernstige schade. Takken breken af. Hellingen van heuvels kunnen gaan schuiven als de grond nat is. Het waterniveau in putten kan veranderen. 9. Ook goede gebouwen hebben ernstige schade. Sommige ondergrondse leidingen breken. De aarde barst. Reservoirs (voor bijvoorbeeld water) worden ernstig beschadigd. 10. De meeste gebouwen en hun funderingen zijn vernield. Sommige bruggen zijn vernield. Dammen zijn zwaar beschadigd. Er treden grote landverschuivingen op. Het water golft over de oevers van kanalen, rivieren en meren. De aarde barst open in grote gebieden. Spoorrails worden licht verbogen. 11. De meeste gebouwen storten in. Sommige bruggen zijn vernield. Grote barsten in de aarde. Ondergrondse leidingen zijn vernield. Spoorrails zijn ernstig verbogen. 12. Bijna alles is kapot. Er vliegen allerlei dingen door de lucht. De aarde beweegt alsof het een golf is. Zelfs rotsen komen in beweging. 6. slachtoffers en schade: Tijdens een aardbeving vallen gebouwen in puin en worden wegen en bruggen verwoest. De kracht van een aardbeving is voor ons niet voor te stellen omdat wij er nog nooit een erg zware aardbeving hebben meegemaakt. In enkele seconden kan een heel landschap veranderen, bomen worden uit de grond getrokken en bosjes vliegen in het rond. De schade van aardbevingen is het ergst in steden, want hier staan veel gebouwen die makkelijk kunnen instorten omdat deze daar niet op gebouwd zijn. Er kunnen branden ontstaan, en grote ravages door rond vliegend puin. Na een aardbeving zijn de mensen vaak nog bang voor naschokken, dat zijn trillingen die veroorzaakt worden door gesteenten die nog neer moeten komen. Door naschokken kunnen gebouwen die nog overeind staan alsnog instorten. De meeste mensen blijven buiten tot het gevaar voorbij is. Na een grote aardbeving worden veel reddingswerkings troepen naar het gevaren gebied, de regering roept dan de noodtoestand uit. De mensen zijn alles kwijt; huis, spullen onderdak, maar meestal ook familie omdat deze bij de aardbeving onder het puin zijn gekomen. Dan is er nog een gevaar, want meestal breken er aardbevingen uit in gebieden waar onder slechte omstandigheden word geleefd. Dus door gebrek aan schoon water en hygiëne kunnen er ziektes uitbreken. Door een aardbeving op de zeebodem, ontstaan er enorme vloedgolven ook wel tsoenami's genoemd. Mensen die aan de oever of daar in de buurt wonen worden dan vaak overspoelt door het water. Op zee worden er dan ook veel schepen verwoest, want zij zijn meestal ook niet bestand tegen hoge gloedgolven; meestal is het dan ook zo dat een schip kantelt en geheel onder water loopt. Op het land is er ook schade doordat de vloedgolven met grote kracht op het land terecht komen. Huizen kunnen zo geen stand houden en de andere voorwerpen ook niet. Meestal is het dan ook nog zo dat als er een vloedgolf is geweest dan spoelt het puin weer terug naar de zee, hierdoor word er nog veel meer verwoest. Meestal is het zo dat als je bij een aardbeving betrokken dat je dan gewond raakt, tenzij het een aardbeving is die je eigenlijk niet voelt. Als er een ernstige aardbeving is geweest en er zijn veel slachtoffers gevallen, dan roept de regering de noodtoestand uit, zij sturen, zoals wij al eerder zeiden, hulptroepen naar de plaats toe. Pagina 6 van 13

