Leren in contact met paarden Communicatie die is gebaseerd op gelijkwaardigheid (Door Ingrid Claassen, juni 2014)
|
|
- Erik Dijkstra
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Leren in contact met paarden Communicatie die is gebaseerd op gelijkwaardigheid (Door Ingrid Claassen, juni 2014) Inleiding De kern van (autisme)vriendelijke communicatie is echt contact, gebaseerd op gelijkwaardigheid. Communiceren vanuit echt contact is geen kunstje. Het vraagt om inzicht in jezelf, bewuste interactie met de ander en genoeg ruimte in je hoofd om werkelijk geïnteresseerd te zijn in die ander. Dat maakt gelijkwaardigheid mogelijk. Helaas is dit niet vanzelfsprekend in onze maatschappij. Voor veel mensen is daarvoor eerst bewustwording en persoonlijke ontwikkeling nodig. Leren in contact met paarden kan die persoonlijke ontwikkeling op gang brengen. Mijn ervaringen op dit vlak zijn gebaseerd op de zoöantropologie 1 : studie van de dier-mensrelaties. Interessant in de zoöantropologie is de fundamentele gelijkwaardigheid tussen individuen. Je ontwikkelt een relatie met respect voor de belevingswereld van een ander individu, ook als diegene anders waarneemt, zich anders uit of anders denkt 2. Als mensen vanuit de zoöantropologische benadering willen leren van paarden, is het essentieel dat de paarden niet geconditioneerd zijn. De paarden moeten zich vrij voelen in hun expressie en niet getraind zijn om gewenst gedrag te vertonen. Ze worden juist gefaciliteerd om zich bewust te blijven van hun omgeving, zelf beslissingen te nemen, waargenomen informatie cognitief te verwerken en uiting te geven aan hun eigen belevingswereld. Dat is noodzakelijk om mensen te leren hun eigen patronen te doorbreken, zoals de neiging tot sturen, in te vullen voor een ander of om de ander te zien als projectie van zichzelf. Ik laat hier met enkele praktijkvoorbeelden zien hoe leren in contact met paarden kan bijdragen aan (autisme)vriendelijke communicatie. De praktijkvoorbeelden hieronder gaan vooral over mensen zonder autisme, inclusief ikzelf, en laten zien hoe contact met paarden kan helpen om je bewust te worden van je communicatie en je manier van waarnemen. Ik laat ook zien wat me opviel bij de ontmoeting tussen de paarden en een 8-jarige jongen met autisme. De linken die ik leg tussen de zoöantropologie en autismevriendelijke communicatie is gebaseerd op mijn eigen ervaringen, en niet wetenschappelijk onderbouwd. Ik denk wel dat er veel aanknopingspunten zijn om hier meer ervaring mee op te doen en te werken aan onderbouwing van de uitspraken. 1 Zoals uitgedragen door Learning animals, 2 Leren met paarden op basis van zoöantropologie verschilt fundamenteel met het bekende paardencoachen. Paardencoaching kennen we in twee vormen: leiderschapstraining en het paard als spiegel. Bij leiderschapstraining leren mensen juist om een ongelijkwaardige relatie op te bouwen en dat het OK is om een ander te sturen en signalen van bijvoorbeeld ongenoegen te negeren of te overrulen (want het paard moet gehoorzamen). Ook het concept van een paard als spiegel negeert de eigen belevingswereld van paarden. Mensen leren dat gedrag van de ander een reflectie is van henzelf, in plaats van een expressie van een eigen belevingswereld. Dit vooral tot projecties en niet tot werkelijk ervaren, en legt daarmee geen basis voor gelijkwaardig contact.
2 Leren observeren Lichaamstaal is belangrijk in communicatie. Lichaamstaal geeft veel informatie over hoe zich iemand voelt en of er iets verandert in die gemoedstoestand. Daarbij gaat het vaak om kleine signalen: spanning in kleine spiertjes, even wegkijken, een bepaalde blik in de ogen. Mensen zónder autisme, conceptdenkers, zijn vaak niet zo gericht op details. Zij kijken vanuit herkenning, en slaan veel details over. Dat spaart de hersenen energie, maar heeft ook grote nadelen. Bijvoorbeeld dat men de nuances in de lichaamstaal van een ander nogal eens negeert. Door gericht naar details in de lichaamstaal van paarden te kijken, raakt het oog geoefend om nuances te zien in de uitdrukkingen van een individu en om (subtiele) verschillen te zien tussen individuen. Zelf merk ik dat dit helpt om ook meer nuances in gezichtsuitdrukkingen en lichaamstaal van mensen te gaan zien. Bij paarden kun je bijvoorbeeld leren kijken naar: Spanning in de mondhoeken. Spanning rond de ogen. Subtiele bewegingen in de neusvleugels. Wegkijken. Glans in de ogen, of juist niet. Het verschil tussen vloeiende, bedachtzame bewegingen en hoekige, gespannen bewegingen. Leren kijken waar de aandacht van de ander naar uitgaat, bijvoorbeeld door te kijken naar de oren en de richting waarin de ogen kijken. Zien dat aandacht niet altijd hetzelfde is als oogcontact. Enzovoort Leren zien dat het paard wegkijkt als je hem wilt aaien. Zoeken naar andere vormen van contact.
