Aanstelling en verantwoordelijkheden van de actoren in de primaire preventie van psychosociale risico s

Transcriptie

1 Aanstelling en verantwoordelijkheden van de actoren in de primaire preventie van psychosociale risico s Pieter Bolle Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid Arbeid en Sociaal Overleg Algemene Directie Toezicht op het Welzijn op het Werk Regionale Directie Toezicht Welzijn West-Vlaanderen 6 oktober 2014 Inhoud Resultaat op het terrein anno 2012 Ervaringen TWW Waarom primaire preventie? De rol van de verschillende partijen Evaluatiecriteria voor de risicoanalyse PSY-Team TWW Verder op weg 1

2 Waarover gaat het niet? Het detail van alle procedures, zie onze website: Inhoud Resultaat op het terrein anno 2012 Ervaringen TWW Waarom primaire preventie? De rol van de verschillende partijen Evaluatiecriteria voor de risicoanalyse PSY-Team TWW Verder op weg 2

3 Campagne 2012 in de horeca SLIC-campagne Uniforme en geharmoniseerde wetgeving op EUniveau bevorderen Sensibiliseren WG, WN en andere actoren rond psychosociale risico s Goede praktijken uitwisselen Impact toepassing EU-richtlijnen analyseren Jaarlijkse Europese inspectiecampagne rond bepaald thema Focus SLIC campagne 2012 Psychosociale risicoanalyse Uitvoering Kwaliteit Contact met werkgevers en werknemers 4 Kernvragen Heeft de WG een risicoanalyse uitgevoerd? Welke psychosociale risico s werden geanalyseerd? Hoe en met wie heeft de werkgever de risicoanalyse gemaakt? Welke maatregelen zijn getroffen na de risicoanalyse? 3

4 Toepassing SLIC campagne horeca Focus op de RA psy Participatie PAPS Verplichte items: 4 A s, GPOSGW, risico derden Participatie WN, hiërarchische lijn, CPBW, VP, andere + Aandacht andere psy thema s: Preventiestructuren: VP & PAPS Klachtenprocedure GPOSGW Register voor feiten vanwege derden Conclusies (1) Campagne horecasector Moeilijke sector door confrontatie met typische pijnpunten bij implementatie psy wetgeving Beperkte of geen kennis wetgeving Psychosociale risico s als evidentie ervaren WG zelf niet competent om RA psy uit te voeren Hoge kostprijs om RA psy te laten uitvoeren KMO s met beperkt aantal WN s en part-time WN s 4

5 Conclusies (2) Welzijnsbeleid in zijn totaliteit benedenmaats binnen de steekproef Uitwerking psychosociale luik beperkt maar wellicht niet slechter dan in vele andere sectoren Duurzame acties noodzakelijk om het (psychosociaal) welzijnsniveau in deze, vergelijkbare en alle sectoren te verhogen. Overleg horecasector betreffende bevordering welzijnsbeleid Inhoud Resultaat op het terrein anno 2012 Ervaringen TWW Waarom primaire preventie? De rol van de verschillende partijen Evaluatiecriteria voor de risicoanalyse PSY-Team TWW Verder op weg 5

6 Psy Toezicht TWW (1) Conclusies - Ervaringen Relatief nieuw welzijnsdomein (12 j) Toepassing wetgeving traag maar zeker in de lift Verbetering noodzakelijk! Uitvoering psychosociaal welzijnsbeleid niet evident Onbekend is onbemind Complexe problematiek Oorzaken = multifactorieel (5 A s) Participatie werknemers = cruciaal Arbeidsorganisatie in vraag stellen Vertaling RA psy naar actieplan Psy Toezicht TWW (2) Conclusies - Ervaringen Wisselwerking tussen de verschillende welzijnsdomeinen! De psychosociale risicoanalyse is geen doel op zich, geen eindpunt maar een middel om psychosociale risico s aan te pakken. Een psychosociaal welzijnsbeleid voeren is een dynamisch proces Sociale dialoog en structurele maatregelen met impact op de arbeidsorganisatie vaak noodzakelijk Psychosociaal welzijnsbeleid voeren = uitdaging 6

7 Inhoud Resultaat op het terrein anno 2012 Ervaringen TWW Waarom primaire preventie? De rol van de verschillende partijen Evaluatiecriteria voor de risicoanalyse PSY-Team TWW Verder op weg Waarom primaire preventie? Wettelijke verplichting Negatieve aspecten vermijden Allerlei klachten Fouten, kwaliteitsverlies, productievermindering Middelengebruik: roken, alcohol, medicijnen, drugs Stress, migraine, burn-out, depressie Absenteïsme Spier- en skeletaandoeningen, beroepsziekten, AO Interne mutatie, personeelsverloop, tuchtprocedures Conflicten, geweld, pesterijen, discriminatie Zelfmoord(poging) Dus ook socio-economische gevolgen! 7

