Advance care planning in de huisartsenpraktijk
|
|
- Helena van der Woude
- 5 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Home no. 4 September 2017 Themanummer Advance care planning Eerdere edities Verenso.nl Advance care planning in de huisartsenpraktijk Denken en praten ouderen over behandelwensen? Annicka van der Plas, Miriam Eliel, Bregje Onwuteaka-Philipsen a.vanderplas@vumc.nl Achtergrond en doel Er is een toenemende belangstelling voor advance care planning (ACP) onder huisartsen. In deze studie wordt onderzocht over welke behandelvoorkeuren patiënten wel eens hebben nagedacht, waarover met de huisarts is gesproken en welke redenen patiënten hebben om niet met de huisarts over behandelvoorkeuren te spreken. Methode Voorlopige resultaten van een vragenlijst onder patiënten (n = 470 ouderen) van huisartspraktijken. Resultaten Rond de 60% van de patiënten denkt wel eens na over toekomstige gewenste zorg en behandelingen. Euthanasie (19%) en reanimeren (16%) worden het meest met de huisarts besproken. De belangrijkste reden (37%) om niet over wensen te spreken is dat naasten weten wat de oudere wil. Verder heeft 37% van de patiënten geen bezwaar om over gewenste zorg te praten. Beschouwing Hoewel veel 75-plussers nadenken over gewenste zorg aan het levenseinde, komen ACPgesprekken met de huisarts nog weinig voor. Implementatie van ACP is dan ook gewenst.
2 Advance care planning in de huisartspraktijk Het huidige ouderenbeleid streeft naar het bevorderen van de (zelf)redzaamheid en het zo lang mogelijk thuis blijven wonen van ouderen. Tegelijk neemt met de vergrijzing het aantal ouderen met complexere en meervoudige problematiek toe. Huisartsen staan hiermee voor de uitdaging om de zorg voor de groeiende groep ouderen in hun praktijk efficiënt en effectief te regelen. 1, 2 Met vroegtijdige zorgplanning (advance care planning; ACP) kan de kwaliteit van zorg verbeteren, doordat tijdig wordt nagedacht over de (mogelijk) benodigde zorg en hoe ongewenste behandelingen mogelijk voorkomen worden. Door tijdig zorgwensen te bespreken behoudt de oudere zo lang mogelijk de eigen regie terwijl de professionals handvatten hebben om de juiste zorg in te zetten. Als onderdeel van ACP kan een behandelwens vastgelegd worden (wilsverklaring; Advance Directive), maar centraal staat het gesprek over levensdoelen van de patiënt en wat hij/zij onder kwaliteit van leven verstaat en in hoeverre de patiënt bereid is om kwaliteit van leven op het spel te zetten bij risicovolle behandelingen. Deze gesprekken zijn echter nog geen gemeengoed in de huisartsenpraktijk. 3 Uit een meta-analyse 4 blijkt dat bij toepassing van ACP voorkeuren voor gewenste zorg vaker worden besproken en de gegeven zorg vaker in overeenstemming is met de gewenste zorg, dan wanneer ACP niet plaatsvindt. De kans op het hebben van een wilsverklaring neemt toe als een zorgprofessional, notaris of familie en vrienden hier wel eens naar gevraagd hebben. 5 Tussen de 61% en 91% van de oudere patiënten staat open voor een ACP-gesprek. 6 Van patiënten van 75 jaar of ouder met hartklachten, gaf 80% aan dat ze betrokken willen zijn bij beslissingen rond het levenseinde. 7 Van deze patiënten wil 48% dit samen met de arts en een naaste. Patiënten en artsen geven doorgaans de voorkeur aan betrokkenheid van een naaste in de consultatie. 8 Patiënten hebben er de voorkeur voor dat de professional het initiatief neemt voor het ACP- gesprek. 6 Het is nog onbekend in hoeverre oudere patiënten zich bezig houden met eventuele zorgwensen en keuzes.
3 In dit artikel worden voorlopige resultaten uit de nulmeting gepresenteerd van een project gericht op implementatie van ACP met ouderen in de huisartsenpraktijk. Onderzocht wordt: over welke behandelvoorkeuren hebben ouderen wel eens nagedacht en met de huisarts gesproken? welke (eventuele) redenen hebben ouderen om niet met de huisarts over behandelvoorkeuren te spreken? Methode van onderzoek Implementatie van ACP Dit project bouwt voort op ervaringen met ACP bij woonzorgcentra in West Friesland waar de huisarts hoofdbehandelaar is. 9 Implementatie werd geïnitieerd vanuit het ziekenhuis, waar patiënten met dementie uit woonzorgcentra werden opgenomen met een gebroken heup en waarbij vraagtekens bestonden over de wenselijkheid van een operatie. Uit de eerste ervaringen met ACP in West Friesland bleek dat bewoners en naasten positief tegenover ACP stonden. Ook bij de medewerkers van de woonzorgcentra en bij huisartsen was er enthousiasme voor ACP en werd het project gedragen en gecontinueerd. Met de eerste evaluatie bleven nog veel vragen onbeantwoord; het is bijvoorbeeld nog niet duidelijk of de werkwijze leidt tot betere bekendheid met de wensen van de patiënt en of het lukt om zorg te bieden in overeenstemming met de geuite behandelwensen. Uitbreiding en verspreiding van de werkwijze was bovendien gewenst en daarin voorziet het huidige project. Op basis van de ervaringen in West Friesland, literatuuronderzoek en interviews met experts en ervaringsdeskundigen op het gebied van ACP, is een concept handreiking geschreven. Deze wordt nu onderzocht bij tien huisartspraktijken en twee woonzorgcentra in Noord Holland en Flevoland. 10 Dit artikel gaat alleen in op de implementatie bij huisartspraktijken. De interventie is nader beschreven in box 1. In het onderzoek dat de implementatie begeleid, worden slaag- en faalfactoren voor implementatie van ACP in de eerste lijn in kaart gebracht en gebruikt voor verbetering van de implementatiematerialen (handreiking, behandelwensenformulier, informatiemateriaal voor patiënten). Verder wordt onderzocht in hoeverre de doelen van ACP worden bereikt; zijn de huisarts en de naaste op de hoogte van de wensen van de
4 patiënt en is de geboden zorg in overeenstemming met de wensen van de patiënt? In 2018 komen de resultaten van dit onderzoek beschikbaar en wordt de handreiking, waar nodig, aangepast. Box 1. Beschrijving van de interventie In de handreiking wordt uitgegaan van een vijf stappen model van ACP (zie figuur 1). Wie het gesprek aanbiedt, kan per praktijk en situatie verschillen. De huisarts, verpleegkundige of praktijkondersteuner kan een ACP-gesprek aanbieden aan de patiënt, maar een patiënt kan ook zelf om zo n gesprek vragen. Wanneer er wordt ingegaan op het aanbod tot het voeren van een ACP-gesprek, hebben de patiënt en diens naaste eerst een voorbereidend gesprek met een verpleegkundige van de thuiszorg of met de praktijkondersteuner van de huisarts. Daarna volgt het gesprek met de huisarts. Wanneer een behandelwensenformulier is ingevuld, ontvangen de patiënt, de huisartsenpost en eventuele andere zorgverleners (thuiszorg, woonzorgcentrum) hier een kopie van. Het originele behandelwensenformulier wordt toegevoegd aan het zorgdossier van de huisarts. Ten slotte is het van belang dat het gesprek herhaald wordt, bijvoorbeeld bij verandering (verslechtering, nieuwe diagnose, na ziekenhuisopname) in de situatie van de patiënt of na een vastgestelde periode (jaarlijks of elke zes maanden). Om de deelnemende huisartsen te trainen wordt gebruik gemaakt van de NHG STIPcursus Tijdig spreken over het levenseinde. Voor verpleegkundigen en praktijkondersteuners is een training van twee dagdelen ontwikkeld binnen het project. Na de training volgt een terugkomsessie van 1,5 uur om de verpleegkundigen en praktijkondersteuners verder te ondersteunen in de toepassing van ACP. Indien gewenst kan dit worden uitgebreid naar vier terugkomsessies. Vervolgens worden de deelnemende praktijken 12 maanden begeleid bij de implementatie van ACP. Dit gebeurt door een ervaren projectbegeleider die veel ervaring heeft in de eerstelijns ouderenzorg.