3 Er samen uitkomen: het meisje kijkt, het paard neemt haar geur op. Het meisje leert de subtiele beweging van de neusvleugels zien, en ziet dat het paard een eigen behoefte heeft in het contact. Dat aaien voor het paard niet vanzelfsprekend prettig is. Maar dat er altijd meer mogelijkheden zijn. Het gaat daarbij niet om de betekenis van die gezichtsuitdrukkingen. Je kunt niet weten wat een ander denkt of ervaart. Aan het paard kun je het niet vragen, en aan mensen ook lang niet altijd. Het gaat om de ontwikkeling van een scherp oog voor nuances in de lichaamstaal. Oog voor ander contact dan oogcontact In onze maatschappij wordt veel betekenis gehecht aan oogcontact en aan taal. Als iemand weinig of geen oogcontact maakt en/of moeite heeft om zich in woorden uit te drukken, wordt nogal eens geconcludeerd dat die persoon moeite heeft met contact. In de ontmoeting tussen deze jongen en de paarden is goed te zien dat de jongen intensief contact maakt. We zouden vanuit onze standaard blik meer oogcontact verwachten. Maar deze jongen neemt de paarden mee in zijn verhaal. De paarden zijn erg geïnteresseerd in wat hem bezig houdt en wat maakt het uit dat ze de foto s in zijn telefoon niet zullen herkennen? Zij delen een ervaring. Opvallend is dat er totaal geen spanning ontstaat bij de paarden, terwijl de jongen best druk is.
4
5 Joint attention Het valt mij op dat mensen zonder autisme die bij de paarden komen, het vaak heel moeilijk vinden om hun blik van het paard af te halen en zich te richten op iets wat het paard interessant vindt. Terwijl dat veel spanning weghaalt, en de ander (in dit geval het paard) de ruimte krijgt jou te besmetten met wat hij interessant vindt. En vervolgens ook ruimte heeft om mee te gaan in wat jíj interessant vindt. In de sessies met de paarden kunnen mensen ervaren wat joint attention doet. Vaak is het een openbaring hoe intensief het contact kan zijn als je de ander niet aanstaart maar aandacht geeft aan wat de ander interesseert. Maar dit voelt in het begin vaak ook heel gekunsteld. Het leuke van een sessie met paarden is dat joint attention voor (cognitieve) paarden wel heel vanzelfsprekend is, en dat mensen het in een veilige setting kunnen ervaren. Ervaren dat je ook mee kunt gaan met de aandacht van een ander.
6 Samen naar een geluid luisteren kan ook een intens contact zijn. Door dit te ervaren kunnen mensen de focus van taal en oogcontact afhalen en zich realiseren dat je ook op andere manieren aandacht kunt geven, met respect voor de belevingswereld van de ander.
7 Bewust blijven in de interactie Veel mensen verliezen het contact met (bewustzijn van) hun eigen lichaam als zij communiceren met een ander. Alle aandacht gaat vaak naar het zenden van de boodschap of het overtuigen van de ander. Bewust je eigen lichaam blijven voelen terwijl je contact hebt met een ander, is best lastig. Maar het helpt om de kokervisie van zenden over overtuigen te doorbreken. En dan komt er weer ruimte om ook naar de ander te luisteren. Het is voor veel mensen makkelijker om dit te oefenen / ervaren tussen de paarden, omdat je je standaard patronen doorbreekt. Taal zit ook niet zo in de weg. Bewust bewegen Paarden met een hoog lichaamsbewustzijn bewegen vloeiend, soepel en bedachtzaam. Mensen kunnen de beweging van de paarden volgen (nadoen). Dat doorbreekt je eigen bewegingspatronen en verhoogt je bewustzijn van je eigen lichaamsdelen (proprioceptie). Als je dit samen met een paard doet, ervaar je een andere vorm van contact en blijf je tegelijkertijd bewust van je eigen lichaam. Voor mensen met autisme kan dit ook helpen om een groter bewustzijn van het eigen lichaam te ontwikkelen. Schakelen (denken-voelen-doen) Een onderdeel van goede communicatie is dat je kunt schakelen tussen denken, voelen en doen. Met oefeningen tussen de paarden buiten in de natuur kun je leren schakelen tussen bewustzijn van jezelf (bv je voeten voelen), de omgeving (bv de sensatie van wind op je huid of het geluid van de vogels) én de communicatie van de ander waarnemen. Ook hier geldt weer dat de drempel vaak lager is om dit eerst met een paard te oefenen. Zelf merk ik dat de oefeningen tussen de paarden uiteindelijk ook effect krijgen in andere settingen en in contacten met mensen. Alsof lichaam en geest de balans zelf weer op gaan zoeken als die even weg is. Voor mensen met en zonder autisme kunnen deze ervaringen helpen om bewust te blijven van de situatie. Om informatie vanuit de omgeving, van de ander en van jezelf bewust te verwerken. Mij helpt het schakelen tussen denken, voelen en doen om te vertragen, dus uit een sterke focus te komen waarin de snelheid te hoog wordt. Dat bevordert de communicatie met iedereen, maar zeker met mensen met autisme.
8 Tot slot Na mijn kennismaking met de zoöantropologie samen leren met paarden startte het project Vanuit autisme bekeken en breidde mijn interesse in informatieverwerking in het hoofd van paarden zich verder uit ook bij mensen blijken hier allerlei verschillen te zijn. De training autismevriendelijke communicatie heeft me veel duidelijk gemaakt over informatieverwerking bij autisme, en gaf me net als de zoöantropologie een hele nieuwe kijk op interactie, contact en communicatie. Bewustzijn en gelijkwaardigheid zijn in beide benaderingen fundamentele ethische keuzes die voor mij een steeds sterker kompas worden. Samen leren met paarden op een zoöantropologische basis kan mensen helpen om dat kompas daadwerkelijk te vinden. Niet alleen in woorden, maar door te leren om jezelf te ervaren, de omgeving te ervaren, en ook het contact met de ander bewust te beleven. Het maakt mensen zonder autisme bewust van hun neiging om te conceptualiseren en projecteren, en brengt ze terug naar werkelijke belevingen. Vooropgezette aannames loslaten, vaststaande patronen doorbreken, de omgeving binnen laten komen zoals hij echt is. Je zou bijna zeggen dat we de sterke kanten van autisme ook enigszins kunnen ontwikkelen in mensen zonder autisme.
www.rkdiaconie.nl/ er zijn/ specifieke activiteit uitvoeren
BEGRIJP JE WAT IK ZEG? Over communicatie, luisteren en vooroordelen Situering Om op een zinvolle manier met elkaar te communiceren, heb je veel vaardigheden nodig. De doelstellingen van deze trainingsachtige
Nadere informatieOm mee te beginnen: boekfragment en opdrachten
Om mee te beginnen: boekfragment en opdrachten Bron: http://ninabrackman.blogspot.nl/p/de-alchemist-paulo-coelho.html Dit is een deel van een blog over De Alchemist van Paulo Coelho door Nina Brackman.