8 Inhoud Resultaat op het terrein anno 2012 Ervaringen TWW Waarom primaire preventie? De rol van de verschillende partijen Evaluatiecriteria voor de risicoanalyse PSY-Team TWW Verder op weg Tussenkomende partijen Werkgever Werknemer Hiërarchische lijn Comité PBW Preventieadviseur psychosociale aspecten (PAPS) Vertrouwenspersoon Preventieadviseur interne dienst PBW Arbeidsgeneesheer 8

9 Hiërarchische lijn Opsporen van problemen van psychosociale aard via indicatoren (bijv. ziekte, verloop, informatie van werknemers, ) En waken over de tijdige behandeling ervan ( zelf oplossen) Bijv. risicoanalyse van een specifieke arbeidssituatie vragen (artikel 6) Het Comité PBW (1) Voorafgaand advies geven over: - Elementen van 5 A s die aanleiding kunnen geven tot psychosociale risico s op het werk - Collectieve preventiemaatregelen om herhaling te voorkomen die opgenomen zijn in advies PAPS Deelname vertrouwenspersonen aan vergaderingen Comité 9

10 Preventieadviseur psychosociale aspecten (1) Idem als vroeger, maar bevoegdheid uitgebreid tot alle psychosociale risico s Bijkomende onverenigbaarheid : Geen lid zijn van het leidinggevend personeel = personen belast met het dagelijks bestuur van de onderneming of instelling, die gemachtigd zijn om de werkgever te vertegenwoordigen en te verbinden, alsmede de personeelsleden, onmiddellijk ondergeschikt aan die personen, wanneer zij eveneens opdrachten van dagelijks bestuur vervullen. Preventieadviseur psychosociale aspecten (2) Individueel dossier: Ter beschikking van TWW Ter beschikking van het openbaar ministerie MAAR voor verklaringen is toestemming gehoorde persoon nodig! Noodzakelijke informatie uitwisselen met arbeidsgeneesheer met oog op geschikte maatregelen voor werknemer (mits akkoord) Overleg met VP voor vervullen opdrachten (informatie betreffende interventies) Anonieme gegevens aan PA interne dienst met oog op jaarverslag 10

11 Vertrouwenspersoon (1) Bevoegdheid uitgebreid tot alle psychosociale risico s MAAR enkel informeel! Aanstelling Op initiatief van de werkgever Op vraag van alle werknemersvertegenwoordigers in het comité PBW Procedure Aanstelling: zoals vroeger Verwijdering uit de functie : Op initiatief van de werkgever en na akkoord alle werknemersvertegenwoordigers in het comité PBW Op vraag van alle werknemersvertegenwoordigers in het comité en na akkoord van de werkgever Vertrouwenspersoon (2) Ten minste één vertrouwenspersoon moet behoren tot personeel onderneming indien PAPS behoort tot externe dienst en werkgever stelt meer dan 20 werknemers te werk Onverenigbaarheden Geen werkgevers- of werknemersvertegenwoordiger in ondernemingsraad of comité PBW Geen lid van de vakbondsafvaardiging Geen kandidaat voor verkiezingen personeelsafgevaardigden Niet behoren tot het leidinggevend personeel Geen preventieadviseur-arbeidsgeneesheer 11

12 Vertrouwenspersoon (3) Indien geen expliciete aanduiding van vertrouwenspersoon worden opdrachten vervuld door: Preventieadviseur psychosociale aspecten Preventieadviseur van de interne dienst behalve indien: Werkgever zelf de functie van preventieadviseur uitoefent = onderneming met minder dan 20 werknemers Betrokkene dit weigert Het comité PBW dit weigert => informatie verstrekken over mogelijke interventies!! Niet verplicht opleiding te volgen Vertrouwenspersoon (4) Rechten vertrouwenspersoon Oefent functie volledig autonoom uit Hangt functioneel af van interne dienst en heeft toegang tot persoon belast met dagelijks beheer Geen nadeel ondervinden van functie Beschikt over nodige tijd en passend lokaal Werkgever verstrekt hem de pertinente informatie voor vervullen opdrachten Beroep doen op PAPS Verzoek heeft betrekking op werkgever zelf of lid hiërarchische lijn en - Interventie kan zijn autonomie in gedrang brengen - Of interventie kan hem nadeel berokkenen 12

13 Vertrouwenspersoon (5) Beschikken over vaardigheden en kennis Opleiding binnen twee jaar na aanstelling Verbetering van kennis door supervisies (1 x per jaar) Opleiding Georganiseerd door instellingen die aan wettelijke criteria moeten voldoen Instellingen kunnen zich laten opnemen op lijst website FOD WASO Vertrouwenspersoon (6) Opleiding inhoud: minimum 5 dagen - 3 uur (1/2 d.) : wettelijk kader over rol en statuut vertrouwenspersoon - 3 uur (1/2 d.): psychosociale risico s op het werk - 6 uur (1 d.): gesprekstechnieken - 18 uur (3 d.): psychosociale interventie: beheersen van probleemsituaties 13