7 Deze hulptroepen moeten ervoor zorgen dat er nog mensen onder het puin vandaan worden gehaald, maar ook dat de mensen die onder het puin vandaan zijn gehaald dat die ook verzorging krijgen. Daarom is het dan ook meestal zo dat er uit verschillende landen hulptroepen worden gestuurd omdat de zorg in de ontwikkelingslanden niet optimaal is. Schade van aardbevingen: De schade die een aardbeving veroorzaakt aan gebouwen wordt bepaald door de horizontale aardbevingskrachten op een gebouw. Dat heeft te maken met de volgende kenmerken van bodemtrillingen: - verplaatsing - snelheid - versnelling - trillingfrequentie - duur van de beving Er is een verband tussen de aardbevingsintensiteit (de schaal gebaseerd op Mercalli) en deze kenmerken van de bodemtrillingen. De kenmerken die hierboven staan kunnen heel erg verschillen. Daarom is de schade aan gebouwen pas na een onderzoek vast te stellen. Het is dus bijvoorbeeld niet zo dat een aardbeving van de schaal 5 altijd dezelfde hoeveelheid schade aanbrengt. Daar hebben ook de andere factoren mee te maken, bijvoorbeeld de duur van de aardbeving. Ook voor de schade van een aardbeving is weer een aparte schaal. We hebben er al 2 besproken : de schaal van Richter, om de kracht van een aardbeving te meten, de schaal van Mercalli, om de intensiteit van een aardbeving te meten. Nu komt er dus weer een schaal bij, en dat is de Europese Macroseismische Schaal. De Europese Macroseismische Schaal ook wel de EMS genoemd, heeft de gebouwen ingedeeld in 6 types: A: gebouwen van losse stenen en of klei B: gebouwen van metselwerk en natuursteen C: gebouwen van gewapend beton en degelijke houten constructies D t/m F: gebouwen ontworpen speciaal voor aardbevingen met een grotere sterkte dan de rest van de gebouwen. Voor de schade aan gebouwen heeft de EMS schaal 5 gradaties. Gradatie 1: Geen tot hele lichte schade - Haarscheurtjes in een enkele muur - Neervallen van slechts kleine stukjes pleisterwerk - In een enkel geval vallen van loszittende stenen Gradatie 2: Kleine schade - Scheuren in veel muren - Sommige stukken van gebouwen vallen om of beschadigen stukken schoorstenen vallen om of beschadigen Pagina 7 van 13

8 Gradatie 3: Iets grotere tot zware schade - In de meeste komen muren grote en diepe scheuren - Dakpannen glijden van de daken - Schoorstenen breken helemaal af Gradatie 4: Zeer zware schade - Ernstige breuken in muren - Gedeeltelijk instorten van onderdelen van daken en vloeren Gradatie 5: Verwoesting: - Alle gebouwen worden verwoest. 7. gevolg voor mensen en dieren: Het gevolg van een aardbeving op mensen of dieren kan ontzettend verschillen. Mensen zullen allemaal anders reageren, de ene reageert heel kalm, maar de ander kan heel geschrokken reageren. Dieren reageren weer ander per soort, vaak is hun reactie schrikachtig, ze voelen dat er wat aan de hand is. Het eerste wat mensen vaak doen is zichzelf en gezin in veiligheid brengen. Velen hebben zo'n schrikreactie dat ze eerst niet kunnen geloven dat er een aardbeving aan de gang is. Als ze eenmaal doorhebben wat er aan de hand is dan worden ze pas bang. Bang om hun spullen, familie, gezin en vrienden te verliezen wat de aardbeving allemaal zal aanrichten. Ze zoeken een veilige plek, dat is in huis onder tafels, bedden of in een deuropening. De reacties zullen allemaal verschillend zijn, het ligt er natuurlijk ook aan hoe sterk de aardbeving is. Soms helpt het om te schreeuwen. Mensen die zich op het moment van de aardbeving buiten bevinden moeten gauw een schuilplek zoeken voordat het te laat is. Meestal rennen ze naar een geparkeerde auto, of gaan ze in een deuropening staan. En dan is het wachten, tot de aardbeving afgelopen is. Mensen zoeken in het puin en kijken wat er nog over is. Vaak liggen mensen dagenlang onder het puin zonder dat ze worden gevonden, nadat er een aardbeving is geweest komen