5 Onderzoeksopzet Voor start van de interventie vond een nulmeting middels vragenlijsten plaats onder alle ouderen van 75 jaar of ouder die op 1 januari 2017 ingeschreven stonden bij de tien deelnemende huisartspraktijken. De patiënten kregen de vragenlijst per post opgestuurd, met een begeleidende brief van de huisarts en uitleg over het onderzoek van VUmc. In de informatie werd onder andere het doel van het onderzoek en van vroegtijdige zorgplanning uitgelegd. Ook werd uitgelegd dat de huisarts mogelijk een gesprek over vroegtijdige zorgplanning aanbiedt, dat de patiënt zelf kiest of hij/zij op het aanbod ingaat en dat de patiënt ook zelf een gesprek kan aanvragen. In de brief van de huisarts stonden de contactgegevens van de huisarts en in de brief van VUmc stonden de contactgegevens van de onderzoeker, zodat bij vragen contact kon worden opgenomen. In de vragenlijst stonden vragen over ervaringen met ACP, voorkeuren voor behandelwensen, communicatie met de huisarts en thuiszorg en kenmerken van de patiënt. De vragenlijst bestond grotendeels uit meerkeuzevragen en besloeg in totaal
6 24 bladzijden (inclusief voorblad en ruimte voor aanvullende opmerkingen op de laatste bladzijde). In mei 2018, 14 maanden na de start van de implementatie van ACP, volgt een nameting. In dit artikel worden voorlopige resultaten van de nulmeting onder ouderen die ingeschreven staan bij de deelnemende huisartsenpraktijken beschreven. De dataverzameling is nog gaande. Resultaten In totaal stonden op 1 januari patiënten van 75 jaar of ouder ingeschreven bij de tien deelnemende huisartspraktijken (range per deelnemende praktijk patiënten). De gemiddelde leeftijd was 82 jaar (SD 5 jaar) en 42% was man. We hebben tussen 1 februari en 4 augustus (53%) vragenlijsten terug ontvangen. Onderstaande voorlopige analyses hebben betrekking op 470 patiënten (22% van 2.182; 40% van 1.163; range per deelnemende praktijk patiënten).
7 De gemiddelde leeftijd van de respondenten was 81 jaar en 46% was man (tabel 1). De meeste ouderen (88%) gaven aan dat de huisarts hen redelijk tot heel goed kent. De meesten hebben geen duidelijk idee over gezondheidsproblemen waar ze later mee te maken kunnen krijgen (21% heeft geen duidelijk idee en 45% weet niet of ze een duidelijk idee hebben). De meeste ouderen hebben wel eens nagedacht over eventuele toekomstige opname in het ziekenhuis, intensive care, verpleeghuis of gewenste behandelingen, variërend van 57% tot 63% (grafiek 1). Minder dan de helft (43%) van de ouderen heeft nagedacht over de gewenste plaats van overlijden. Ongeveer een vijfde heeft wel eens over behandelvoorkeuren gesproken met een naaste (geen professional). Gesprekken met de huisarts en andere professionals komen minder voor.
8 Wat betreft specifieke (be)handelingen zijn euthanasie (19%) en reanimeren (16%) het vaakst besproken met de huisarts (tabel 2). 37% van de ouderen vind het niet nodig om over zijn/haar wensen te spreken omdat de naaste weten wat hij/zij wil, 11% wil niet nadenken over wat er gebeurt als hij/zij ziek(er) wordt. Verder heeft 37% van de ouderen geen bezwaar om over wensen te spreken. Beschouwing Rond de 60% van de patiënten in de huisartsenpraktijk van 75 jaar en ouder denkt wel eens na over toekomstige gewenste zorg en behandelingen en 15-23% heeft hier wel eens over gesproken met een naaste. Gesprekken met zorgverleners hierover en het
9 vastleggen van wensen komen niet vaak voor (variërend van 3% tot 12%). De meest voorkomende onderwerpen waarover dit wel is gedaan zijn over ziekenhuisopname en over de behandelingen die de patiënt niet meer wil. Euthanasie en reanimeren worden het meest genoemd als onderwerpen die met de huisarts besproken zijn. De belangrijkste reden om niet over wensen voor toekomstige zorg te spreken is dat naasten wel weten wat de oudere wil. Verder heeft 37% van de ouderen geen bezwaar om over wensen te spreken. Onze bevindingen zijn vergelijkbaar met die uit een eerder onderzoek. In een representatieve steekproef van de Nederlandse bevolking heeft 7% van de mensen een wilsverklaring 11 en onder de mensen van 61 jaar en ouder heeft 10% een wilsverklaring 12. De bekendste wilsverklaringen zijn de niet-reanimeren-verklaring en de euthanasie-verklaring. 11 Rurup vond dat onder mensen van 61 jaar en ouder 6% een euthanasieverklaring had en 2% een niet-reanimeren-verklaring, en 7% had wel eens met een arts gepraat over medische behandelingen aan het levenseinde. 12 Bij de derde evaluatie van de euthanasiewet is onder een steekproef van de Nederlandse bevolking van 16 jaar en ouder een onderzoek gedaan. Daaruit blijkt dat weinig burgers (0% 3% naar gelang het type verklaring) een wilsverklaring hebben ingevuld en 12% heeft wel eens met een arts gesproken over medische beslissingen rond het levenseinde. 13 Uit ons onderzoek blijkt dat 60% van de patiënten in de huisartsenpraktijk van 75 jaar en ouder wel eens nadenkt over gewenste behandelingen en de gewenste plaats van zorg. Dit leidt niet direct tot gesprekken met zorgverleners en naasten. Mogelijk dat patiënten hier (nog) geen aanleiding toe zien. Uit eerder onderzoek blijkt dat het opstellen van wilsverklaringen samenhangt met leeftijd en ziekte. Wanneer mensen ziek en/of ouder worden zijn ze meer geneigd om hun voorkeuren vast te leggen. 12,14 De belangrijkste reden voor het niet vastleggen van een wilsverklaring was dat die persoon er nog niet over had nagedacht, vaak omdat ze nog jong en gezond waren. 11,12 De stabiliteit van behandelvoorkeuren neemt ook toe met ziekte en ouderdom. 14 Van de Nederlandse bevolking gaf 70% aan wel eens na te denken over medische beslissingen rond het levenseinde. 13
10 Het vaakst werd nagedacht over euthanasie (47%), wie beslissingen over medische behandeling moet nemen als de persoon dat zelf niet meer kan (44%), en welke medische behandeling men wel of niet meer wil bij een ernstige ziekte (40%). 13 In ons onderzoek geeft een aanzienlijk deel (37%) van de patiënten aan dat de naasten wel weten wat de patiënt wil. En inderdaad voorspellen naasten de voorkeuren van patiënten in 68% van de situaties correct, zo blijkt uit een review van literatuur. 15 Naasten weten vooral wat de patiënt wil wanneer ze een scenario (beschrijving van een gebeurtenis of situatie) krijgen dat dicht bij de huidige gezondheidstoestand ligt. In scenario s rond dementie of een CVA kwam de inschatting van naasten over gewenste zorg veel minder vaak overeen met wat de patiënt zelf aangaf. Wanneer de patiënt meer dan een week voor zijn overlijden wilsonbekwaam was en bij patiënten die waren overleden aan ouderdom, een CVA of dementie bleek uit een retrospectief onderzoek (na overlijden) de voorkeuren minder vaak bekend te zijn bij naasten. 