Nadere informatieZorg. Omdat een andere blik je leven verrijkt
Zorg vanuit bekeken Omdat een andere blik je leven verrijkt Je kind heeft autisme Je kind blijkt autisme te hebben. Waarschijnlijk had je al langere tijd een vermoeden. Ouders weten vaak al vroeg dat hun
Nadere informatieMaak kennis met A.L.A. in 3 stappen naar Rust, Kracht en Zelfvertrouwen; Wat het lichaam verwerkt heeft kan het hoofd loslaten.
Maak kennis met A.L.A. in 3 stappen naar Rust, Kracht en Zelfvertrouwen; Wat het lichaam verwerkt heeft kan het hoofd loslaten. Om je zeker en krachtig te voelen zijn geen ingewikkelde technieken nodig.
Nadere informatieMindfulness omgaan met wat er is workshop Parkinson café
Mindfulness omgaan met wat er is workshop Parkinson café Yvonne Kuijsters Kennismaken met mindfulness Wat is mindfulness Wat brengt het mij, wat heb ik eraan? Aandacht Aandacht is een vorm van oplettendheid.
Nadere informatieWerk. Omdat een andere blik je leven verrijkt
Werk vanuit bekeken Omdat een andere blik je leven verrijkt (Samen)werken met autisme Autisme heeft invloed op het hele leven, dus ook op de werkplek. Autisme brengt talenten en kwaliteiten met zich mee
Nadere informatieTrainingen. Attitude en Mindset. Moraal Resultaatgericht Coachen
Moraal Resultaatgericht Coachen coaching & training voor bedrijven en particulieren Hoornplantsoen 64 2652 BM Berkel en Rodenrijs telefoon 010-5225426 Hoornplantsoen 64 mobiel 06-40597816 info@resultaatgericht-coachen.nl
Nadere informatiePersonal Branding voor Ingenieurs
Personal Branding voor Ingenieurs 8 juni 2012 Lustrumsymposium Jullie doelen - succesvolle loopbaan - een baan vinden - de allerbeste zijn? - Saskia Slotboom 2012 2 Personal Branding Tools en praktische
Nadere informatieSpeel het spel. stimulansen
Speel het spel In een mix van hints, pictionary, ganzenbord en spijker slaan staan we stil bij belevingsgericht werken. In twee teams strijden we om de eer: wie is het meest belevingsgericht? Hierbij moeten
Nadere informatieNon-verbale communicatie
Non-verbale communicatie Wie de taal van het lichaam wil leren begrijpen, moet eerst de verschillende signalen leren kennen, herkennen en goed inschatten. Meestal richten we (bewust) onze aandacht op het
Nadere informatieIn 3 maanden regie op je leven
In 3 maanden regie op je leven In 3 maanden regie op je leven? Ons leven verandert voortdurend. Soms door onszelf ingegeven, in andere gevallen door keuzes van anderen of door onvoorziene omstandigheden.
Nadere informatieVanjezelfhouden.nl 1
1 Kan jij van jezelf houden? Dit ontwerp komt eigenlijk altijd weer ter sprake. Ik verbaas mij erover hoeveel mensen er zijn die dit lastig vinden om te implementeren in hun leven. Veel mensen willen graag
Nadere informatieCommunicatiemodel. Communicatieniveaus
Download #06 Een fantastisch communicatiemodel trainingmodule Communicatiemodel Mensen uiten hun gevoelens op verschillende manieren. De een laat meteen zien hoe hij zich voelt bij een situatie, terwijl
Nadere informatieAls je nog steeds hoopt dat oplossingen buiten jezelf liggen dan kun je dit boekje nu beter weg leggen.
Theoreasy de theorie is eenvoudig. Je gaat ontdekken dat het nemen van verantwoordelijkheid voor je eigen denken en doen dé sleutel is tot a beautiful way of life. Als je nog steeds hoopt dat oplossingen
Nadere informatieLuisteren, doorvragen en feedback geven
Luisteren, doorvragen en feedback geven Rogier Guns P-GIS 23 April 2007 Doelstelling presentatie LSD methode Actief Luisteren Doorvragen Feedback geven Let op: Sommige technieken lijken (theoretisch) heel
Nadere informatieWerk aan je winkel. Jongeren leren communiceren en zichzelf presenteren. Kirsten Barkmeijer & Johan Brokken
Werk aan je winkel Jongeren leren communiceren en zichzelf presenteren Kirsten Barkmeijer & Johan Brokken Voorwoord Dit boek is geschreven voor jou als trainer, docent of hulpverlener om aan te bieden
Nadere informatieFebruari 2012 Workshop Eviont
Het Brein heeft een doel nodig! Februari 2012 Workshop Eviont Het Brein heeft een doel nodig! Inhoudsopgave INHOUDSOPGAVE...2 LEESWIJZER...3 INLEIDING...4 STAP 1: HET KADER...5 STAP 2: STATE, GEDRAG EN
Nadere informatie[IN 3 STAPPEN JE EX TERUG.]
2011 Life Coach Désirée Snelling Berg Desirée [IN 3 STAPPEN JE EX TERUG.] Leer de technieken om met behulp van je onderbewuste en het universum je ex weer terug te krijgen. Inleiding Het is geen geheim
Nadere informatieWaar een wil is, is een Weg!