er reddingswerkers en die gaan zoeken naar overlevenden. Veel mensen zullen hun huis niet eens meer herkennen bij een zware aardbeving, omdat alles is ingestort en verwoest. Het is een feit dat in ontwikkelingslanden meer slachtoffers vallen dan in ontwikkelde landen, doordat de huizen minder goed bestand zijn tegen aardbevingen, en de mensen ook een slechtere gezondheidszorg hebben, hier in Nederland en de rest van Europa staan reddingsmensen meteen klaar om te helpen, in ontwikkelingslanden moeten er een eerst reddingswerkers uit Europa of een ander goed ontwikkeld continent komen om de boel een beetje te helpen. In ontwikkelde landen hebben ze alle mogelijkheden om de huizen en gebouwen goed te beschermen tegen aardbevingen. In ontwikkelingslanden is dat niet het geval. Alle bezittingen en herinneringen zijn verdwenen. Mensen raken dakloos. Dan begint de wederopbouw. De huizen moeten weer opnieuw gebouwd worden, de winkelcentra, de kantoren, de werkplekken enz, het is wel zo dat ze hierbij veel hulp krijgen van andere mensen en vooral ook andere landen, deze sturen voedsel pakketen en kleren en Pagina 8 van 13

9 andere benodigdheden om een beetje te kunnen overleven. Nog lange tijd zullen de mensen werkloos zijn en in shock zijn van wat de aardbeving allemaal heeft aangericht. Mensen zijn ontzettend bang voor een nieuwe aardbeving, want als een gebied eenmaal getroffen is weten de mensen dat het zo opnieuw kan gebeuren. Dieren weten vaak niet wat ze meemaken als er een aardbeving op komst is, ze zijn dan helemaal van slag, ze eten en drinken niet meer, ze weten niet meer waar ze zijn. Ook de onrust bij dieren zal een lange tijd aanhouden, bij mensen is dit een shock. Gevolgen voor het landschap en omgeving De gevolgen voor landschap en omgeving kunnen soms fataal zijn. Het landschap verandert, gebouwen storten in en moeten weer herbouwd worden. Verschillende soorten aardbevingen hebben verschillende gevolgen voor het landschap. Bewegingen van de grond veroorzaken onder andere schade aan gebouwen. Bij zwakke bevingen worden ruiten vernield en komen er barsten en scheuren in muren. Bij zware aardbevingen kan het beven van de grond zichtbaar zijn. Grote constructies zoals bruggen, kantoorgebouwen en flats zwaaien heen en weer en kunnen veel schade oplopen. De meeste doden en gewonden worden dan ook veroorzaakt door vallend puin. De krachten die een gebouw bij een zware aardbeving krijgt te verduren zijn ontzettend ingewikkeld. Verticale grondbewegingen zijn niet het grootste probleem, omdat deze makkelijk op te vangen zijn. Welke wel erg zijn, zijn de horizontale grondbewegingen waardoor de fundamenten van een gebouw tegelijkertijd in allerlei richtingen verschuiven en verdraaien, het zogenaamde zwiepeffect. In combinatie met de verticale bewegingen kunnen ze grote verwoestingen veroorzaken. Het bouwen in gebieden met veel aardbevingen moet aan regels gebonden zijn om het risico van instorting te verkleinen. Ook de ondergrond waarop gebouwd wordt is belangrijk. Bouwen op onverhard sediment geeft meer schade dan bouwen op hard gesteente. Vanwege gebroken gas- en waterleidingen en gevallen hoogspanningsleidingen kan er vaak brand ontstaan. Dit is een ernstig probleem. De gevolgen voor het landschap zijn per aardbeving verschillend. De ergste veranderingen van het landschap komen voor bij tektonische aardbevingen. Aardbevingen in grote subductiezones, zoals langs de Japanse kust zijn bijna altijd zwaarder dan aardbevingen langs breuklijnen, zoals de San-Andreasbreuk. En gevolg van een tektonische