16 Dit kan nadelige gevolgen hebben. Uit een review blijkt dat ten minste een derde van de naasten negatieve emotionele belasting (bijvoorbeeld schuldgevoel of stress) ervoeren na beslissingen in de zorg voor een wilsonbekwame patiënt. 17 Betrokken zijn bij besluitvorming kan ook positieve gevolgen hebben, zoals het gevoel te hebben de patiënt te steunen en gevoel van tevredenheid. Reacties van ouderen op de vragenlijst die ze ontvingen Nu ik deze vragen lees, zal ik eens met mijn huisarts over zorg gaan praten. Je moet dan wel goed op de hoogte zijn wat voor zorg er dan aanwezig is. (80-jarige vrouw) Mijn huisarts zie ik heel weinig, er is nooit een reden geweest hierover te praten. (84- jarige vrouw) De meeste (65%) patiënten hebben geen duidelijk idee over gezondheidsproblemen waar ze later mee te maken kunnen krijgen. Mogelijk is dit ook een drempel voor het voeren van ACP-gesprekken. In de training hoe een ACP-gesprek te voeren, werd door deelnemers (verpleegkundigen, praktijkondersteuners en huisartsen) naar voren gebracht dat niet alle situaties zijn te voorzien. De realiteit is altijd anders dan de
11 besproken scenario s. Maar ook als de patiënt nog niet zo goed weet wat hij of zij wil, niet zo goed weet wat er kan gebeuren en hij/zij qua gezondheid nog geen reden ziet om over gewenste toekomstige zorg te praten, kan het toch goed zijn om een gesprek te hebben. Met het bespreken van de waarden en opvattingen van de patiënt kan duidelijk worden wat de patiënt onder kwaliteit van leven verstaat en in hoeverre de patiënt bereid is om kwaliteit van leven op het spel te zetten. Conclusie Hoewel veel 75-plussers wel nadenken over gewenste zorg aan het levenseinde, komen ACP-gesprekken met de huisarts nog weinig voor. Door tijdig met ACP-gesprekken te beginnen is er tijd en gelegenheid om stapsgewijs met het ACP-proces starten en kan de patiënt zonder tijdsdruk informatie inwinnen en de informatie laten bezinken. Uit de nulmeting blijkt dat implementatie van ACP gewenst is. Uit de nameting moet blijken of dit leidt tot een verhoogd aantal ACP-gesprekken. Ook levert dit onderzoek informatie over het proces van implementatie en uitkomsten van zorg. Waar nodig worden de implementatiematerialen en de training nog aangepast op basis van de (positieve en negatieve) ervaringen met ACP. Vanaf de zomer van 2018 is deze methodiek voor verdere implementatie (bij positieve resultaten) voor ACP beschikbaar. Dankwoord Met dank aan Monique de Wit-Rijnierse, Wim Schuijlenburg, Rinel van Beest, Marianne Klinkenberg, Dora van den Berg, Mariska Laros en Dick Willems voor hun medewerking aan het ACP-project en dank aan Naomi Rummit voor de data invoer. Financiële ondersteuning Dit onderzoek is mogelijk gemaakt dankzij subsidie van ZONmw (projectnummer ).
12 Auteur(s) Van der Plas, postdoctoraal onderzoeker, VUmc, Afdeling Sociale Geneeskunde, Amsterdam Public Health Research Institute, VUmc Expertise Centrum Palliatieve zorg, Amsterdam M. Eliel, coördinator transmurale zorg projecten, Westfriesgasthuis, Hoorn B.D. Onwuteaka-Philipsen, hoogleraar Levenseindeonderzoek, VUmc, Afdeling Sociale Geneeskunde, Amsterdam Public Health Research Institute, VUmc Expertise Centrum Palliatieve zorg, Amsterdam Literatuur 1. Hoogendijk EO, Van der Horst HE, Van de Ven PM, et al. Een geriatrisch zorgmodel voor thuiswonende, kwetsbare ouderen. Huisarts & Wetenschap. 2016; Van Santen H. Multimorbide ouderen. Medisch Contact. Medisch Contact 2017; hoofdredactioneel. 3. Glaudemans JJ, Moll van Charante EP, Willems DL. Advance care planning in primary care, only for severely ill patients? A structured review. Fam Pract. 2015; 32: Houben CH, Spruit MA, Groenen MT, et al. Efficacy of advance care planning: a systematic review and meta-analysis. J Am Med Dir Assoc. 2014; 15: Van Scoy LJ, Howrylak J, Nguyen A, et al. Family structure, experiences with end-oflife decision making, and who asked about advance directives impacts advance directive completion rates. J Palliat Med. 2014; 17: Sharp T, Moran E, Kuhn I, et al. Do the elderly have a voice? Advance care planning discussions with frail and older individuals: a systematic literature review and narrative synthesis. Br J Gen Pract. 2013; 63: e Laakkonen ML, Pitkala KH, Strandberg TE, et al. Older people's reasoning for resuscitation preferences and their role in the decision-making process. Resuscitation. 2005; 65: Laidsaar-Powell RC, Butow PN, Bu S, et al. Physician-patient-companion communication and decision-making: a systematic review of triadic medical consultations. Patient Educ Couns. 2013; 91: Nyst E. Kwetsbare oudere met heupfractuur kiest palliatie. Medisch Contact ZonMw. Advance Care Planning in de eerste lijn voor de kwetsbare oudere patiënt en diens naasten Van Wijmen MP, Rurup ML, Pasman HR, et al. Advance directives in the Netherlands: an empirical contribution to the exploration of a cross-cultural perspective on advance directives. Bioethics. 2010; 24: Rurup ML, Onwuteaka-Philipsen BD, van der Heide A, et al. Frequency and determinants of advance directives concerning end-of-life care in The Netherlands. Soc Sci Med. 2006; 62: Onwuteaka-Philipsen BD, Legemaate J, van der Heide A, et al. Derde evaluatie Wet toetsing levensbeëindiging op verzoek en hulp bij zelfdoding. Den Haag: ZonMw, Auriemma CL, Nguyen CA, Bronheim R, et al. Stability of end-of-life preferences: a systematic review of the evidence. JAMA Intern Med. 2014; 174: Shalowitz DI, Garrett-Mayer E, Wendler D. The accuracy of surrogate decision makers: a systematic review. Arch Intern Med. 2006; 166: Pasman HR, Kaspers PJ, Deeg DJ, et al. Preferences and actual treatment of older adults at the end of life. A mortality follow-back study. J Am Geriatr Soc. 2013; 61: Wendler D, Rid A. Systematic review: the effect on surrogates of making treatment decisions for others. Ann Intern Med. 2011; 154:
Inleiding Hoe het begon Doel
Inleiding De laatste jaren is er veel aandacht voor tijdig spreken over het levenseinde en dit wordt door velen als wenselijk beschouwd. Veel interventies op dit gebied zijn gericht op zieke mensen. Het
Nadere informatieKwetsbare ouderen & behandelwensen. Door: Miriam Eliel, projectleider Westfriesgasthuis & Anja Wagenaar, verpleegkundig specialist Wilgaerden
Kwetsbare ouderen & behandelwensen Door: Miriam Eliel, projectleider Westfriesgasthuis & Anja Wagenaar, verpleegkundig specialist Wilgaerden 1 Aanleiding project (2014) Dilemma wel/ niet opereren heupfractuur
Nadere informatieVroegtijdig spreken over behandelwensen (proactieve zorgplanning) in de eerste lijn. DEEL 1: WERKBESCHRIJVINGEN en HULPMIDDELEN.