5 tips om moeiteloos voor jezelf te kiezen en een stap te zetten. Waar een wil is, is een Weg! - Lifecoach http://www.facebook.com/arlettevanslifecoach 0 Je bent een ondernemende 40+ vrouw die vooral gericht
Nadere informatieTraining Persoonlijke Kracht!
Training Persoonlijke Kracht! Zet binnen acht weken stevige stappen in je persoonlijke ontwikkeling en leer te werken vanuit jouw persoonlijke kracht! Training Persoonlijke Kracht! Persoonlijk leiderschapsprogramma
Nadere informatieBewustwording dag 1 Ik aanvaard mezelf zoals ik nu ben.
Het meditatieprogramma duurt veertig dagen en bestaat uit tien affirmaties. Het is fijn om gedurende dit programma een dagboek bij te houden om je bewustwordingen en ervaring op schrijven. Elke dag spreek
Nadere informatieSecret. Het geheim van een goede presentatie. Deel 1
Secret Het geheim van een goede presentatie Deel 1 Eye for detail Ik neem mijn sheets onder de arm mee en ga wat vertellen. Hoe bereid jij je voor op een presentatie? De presentator staat nerveus te wiebelen
Nadere informatieIk kreeg veel inzicht in de begeleiding van kinderen in het algemeen, de informatie is heel goed over te dragen naar andere manieren van werken.
STUDIEGIDS 2017-2018 SPECIALISATIEMODULE LICHAAMSBEWUSTZIJN Verbinden van het mentale, het fysieke en het emotionele Toegankelijk, bruikbaar, leerzaam en nuttig! Ik kreeg veel inzicht in de begeleiding
Nadere informatieInleiding. Autisme & Communicatie in de sport
Sanne Gielen Inleiding Starten met een nieuwe sport is voor iedereen spannend; Hoe zal de training eruit zien? Zal de coach aardig zijn? Heb ik een klik met mijn teamgenoten? Kán ik het eigenlijk wel?
Nadere informatieWat is PDD-nos? VOORBEELDPAGINA S. Wat heb je dan? PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen.
Wat is PDD-nos? 4 PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen. Eigenlijk vind ik stoornis een heel naar woord. Want zo lijkt het net of er iets niet goed aan me
Nadere informatieleren omgaan met Diversiteit In je gemeente
Geloven kun je niet alleen! Stap 1 Jouw kijk op de wereld 15 min. Kijken in de spiegel naar jezelf Wat vind je van je eigen lichaam? Wat vind je mooi? Als je zou mogen kiezen, welk deel zou je dan weghalen?
Nadere informatieVIER EENVOUDIGE TAKTIEKEN OM LASTIGE COLLEGA S VOOR JE TE WINNEN
E-BLOG VIER EENVOUDIGE TAKTIEKEN OM LASTIGE COLLEGA S VOOR JE TE WINNEN in samenwerken Je komt in je werk lastige mensen tegen in alle soorten en maten. Met deze vier verbluffend eenvoudige tactieken vallen
Nadere informatieYoung People Coaching Experience
Hét loopbaanprogramma voor Young Professionals Young People Coaching Experience In 5 stappen naar je ideale baan! Ga jij met tegenzin naar je werk? Heb je er genoeg van om werk te doen dat niet bij je
Nadere informatieOmgaan & Trainen met je hond Door: Jan van den Brand. (3 e druk) 2015, Jan van den Brand www.hondentraining adviescentrum.nl
Door: Jan van den Brand Inleiding Ik krijg veel vragen van hondeneigenaren. Veel van die vragen gaan over de omgang met en de training van de hond. Deze vragen spitsen zich dan vooral toe op: Watt is belangrijk
Nadere informatieCompassie leven. 52 wekelijkse inspiraties vanuit Geweldloze Communicatie. PuddleDancer Press Samengesteld door Monie Doodeman
Compassie leven 52 wekelijkse inspiraties vanuit Geweldloze Communicatie PuddleDancer Press Samengesteld door Monie Doodeman Inhoudsopgave Voorwoord Wekelijkse inspiraties 01 Geweld in de taal? Wie, ik?
Nadere informatieTRAINING POSITIEVER DENKEN, LEVEN, WERKEN
TRAINING POSITIEVER DENKEN, LEVEN, WERKEN INHOUD De training is gebaseerd op 7 hoofdonderwerpen. De 7 sleutels tot positieve verandering: 1. Bevorder je positieve emoties 2. Denk positiever 3. Waardeer
Nadere informatieKiezen voor coaching als managementstijl
Kiezen voor coaching als managementstijl Druk, druk druk! Bijna iedere manager kent wel dit gevoel. Beter leren delegeren dus! Om te kunnen delegeren heb je echter verantwoordelijke en zelfsturende medewerkers
Nadere informatieLekker in je vel in 7 stappen. Life Balance
Lekker in je vel in 7 stappen Welkom bij deze E-cursus Dank je wel voor het aanschaffen van deze E-cursus. Ik ga jou helpen zodat jij weer lekker in je vel komt te zitten. Wat ik zelf heb ervaren en waar
Nadere informatieMindfulness bij volwassenen met een autismespectrumstoornis. Annelies Spek Klinisch psycholoog / Senior onderzoeker GGZ Eindhoven
Mindfulness bij volwassenen met een autismespectrumstoornis Annelies Spek Klinisch psycholoog / Senior onderzoeker GGZ Eindhoven Volgorde Overbelasting Mindfulness Theorie Praktijk (aanpassingen) Onderzoeksresultaten
Nadere informatie4 communicatie. Ik weet welke informatie anderen nodig hebben om mij te kunnen begrijpen. Ik vertel anderen wat ik denk of voel.