14 Vertrouwenspersoon (7) Opleiding : overgangsregeling Personen die reeds opleiding hebben gevolgd Functie mag verder uitgeoefend worden Personen die nog geen opleiding hebben gevolgd Opleiding volgen binnen twee jaar vanaf 1 september 2014 Nuttige ervaring van 5 jaar als vertrouwenspersoon kunnen aantonen op 1 september 2014 Preventieadviseur interne dienst PBW Deelname aan de analyse van de oorzaken van psychosociale risico s Kennis nemen van en advies verlenen over de elementen van de 5 A s die aanleiding kunnen geven tot psychosociale risico s (werkgever informeert over wijzigingen) Uitoefening informatieopdrachten VP Onderzoek van ernstige arbeidsongevallen: rekening houden met oorzaken van psychosociale aard 14

15 Arbeidsgeneesheer 1 x per jaar aan werkgever en PAPS elementen meedelen als gevolg van gezondheidstoezicht die nuttig zijn voor evaluatie van preventiebeleid Aantasting van de gezondheid werknemer Werknemer informeren over mogelijkheid van interventie door PAPS of vertrouwenspersonen Mits akkoord van werknemer Kan zelf de PAPS informeren Overleg met PAPS over mogelijkheid van ander werk of aanpassing van de werkpost indien nodig ingevolge psychosociale risico s Kan advies van PAPS ontvangen Inhoud Resultaat op het terrein anno 2012 Ervaringen TWW Waarom primaire preventie? De rol van de verschillende partijen Evaluatiecriteria voor de risicoanalyse PSY-Team TWW Verder op weg 15

16 Evaluatiecriteria RA Psy Betrokkenheid PAPS indien complex Aandacht voor 5 A s, conflicten, stress, GPOSGW, alarmsymptomen (bv personeelsverloop, AO, ), middelengebruik (alcohol, drugs, ) Participatie WN Betrokkenheid HL, CPBW en VP Aandacht voor contact met derden Belangrijkste werkposten Voldoende up to date Paps licht RA psy toe aan WG Methodiek RA Afhankelijk van de onderneming Grootte Structuur Organisatie Cultuur Doelstellingen 16

17 Varianten Methodiek RA Kwantitatieve RA psy = enquêtes Kwalitatieve RA psy = focusgroep, individuele interviews Wanneer gebruiken? Kwantitatieve RA In grote organisaties In organisaties met gesloten communicatiecultuur of veel conflicten Als basis voor beleid op lange termijn Bij nood aan cijfers als trigger 17

18 Voordelen Kwantitatieve RA Veel informatie over afdeling, organisatie Luchtfoto Vergelijking tussen diensten en met andere organisaties Evolutie is meetbaar Objectief Nadelen Non-respons Grote afstand ten opzichte van resultaten Beperkt gebruik van ervaring organisatie Bevraging is niet geënt op cultuur van de organisatie Kwalitatieve RA Waar en wanneer gebruiken In organisaties met een open communicatiecultuur (eerlijkheid wordt niet bestraft) Wanneer men het mandaat heeft om iets te doen met opborrelende conflicten In kleinere organisaties Zeer zinvol als vervolgtraject na kwantitatieve RA: verder uitdiepen van opgespoorde risicofactoren 18

19 Voordelen Kwalitatieve RA Werkt sensibiliserend en zet aan tot verandering Gebruikt ervaring en taalgebruik van organisatie Betrokkenheid op alle niveaus Diepgang in de resultaten Geeft ideeën voor aanpak problemen Nadelen Beperkte representativiteit Inschatting resultaten moeilijk Impact van PAPS door ontbreken van cijfers en structuur Risico dat grootste roeper het best gehoord wordt Risico dat men zich niet durft uit te spreken in aanwezigheid van bepaalde mensen Inhoud Resultaat op het terrein anno 2012 Ervaringen TWW Waarom primaire preventie? De rol van de verschillende partijen Evaluatiecriteria voor de risicoanalyse PSY-Team TWW Verder op weg 19

20 Leen Ann Chris Audrey Inhoud Resultaat op het terrein anno 2012 Ervaringen TWW Waarom primaire preventie? De rol van de verschillende partijen Evaluatiecriteria voor de risicoanalyse PSY-Team TWW Verder op weg 20

21 Affiches Publicaties van onze FOD Ik voel me goed op mijn werk Jeugd + ervaring = beter werk Respectvol gedrag op het werk: een zaak van ons allen Oudere werknemers Antwoord op de stereotypen betreffende de oudere werknemer Leeftijdsbewust personeelsbeleid aanpakken Hulpmiddelen om meer inzicht te krijgen in het ouder worden op het werk Publicaties van onze FOD Alcohol & drugs Alcohol & drugs: handleiding voor een preventiebeleid op het werk Conflicten Van meningsverschil tot hyperconflict Vademecum voor de diagnose van relationeel leed op het werk 21

22 Publicaties van onze FOD Risicoanalyse Gids voor de preventie van psychosociale risico's op het werk Methoden en instrumenten voor een ergonomische en psychosociale analyse Ongewenst grensoverschrijdend gedrag op het werk: organisatorische risicofactoren Psychosociale aspecten - Reeks SOBANE-strategie Stress en werk: oorsprong en aanpak Stress op het werk: risicofactoren, evaluatie en preventie Websites

23 23