Vroegtijdig spreken over behandelwensen (proactieve zorgplanning) in de eerste lijn DEEL 1: WERKBESCHRIJVINGEN en HULPMIDDELEN Deel 1, pagina 1 Amsterdam, januari 2019 Deze handreiking is mede mogelijk
Nadere informatiePro-actieve besluitvorming rond het levenseinde: waarom, instrumenten en onderbouwing
Pro-actieve besluitvorming rond het levenseinde: waarom, instrumenten en onderbouwing Isabelle Flierman Arts-onderzoeker bij het AMC Afdeling ouderengeneeskunde en huisartsgeneeskunde Symposium Methoden
Nadere informatieAdvance Care Planning bij chronisch orgaanfalen: praat voor het te laat is!
Advance Care Planning bij chronisch orgaanfalen: praat voor het te laat is! Carmen Houben MSc. Wetenschappelijk onderzoeker Medisch Psycholoog 24 november 2015 Chronische ziekten - 1900: overlijden door
Nadere informatieAdvance Care Planning
Advance Care Planning 23 maart 2017 Gea Antonides, specialist ouderengeneeskunde, Beweging3.0 Marieke de Korte, praktijkverpleegkundige en coördinator zorgprogramma ouderenzorg HE Zorg Inhoud netwerkbijeenkomst
Nadere informatieANTICIPEREN, 29 juni 2017 Themabijeenkomst. want haastige spoed.. Ouderen in de acute zorg. Leo Marinussen, huisarts kaderarts ouderengeneeskunde
ANTICIPEREN, want haastige spoed Leo Marinussen, huisarts kaderarts ouderengeneeskunde 29 juni 2017 Themabijeenkomst Ouderen in de acute zorg wwwacutezorgeuregionl Inleiding Anticiperen door huisartsen
Nadere informatieCasemanagement. in de palliatieve zorg. Annicka van der Plas Quest, 7 september 2010
Casemanagement in de palliatieve zorg Annicka van der Plas Quest, 7 september 2010 Inhoud Aanleiding: waarom casemanagement in de palliatieve zorg? Evaluatie onderzoek Eerste resultaten van het Expert
Nadere informatieDag van de Dementiezorg 2016 Palliatieve zorg bij dementie
Dag van de Dementiezorg 2016 Palliatieve zorg bij dementie Workshop Paul Vogelaar, verpleegkundig expert palliatieve zorg en pijn Lux Nova, palliatieve zorg & training 2 Work-shoppen 3 Dementie Combinatie
Nadere informatieAdvance Care Planning toepassen in de ouderenzorg. Prof dr J.J.M. van Delden Julius Centrum, afd medical humanities UMC Utrecht
Advance Care Planning toepassen in de ouderenzorg Prof dr J.J.M. van Delden Julius Centrum, afd medical humanities UMC Utrecht Advance Care Planning a voluntary formalized process of discussion and review
Nadere informatieAdvanced care planning. Ketenzorg Arnhem
Advanced care planning Advance Care planning = Vroegtijdige zorg planning Continu proces van gesprekken over: Levensdoelen en wensen, hoe zorg daarbij past; Eventuele reanimatie; Opties voor palliatieve
Nadere informatieAdvance care planning, rol verzorgenden en verpleegkundigen
Advance care planning, rol verzorgenden en verpleegkundigen Annemieke Wagemans EPZ MUMC+ Polikliniek MUMC+ Koraal Waar wil ik het over hebben Wat is advance care planning en voor wie Wie van jullie wordt
Nadere informatieVoorafgaande zorgplanning: van studies naar klinische praktijk. Naomi Dhollander
Voorafgaande zorgplanning: van studies naar klinische praktijk. Naomi Dhollander Inhoud Wat is advance care planning (ACP) in kader van goede palliatieve zorg? Enkele cijfers voor Vlaanderen/België? ACP
Nadere informatieAnticiperen op zorg rond het levenseinde. Brenda Ott, kaderhuisarts ouderengeneeskunde
Anticiperen op zorg rond het levenseinde Brenda Ott, kaderhuisarts ouderengeneeskunde Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven
Nadere informatieLeerdoelen. Advance care planning. Rol ACP in besluitvorming. Health and Retirement study
Advance care planning: voorbereiden op een onzekere toekomst Dr. Daisy J.A. Janssen Specialist ouderengeneeskunde Kaderarts palliatieve zorg Leerdoelen Na deze lezing: Kent u de definitie van advance care
Nadere informatiePalliSupport. Zorgpad. PalliSupport Transmurale zorg voor ouderen
PalliSupport Zorgpad PalliSupport Transmurale zorg voor ouderen Datum: februari 2018 Email: pallisupport@amc.nl Projectleiding: drs. I. (Isabelle) Flierman prof. dr. B.M. (Bianca) Buurman prof. dr. D.L.