4 communicatie Communicatie is het uitwisselen van informatie. Hierbij gaat het om alle informatie die je doorgeeft aan anderen en alle informatie die je van anderen krijgt. Als de informatie aankomt,
Nadere informatieEffectief Communiceren NPZ-NRZ
Hand-out Workshop Effectief Communiceren NPZ-NRZ De kracht van aandacht 10 mei 2011 Nu vind ik mezelf wel aardig Als je eenmaal ziet dat het zelfbeeld van een kind positiever wordt, zul je al gauw zien
Nadere informatieZorg voor je carrière. Neem gerust contact op of maak een afspraak. Telefoon: (030) 602 94 25 of e-mail: zorg@matchcare.nl
Neem gerust contact op of maak een afspraak. Telefoon: (030) 602 94 25 of e-mail: zorg@matchcare.nl Hoe presenteer ik mijzelf? Wat wil ik? Zorg voor je carrière Door het dagelijkse contact met mijn coach
Nadere informatieKinderen helpen met Focussen
Kinderen helpen met Focussen Enkele raadgevingen voor begeleiders Simon Kilner Vertaling Some Guidelines for Companions door Evelien Kroese En is het Ok om? Hoe zegt je kind nee? Wat is Focussen? Focussen
Nadere informatieOvertuigend en Ontspannen Presenteren
Overtuigend en Ontspannen Presenteren 24 november2015 Jullie doelen? Training Presenteren Minder zenuwen bij presentaties Makkelijker contact met het publiek Wat wél en beter niet te zeggen Meer JA s van
Nadere informatieE-BOOK FEEDBACK GEVEN IS EEN KUNST EXPRESS YOUR INNER POWER
E-BOOK FEEDBACK GEVEN IS EEN KUNST EXPRESS YOUR INNER POWER INLEIDING Het geven van feedback is een kunst. Het is iets anders dan het uiten van kritiek. Het verschil tussen beide ligt in de intentie. Bij
Nadere informatieMODULE #7 CORE PURPOSE
MODULE #7 CORE PURPOSE Welkom bij het 90 dagen mindset coachings programma. Dit programma heeft de potentie om jouw leven compleet te veranderen de komende 90 dagen. Daarin is het belangrijk dat je de
Nadere informatie1.Inleiding: De Plug & Play Business Formule
Werkboek Inhoudsopgave: 1.Inleiding: De Plug & Play Business Formule 2. Het H.A.R.T. model 2.1. H.A.R.T. staat voor: 2.1.1. Mijn verhaal over oprechte communicatie 2.1.1: Hoofd Gebruik de rest van deze
Nadere informatieLeer hoe je effectiever kunt communiceren
Leer hoe je effectiever kunt communiceren De kracht van geweldloze communicatie Hoe vaak kom je in een gesprek terecht waarin je merkt dat je niet meer zegt wat je wilt zeggen; dat je iets doet wat de
Nadere informatieOvertuigend en Ontspannen Presenteren
Overtuigend en Ontspannen Presenteren voor technische professionals 20 juni 2013 Jullie doelen? Workshop Presenteren Minder zenuwen bij presentaties Makkelijker contact met het publiek Wat wél en beter
Nadere informatieDe mantelzorg DER LIEFDE
De mantelzorg DER LIEFDE Ongeveer 3,5 miljoen Nederlanders zorgen onbetaald en langdurig voor een chronisch zieke, gehandicapte of hulpbehoevende partner of familielid. Ook op de HAN zijn veel medewerkers
Nadere informatieGESPREKKEN VOEREN NEDERLANDS AAN HET EINDE VAN DEZE UITLEG:
AAN HET EINDE VAN DEZE UITLEG: - Kun je een verzorgde brief schrijven. - Kun je op een juiste manier werkwoorden vervoegen. - Schrijf je op een juiste manier in meervoud. - Gebruik je hoofdletters op een
Nadere informatieGratis online training. Show up & Shine! Voel je weer licht, vol plezier, energiek en in balans.
Gratis online training Show up & Shine! Voel je weer licht, vol plezier, energiek en in balans. Show up & Shine Welkom bij deze online training. In 3 delen neem ik je mee op reis naar een lichtere manier
Nadere informatieDe vier onmetelijke vermogens van de geest
De vier onmetelijke vermogens van de geest Geluk is alleen mogelijk als er liefde is. Ware liefde heeft het vermogen iedere situatie waarin we ons bevinden te genezen en te veranderen, en ons leven een
Nadere informatieTeksten bewerkt uit het gezinsboek Ons Dagelijks Brood veertigdagentijd van pastoor M. Hagen door EBP voor www.kinderenbiddenvoorkinderen.
Bidden Teksten bewerkt uit het gezinsboek Ons Dagelijks Brood veertigdagentijd van pastoor M. Hagen door EBP voor www.kinderenbiddenvoorkinderen.nl en kinderactiviteiten www.lambertuskerk-rotterdam.nl
Nadere informatiepaardencoach Frederieke van der Lijn Buitenpost www.equinama.nl
Loop je steeds tegen dezelfde valkuilen aan? Ben je toe aan veranderingen of aan een volgende stap in je ontwikkeling? Wil je persoonlijke inzichten? Graag begeleiden mijn paarden Gio, Stanley en ikzelf
Nadere informatieVoel jij wat ik bedoel? www.psysense.be 17/5/2008
Voel jij wat ik bedoel? www.psysense.be 17/5/2008 Gevoel en emoties / definitie Emoties: in biologische zin: affectieve reacties. Prikkeling van dit systeem geeft aanleiding tot allerlei lichamelijke reacties.