aardbeving kan een daling van land aan de kust zijn. Een voorbeeld hiervan is de breukzone die langs de rand van de Pacifische plaat naar het zuiden van Tokai loopt. Tektonische krachten hopen zich op en vervormen het omliggende gebied, een deel van de kustlijn is al meer dan 30 centimeter gedaald. Dit kan overstromingen veroorzaken. Het kan zijn dat het gedaalde gebied later weer opveert. Een ander gevolg is een landverschuiving. Permanente verschuiving van het landoppervlak kan een ander gevolg zijn. Deze ontstaat door beweging van gesteente langs een breuk. De verschuiving kan horizontaal, verticaal of een combinatie van die twee zijn. De verschuiving is zelden meer dan acht meter en de totale verschuiving komt nooit boven de 15 meter. Deze verschuivingen veroorzaken de instorting van gebouwen, het scheuren van wegen en het breken van pijpleidingen die over de breuk heen lopen. Wat je eigenlijk ook als een gevolg zou kunnen beschouwen zijn de naschokken en tsunami's die door de aardbevingen veroorzaakt worden. Pagina 9 van 13

10 Als een aardbeving afgelopen is, volgen al gauw de naschokken. De naschokken zelf kunnen veel schade aanrichten, aan de al beschadigde gebouwen en het landschap. Tsunami,s gaan vaak samen met aardbevingen. Ze zijn het gevolg van een zeebeving, een onderzeese landverschuiving of een vulkanische uitbarsting. Bij een kunstmatige aardbeving zijn de gevolgen verschillend. Een nucleaire aardbeving laat in het geval van een ondergrondse ontploffing een soort krater achter in het landschap die je vanaf boven kunt zien als een enorme kom met barsten en omgekrulde randen. Kunstmatige aardbevingen veroorzaakt door dammen hebben als gevolg overstromingen en ook weer verschuiving van het landoppervlak door het langs elkaar glijden van de gesteentelagen. Dit was het gevolg van de booractiviteiten. Bij een vulkanische aardbeving zijn de gevolgen dubbel. Voor of tijdens de aardbeving heeft een vulkaanuitbarsting al voor gevolgen gezorgd. Deze gevolgen vormen een belangrijk opbouwend proces aan het oppervlak van de aarde. Er kunnen nieuwe bergen ontstaan in de vorm van vulkaankegels, en de aarde wordt bedekt met lagen nieuw gesteente zoals lava en as. Ook kunnen er asregens, gloedwolken en modderstromen ontstaan. Aardbevingen kun je ook als een gevolg beschouwen van een vulkaan, net als tsunami's. Die treden vaak op in verband met een vulkaanuitbarsting. De gevolgen die de aardbevingen dan weer veroorzaakt zijn bekend. Er kunnen landverschuivingen, hoogteverschillen, breuktreden en andere landschapsveranderingen ontstaan. Diepe aardbevingen hebben eigenlijk vrijwel dezelfde gevolgen voor het landschap als tektonische aardbevingen. Er kunnen ook hier landschapsveranderingen optreden in de vorm van breuktreden, hoogteverschillen en diepe geulen. 8. Zwaarste aardbevingen in de geschiedenis: Wij hebben op internet gezocht naar de zwaarste aardbevingen in de geschiedenis, wij hebben een schema opgesteld met de gegevens die wij hierover hebben gevonden: De kracht van de schaal van Richter: < 2.0 Komen vaak voor, worden niet gevoeld door mensen Worden geregistreerd, en amper gevoeld door mensen Meestal gevoelt, maar amper schade Gematigde aardbeving, lichte schade goede gebouwen, zware schade slechte gebouwen Zware aardbeving, zware schade aan gebouwen Zeer zware aardbeving, verwoestend > 8.0 Extreem zware aardbeving, verwoestend over grote gebieden hier staan een paar voorbeelden waarmee je de schaal kan vergelijken: Magnitude 2: een grote mijnontploffing Magnitude 4: een klein nucleair wapen Magnitude 7: grootste thermo-nucleaire wapen ter wereld (de grootste klap die mensen kunnen veroorzaken) Land Pagina 10 van 13