Nadere informatieFilm. à Zorg beter afstemmen op wensen en opvattingen patiënt/ naasten. à Voorkómen van onnodige/onwenselijke medische handelingen
Inhoud workshop Inleiding Advance Care Planning Advance Care Planning Landelijk Congres Palliatieve Zorg Lunteren, 22 september 2014 Drs. Kirstin Jalink Dr. Ir. Jenny van der Steen Film Stappenplan Advance
Nadere informatieInleiding. Vinken en vonken in Vroegtijdige zorgplanning. Doel van de bijeenkomst: Casuïstiek Achtergronden Literatuur
Vinken en vonken in Vroegtijdige zorgplanning Rens Henquet, Kaderarts ouderengeneeskunde Mirjam Broes, Kaderarts palliatieve zorg Inleiding Doel van de bijeenkomst: Casuïstiek Achtergronden Literatuur
Nadere informatiePost-EAPC symposium 17 juni 2014
Post-EAPC symposium 17 juni 2014 Zorg rond het levenseinde Arianne Brinkman, onderzoeker Erasmus MC Geen potentiële belangenverstrengeling / End-of-life care, onderwerpen: - Changes in personal dignity
Nadere informatieTijdige gezamenlijke besluitvorming over zorg in de laatste levensfase (ACP én SDM)
Tijdige gezamenlijke besluitvorming over zorg in de laatste levensfase (ACP én SDM) Workshop 3 (zaal C5) Hartelijk welkom! Wij zijn: Hartelijk welkom! Brenda Ott, huisarts en kaderhuisarts ouderengeneeskunde
Nadere informatieAanvulling op Methoden
Deze aanvullende informatie is zoals aangeleverd door de auteurs; ze is niet inhoudelijk of taalkundig bewerkt door het Tijdschrift. Dit document bevat aanvullende informatie bij het artikel met de titel:"euthanasieverklaringen
Nadere informatieDeel één Ȃ communicatie over het levenseinde in Europa: een vergelijkend onderzoek.
Samenvatting 204 De ethische grondslag om patiënten te betrekken bij beslissingen over de medische behandelingen aan hun levenseinde wordt in Europa in toenemende mate erkend, net als de voordelen van
Nadere informatieEuthanasieverklaringen bij dementie
Onderzoek Euthanasieverklaringen bij dementie Kwalitatief onderzoek onder artsen en patiënten Mette L. Rurup, H.R.W. (Roeline) Pasman en Bregje D. Onwuteaka-Philipsen Doel Opzet Methode Resultaten Conclusie
Nadere informatieVroegtijdig spreken over behandelwensen (proactieve zorgplanning) in de eerste lijn DEEL 2: TOELICHTING bij de werkbeschrijvingen en hulpmiddelen
Vroegtijdig spreken over behandelwensen (proactieve zorgplanning) in de eerste lijn DEEL 2: TOELICHTING bij de werkbeschrijvingen en hulpmiddelen Deel 2, pagina 1 Amsterdam, januari 2019 Deze handreiking
Nadere informatiePalliative care in an aging society Palliatieve zorg in een ouder wordende samenleving. 3rd Amsterdam Symposium on Palliative Care
3rd Amsterdam Symposium on Palliative Care Palliative care in an aging society Palliatieve zorg in een ouder wordende samenleving Dinsdag 8 oktober 2013 Auditorium Vrije Universiteit Amsterdam Palliative
Nadere informatieVZP bij beginnende dementie. Myriam De Schynkel Dementiecoach
VZP bij beginnende dementie Myriam De Schynkel Dementiecoach Overzicht Context Wat kan je doen? Definitie VZP Timing VZP VZP in ziekenhuis: implementatie in verschillende trajecten: Diagnostiek, Cognufit,
Nadere informatieDenkt u wel eens na over uw levenseinde?
Denkt u wel eens na over uw levenseinde? Advance care planning https://www.youtube.com/watch?v=rtjce7zlkos Spreken in het laatste stuk van Durven het praten leven over het levenseinde Daan van Maare, huisarts
Nadere informatieAdvance care planning Laatste stand van zaken palliatieve zorg. Karin van der Rijt Hoogleraar palliatieve oncologische zorg
Advance care planning Laatste stand van zaken palliatieve zorg Karin van der Rijt Hoogleraar palliatieve oncologische zorg Advance care planning Open communicatie met patiënt en naasten over: Situatie
Nadere informatieDe laatste levensmaanden van ouderen in Nederland
De laatste levensmaanden van ouderen in Nederland Gegevens uit het LASA onderzoek December 2012 Dr. H. R.W. Pasman Prof.dr. B.D. Onwuteaka Philipsen Prof.dr. D.J.H. Deeg 2 Inhoudsopgave Inleiding... 5
Nadere informatiePALLIATIEVE ZORG In de tjongerschans
PALLIATIEVE ZORG In de tjongerschans Alie Timmer Marieke van Harskamp Disclosure sheet Palliatieve zorg in de Tjongerschans Inleiding Palliatieve zorg: definitie en meer. Markering Behoeften Kenmerken
Nadere informatieOuderen in beeld, wat te doen? Welkom Wie zijn wij? Wie zitten hier in de zaal? Waar gaat het in deze workshop over?
Ouderen in beeld, wat te doen? Welkom Wie zijn wij? Wie zitten hier in de zaal? Waar gaat het in deze workshop over? Hoe zijn we hier gekomen Visieontwikkeling van de werkgroep ouderen van de HKA Onderzoek
Nadere informatieSAMENVATTING. Samenvatting
SAMENVATTING. 167 Met de komst van verpleegkundigen gespecialiseerd in palliatieve zorg, die naast de huisarts en verpleegkundigen van de thuiszorg, thuiswonende patiënten bezoeken om te zorgen dat patiënten
Nadere informatiePraat erover! Leonie Vogels, psycholoog, coach Levenseindevragen, trainer STEM, betrokken bij Levenseindekliniek
Praat erover! Leonie Vogels, psycholoog, coach Levenseindevragen, trainer STEM, betrokken bij Levenseindekliniek Dappere dokter Sander de Hosson Tot slot Praat voordat u gaat Leven en dood horen bij elkaar
Nadere informatieAdvance Care Planning bij COPD en dementie: is er verschil?
Advance Care Planning bij COPD en dementie: is er verschil? Programma workshop Introductie Groepsopdracht Definitie Advance Care Planning (ACP) ACP vanuit de wetenschap (COPD) 24 november 2015 Lisette
Nadere informatieVroegtijdige zorgplanning in woonzorgcentra. hype of hulp? Dr. Gert Huysmans, Voorzitter Federatie Palliatieve Zorg Vlaanderen
Vroegtijdige zorgplanning in woonzorgcentra hype of hulp? Dr. Gert Huysmans, Voorzitter Federatie Palliatieve Zorg Vlaanderen 2 Historiek medische zorg Besef dat gezondheidzorg bestaat uit meerderheid
Nadere informatieWilsverklaringen vanuit de (huis)arts gezien. Els Roelofs kaderhuisarts palliatieve zorg
Wilsverklaringen vanuit de (huis)arts gezien Els Roelofs kaderhuisarts palliatieve zorg Uitgebreide volmacht: Wie beslist namens een patiënt als deze dat zelf (tijdelijk) niet meer kan Voorkomen: Onder
Nadere informatieEMGO Institute - Care and Prevention 1. Onderzoeksteam. De Levenseindekliniek: wetenschappelijk evaluatie INHOUD INHOUD.
Onderzoeksteam Marianne Snijdewind De Levenseindekliniek: wetenschappelijk evaluatie Dick Willems Bregje Onwuteaka-Philipsen Bregje Onwuteaka-Philipsen > Quality of Care disclaimer : lopend onderzoek!