Nadere informatieBijeenkomst over geloofsopvoeding Communiceren met je puber Deze bijeenkomst sluit aan bij Moments, magazine voor ouders van jongeren van 12-18 jaar
DOELSTELLINGEN Ouders zijn zich ervan bewust dat je altijd en overal communiceert Ouders wisselen ervaringen met elkaar uit over hoe de communicatie met hun pubers verloopt Ouders verwerven meer inzicht
Nadere informatieMindfulness bij volwassenen met een autismespectrumstoornis. Gezonde coping. Mindfulness 14/11/2012. Lijdensdruk. Verschillende meditatietechnieken
Mindfulness bij volwassenen met een autismespectrumstoornis Annelies Spek Klinisch psycholoog / Senior onderzoeker GGZ Eindhoven Lijdensdruk Angst en depressie Meer bij volwassenen Dwangmatig denken /
Nadere informatie4 INZICHTEN. De vier inzichten in dit boekje zijn gebaseerd op de uitkomsten van het Trainer-Kind-Interactieonderzoek,
4 INZICHTEN De vier inzichten in dit boekje zijn gebaseerd op de uitkomsten van het Trainer-Kind-Interactieonderzoek, waarbij 37 trainers en coaches een seizoen lang intensief zijn gevolgd. Dit onderzoek
Nadere informatieAffirmaties, welke passen bij mij?
Affirmaties, welke passen bij mij? Veel mensen maken gebruik van affirmaties, om hun gevoel, zelfbeeld en gedachten positief te beïnvloeden. Regelmatig hoor ik van cliënten, dat hoe vaak ze ook affirmeren,
Nadere informatieSprankelend Spraakmakend Verrassend Inspirerend Waanzinnig
Grijp je Ambities Sprankelend Spraakmakend Verrassend Inspirerend Waanzinnig Je dromen verwezenlijken in 7 stappen. Grijp je ambities Brengt je dichterbij je ideaal Laat je talenten leven Helpt je het
Nadere informatieProgrammeer je lichaam op afvallen
Programmeer je lichaam op afvallen Het transformeren van de onderbewuste oorzaken van overgewicht Met transfirmatie-cd Thorsten Weiss Jenny Bor Uitgeverij Akasha Inhoud Voorwoord 9 Waarom dit boek? 11
Nadere informatieIk ga je wat vertellen, je hoeft alleen maar te volgen wat ik zeg, mijn stem is nu het enige wat voor jou belangrijk is om te volgen.
Oefening 1: Nodig: 2 personen en een boom of een huisdier: Zoek een plek op bij een boom of in de buurt bij je paard of ander huisdier waar je even niet gestoord wordt en veilig even je ogen dicht kunt
Nadere informatieDe Robijn Nieuwsbrief Januari 2008. Het wonder komt ongemerkt je geest binnen wanneer die even pas op de plaats maakt en stil is.
De Robijn Nieuwsbrief Januari 2008 Lieve mensen, Allereerst wens ik iedereen een vreugdevol nieuw jaar toe. Misschien begin je dit jaar met de beste voornemens, zoals altijd en heb je bewust gekeken naar
Nadere informatieTot een geloofsgesprek komen. I Ontmoeten
Tot een geloofsgesprek komen I Ontmoeten Het geloofsgesprek vindt plaats in een ontmoeting. Allerlei soorten ontmoetingen. Soms kort en eenmalig, soms met mensen met wie je meer omgaat. Bij de ontmoeting
Nadere informatieOmgaan met obstakels
Sessie 2 Omgaan met obstakels Omgaan met obstakels Mindfulnessbeoefening confronteert je met jezelf en met al je eigenaardigheden. Dit klinkt misschien vervelend, maar het is waar. Zodra je toelaat wat
Nadere informatieE-PAPER. Drie praktische tips om je werk als apothekersassistent(e) leuker te maken!
Dé expert in praktische apotheektrainingen E-PAPER Drie praktische tips om je werk als apothekersassistent(e) leuker te maken! 1 Inhoudsopgave De cliënt en ik 3 Weet jij nog waarom je in de apotheek wilde
Nadere informatie2 Ik en autisme VOORBEELDPAGINA S
2 Ik en autisme In het vorige hoofdstuk is verteld over sterke kanten die mensen met autisme vaak hebben. In dit hoofdstuk vertellen we over autisme in het algemeen. We beginnen met een stelling. In de
Nadere informatie1. Waarneming: omgevingsinformatie wordt waargenomen aan de hand van de verschillende zintuigen.
Cognities In deze module gaan we eerst in op wat cognitie in het algemeen is. Daarna komen de drie verschillende cognitieve theorieën voor ASS aan bod, namelijk: theory of mind, centrale coherentie en
Nadere informatieONDERNEMEN IS VOOR HELDEN
ONDERNEMEN IS VOOR HELDEN EXCLUSIEF PROGRAMMA OVERZICHT 2016 LEF IN ACTIE Ontdek waarom het zo moeilijk is je hart te volgen en heb het lef dit toch te doen! De achtergrond van het programma Jij weet dat
Nadere informatieCarefulness AANDACHT VOOR ZORG ZORG VOOR AANDACHT
Carefulness AANDACHT VOOR ZORG ZORG VOOR AANDACHT Inleiding Aandacht is een essentieel onderdeel in de zorg. Aandacht voor de patiënt en de zorgverlener vergroot de vitaliteit, de effectiviteit en de kwaliteit
Nadere informatieVoorbeeldles VSO/Zorgonderwijs/MG/Blok 3 We zijn aardig voor elkaar Les 9 a+b: Blij!»
ZORGONDERWIJS / MG / BLOK 3 WE ZIJN AARDIG VOOR ELKAAR LES9A ) Les 9a Blij!! Voorbeeldles VSO/Zorgonderwijs/MG/Blok 3 We zijn aardig voor elkaar Les 9 a+b: Blij!» Doel blok 3: Leerlingen zijn in staat
Nadere informatieWensenkaart. Wensen en grenzen Oefening 1.1 Werkblad. Meisjes. Als jij uitgaat en een leuk jongen ontmoet, wat hoop je dan dat er gebeurt?