11 Datum Magnitude MW Breedte Lengte Chili Z 72.6 W Alaska N W Rusland N O Ecuador N 81.5 W Alaska N W Kuril eilanden N O Alaska N O India Pagina 11 van 13

12 N 96.5 O Argentinië Z 70.0 W Indonesië Z O Een krantenstuk over de laatste aardbeving in Turkije: Op donderdag 1 mei 2003 werd het zuidoosten van Turkije opgeschrikt door een zware aardbeving. In het epicentrum, even buiten Bignöl en slechts 700 km ten Oosten van de hoofdstad Ankara af, werden trillingen gemeten met een kracht van 6.4 op de schaal van Richter. Rond half vier in de ochtend begint de grond te beven. Tafels, stoelen en borden vliegen door de huizen van de inwoners van de provincie Bingöl. Even later is het stil, doodstil al is dit maar voor een klein moment. Al snel kan men de naschokken voelen, zeventig in totaal, waarvan de zwaarste naschok een kracht van 5 bereikt. In paniek lopen de mensen hun huis uit, waar de grootste schok nog moet komen. In de stad Bignöl, uit de gelijknamige provincie is de schok groot. Twintig huizen zijn met de grond gelijk gemaakt. Er is niets meer over van de weinige bezittingen die de mensen hier hadden. Alles is verdwenen toen de woning bezweek onder het natuurgeweld. Hoewel men hun verlies maar net begint te accepteren horen ze dat verderop een kostschool met daarin zo n 200 kinderen is ingestort. De helft kan direct gered worden, over het lot van de andere honderd kinderen in de leeftijd van 7 tot 16 jaar is niets bekend. Direct worden er reddingsoperaties op touw gezet en het leger is onderweg om te helpen bij de reddingswerkzaamheden, maar door de schok is er geen elektriciteit en kapotte wegen en bruggen zorgen dat het moeilijk is om bij de slachtoffers te komen. De hele nacht wordt doorgezocht naar overlevenden. Zes kinderen zijn er in de nacht van donderdag op vrijdag gered. Yusuf Katkay, een van de kinderen die onder het puin vandaan werd gered, verteld vanuit zijn bed in een ziekenhuistent hoe men hem water gaf en uiteindelijk uitgroef. Door de bevingen is het ziekenhuis ernstig beschadigd, sommige minder zwaar gewonden moeten 120 kilometer verder worden behandeld aan hun verwondingen. De Rode Halve Maan (Rode Kruis) heeft al 3000 tenten en dekens naar het rampgebied gestuurd. Maar dit is lang niet genoeg om de vele gewonden te helpen. Men heeft snel medicijnen en apparatuur nodig om de zwaargewonden te kunnen reden. Inmiddels is het dodental opgelopen tot meer dan 105 en zijn 1000 mensen gewond geraakt. De klap komt hard aan in Turkije, waar men de belangrijkste inkomstenpost, Het Toerisme, flink zag dalen na het begin van de oorlog in Irak. Voor een land als Turkije, waar men zo afhankelijk is van het toerisme komt deze Pagina 12 van 13

13 ramp op het slechtste moment. In Nederland is inmiddels het gironummer 555 geopend, waar men hun steun voor de mensen in de getroffen gebieden op kan storten. Kritiek De instorting van het internaat in Celtiksuyu heeft de discussie doen oplaaien over de degelijkheid van het gebouw. Premier Erdogan zei tijdens een bezoek aan het gebied te twijfelen aan de bouw en de naleving van de voorschriften hiervan. Hij kondigde een onderzoek aan. Woedende inwoners wezen er echter op dat alle zelfgebouwde huizen tijdens de beving bleven staan, terwijl scholen en andere overheidsgebouwen instorten. Inmiddels zijn er in het getroffen gebied verschillende rellen ontstaan en wordt het aftreden van de politieke verantwoordelijken geëist. Pagina 13 van 13