Nadere informatieMasterclass palliatieve zorg bij dementie 17 jan 2019
Masterclass palliatieve zorg bij dementie 17 jan 2019 Palliatieve zorg is alle zorg die er op gericht is iemand met een levensbedreigende ziekte (en zijn naasten) een zo hoog mogelijke kwaliteit van leven
Nadere informatieHet project Tijdig spreken over het levenseinde : waarom en hoe?
Het project Tijdig spreken over het levenseinde : waarom en hoe? Inleiding Symposium 05.07.16 Goede zorg rond het levenseinde Geert van der Aa, klinisch geriater 2012 2014 In de Westerse wereld sterft
Nadere informatieZORG VOOR EEN MENSWAARDIG LEVENSEINDE
ZORG VOOR EEN MENSWAARDIG LEVENSEINDE 1. INLEIDING De beslissing nemen om te verhuizen naar een WZC is niet vanzelfsprekend. Vele zaken worden afgewogen vooraleer de beslissing valt. Dit ook voor wat het
Nadere informatieVroegtijdige Zorgplanning
Vroegtijdige Zorgplanning Theoretisch kader Dr Ruth Piers Dienst Geriatrie UZ Gent 1 Inleiding Wetgevend kader MAAR praktijk Kanttekeningen vanuit de patiënt Kanttekeningen vanuit de zorgverstrekkers Toegepast
Nadere informatieMARKERING en Proactieve ZORGPLANNING
MARKERING en Proactieve ZORGPLANNING Symposium Palliatieve zorg en dementie, juni 2017 Helma Mebius, wijkverpleegkundige Carintreggeland en verpleegkundige consulent palliatieve zorg Evelien Siegerink,
Nadere informatieHet beloop van dementie in het verpleeghuis
Home no. 3 Juni 2017 Eerdere edities Verenso.nl Het beloop van dementie in het verpleeghuis Palliatief beleid inzetten vanaf opname? Eefje Sizoo redactie@verenso.nl Het is een zonnige dag deze 10 april.
Nadere informatieYvonne Drewes Sectie Ouderengeneeskunde, master Vitality and Ageing
Effectiviteit en kosteneffectiviteit van proactieve, multidisciplinaire, geïntegreerde zorg voor ouderen met complexe problemen in de eerste lijn: IPD meta-analyse Yvonne Drewes Sectie Ouderengeneeskunde,
Nadere informatieSamen de goede koers varen
Home no. 3 Juni 2016 Themanummer Eerste lijn Eerdere edities Verenso.nl Samen de goede koers varen Op weg naar structurele samenwerking huisarts en specialist ouderengeneeskunde Ronald van Nordennen, Vincent
Nadere informatieSAMENVATTING INTRODUCTIE
SAMENVATTING INTRODUCTIE Zorg rond het levenseinde Wanneer patiënten en hun familie worden geconfronteerd met een levensbedreigende aandoening wordt verbetering van de kwaliteit van leven van de patiënt
Nadere informatieWat zou jij willen? Voor je dierbaren? Voor jezelf?
21 juni 2016 Franca Horstink; Specialist Ouderen Geneeskunde, SCEN arts Laetitia Schillemans;Gespecialiseerd verpleegkundige oncologie en palliatieve zorg Beide Consulent; Palliatie Team Midden Nederland
Nadere informatieKwetsbaarheid bij ouderen: een uitdaging Risicofactoren, meetinstrumenten en samenhangende zorg
Kwetsbaarheid bij ouderen: een uitdaging Risicofactoren, meetinstrumenten en samenhangende zorg In vergrijzende samenlevingen is de zorg voor het toenemende aantal kwetsbare ouderen een grote uitdaging
Nadere informatieAlgemeen. Euthanasie.
Algemeen Euthanasie www.catharinaziekenhuis.nl Patiëntenvoorlichting: patienten.voorlichting@catharinaziekenhuis.nl ALG051 / Euthanasie / 09-11-2018 2 Euthanasie Artsen kunnen in bijzondere omstandigheden
Nadere informatiePalliatieve zorg in de eerste lijn
Palliatieve zorg in de eerste lijn Resultaten van een landelijke behoefte-inventarisatie onder zorgverleners, patiënten en naasten en de rol van PaTz hierbij. Ian Koper Roeline Pasman Bart Schweitzer Bregje
Nadere informatieKwetsbare ouderen, samenwerking noodzakelijk! dinsdag 25 mei uur tot uur (personeels)restaurant Ziekenhuis Zevenaar
Kwetsbare ouderen, samenwerking noodzakelijk! dinsdag 25 mei 19.00 uur tot 21.30 uur (personeels)restaurant Ziekenhuis Zevenaar Samenwerking huisarts en specialist ouderengeneeskunde bij de kwetsbare oudere
Nadere informatieDankwoord 13. Achtergrond en opzet van de studie Inleiding Onderzoeksmethodes 21
Inhoud Dankwoord 13 DEEL 1 Achtergrond en opzet van de studie 15 1. Inleiding 17 2. Onderzoeksmethodes 21 1. SENTI-MELC studie (Hoofdstukken 6, 7, 8, 9, 15) 21 2. Studie naar de frequentie en kenmerken
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/29740 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Booij, Suzanne José Title: Wishes for the end of life in Huntington's Disease.