Wensen en grenzen Oefening 1.1 Werkblad Wensenkaart Als jij uitgaat en een leuk jongen ontmoet, wat hoop je dan dat er gebeurt? onderbouw Dat we oogcontact hebben Echt niet! L Misschien wel Natuurlijk!
Nadere informatieOplossingsgerichte vragen (Het Spel van Oplossingen IKB & TS)
Oplossingsgerichte vragen (Het Spel van Oplossingen IKB & TS) Stel dat dat (te grote wonder) gebeurt, ik betwijfel of dat zal gebeuren, maar stel je voor dat, wat zou je dan doen dat je nu niet doet? (p36)
Nadere informatieNog niet gedaan, ga dit dan echt doen het gaat je echt verder helpen.
In de vorige les ben je gaan onderzoeken wat je droom is en ik hoop dat je het besluit hebt genomen om elke dag te dromen en dat je een moodboard hebt gemaakt. Nog niet gedaan, ga dit dan echt doen het
Nadere informatie1. nooit 2. zelden 3. soms 4. vaak 5. altijd 1. (QMEMO01) Houdt u een lijst bij van belangrijke data, zoals verjaardagen?...
LASAB124 In hun dagelijks leven gebruiken mensen hun geheugen op verschillende manieren. Sommige mensen maken bijvoorbeeld boodschappenlijstjes, anderen doen dat niet. Sommige mensen zijn goed in het onthouden
Nadere informatieNieuwsbrief Gerdien Jansen Kindcoaching. Jaargang 2: Nieuwsbrief 3 (oktober 2013) Hallo allemaal,
Nieuwsbrief Gerdien Jansen Kindcoaching Jaargang 2: Nieuwsbrief 3 (oktober 2013) Hallo allemaal, Veel te laat krijgen jullie deze nieuwsbrief. Ik had hem al veel eerder willen maken/versturen, maar ik
Nadere informatieRelatie tussen Mindfulness, veranderen en leren.
Relatie tussen Mindfulness, veranderen en leren. Inez Dirkzwager I.Dirkzwager@vumc.nl VUmc Amstel Academie http://www.vumc.nl/afdelingen/amstelacademie/ http://www.vumc.nl/afdelingen/amstelacademie/expertisecentrum/
Nadere informatieSTUDIEGIDS SPECIALISATIEMODULE. Lichaamsbewustzijn
STUDIEGIDS 2016 2017 SPECIALISATIEMODULE Lichaamsbewustzijn Verbinden van het mentale, het fysieke en het emotionele Novilo is geaccrediteerd door: Leuk dat je geïnteresseerd bent in onze specialisatiemodule
Nadere informatieDe kanarie in de kolenmijn. Hoe aandacht voor autisme je website kan verbeteren
De kanarie in de kolenmijn Hoe aandacht voor autisme je website kan verbeteren Kennismaken Introductie Mijn achtergrond (Digi)talig Informatievoorziening in de zorg Vanuit de leefwereld kijken naar vakkennis
Nadere informatieTekstboek herschrijf je verhaal Dream your world into being. Dag 4. Bevrijd van mijn rollen. Het traumaverbond.
Dag 4. Bevrijd van mijn rollen. Gisteren heb je kennis gemaakt met de jaguar in jezelf: jouw kracht om betekenis te geven en je verhalen leven in te blazen met je overtuigingen, verwachtingen en intenties.
Nadere informatieLaat de jongeren de test conflictstijlen maken (zie bijlage 1). Naar aanleiding van de uitslag ga je in gesprek.
Conflicten hanteren Tijd: verdelen over twee bijeenkomsten. Bijeenkomst 1 Laat de jongeren de test conflictstijlen maken (zie bijlage 1). Naar aanleiding van de uitslag ga je in gesprek. De uitkomst van
Nadere informatieMaartje Voorbeeld 10.03.2014
Maartje Voorbeeld 10.03.2014 Maartje Voorbeeld / 10.03.2014 / Talentrapportage 2 Inleiding De wereld en de arbeidsmarkt zijn constant in beweging. Maar waarheen? Niemand weet exact hoe het werkveld er
Nadere informatieDe Meest Effectieve & Persoonlijke Consulting Skills Training voor Professionals!
- Consulting Skills Training Pagina 1 van 6 De Meest Effectieve & Persoonlijke Consulting Skills Training voor Professionals! Los van de inhoud van je advies is het belangrijk om je advies zo goed mogelijk
Nadere informatieWORD GROTER DAN DAT WAT JOU KLEIN HOUDT. Ann Weiser Cornell en Egbert Monsuur
WORD GROTER DAN DAT WAT JOU KLEIN HOUDT Ann Weiser Cornell en Egbert Monsuur 1 Les één Welkom bij deze e-cursus waarin we je zullen laten zien hoe jij groter kunt worden en je problemen kleiner! Zijn er
Nadere informatieWorkshop Overtuigend en Ontspannen Presenteren. Voor technische professionals. Donderdag 20 juni 2013
Workshop Overtuigend en Ontspannen Presenteren Voor technische professionals Donderdag 20 juni 2013 Programma We behandelen achtereenvolgens de volgende thema's: 0. Kwaliteiten en presenteren 1. Omgaan
Nadere informatieCoaching met de Zelfkonfrontatie Methode
Coaching met de Zelfkonfrontatie Methode (ZKM) Een wijze van coaching die je helpt te onderzoeken wat je inspireert en wat je belemmert. Het leidt tot een ander perspectief, duurzame keuzes en effectief
Nadere informatieVerbindingsactietraining
Verbindingsactietraining Vaardigheden Open vragen stellen Luisteren Samenvatten Doorvragen Herformuleren Lichaamstaal laten zien Afkoelen Stappen Werkafspraken Vertellen Voelen Willen Samen Oplossen Afspraken
Nadere informatieDrijfveren. Een belangrijke (on)bewuste drijfveer is dat ZELF beter wil zijn dan de ANDER
Inleiding Kennis over het tot stand komen van gedrag Bewustwording van de invloed van ons eigen gedrag op onze omgeving? Ervaren wat JIJ kan doen om je eigen gedrag en dat van anderen te verbeteren Drijfveren
Nadere informatieEen sterk team. Maatwerk van vakvrouwen
Een sterk team Maatwerk van vakvrouwen Een echte topkok kookt niet uit een boekje. Natuurlijk kan hij er een openslaan, maar uiteindelijk draait het om gevoel en talent. Bij teamontwikkeling is dat eigenlijk
Nadere informatieHet waarom van ons aanbod
Pagina 1 van 5 - scroll Het waarom van ons aanbod Mensen laten zich leiden door ervaringen en de betekenis die zij daaraan hebben gegeven. Daarmee besturen zij zichzelf en daarmee geven zij iedere keer
Nadere informatieDe hooggevoelige ondernemer
De hooggevoelige ondernemer Vraag en antwoordboek Drs. Bas van Vugt 1 Ten geleide: Aan de hand van praktische lezersvragen legt Bas uit wat hooggevoeligheid en de hooggevoelige ondernemer is. Tevens komen
Nadere informatieAccuraat communiceren
Accuraat communiceren Erna Pluym Senior Trainer Consultant/ Business Development Manager erna.pluym@acerta.be 0472 92 11 66 Communicatie, waarom zo belangrijk? Communicatie, waarom zo belangrijk? Had ik
Nadere informatieMindfulness Training. Leer binnen acht weken anders om te gaan met stress, ontwikkel aandacht voor het nu en ervaar meer rust.
Mindfulness Training Leer binnen acht weken anders om te gaan met stress, ontwikkel aandacht voor het nu en ervaar meer rust. Mindfulness training Per dag schieten er duizenden, vaak stressvolle, gedachten
Nadere informatieHEY WAT KAN JIJ EIGENLIJK GOED? VERKLAP JE TALENT IN 8 STAPPEN
E-blog HEY WAT KAN JIJ EIGENLIJK GOED? VERKLAP JE TALENT IN 8 STAPPEN In talent & groei Het is belangrijk om je talent goed onder woorden te kunnen brengen. Je krijgt daardoor meer kans om het werk te
Nadere informatieTrainershandleiding Brugklas Bikkels. Inkijkexemplaar
Trainershandleiding Brugklas Bikkels versie 2014 Inhoudsopgave Introductie Organiseer je training Praktische tips De werkmap Powerpoint presentatie Ouderbrieven Draaiboek Bijeenkomst 1 Bijeenkomst 2 Bijeenkomst
Nadere informatieInspirerend Presenteren
Inspirerend Presenteren Door Kai Vermaas & Charis Heising Bla bla bla bla bla bla bla bla bla bla bla bla Inleiding Wil je leren hoe jij een presentatie kunt geven waar je zeker bent van je verhaal? En
Nadere informatieTel: 06 239 475 38 esther@ikhouvanmij.eu www.ikhouvanmij.eu
Tel: 06 239 475 38 esther@ikhouvanmij.eu www.ikhouvanmij.eu Met dit Ebook wil ik je graag inzichten geven in hoe je van jezelf kunt (leren) houden. Dit bereik je (wellicht helaas) niet door even een knop
Nadere informatieWorkshop Lichaamstaal. Lichaamstaal, een krachtig communicatiemiddel
Workshop Lichaamstaal Lichaamstaal, een krachtig communicatiemiddel Lichaamstaal is belangrijker dan veel mensen beseffen. Het is een cruciaal onderdeel van onze communicatie. Hoe kom je over op een ander?
Nadere informatie1 SITUATIE 2 TEST. Als ik luister denk ik niet aan andere zaken. Ik laat mensen uitpraten. Ik plaats wat ik hoor in een duidelijk kader
LUISTEREN drs. W. Bontenbal 1 SITUATIE Wanneer u naar een lied luistert, luistert u dan naar de tekst of naar de muziek? Stelt u zich voor dat u zojuist bij een enerverende vergadering vandaan komt, u
Nadere informatieWelkom bij Sociaal Succesvol Ondernemen. Week 5: grip op geld Les 1: jouw money mindset
Welkom bij Sociaal Succesvol Ondernemen Week 5: grip op geld Les 1: jouw money mindset Pen en papier? Misvattingen over geld Voordat je met deze videoles begint wil ik je vragen om deze video zo te stoppen
Nadere informatieModule 1. Bewustwording.
Module 1. Bewustwording. Dag 3. Visioning Ontdek wat jouw ziel te zeggen heeft over jouw bestemming en werk. Je staat op het punt om te gaan luisteren naar de wijsheid van je ziel als het gaat over jouw
Nadere informatieMinicursus Verbindend Communiceren. Geschreven door: Jan van Koert
Minicursus Verbindend Communiceren Geschreven door: Jan van Koert Geweldloze communicatie is een wijze van communiceren die leidt tot gehoord en verstaan worden. Met helderheid, zonder beschuldigen en
Nadere informatieEnergetische achtergronden van autisme bewustzijnskanalen, het energieraster om de aarde, contracten en blokkades
Energetische achtergronden van autisme bewustzijnskanalen, het energieraster om de aarde, contracten en blokkades Ieder kind is uniek, dus ook kinderen met autistische symptomen. Er zijn allerlei oorzaken
Nadere informatieOntdek je kracht voor de leerkracht
Handleiding les 1 Ontdek je kracht voor de leerkracht Voor je ligt de handleiding voor de cursus Ontdek je kracht voor kinderen van groep 7/8. Waarom deze cursus? Om kinderen te leren beter in balans te
Nadere informatie