Nadere informatieMindfulness voor zorgprofessionals. Barbara Doeleman van Veldhoven Hanne Verweij
Mindfulness voor zorgprofessionals Barbara Doeleman van Veldhoven Hanne Verweij Onderzoek MFN bij zorg professionals Stress Depressieve klachten Burnout klachten Rumineren Empathie Zelfcompassie Tevredenheid
Nadere informatieSterven met dementie in Vlaanderen. Lieve Van den Block Onderzoeksgroep Zorg rond het Levenseinde, VUB-Ugent
Sterven met dementie in Vlaanderen Lieve Van den Block Onderzoeksgroep Zorg rond het Levenseinde, VUB-Ugent Sterven met dementie in België Studie Huisartsenpeilpraktijken: sterfgevallen +65jb in 2008 31%
Nadere informatieSamen Beslissen in de laatste levensfase
Samen de zorg beter maken Samen Beslissen in de laatste levensfase op naar meer bewustwording, betere patiënteninformatie en instrumenten ter ondersteuning 19 februari 2016 mr. H. Post drs. W. Toersen
Nadere informatieNationaal programma palliatieve zorg & seamless palliative care trajectory
Nationaal programma palliatieve zorg & seamless palliative care trajectory Het programma beoogt om in 2020 voor de palliatieve patiënt en zijn naasten te kunnen voorzien in optimale palliatieve zorg van
Nadere informatiePrestatie integrale ouderenzorg
Prestatie integrale ouderenzorg Doel Het doel van deze prestatie is het tot stand brengen van een integraal, multidisciplinair zorgaanbod voor kwetsbare ouderen in de thuissituatie op het gebied van cure,
Nadere informatieZorgpad Stervensfase. Lia van Zuylen, internist-oncoloog. Kenniscentrum Palliatieve Zorg Erasmus MC, Rotterdam
Zorgpad Stervensfase Lia van Zuylen, internist-oncoloog Kenniscentrum Palliatieve Zorg Erasmus MC, Rotterdam Inhoud Herkenning stervensfase Inhoud van Zorgpad Stervensfase Onderzoeksresultaten Zorgpad
Nadere informatieDossier Voorafgaande zorgplanning
Dossier Voorafgaande zorgplanning Elk jaar komen heel wat mensen in een situatie terecht waarin ze, omwille van een onomkeerbare coma, dementie of een andere aandoening, niet meer in staat zijn om zelf
Nadere informatieHOOFDSTUK 1: INLEIDING
168 Samenvatting 169 HOOFDSTUK 1: INLEIDING Bij circa 13.5% van de ouderen komen depressieve klachten voor. Met de term depressieve klachten worden klachten bedoeld die klinisch relevant zijn, maar niet
Nadere informatieLevenseinde. Presentatie KBO Riethoven 18 april Corien van der Sluijs Suzanne Schellekens Huisartsen Riethoven
Levenseinde Presentatie KBO Riethoven 18 april 2017 Corien van der Sluijs Suzanne Schellekens Huisartsen Riethoven Video ter introductie https://youtube/rtjce7zlkos Keuzes rond het levenseinde Waar wil
Nadere informatiePraten over behandelwensen en -grenzen
Praten over behandelwensen en -grenzen Praten over behandelwensen en -grenzen Informatie voor patiënten en familie Inleiding Als patiënt komt u in het UMC Utrecht met een bepaalde behandelwens. Meestal
Nadere informatieKNMG register SCEN-arts
KNMG register SCEN-arts KNMG, SCEN, februari 2017 1 1 Inleiding De KNMG heeft een register SCEN-arts. Het uitgangspunt daarbij is dat een SCEN-arts aan specifieke eisen dient te voldoen om in dit register
Nadere informatieDit artikel is met toestemming van de redactie overgenomen uit TvZ Tijdschrift voor verpleegkundigen 2011, nr. 6
Dit artikel is met toestemming van de redactie overgenomen uit TvZ Tijdschrift voor verpleegkundigen 2011, nr. 6 SCEN v&v: telefonisch advies bij euthanasie SCEN v&v biedt verpleegkundigen en verzorgenden
Nadere informatiePraten over behandelwensen en -grenzen. Informatie voor patiënten en familie over behandelbeperkingen
Praten over behandelwensen en -grenzen Informatie voor patiënten en familie over behandelbeperkingen Utrecht april 2019 Praten over behandelwensen en -grenzen Inleiding Bent u ziek of heeft u klachten?
Nadere informatieHoofdstuk 1. Inleiding.
159 Hoofdstuk 1. Inleiding. Huisartsen beschouwen palliatieve zorg, hoewel het maar een klein deel van hun werk is, als een belangrijke taak. Veel ongeneeslijk zieke patiënten zijn het grootse deel van
Nadere informatieOngeneeslijk ziek: samen uw zorg tijdig plannen
Ongeneeslijk ziek: samen uw zorg tijdig plannen Uw specialist heeft u verteld dat u ongeneeslijk ziek bent. Niet meer kunnen genezen is een bericht met ingrijpende gevolgen en het valt niet mee om hier
Nadere informatieOngeneeslijk ziek. Samen uw zorg tijdig plannen
Ongeneeslijk ziek Samen uw zorg tijdig plannen Inhoudsopgave 1. Inleiding...3 1.1 Een naaste die met u meedenkt...3 1.2 Gespreksonderwerpen...3 2. Belangrijke vragen...3 2.1 Lichamelijke veranderingen...3
Nadere informatieDr. Hilde Verbeek 15 april 2014. Department of Health Services Research Focusing on Chronic Care and Ageing 1
Dr. Hilde Verbeek 15 april 2014 Department of Health Services Research Focusing on Chronic Care and Ageing 1 Doelstelling Nurses on the Move Bijdragen aan verbetering kwaliteit van zorg in verpleeg- en
Nadere informatieInnovaties op het snijvlak van ziekenhuis en zorg thuis
Bruggen bouwen in de zorg: Innovaties op het snijvlak van ziekenhuis en zorg thuis Dr. Bianca Buurman, senior onderzoeker Transmurale Zorg, AMC Dr. Susanne Smorenburg, programmamanager care-cure, Cordaan
Nadere informatiePRAKTISCHE VRAGEN OVER BESLISSINGEN ROND HET LEVENSEINDE. Cor Spreeuwenberg
PRAKTISCHE VRAGEN OVER BESLISSINGEN ROND HET LEVENSEINDE Cor Spreeuwenberg HOE KOMT HET DAT OVER DIT SOORT BESLISSINGEN MEER WORDT GESPROKEN DAN VROEGER? vroeger dood door infectieziekten en ongevallen
Nadere informatieDe laatste levensfase. Hoe IJsselheem omgaat met een euthanasieverzoek
De laatste levensfase Hoe IJsselheem omgaat met een euthanasieverzoek In gesprek In de laatste levensfase krijgen mensen te maken met allerlei vragen. Misschien ziet u op tegen de pijn en benauwdheid die
Nadere informatieKwaliteit van meetinstrumenten
Kwaliteit van meetinstrumenten EMGO + retraite 2010 Programma bijeenkomst Quality of Care Caroline Terwee 1 Ruth van Nispen 2 1 Kenniscentrum Meetinstrumenten VUmc, afdeling Epidemiologie en Biostatistiek
Nadere informatiePalliatieve zorg bij dementie Saskia Danen - de Vries
Saskia Danen Palliatieve zorg bij dementie Saskia Danen - de Vries Laatste levensfase Patiënten met dementie bevinden zich allen in een chronisch progressief proces. Palliatieve zorg bij dementie Laatste
Nadere informatiePosition Paper #Not4Sissies
huisartsgeneeskunde & ouderengeneeskunde Position Paper #Not4Sissies Lizette Wattel Coördinator UNO-VUmc Coördinator Onderzoekslijn Geriatrische Revalidatie Ewout Smit AIOTO Ouderengeneeskunde Programma
Nadere informatieFamilie perspectief op palliatieve zorg bij dementie
Familie perspectief op palliatieve zorg bij dementie Jenny T. van der Steen, PhD Deel presentatie: met alleen gepubliceerde gegevens Department Quality of General of Practice Care & Elderly Care Medicine
Nadere informatie1 Heb je zelf wel eens nagedacht over welke medische zorg je in de laatste levensfase misschien nog wel, of niet zou willen krijgen?
1 Heb je zelf wel eens nagedacht over welke medische zorg je in de laatste levensfase misschien nog wel, of niet zou willen krijgen? Ik heb daar regelmatig en concreet over nagedacht 263 Ik heb daar wel
Nadere informatiePraat met patiënten over het levenseinde
Wel of niet reanimeren? Praat met patiënten over het levenseinde R eanimatie bij kwetsbare ouderen is maar zelden succesvol, en leidt dus vaak tot een verstoord sterfbed. Elke huisarts kent de voorbeelden
Nadere informatieOnderzoeksvragen vanuit de praktijk 17/10/2017
Onderzoeksvragen vanuit de praktijk 17/10/2017 Deze lijst van onderzoeksvragen kwam tot stand na een bevraging bij de coördinatoren van de regionale netwerken voor palliatieve zorg en de voorzitters van
Nadere informatieDe psychische en sociale hulpvraag van volwassenen in de huisartsenpraktijk van
Dit factsheet is een uitgave van het NIVEL. De gegevens mogen met bronvermelding (Beurs, D. de, Magnée, T., Bakker, D. de, Verhaak, P. De psychische en sociale hulpvraag van volwassenen in de huisartsenpraktijk
Nadere informatieHet PaTz project : Een ander focus op palliatieve zorg. Dr. Bart Schweitzer, huisarts, projectleider
Het PaTz project : Een ander focus op palliatieve zorg Dr. Bart Schweitzer, huisarts, projectleider De Volkskrant 8 oktober 2013 In deze presentatie: 1.Palliatieve zorg in de 21 e eeuw, de stand van zaken
Nadere informatieKNMG richtlijn Tijdig praten over het overlijden
KNMG richtlijn Tijdig praten over het overlijden L.Paulides, huisarts S.Vollenberg, maatschappelijk werk JBZ T.Smilde, Internist oncoloog Margot Verkuylen, specialist ouderengnk voorzitter 07 November
Nadere informatieGoede zorg rondom het levenseinde. De rol van de opleidingen Frank Smeenk, longarts Catharina ziekenhuis
Goede zorg rondom het levenseinde De rol van de opleidingen Frank Smeenk, longarts Catharina ziekenhuis Overzicht Inleiding Opleiding 2000 heden Huidige ontwikkeling opleidingen Overzicht Inleiding Opleiding
Nadere informatieVroegtijdige zorgplanning bij de geriatrische patiënt
Vroegtijdige zorgplanning bij de geriatrische patiënt Onderzoekers: Sigrid Van Camp a, Ineke van Eechoud a, Dr. Ruth Piers a Stuurgroep: Prof. Dr. Nele Van Den Noortgate a, Prof. Mieke Grypdonck b, Prof.
Nadere informatieProjectinformatie Code Z. Continuïteit van zorg bij Ongeplande opname van mensen met Dementie in het Ziekenhuis
Projectinformatie Code Z Continuïteit van zorg bij Ongeplande opname van mensen met Dementie in het Ziekenhuis December 2014 Inleiding In regio Haaglanden zijn vanuit de Stichting Transmurale Zorg Den
Nadere informatieSchriftelijk vastgelegde euthanasiewensen van wilsonbekwame patiënten Een literatuuroverzicht van opvattingen, praktische ervaringen en knelpunten
Schriftelijk vastgelegde euthanasiewensen van wilsonbekwame patiënten Een literatuuroverzicht van opvattingen, praktische ervaringen en knelpunten Agnes van der Heide, Eric Geijteman, Judith Rietjens Erasmus
Nadere informatieSamenvatting. Beleid en richtlijnen ten aanzien van beslissingen rond het levenseinde in Nederlandse zorginstellingen
Beleid en richtlijnen ten aanzien van beslissingen rond het levenseinde in Nederlandse zorginstellingen 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 196 Beleid en richtlijnen
Nadere informatieHighlights SCEN spiegelinformatie 2017*
Highlights SCEN spiegelinformatie 2017* * Data analyse en rapportage door R. Pasman en B. Onwuteaka-Philipsen, Amsterdam UMC, Expertise centrum Palliatieve Zorg VUmc De kerngetallen uit de spiegelinformatie
Nadere informatieWensen rond de laatste levensfase
Wensen rond de laatste levensfase Ouderen en zelfbeschikking Dorothea Touwen Docent en onderzoeker Medische Ethiek WASSENAAR, 31 OKTOBER 2018 Punten ter bespreking Wensen in deze fase van uw leven Wensen
Nadere informatieAdvance Care Planning
Advance Care Planning Margot Verkuylen Specialist ouderengeneeskunde Surplus Arts palliatieve zorg Docent UMC St Radboud Nijmegen September 2009 Advance Care Planning TZT Toekomstig ZorgTraject (Huub Belderbos)
Nadere informatieQuality of Care. EMGO Institute for Health and Care Research
Quality of Care EMGO Institute for Health and Care Research V&VN wetenschap in Praktijk 12 oktober 2015 Promotieonderzoek VUmc Ria de Korte-Verhoef Roeline Pasman Bart Schweitzer Bregje Onwuteaka-Philipsen
Nadere informatieExclusiecriteria patiënten: - Wilsonbekwame patiënten en ernstig zieke patiënten - Patiënten die al meedoen aan de GRIP-studie
Instructie nulmeting In deze instructie lichten we de aanpak van de nulmeting toe (doel, doelgroep, etc.). Ook is uitgelegd hoe de audiorecorder werkt en hoe kan worden bijgehouden bij welke patiënten
Nadere informatieSamenvatting. Nieuwe ontwikkelingen in de palliatieve zorg: kwaliteitsindicatoren en het palliatieve zorgcontinuüm.
Samenvatting Nieuwe ontwikkelingen in de palliatieve zorg: kwaliteitsindicatoren en het palliatieve zorgcontinuüm Samenvatting 173 Vanaf halverwege de jaren '90 is palliatieve zorg door de Nederlandse
Nadere informatiePassende zorg. start met goede advance care planning
Passende zorg start met goede advance care planning Dr. Jan Lavrijsen Senior onderzoeker specialisme ouderengeneeskunde, Radboudumc Lid stuurgroep Passende zorg Disclaimer bij hand-out: dia s over rapport
Nadere informatieHoe/Lang zullen we leven?! Het zgn codebeleid. Vrijdag 7 juni 2013 Gerard Innemee, mma
Hoe/Lang zullen we leven?! Het zgn codebeleid Vrijdag 7 juni 2013 Gerard Innemee, mma Inhoudsopgave Aanleiding Kosten in de zorg KNMG Hoe doen wij het? Discussie Medisch Contact, 10 juni 2011 Van Engelen,
Nadere informatieHoe kan ik nu beslissen voor later? Sophie Ampe Dr. Aline Sevenants Prof. Dr. Chantal Van Audenhove
Hoe kan ik nu beslissen voor later? Voorafgaande zorgplanning voor personen met dementie in woonzorgcentra Sophie Ampe Dr. Aline Sevenants Prof. Dr. Chantal Van Audenhove SAMEN KIEZEN Naar een evidence
Nadere informatie(potentiële) belangenverstrengeling. Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld
Disclosure slide (potentiële) belangenverstrengeling Geen Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium of andere (financiële) vergoeding Aandeelhouder
Nadere informatiePalliatieve zorg: leven tot het einde
Palliatieve zorg: leven tot het einde Bijeenkomst Marikenhuis, 22 januari 2019 Carel Veldhoven, kaderhuisarts palliatieve zorg Berg en Dal en arts pijn en palliatieve geneeskunde Radboudumc Welkom Waar
Nadere informatieGoede zorg voor ouderen. Hoe stelt u zich de toekomst voor?
Goede zorg voor ouderen Hoe stelt u zich de toekomst voor? Over wie praten we? Praktijk 3078 patiënten 144: 71-80 76 : >80 3 : invaliditeit < 70 45 adressen bezoekt de POH-S 3 maandelijks of vaker. 7 echtparen,
Nadere informatie